verwinning Mandela
og lang niet zeker
elmut Kohl lapt kritiek en oppostie aan zijn laars
Val bewind Bagdad geen garantie voor toekomst Kurden
BUITENLAND
iQowiant
VRIJDAG 15 MEI 1992
JOHNSON
bedo fORIA Nu de eer-
b gmocratische verkie-
n in Zuid-Afrika
chien al over een jaar
'den zullen worden,
en nog veel obstakels
>n overwonnen afge-
van de schandalen
)m de corruptie en de
iskaders van de vei-
dspolitie die de re-
van president De
hebben doen wan-
m de meest heikele
|es is de plaats die de on-
dijke thuislanden
iskei, Venda, Ciskei en
iatswana moeten
in het nieuwe Zuid-
Alle vier de thuislan-
Uen de kwestie per refe-
n regelen, maar het
ans Nationaal Congres
niet te onderhandelen
terugkeer van de thuis-
en is fel tegen het rcfe-
i gekant.
;ei heeft zich gehoor-
fcchter het ANC ge
il, evenals Venda, dat
o-ANC is. Zowel Ciskei
Ophuthatswana houdt
el vast aan het referen-
kwestie vormt
een van de vele obsta-
ir de eerste echte ver-
[en in Zuid-Afrika.
leen is er geen zwarte
Hst, zelfs de bevol-
Het Pan-Afrikaans
Congres en Chief
Buthelezi pikken
waarschijnlijk
zwarte kiezers
weg van het ANC.
foto: ap
kingsgrootte is niet bekend.
Schattinger variëren tussen
de 35 en 40 miljoen: er is nooit
een echte volkstelling geweest
in de zwarte thuislanden. Bo
vendien omvat de zwarte be
volking grote aantallen immi-
ganten uit alle omringende
landen.
De regering wil het stemrecht
koppelen aan het bezit van
identiteitspapieren. Het ANC
protesteert daar echter met
kracht tegen, omdat daardoor
grote aantallen zwarte burgers
zouden worden uitgesloten die
dergelijke papieren verloren of
nooit gehad hebben. Maar hoe
kan het land zonder identi
teitspapieren vaststellen wel
ke zwarten de kiesgerechtigde
leeftijd hebben?
Deze kwestie is van essentieel
belang omdat misschien wel
de helft van de zwarte bevol
king onder de achttien jaar is.
Het zou jaren kosten om een
volledig en nauwkeurig kie-
zersregister samen te stellen.
En het lijkt niet waarschijnlijk
dat de vertraagde komst van
de democratie daar op zal
wachten.
Iedereen is het er over eens dat
er een evenredige vertegen
woordiging moet komen, maar
het is duidelijk dat er veel zal
afhangen van het vertegen
woordigingssysteem waarvoor
wordt gekozen. Tot dusver
draait het debat grotendeels
om de vraag of de grens voor
vertegenwoordiging vijf pro
cent moet zijn (zoals in Duits
land) of nog minder.
Belangrijker nog is de vraag of
er één nationale lijst moet ko
men of afzonderlijke regionale
lijsten. Het eerste systeem zou
de partijbonzen met controle
over het opstellen van de par
tijlijsten overweldigende
macht geven; met het laatste
systeem zouden deze moeilijk
heden vermeden kunnen wor
den, maar de prijs hiervan is
dat er talloze kleine regionale
(en waarschijnlijk etnische)
partijen zouden onstaan.
De onderhandelingen over
lijstposities zullen waarschijn
lijk uitzonderlijk hard worden.
Er wordt al gefluisterd dat on
derhandelingen om een hoge
lijstpositie met gegarandeerde
verkiezing een centrale rol
hebben gespeeld bij het over
lopen van vijf blanke parle
mentsleden van de Democrati
sche Partij naar het ANC. Ver
woede strijd om verkiesbare
plaatsen op de lijst is te ver
wachten.
De partijen zullen harder dan
ooit vechten om de steun van
de plaatselijke notabelen,
'chiefs' en 'warlords'. Er zijn
veel tekenen dat de verkie-
zingspolitiek een uiterst terri
toriaal karakter zal krijgen. In
veel gebieden willen de plaat
selijke leiders alleen de partij
van hun voorkeur toelaten.
