Zilveren jubileum
voor brand Brussel
Russische immigranten twijfelen aan verkiezingen
EeidócSomatit
BUITENLAND
12
'Doe in Nigeria geen
zaken met sjacheraars'
DINSDAG 19 MEI 1992
BRUSSEL Het moet
een verschrikkelijke erva
ring zijn geweest voor het
personeel en de klanten
die zich op die 22e mei
1967 in Les Grands Maga-
sins L'Innovation in Brus
sel bevonden. In korte tijd
stond het warenhuis door
nog altijd onbekende oor
zaak in lichterlaaie. Pas
jaren later kon de defini
tieve balans worden opge
maakt: 251 doden en 67
gewonden.
De Inno, zoals de populaire
korte benaming voor de wa
renhuisketen Innovation luidt,
is qua uitstraling en assorti
ment vandaag de dag nog het
best te vergelijken met de Ne
derlandse Bijenkorf. Het bete
re warenhuis, zeg maar. Het
belangrijkste filiaal van de
Inno bevindt zich in de be
kendste winkelstraat van
Brussel, deNieuwstraat. Dat
was ook 25 jaar geleden zo. Op
maandag 22 mei 1967 om 13.25
uur maakte de ochtendploeg
zich op om te gaan eten. Op dat
moment rinkelde de bel. voor
het personeel het signaal om
aan tafel te gaan. Maar het
schelle geluid van de bel bleef
dit keer aanhouden. Het bleek
de brandbel te zijn.
Kort daarvoor had een ver
koopster van de afdeling kin
derkleding op de eerste verdie
ping een sterke brandlucht ge
roken. Een moment later zag
ze een grote vlam opstijgen. De
vrouw alarmeerde onmiddel
lijk politie en brandweer. Toen
de brandweer tien minuten la
ter arriveerde was het waren
huis reeds één grote vlammen
zee. Het nablussen van de
brand duurde een week, de
sloop van het pand en het op
ruimen van het puin bijna acht
maanden.
Inferno
In het inferno onstond uitzin
nige paniek. Er bevonden zich
die middag zo'n duizend men
sen in het gebouw aan de
Nieuwstraat. Een ooggetuige
zat in het restaurant te eten.
Tegenover verslaggevers be
schreef hij hoe het warenhuis
zich in korte tijd vulde met
rook en honderden zich een
uitweg zochten door de hel van
vlammen.
„Langs de diensttrap duwden
we elkaar naar beneden. Ik
kwam buiten en wilde weer
naar binnen om andere men
sen te helpen, maar een van de
directeuren verhinderde dat.
Er was niets meer aan te
doen", zei hij. „De Brusselse
brandweer, die toch al moeite
had om in de smalle Nieuw
straat te komen, stond voor
een bijna onmogelijke opgave.
De brand greep zo snel om zich
heen en de hitte was zo ver
schroeiend, dat zelfs een
brandweerwagen vlam vatte.
Vluchtende mensen renden
kris kras door elkaar, half
Brussel liep uit om het lugube
re spektakel gade te slaan".
Drama's
De brand in de Inno roept beel
den op, zoals we die kennen uit
Amerikaanse actiefilms. Maar
25 jaar geleden waren die beel
den in Brussel werkelijkheid.
Mensen stonden met angstige
en hysterisch gezichten tegen
de ramen gedrukt, met achter
zich de opdringende vlammen.
Buiten zinnen van wanhoop
sprongen ze uit de ramen van
de hoger gelegen verdiepingen
en vielen op straat te pletter.
Anderen, die met veel moeite
het gebouw hadden kunnen
verlaten, bezweken toen ze
eenmaal de uitgang hadden
bereikt. Toegesnelde familie
leden en andere aanwezigen
konden slechts hulpeloos toe
kijken hoe de vlammen hun
verwoestende werk deden. Gil
lend van verdriet zochten moe
ders naar hun kinderen. In het
nabijgelegen warenhuis Au
bon Marché werd in allerijl de
kindercrèche van het perso
neel ontruimd. Gebouwen in
de omgeving werden gesloten,
bewoners geëvacueerd.
