i/akantiewerker,
een je recht
LEVEN WELZIJN
Planten en heesters wachten op verwennerij
Produkten
voor pa,
ma en baby
Smakelijk
eten
met
minder
zout
WOENSDAG 13 MEI 1992
Florijnen
op papier geven meer zekerheid
door
marthy rothe
Is je dit jaar in de zomerva-
antie wat gaat bijverdienen,
en je één van de honderddui-
inden jongeren die dat elk
ar weer doen. Wat precies de
chten en plichten van een
ikantiewerker zijn, staat
>el bondig in een speciale
rant van de Jongerenbewe-
ing verbonden met de FNV.
'eet in elk geval hoeveel je
ioet verdienen. En je hoeft
ik niet alles te doen wat de
aas je vraagt. Heb je een
acht of een vraag dan kun je
e vanaf deze zomer doorge-
n aan de Vakantiewerklijn
in de FNV.
maf je vijftiende mag je va-
intiewerk doen, maar in
immige gevallen heb je wel
n uittreksel uit het bevol-
ngsregister nodig. Je bent
'erigens vakantiewerker als
i tussen begin mei en eind
igustus een tijdelijke baan
ebt en na augustus weer naar
hooi gaat. In principe mag
alle soorten werk doen.
aar als je jonger bent dan 18
ar, geldt voor jou het Ar-
jdsbesluit Jeugdigen. Dit is
n wet waarin staat dat je
én zwaar of gevaarlijk werk
ag doen. Je mag ook geen
erk doen dat schadelijk is
or je gezondheid. Enkele
lorbeelden van 'verboden'
irk:
ark met chemische stoffen,
erk waarbij je zwaar moet
len. Je mag beslist niet
eer dan 50 kilo tegelijk til-
i. Werk in gesloten ruimten,
zoals tanks, silo's en ketels.
Bovendien staat in de wet dat
je geen nachtarbeid mag ver
richten als je jonger bent dan
18 jaar. In fabrieken en kanto
ren mag je niet werken tussen
18.00 uur en 7.00 uur. Ook
schoonmaakwerk valt hieron
der.
Vakantiewerkers hebben niet
alleen plichten, maar ook
rechten. Die rechten staan in
de wet. Bovendien hebben
werkgevers en vakbonden af
spraken gemaakt in een cao.
Kom je er alleen niet uit, stap
dan gerust naar de Jongeren
beweging bij jou in de buurt of
bel de Vakantiewerklijn.
Het is slim om de afspraken
die je met je baas maakt, op
papier te zetten. Dan weten je
baas en jij allebei waar je-aan
toe bent. Die afspraken op pa
pier heten een arbeidsove
reenkomst. Hierin staat hoe
veel je verdient, welk werk je
gaat doen, hoe lang je in
dienst blijft en bijvoorbeeld of
je extra geld krijgt voor over
werk. Op aandringen van de
FNV -Jongeren heeft de on
dernemingsorganisatie
Loon
KNOV een model-arbeidsove
reenkomst voor vakantiewer
kers opgesteld. In de arbeids
overeenkomst kan met jou
een proeftijd van maximaal
twee maanden worden afge
sproken. Tijdens je proeftijd
kan je baas je zonder meer
van de ene op de andere dag
ontslaan. Ook jij kunt dan je
vakantiebaan opzeggen, als
het je niet meer bevalt.
Gemiddelde Nederlander
ontbijt slecht
Veel Nederlanders liggen 's morgens liever iets lan
ger in bed dan dat ze de tijd nemen goed te ontbijten.
Eén op de tien Nederlanders gunt zichzelf geen rustig
moment om te eten. De meeste mensen hebben 's mor
gens te veel haasthet werk roept, en daardoor schiet
het ontbijt er vaak bij in.
Veel mensen zijn zich misschien niet eens bewust van
het belang van een ontbijt. Maar tussen de laatste
maaltijd van de vorige dag en het moment van op
staan, ligt al gauw zo'n twaalf uur. Het lichaam
heeft dan al het voedsel van de vorige dag verbruikt.
Om nieuwe energie aan te maken, heeft het lichaam
nieuwe voedingsstoffen nodig. Niet ontbijten kan lei
den tot concentratieproblemeneen leeg en slap ge
voel en zelfs slaperigheid. Deze wijsheden over het be
lang van een ontbijt komen van W. Roozendaal van
de Stichting Voorlichting Brood (SVB). Hij wijst
erop, dat er natuurlijk wel een wereld van verschil is
tussen het snel wegwerken van een boterham met
pindakaas voor het aanrecht of aanzitten aan een
uitgebreid gedekte tafel met de heerlijkste broodjes,
verschillende soorten beleg en thee, jus d'orange en
melk. Logisch dat haastige werkers erkende Neder
landers niet zo snel voor de laatste mogelijkheid kie
zen omdat dit wel erg veel tijd in beslag neemt. Maar
uit het onderzoek van de SVB naar de ontbijtgewoon-
ten van Nederlanders blijkt dat drie procent alleen
maar een kopje koffie of thee nuttigt.