Het zal dan voor het ANC heel
moeilijk worden om campagne
te voeren in bepaalde delen
van Zululand, en de Inkatha
zal met vergelijkbare proble
men kampen in veel van de
woonoorden.
De situatie wordt nog verder
gecompliceerd door de enorme
macht die de partijen vaak
over hun achterban hebben en
de algemene zwakheid van de
partijorganisaties. Internatio
nale waarnemers zouden een
manier kunnen zijn om een
eerlijk verloop van de uitein
delijke verkiezingen te garan
deren; zij zouden ook excessen
van de territoriale politiek
kunnen voorkomen.
Volgens de laatse opiniepeilin
gen zou het ANC 45 procent
van de stemmen krijgen, de
Nationale Partij en haar bond
genoten van de Democratische
Partij 32 procent, de Inkatha
12 procent, de extreem-rechtse
Conservatieve Partij 5 procent
en anderen 6 procent - maar
dit is niet meer dan een indica
tie.
Dat vrije en eerlijke verkiezin
gen moeten resulteren in een
verpletterende overwinning
van het ANC wordt wat al te
luchthartig aangenomen door
leiders die niet gewend zijn
aan electorale wiskunde. Maar
een berekeningetje op de ach
terkant van een enveloppe laat
zien dat het voor het ANC nog
heel moeilijk kan worden om
een meerderheid te behalen.
ook al zijn er ongeveer 27 mil
joen Afrikanen en slechts 10
miljoen niet-Afrikanen (blan
ken en kleurlingen).
Slechts de helft van de Afrika
nen heeft de kiesgerechtigde
leeftijd, vergeleken met onge
veer driekwart van de niet-
Afrikanen. De niet-Afrikanen
wonen overwegend in de ste
den, zijn redelijk of hoog opge
leid en hebben ervaring met
verkiezingen. Een opkomst
van 80 procent ligt in de ver
wachtingen, met 5,6 miljoen
stemmen.
Voor de Afrikaanse kiezers, die
voornamelijk op het platteland
wonen, nauwelijks enige oplei-
De opkomst van
de Afrikanen, die
niet gewend zijn
aan verkiezingen,
is essentieel voor
de rol die ANC-
leider Mandela in
het toekomstig
Zuid-Afrika kan
spelen.
FOTO: AP
ding hebben genoten en niet
gewend zijn aan verkiezingen,
zou een opkomst van 60 pro
cent, met 8,1 miljoen stem
men, al heel hoog zijn. En dan
laat de opiniepeiling zien dat
de Afrikanen veel minder
standvastig zijn in hun steun
voor het ANC dan niet-Afrika
nen voor anti-ANC partijen;
een aanzienlijk aantal zwarte
stemmen zou naar De Klerk
gaan, terwijl het Pan-Afri
kaans Congres en Chief Buthe
lezi ook zwarte kiezers van het
ANC zouden wegpikken. Met
andere woorden: het zou er
nog wel eens om kunnen span
nen.
0 The Times
IS WIJNANDS
ext N - Echt populair is
an ^kanselier Helmut
eigenlijk nooit ge-
Lang niet in die
als bijvoorbeeld zijn
anger Helmut
ki dt indertijd, of de
jtd nkort terugtredende
Dlai|ter van buitenlandse
Hans Dietrich Gen-
sinds jaren met
voorop Duits-
meest populaire po-
regelmatig terugkeren-
ier elsoortige opiniepeilin-
ai aat Kohl weliswaar nog
de top-tien, maar ook die
hij niet meer zeker
zijn populariteit de laat-
venp dalende is. Veel terrein
hij evenwel niet prijs,
ilijft een zwaargewicht in
nei itse politiek. Ook letter-
dei rant de snoeperd Kohl
ma onlangs een streng dieet
dog s zijn Oostenrijkse paas-
tie maar weinig gewicht
Bovendien zijn er
andere zaken waar hij
maar dan meer figuur-
ït o lik om kan maken. Over
»rpi elijke kritiek op zijn
er en laten; dat steekt hem
i leer dan dat hij bij de te-
reg rs van politieke (spot-
Tie en en cartoonisten ver
st I roriet is.