Toen de brandweer na drie uur
de vuurzee langzaam meester
leek te zijn geworden, stortte
het pand als een kaartenhuis
in elkaar en sloegen de vlam
men opnieuw alle kanten op.
De Inno braakte brandend
puin en papier uit, wat direct
gevaar betekende voor de om
geving.
Torenhoge wolken dreven
traag oostwaarts over de stad
en waren kilometers buiten
Brussel zichtbaar. De hitte van
de brand was tot op een kilo
meter van de Inno voelbaar.
Oorzaak onbekend
De oorzaak van de ramp is
nooit precies duidelijk gewor
den. In de dagen na de brand
ging het gerucht van een sabo-
tage-actie. In de Inno werd im
mers een zogenaamde Ameri
kaanse Week gehouden. De
Amerikaanse betrokkenheid
bij de oorlog in Vietnam leidde
in heel Europa tot felle protes
ten en aanslagen op alles wat
met Amerika te maken had.
Weer anderen houden het bij
een ontploffing in de keuken.
Jean Deneus, technisch direc
teur van de GIB-groep waartoe
de Innovation behoort, denkt
dat de oorzaak kortsluiting is
geweest. Zeker is in ieder ge
val dat het ontbreken van vol
doende veiligheidsvoorzienin
gen mede de omvang van de
ramp heeft bepaald.
Het warenhuis Innovation was
destijds een klassiek grootwin
kelbedrijf, ontworpen door de
bekende Belgische Art Nou-
veau-architect Victor Horta.
De Inno had een grote open
ruimte met een glazen koepel,
en daaromheen galerijen. In
de loop van de jaren was er
nogal wat aan vertimmerd en
waren er roltrappen aange
bracht. Maar aan de veiligheid
was niet gedacht.
„De brand is van grote beteke
nis geweest voor verscherping
van de veiligheidsvoorschrif
ten in België", zegt technisch
directeur Deneus. Zo werd een
sprinkler-installatie verplicht,
moesten er in warenhuizen
brandwerende muren en deu
ren komen en werd de toegan
kelijkheid van de nooduitgan
gen nauwkeurig voorgeschre
ven.
De brand had ook tot gevolg
dat bij alle filialen van de Inno
vation. en later ook alle andere
bedrijven van de GIB-groep,
een algemeen rookverbod
werd ingesteld. Er kwamen te
vens rampenplannen. De nieu
we Innovation, op dezelfde
plek in de Nieuwstraat, werd
in 1971 geopend. Deneus vindt
dat het veiligste gebouw dat hij
kent.
Verzekering
Bij de brand kwamen 57 perso
neelsleden om het leven. De
verzekeringsmaatschappij van
de Innovation keerde zonder
problemen een schadebedrag
uit aan de nabestaanden. Voor
de klanten die in de brand om
het leven kwamen of invalide
waren geworden, was er aan
vankelijk het probleem wie
hiervoor aansprakelijk gesteld
kon worden. De verzekering
van de Inno heeft de financiële
en morele schade voor 80 pro
cent vergoed. De rest kwam uit
een solidariteitsfonds; dat door
de Brusselse warenhuizen en
de stad Brussel in het leven
was geroepen.
Het precieze aantal slachtof
fers van de ramp is pas na ja
ren vast komen staan. De poli
tie moest alle verdwijningen,
waarvan aangifte was gedaan,
natrekken. Sommige van de
als vermist opgegeven perso
nen bleken op vakantie, ande
ren waren verhuisd naar verre
oorden.
Op de algemene begraafplaats
van de stad Brussel, in Evere,
heeft de GIB-groep een monu
ment opgericht ter nagedach
tenis aan de slachtoffers van
de brand. Daar heeft vrijdag
een korte herdenkingsplech
tigheid plaats.
Op 23 juni worden in Israël algemene verkiezingen gehouden.
Voor de eerste keer, sinds ruim twee jaar geleden de massale
joodse immigratiegolf uit de voormalige Sovjetunie op gang
kwam, zal de 'Russische Stem', die nu ongeveer 10 van de 120
Israëlische parlementszetels vertegenwoordigt, van wezenlijke
invloed zijn op de uitslag van de verkiezingsstrijd. De Russen
zelf hebben zich politiek nog niet voldoende kunnen oriënteren.
Maar een ding is velen van hen duidelijk: niet meer de
Likoedpartij van premier Yitschak Shamir. Een gesprek met een
paar verbitterde, nieuwe burgers in het ontwikkelingsstadje
Afula in Noord-Israël.
einde kader
weinig overgelaten".
Yitschak Shamir kan als Is-
raëls premier, en als leider van
de regerende Likoedpartij het
Zionistische succes op zijn
naam schrijven, dat de massa
le Russische immigratiegolf
voor Israël betekent. Hij had,
tot voor kort, samen met zijn
partij-apparaat als vanzelf
sprekend aangenomen, dat hij
in de vervroegde verkiezings
strijd, die hij begin dit jaar uit
schreef, de nieuwe Russische
burgers aan zijn zijde had.
Maar één van de schokken van
de recente opiniepeilingen is
het vooruitzicht, dat Yitschak
Shamir op 23 juni de rekening
zal worden gepresenteerd van
de ernstige tekortkomingen
rondom de integratie van de
bijna 400.000 Russische joden
uit de voormalige Sovjetunie,
die met z'n allen de bevolking
van Israël met maar liefst tien
procent hebben uitgebreid en
naar verwacht de Likoed met
moeite een zetel in de Knesset,
het parlement, zullen geven.
AFULA - Ilya Khazano-
vitz was als laatste de ka
mer binnengeslopen. Zijn
gezicht stond op onweer.
Hij schoof stil in een hoek
je en keek rond. Verkie
zingen? „Ik weet niet of ik
wel mee zal doen", zei hij
somber.
„Wat maakt het allemaal uit?
Het is toch allemaal dezelfde
ellende". Er volgde een lange
klaagzang. Een lijst van ont
goocheling en bijna wanhoop,
uit de mond van een nieuwe
immigrant, wiens betrokken
heid met zijn nieuwe vader
land alleen nog maar bleek uit
zijn Israëlische identiteitspa
pieren. 'Zij', de Israëli's, en
'wij', de Russen.
Twee jaar geleden had hij zijn
geboortestad Leningrad verla
ten, „omdat ik daar de stinken
de jood was". Hier, is zijn con
clusie, „ben ik de stinkende
Rus". Zonder werk, zonder
respect, en voorlopig zonder
uitzicht.
Hij is 34 jaar. Machine-inge
nieur van beroep. Erg veel ide
alen om naar het historische
joodse vaderland te emigreren
had hij -net als de meeste
nieuwe Russische immigran
ten in Israël - nooit gehad. Al
leen maar de wens om een
nieuw, en hopelijk beter leven
te kunnen beginnen. Hij
kwam met zijn vrouw Yula en
zijn zoontje Boris. Bereid om
hard te werken en om van de
vrijheid en de overdaad te
proeven. Maar werk bleek er
niet voor hem te zijn en van die
vrijheid en de overvolle super
markten blijft, zegt hij, niet zo
veel over als je geen geld hebt
om ervan te genieten. „Yit
schak Shamir", zegt hij, terwijl
zijp sigaret achteloos tussen
zijn duim en zijn wijsvinger
bungelt, „heeft van mijn hoop
Sovjet-immigranten arriveren op luchthaven Ben Gurion in Israël; ze zullen bij de verkiezingen een duide-
lijk stempel op de uitslag drukken.