>ov ei
•Jr3fjaar
is een indrukwekkend
man. De autoriteit uitstralend
die veel Duitse kiezers kenne
lijk aanspreekt. Een man die
daarnaast ook de felste criti-
cast van zijn politieke tegen
standers fascineert. Ook al
door de wijze waarop hij zijn
politieke leven weet te redden.
In de herfst van dit jaar is hij
alweer tien jaar kanselier.
Het is maar goed dat Helmut
Kohl een overtuigd democraat
is, anders zou hij een voorbeel
dig dictator zijn, in de zin van
een strenge vader die zijn gro
te gezin door tucht, orde en ge
hoorzaamheid gelukkig wil
maken. Tegenspraak is tijd
verlies vindt Kohl, die intus
sen is uitgegroeid tot een reus
temidden van louter dwergen,
zoals de historicus professor
Arnölf Baring hem onlangs
nog typeerde.
Kohl is van nature een baas;
geen wonder dat hij dus ook dè
baas is in zijn eigen partij, het
kabinet, in zijn land. „Hoe lang
nog?", vroeg het weekblad Der
Spiegel zich een paar weken
geleden op de omslag af. Naast
die provocerende vraag was
een houten .Kohl afgebeeld,
vergroeid met zijn kanseliers
zetel. Dat soort vragen even
wel maken de kanselier strijd
baar en precies tot de Kohl van
wie Willie Brandt heeft gezegd,
dat hij vooral niet onderschat
mag worden. Vragen over het
aanstaande voortijdige einde
van de huidige christendemo-
cratisch-liberale coalitie doet
Kohl luidruchtig luchthartig af
met de opmerking dat de coali
tie voor vier jaar gekozen is en
die termijn volmaakt.
Helmut Kohl, een symbool van eigenzinnigheid, uiterst zelfverzekerd vasthoudend aan de koers die hij
zelf sinds de Duitse hereniging heeft uitgezet. m fotO:ANP
De bondskanselier begint in
eigen land stilaan een feno
meen te worden.
Fenomeen
Een symbool van eigenzinnig
heid, uiterst zelfverzekerd
vasthoudend aan de koers die
hij zelf sinds de Duitse hereni
ging heeft uitgezet. Was het
vlak na die historische gebeur
tenis nog spelevaren op de vij
ver van gelukzaligheid, nu
stijgt het water veel (oost-
)Duitsers tot de lippen, terwijl
Kohl geruststellende woorden
als reddingsboeien om hem
heen slingert: het komt alle
maal dik in orde, alleen duurt
het wat langer en zullen we het
met alle Duitsers samen de ko
mende jaren een beetje min
der moeten doen.
Op het politieke vlak probeert
de socialistische SPD munt te
slaan uit de economische ma
laise en de strijdpunten tussen
de coalitiepartners. De sociaal
democraten schuwen daarbij
grote woorden niet. Het kabi
net Kohl is niet meer in staat
orde op zaken te houden, de
coalitie is kapot en moet dus
opstappen. Er gaat bijna geen
dag voorbij of er klinkt weer
een nieuwe variant op dit the
ma. Kohl zou, volgens de soci
aal-democraten, de vertrou
wenskwestie in de bondsdag
moeten stellen; hij zou ver
vroegde verkiezingen moeten
uitschrijven; hij zou meer om
het binnen- dan het buiten
land moeten denken, en de so
cialisten moeten bij het lands
bestuur betrokken worden.
Maar als er één vijand van de
grote rooms-rode coalitie in
Duitsland rondloopt, dan is het
Kohl wel. Dezer dagen kreeg
hij bijna steun van de socialis
tische fractieleider in de
bondsdag Klose. die zijn partij
opriep op te houden met dat
praten over vervroegde verkie
zingen. De coalitie mag dan de
gebruikelijke slijtagever-
schijnselen vertonen, aldus
Klose, maar de termijn van
vier jaar zit dit kabinet uit.
Waarschuwing
Kohl laat zich door de socialis
ten in zijn land de les niet le
zen, ook al is hij eind deze
maand bereid om met ze over
een aantal nijpende kwesties -
van staatsfinanciën tot asiel
probleem - te praten. Kohl
kijkt optimistisch naar de vol
gende algemene verkiezingen
in 1994 als hij opnieuw kanse
liers-kandidaat is.
De opiniepeilingen lijken hem
in dat optimisme gelijk te ge
ven. Want het merkwaardige is
dat de SPD niets wint bij het
marginale verlies dat de
CDU/CSU op dit moment lijdt.
Veel zal dan ook afhangen van
de liberalen, bij welke grote
partner zij zich zullen aanslui
ten.
Toch moet dit voor Kohl een
belangrijke waarschuwing
zijn. Al eerder zijn coalities en
kabinetten stukgelopen, niet
door de kracht van de opposi
tie maar door de eigen interne
machteloosheid. Dat risico
loopt nu ook de Christen De
mocratische Unie, waarin het
op dit moment verre van rustig
Tussen de grote CDU en de
Beierse zusterpartij CSU be
staat al sinds tientallen jaren
een innige verstandhouding
gebaseerd op argwaan en ja
loezie: de CDU blijft argwa
nend tegenover de ambitieuze
en soms eigenwijze CSU. die
op haar beurt jaloers blijft op
de machtspositie die de CDU
binnen de Duitse politiek in
neemt en dat ook vaak genoeg
tegenover de Beierse geloofs
genoten laat merken.
CSU-voorzitter, tevens finan-
ciën-minister, Theo Waigel
mag dan de 'koninklijke' allu
re van Franz-Joseph Strauss
missen, hij is wèl gevoelig voor
erkenning en vindt dat hij die
niet altijd en in voldoende
mate krijgt van Kohl.
Maar de kanselier is nu een
maal geen man van uitbundige
complimenten. Hij zoekt bere
kend zijn naaste medewerkers
uit die vervolgens voor het me
rendeel ongemerkt gedegra
deerd worden tot lippenlezers
en slippendragers. Bewust of
onbewust creëert Kohl daar
door een enorme leegte achter
zich, hetgeen niet bevorderlijk
is voor de continuïteit binnen
de partij, die hoe dan ook aan
krachtige verjonging toe is.
Verzet
Echte opvolgers lijken niet
voorhanden, de twee kroon
prinsen, de deels verlamde
CDU-fractieleider Wolfgang
Schauble en de vroegere par
tijsecretaris-generaal. thuis
minister van defensie, Volker
Rühe, wijken in hun stand
punten nog nauwelijks af van
de grote baas.
De gelovige katholieke Rijn
lander Kohl roept de laatste
tijd in brede kringen verzet op
door zijn toenemende autori
teit. Kohl zou de NV Duitsland
het liefst alleen besturen, zoals
hij nu in feite zijn eigen partij
al doet. Hij zegt nog liever een
kabinetszitting af, als hij die
door omstandigheden niet zelf
kan voorzitten, dan dat hij het
beraad aan zijn plaatsvervan
ger overlaat. Kohl wordt graag
een grote mate van burgerlijk
heid verweten; succesvol
dankzij een bovengemiddelde
middelmaat, zoals hij door een
duo politieke schrijvers enkele
jaren geleden werd getypeerd.
Een onlangs gepensioneerde
chirurg heeft in zijn lange car
rière bijzondere aandacht ge
schonken aan het menselijk
oor en daarover nu een boek
geschreven. Kohls oren dui
den volgens hem op een „ei
genzinnige, heerszuchtige en
enigszins gevoels-arme per
soonlijkheid". Het is een con
clusie die niet per se uit de
vorm van zijn oren getrokken
kan worden; de dagelijkse
praktijk in Bonn biedt min
stens zoveel argumenten om
tot die karakterschets te ko
men.
„Voordat u de vraag stelt, wil
ik hem wel beantwoorden", is
een opmerking van Helmut
Kohl enkele jaren geleden. En
er is nog niets veranderd: veel
vragenstellers krijgen nog
steeds van Kohl bij voorbaat al
het antwoord.
Idoor
FROUKJE SANTING
i vluchtten een jaar geleden met duizenden richting Turkije,
im Husayn zal, met het oog op zijn politieke lot, het Kurdische
Pluk in zijn land moeten erkennen. foto: ap
ZAKHO - Hayam Shu-
ker lacht vriendelijk. „Ie
dereen hier in Iraaks Kur
distan is geïnteresseerd in
de verkiezingen van aan
staande zondag", zegt ze.