FOTO: EPA
Problemen
De golf kwam eind 1989 op
gang, nadat onder de druk van
de wereldopinie de inmiddels
ex-president Gorbatsjov de
poorten van zijn Sovjet-impe
rium voor de joden had geo
pend. Israël vierde feest. Het
land ontving de nieuwe immi
granten met vlaggen, muziek
en glaasjes limonade. Maar de
liefde en de zorg, waarmee de
Russen werden opgevangen
was niet genoeg. Er waren niet
genoeg huizen, niet genoeg ba
nen, niet genoeg scholen. Er
was ook geen planning, en
geen coördinatie. Terwijl de
vliegtuigen af en aan vlogen,
en Israël ongelimiteerd pas
poorten uitdeelde aan haar
nieuwe burgers, kwamen de
economische en de sociale pro
blemen. Scènes van Russische
immigranten, die een onder
komen moesten vinden in ten
ten, in primitieve hotelkamer
tjes en zelfs in trappenhuizen,
legden een beschamende smet
op de vervulling van de Zionis
tische droom. Ook nu, meer
dan twee jaar later, hebben 85
procent van de nieuwkomers
nog steeds geen permanente
behuizing gevonden, en wo
nen tienduizenden in cara-
De totaal onvoorbereide op
vang slokte miljarden op en
Jeruzalem moest bovendien
de tegenslag opvangen van
Washingtons weigering de ga
ranties te verlenen, die nodig
waren om op lange termijn en
tegen draagbare rente interna
tionale leningen af te sluiten.
En onder de pijnlijke gevolgen
vielen het teruglopen van de
sociale uitkeringen en de groei
van de werkloosheid tot een
kwart miljoen mensen. Voor
Israëls nieuwe immigranten,
die de economische nachtmer
rie van hun voormalige vader
land ontvlucht waren, werd de
nieuwe slogan: 'Lechem we-
avoda, brood en werk'.
Op straathoeken staan nu ope
razangers en muzikanten met
een lege hoed op het trottoir en
de hoop op wat muntjes van de
voorbijgangers. In Tel Aviv
slapen zwervers op bankjes in
het park en heeft de politie de
handen vol aan de Russische
mafia. Het aanvankelijk als
hoopvol geziene symbool van
de Russische professor, die be
reid was als straatveger de kost
te verdienen, werd trieste er
kenning van de mislukte inte
gratie.
Verbitterd
Ilya en zijn tegen alles in
vriendelijk glimlachende echt
genote Yula waren in het een
voudige flatje in Afula, waar de
goedkope wafelkoekjes rond
gingen en de melancholische
Russische muziek uit de oude
cassettespeler voor wat gezel
ligheid zorgde, de stem van de
verbittering. „Van de politiek
hier begrijp ik nog niet veel",
zegt de machine-ingenieur,
„maar als ik naar de stembus
ga, zal ik niet voor Shamir kie
zen".
Ilena Goldman, een 50-jarige
wiskundige, die een half jaar
geleden uit Moskou was aan
gekomen, is nog te vers in het
land om hardop kritiek te ui
ten, maar uit haar gebrekkig
Hebreeuws werd duidelijk, dat
zij in andere woorden in feite
hetzelfde bedoelde. „Ik werk
hier als arbeidster in een naai
atelier. „Telkens wanneer
mijn baas komt tellen hoeveel
stuks ik genaaid heb schrijft
hij een lager aantal op dan ik in
werkelijkheid heb gedaan. En
als ik iets over het werk zeg,
wordt me gezegd, dat ik mijn
mond moet houden. „Atzevel,
jij bent een stuk afval", wordt
me telkens gezegd.
Desillusie
De desillusie van de Russische
immiganten in Israël heeft al
geleid tot de vorming van een
paar Russische partijtjes. Eén
daarvan is 'Da', een afkorting
van de Hebreeuwse woorden
voor democratie en immigra
tie. De leider van die partij, ex-
dissident Yuli Kasharovsky,
zegt: „Wij volgen geen politie-
ke doctrine, maar hoe kunnen
we spreken van een echte de
mocratie, wanneer tien pro
cent van de bevolking in feite
niet meer dan burgers-op-
voorwaarde zijn?" 'Da' hoopt
de stemmen op zich te kunnen
verenigen van de teleurgestel
de Russen in Israël. Afgaande
op ons discussie-groepje in Af
ula lijkt die hoop niet meer dan
een illusie te zijn. „Wij willen
in Israël integreren", zegt Olga
Rogachova, een 30-jarige jour-
inaliste uit Baku. „Wij willen
een stem hebben als nieuwe
burgers in ons nieuwe land".