„Elk gesprek mondt hier
onwillekeurig uit in een
discussie over de verande
ringen die de stembusuit
slag op 17 mei moet be
werkstelligen".
Een jaar geleden kleumde ze
met haar man en vijf kinderen
temidden van honderdduizen
den andere Iraakse vluchtelin
gen onder een van dekens op
getrokken tentje in de Turkse
bergen. Nu biedt ze in de gas
tenkamer van haar riante huis
in Sakho een kopje oploskoffie
met veel suiker aan. Ze is be
voorrecht ten opzichte van de
tienduizenden Noord-irakese
families die een jaar na de mis
lukte Kurdische opstand nog
steeds vluchteling zijn in hun
eigen land. Voormalige gevan
genissen, politiebureaus en
andere overheidsgebouwen
fungeren als tijdelijk onderko
men, terwijl anderen nog altijd
in tenten leven.
Ondanks de betere levensom
standigheden is Hayam Shu-
ker de verschrikkingen van
een gedwongen, verblijf in de
Turkse bergen nog steeds niet
te boven. Ze lijdt aan depres
sies en ze voelt zich lichame
lijk zwak.Als stadsvrouw, die
gewend was in betrekkelijke
welvaart te leven, was ik vol
strekt niet opgewassen tegen
de honger, de kou en de onze
kerheid in de Turkse bergen.
Nog dagelijks zie ik het beeld
voor me van één van onze
dochters, die tussen het vuil
nis naar oud brood zocht. Het
is een vernederende herinne
ring, die ik maar niet kan ver
werken".
Embargo's
Volgens Hayam Shuker staat
haar situatie model voor die
van veel vrouwen in Iraaks
Kurdistan. „In de kampen wa
ren vrouwen de hele dag bezig
om hun kinderen in leven te
houden, terwijl mannen tijd
maakten om hun emoties af te
reageren in gesprekken over
de toekomst. Nu we gebukt
gaan onder twee economische
embargo's één opgelegd
door de VN en één door het
bewind in Bagdad - zijn het
opnieuw de vrouwen die zor
gen dat er elke dag wat te eten
is en dat de kinderen gekleed
gaan".
Nadat de geallieerden een vei
lige thuishaven hadden ge
creëerd in Noord-Irak, keerde
de familie Shuker net als de
meeste Kurden die naar Iran
en Turkije waren gevlucht,
eind mei naar Sakho terug. Al
leen wat electronische appara
tuur bleek uit het huis^ te zijn
gestolen. Zelfs de auto werd
een paar dagen later in de ber
gen teruggevonden. Van wer
ken kwam de eerste tijd even
wel niets. „De meeste school
gebouwen waren verwoest en
het lesmateriaal was verdwe
nen", vertelt Ahmed Shuker,
die evenals zijn vrouw in het
onderwijs zit. Zij werkt als le
rares op een lagere school, hij
geeft Engels op een middelba
re meisjesschool. Het duurde
nog tot oktober voordat de
klaslokalen van zoon Ruzgar
(13) en dochters Haliz (11), Ha-
vee (9) en Hindiv (7) met hulp
van westerse instanties weer
enigszins waren te gebruiken
en hun ouders aan het werk
konden.
De drie meisjes vertellen dat
ze net als veel kinderen in
hun klas - nog vaak dromen
over de ervaringen in de Turk
se bergen. Ruzgar is blij dat hij
weer gezond en sterk is, maar
hij maakt zich zorgen over zijn
toekomst: „Zo lang de politie
ke situatie in Noord-Irak on
stabiel blijft, is het niet eens
zeker of ik straks wel kan stu
deren". Haviz was vorig jaar
een baby van enkele maanden.
Men vreesde dat hij de hon
gersdood zou sterven, maar de
jongen is nu een eigenzinnige
peuter van anderhalf, die de
hele familie bezighoudt.
Winter
Tot het najaar ontvingen de
Shukers twee drie keer sala
ris uit Bagdad, maar dat hield
op toen Saddam Husayn uit
wraak over de afgebroken au-
tonomiebesprekingen - een
extra boycot tegen Noord-Irak
afkondigde. „De voedselsitua
tie werd daardoor nog slechter,
terwijl de prijzen omhoog vlo
gen", zegt Ahmed Shuker.