Da krijgt volgens recente opi
nie-peilingen onder de Russi
sche immigranten niet meer
dan driekwart zetel en de an
dere immigrantenpartijtjes
zelfs niet meer dan een paar
duizend.
Opiniepeilingen
Een knallend ja-woord van Is
raëls nieuwe immigranten dus
voor de belangrijkste rivaal
van de Likoed, de Arbeiders
partij onder de nieuwe leiding
van Yitschak Rabin? De opi
niepeilingen spreken zelfs van
vier tot vijf mandaten. Maar
Olga Rogachova, die ruim twee
jaar geleden in Israël aan
kwam, waarschuwt dat vele
van haar Russische landgeno
ten ook met de socialisten
moeite hebben. Niet dat ze in
staat zijn bezwaren op te bren
gen tegen hun politiek, maar
omdat „alleen al het woord Ar
beiderspartij ons afstoot", zegt
Olga. „Dat is onze Sovjet-erfe
nis. Wij werden daar doodge
gooid met de leuzen voor de ar
beiders. Niets dan leuzen, wa
ren het. We weten, dat het hier
anders is. Maar de meesten
van ons hebben nog niet de
kans gehad het verschil te ont
dekken tussen het socialisme
van de Sovjetunie en het socia
lisme hier".
Olga, Ilya, Yula en Ilena zullen
samen met de rest van de Is
raëlische bevolking de komen
de weken de regen van de ver
kiezingspropaganda over zich
heen laten gaan. En hoewel er
in de komende weken nog veel
kan veranderen, zou op de dag,
waarop het Israëlische volk
naar de stembus gaat, wel eens
kunnen blijken, dat Yitschak
Shamir de prijs moet betalen,
die hem het hardst valt. De
Russen, die onder zijn bewind
in massa's naar Israël kwa
men, zullen hem bij de stem
bus even massal laten vallen.
LAGOS Buitenlandse
zakenmensen die op het
vliegveld van Lagos aan
komen, krijgen te horen
dat ze toch vooral uitslui
tend met regeringsfunc
tionarissen in zee moeten
gaan. „Doe geen zaken
met sjacheraars", schalt
het uit de intercom. „Geef
nooit uw ticket, paspoort
of geld aan een sjacher
aar."
Dat is gemakkelijker gezegd
dan gedaan. Hoe onderscheid
je een echte regeringsdienaar
van een witte-boordencrimi-
neel als deze oplichter je onder
legerescorte van het vliegveld
ophaalt? De oplichtingsprak
tijk steekt in Nigeria zo ver
fijnd in elkaar dat buitenland
se zakenlieden er telkens weer
intrappen. Er gaan miljarden
dollars in om. De oplichters
moeten connecties hebben tot
op het hoogste niveau, zeggen
diplomaten.
Zakenlieden worden naar Ni
geria gelokt met de belofte van
enorme winsten, die gemakke
lijk zouden zijn op te strijken.
Het afgelopen jaar zijn ze voor
tientallen miljoenen opgelicht,
aldus de Amerikaanse ambas
sade. Twee Britten en een
Fransman werden gedood.
Een westerse diplomaat, die
anoniem wilde blijven, vertel
de het verhaal van een zaken
man uit het Amerikaanse
Houston. Die kreeg in april het
aanbod vier miljoen vaten olie
te kopen voor een bedrag dat
per vat 2,50 dollar onder de
prijs op de wereldmarkt lag. Of
hij wel eerst vijftien miljoen
dollar als aanbetaling wilde
overmaken. Had hij dat ge
daan, dan was hij die zeer
waarschijnlijk kwijt geweest;
in dit geval ging de zwendel
niet door.
Eerlijk
De zakenman was er nochtans
van overtuigd dat de deal eer
lijk was. Hij was immers uitge
nodigd voor besprekingen in
het gebouw van de staatsolie
maatschappij. En hij kreeg of
ficiële papieren van de centra
le bank onder ogen, werd voor
gesteld aan legerofficieren en
kreeg bovendien de tanker te
'zien waarin de olie op hem lag
te wachten.
„Deze mensen hebben
toegang tot alles en iedereen in
dit land", zei de westerse diplo
maat over de oplichters. Naar
schatting zijn er 50 tot 70 zwen-
delorganisaties actief. Oplich
ters kunnen aan handtekenin
gen komen of indrukwekken
de stempels en paperassen van
het ministerie «van defensie,
het ministerie van finariciën
en de centrale bank, aldus de
diplomaat.
Nuhu Aliyu, directeur van de
inlichtingen- en recherche
dienst van de politie, beschul
digde de centrale bank er vorig
jaar al van documenten ter be
schikking te stellen om de
fraudeurs een handje te hel
pen. De bank ontkende dat
haar werknemers iets met de
oplichting te maken hebben.
Het ging bij die oplichting
steeds om „hebzuchtige en
buitenlanders".
zei de bank in een officiële
klaring.
„Aan elk verhaal zitten t»
kanten" stelt Patrick
Cole, politicus, zakenman i
universitair docent. Buitenlj
ders, zegt hij, „sturen ons a
deren die ondermaats zijn"
produkten die in andere b
den zijn afgekeurd. Dat
beurt onder het motto van
wij toch maar Nigerian
zijn", aldus Dele Cole.
Nigerian en zeggen dat somn
ge zakenlieden die over
ting klagen zelfbij zaakjesb
trokken waren om de Nige
aanse regering op te lichten
Bonafide
Diplomaten schatten dat het
20 procent van de gevall
gaat om westerlingen die e
kele tienduizenden invested
met de verwachting er milji
nen uit te slepen. In de overi
80 procent gaat het om zak
waarbij de buitenlander t
onrechte denkt dat hij met|
nafide regeringsfunctionai
sen te maken heeft.
Carl Weaver, hoofd van eem
portbedrijf voor vliegtuigc
derdelen in Kansas, kreeg e
contract aangeboden met
ministerie van defensie
waarde van 4.6 miljoen doll
Weaver, die vier jaar in 1
gambique had gewoond
dacht te weten hoe je in Afii
zaken doet. vroeg advies v
het Amerikaanse ministe
van handel. Het ministeriel
derzocht het voorstel en
cludeerde dat het zuiver
Hij kreeg te horen dat hij a
Nigeria kon komen om z
handtekening onder het a
tract te zetten.
Binnen een dag na aankon
in Lagos vroegen zijn 'zaki
partners' of hij 5000 dollar k
voorschieten om een fund
naris om te kopen. Hij vertel
dat tegen de Amerikaanse a
bassade. Die gaf hem het dr
gende advies onmiddellijk
koffers te pakken en naar
ambassade te komen. Daarz
hij veilig zijn. Aanvankel
was hij verbijsterd over dat;
vies. Later begreep hij dat
veel geluk had gehad. Andi
zakenlieden komen zodra er
de ogen van hun oplichtersi
fout gaat vaak in levensgev^
Veel buitenlanders wor
beetgenomen met de visil
ruc. Het beoogd slachto
wordt naar Nigeria uitgei
digd en krijgt te horen
geen visum nodig heeft,
hij zaken doet met de regerir
Een goedgeklede gastheer,!
geleid door bewapende, sali
rende soldaten, ontvangt
bezoeker op het vliegveld
brengt hem per limousine n h'
een hotel. De telefoon van
bezoeker wordt afgeluisterd
hij krijgt een lijfwacht,
voor zijn bescherming,
om te voorkomen dat hij
vandoor gaat. Dan krijgt
buitenlander te horen dat
Nigeria niet uitkomt zon
een hoog losgeld te beta!
omdat hij zonder visum isl
nengekomen.
Een zakenman uit Florida
telde dat hij in totaal 50
dollar voor zijn vrijheid
moeten betalen als hij niet
weten te ontsnappen. Een
plomaat liet weten dat hi
heel wat zakenlieden over
brandtrap van hotels in La
heeft gesmokkeld om hen
handen van oplichters te