„Bovendien werd de aanvoer
van brandstof uit de door Irak
gecontroleerde provincie Mo
sul vrijwel stopgezet. Het was
maar goed dat we toen nog niet
wisten dat de strengste winter
in de laatste vijftig jaar voor de
deur stond".
Bovendien trokken alle Iraak
se ambtenaren - als onder
deel van de boycotmaatre
gel - zich uit Noord-Irak te
rug. De Kurden moesten het
openbare leven zelf maar
draaiende zien te houden. De
salarissen van de achtergeble
ven Kurdische ambtenaren
- dus ook die van Hayam en
Ahmed werden zo goed en
zo kwaad als het ging doorbe
taald door het Iraaks Kurdis
tan Front (IKF), een samenbal
ling van de belangrijkste
Iraaks-Kurdische partijen.
Geld dat afkomstig was en nog
steeds is van de 'belasting' die
de Turkse chauffeurs moeten
betalen voor de illegale export
van goedkope Iraakse brand
stof, dat via Iraaks Kurdistan
naar Turkije wordt vervoerd.
„Maar tachtig procent van de
bevolking in de steden is werk
loos", schat Ahmed Shuker,
„terwijl de reconstructie van
het platteland nog lang niet is
voltooid. Al deze mensen ont
breekt het aan enige vorm van
inkomen. Ze zijn dan ook nog
steeds volledig aangewezen op
westerse hulporganisaties, die
hun lot enigszins proberen te
verzachten".
Vrijheidsliederen
Volgens Hayam Shuker wordt
het zo langzamerhand tijd dat
zowel Saddam Husayn als de
VN de economische embargo's
opheffen. „Het Iraakse volk
heeft genoeg geleden. De poli
tieke druk op Bagdad moet op
een andere manier worden
voortgezet". Ze knoopt met
een gezamenlijk inkomen van
500 dinnars (honderd gulden)
maandelijks de eindjes aan el
kaar door slechts één a twee
keer een klein stukje vlees op
tafel te zetten. Ze koopt geen
nieuwe kleren voor de kinde
ren, terwijl het naastgelegen
huis, dat eigendom is van haar
moeder, verhuurd wordt aan
een buitenlandse hulpverle
ner.
De bittere levensomstandighe
den hebben het afgelopen jaar
in ieder geval voor eenheid ge
zorgd in Noord-Irak. Het
Iraaks nationalisme, met Sad
dam Husayn als symbool, kon
eindelijk vervangen worden
door het Kurdisch nationalis
me. Op school wordt het Iraak
se volkslied dan ook niet meer
gezongen. De kinderen leren
Kurdische vrijheidsliederen.
En ze delen de politieke voor
keur van hun ouders door een
band in de kleur van één van
de Kurdische partijen om hun
hoofd te knopen.
Een ontwikkeling die Ahmed
Shuker ook met de nodige arg
waan vervult: „Ik ben geen uit
gesproken nationalist. Ik wil
in vrijheid in dit land kunnen
leven. De verkiezingen voor
een regionaal parlement en
een Kurdische leider die aan
staande zondag worden gehou
den, zie ik dan ook niet als een
eerste stap op weg naar een on
afhankelijk Iraaks Kurdistan,
maar als een middel om het
machtsvacuüm in Noord-Irak
op te heffen. Dat is nodig om
dat we nu met een gebrek aan
orde en gezag kampen, omdat
niemand wettelijk gemachtigd
is om die taak te vervullen".
Ahmed Shuker meent dat als
volgende fase Saddam Husayn
het Kurdische vraagstuk in
zijn land moet erkennen. „Dan
is er een basis om, op grond
van de uitslag van de verkie
zingen, met hem verder te on
derhandelen over een auto
noom Kurdistan. Dat is ook in
het belang van zijn eigen poli
tieke lot". Onderhandelingen
met de gevreesde dictator zijn
onvermijdelijk, zo redeneert
Ahmed Shuker. „Een eventue
le val van het bewind in Bag
dad is immers nog geen garan
tie voor een betere toekomst
voor de Kurden. Wat gebeurt
er als de fundamentalistische
shiïten dan ook aan de macht
komen. Ook deze erkennen de
democratische rechten van de
Kurden immers niet".