Slechte onbijters komen het meeste voor in één- oj
tweepersoon huishoudens. Twintig procent in deze
groep ontbijt helemaal niet, meestal omdat het om
werkende mensen gaat, die vroeg de deur uit moeten.
Vijfenvijftig-plussers hebben de meest trouwe ont
bijt- gewoonten. Bijna 95 procent van hen ontbijt
elke dag. Blijkbaar geldt voor deze groep: als je een
maal aan een ontbijtje gewend bent, dan wil je dat
niet meer missen.
Roozendaal geeft nog enkele harde cijfers over het
Nederlandse broodverbruik tijdens het ontbijt.
's Ochtends worden in Nederland in totaal zo'n
690.000 broden weggewerkt, waarvan driekwart
bruin. Ruim 400.000 kleine broodjes als bolletjes en
•croissantjes zijn daar nog niet bij inbegrepen. Luxe
broodjes' zijn steeds meer in opkomst. De verkoop
van kleine broodjes is in de afgelopen vijf jaar met
ruim 70 procent gestegen. Ook bedrijfskantines en
'andere horecagelegenheden spelen hier handig op in.
De broodliefhebber kan tegenwoordig kiezen uit de
meest uiteenlopende soorten broodjes. Kaas- en ham-
croissantjes, ragoutbroodjes, broodjes brie, broodjes
gezond, mueslibollen en sesam- en maanzaadbolle
tjes vinden gretig aftrek. Door de meeste gezinnen
wordt vooral in het weekeinde ontbeten met luxe
broodjes.
Bedrijven spelen eveneens in op de gewoonte van
loerknemers om niet te ontbijten. Bij sommige bedrij
ven krijgen werknemers de gelegenheid om 's mor
gens vroeg in het bedrijfsrestaurant te ontbijten, om
op die manier de files te ontwijken. Ook raken ont-
bijt-afspraken in het bedrijfsleven langzaam inge
burgerd. De SVB verwacht dan ook een stijging van
het aantal mensen dat buitenshuis ontbijt. Tegen
woordig ontbijt zo'n drie procent buitenshuis. Omdat
de beroepsbevolking van Nederland het meest ge
bruik maakt van de autowegen, biedt de SVB samen
t de wegrestaurants diverse ontbijtmogelijkheden.
Idoor
BOB BIRZA
Het kan niet uitblijven in dit
telkens zo veel belovende
jaargetijde: de jacht op boom
pjes, struikjes en plantjes
wordt weer met passie inge
zet. Tuincentra krijgen in een
paar weken tijd massa's tuin-
liefhebbers 'over de vloer',
want ze denken allemaal dat
'alles' in het voorjaar moet
worden geplant.
Dat is niet helemaal meer zo.
Dat jaarlijkse ritueel behoort
meer en meer tot de voltooid
verleden tijd. Tegenwoordig
kan eigenlijk elk moment in
het jaar (behalve bij vriezend
weer) boom, struik en plant
aan de koestering van Moeder
Aarde worden toevertrouwd.
Dat kan dank zij de al jaren in
zwang zijnde container, de
plastic pot dus. Maar in dit
verband toch nog wel een re
geltje om te onthouden: poot
vroege bloeiers in het najaar
en andere in het vooijaar.
Planten kan iedereen... Oh ja?
Een plant is een levend wezen
dat liefdevol wil worden be
handeld. Ik kan er in elk geval
écht niet tegen dat een of an
dere automaniak een plantje
platwalst en 'vrolijk' toete
rend er tussen uitknijpt. De
gek. Planten hebben zorg no
dig. Worden ze op de verkeer
de plek gezet, dan pleeg je fei
telijk passieve euthanasie.
Zonminnende struikjes horen
niet in zware schaduw en
droogteplanten kunnen niet
tegen veel vocht. Zo zit dat.
Volproppen
Het valt me nogal eens op dat
kersverse tuinbezitters wat
paniekerig reageren. Ze wil
len zo gauw mogelijk dat hun
tuin 'volume' krijgt. Wel be
grijpelijk, daar niet van, maar
een beetje onverstandig. Je
ziet dan de tuintjes volgepropt
met de meeste uiteenlopende,
lang niet altijd bij elkaar pas
sende en liefst groenblijvende
struikeYi. Soms zie je al rede
lijk uit de kluiten gewassen
coniferen (Chamaecyparis en
Thuja meestal) en vooral ook
sparren (Picea) in veel te klei
ne tuintjes prijken. Dat kan
niet goed gaan. Binnen enkele
jaren priemen juist die snel
groeiende bomen (want bó
men worden ze) boven de dak
goot uit. Bovendien groeien ze
breed uit. En dan? Kappen of
toch maar de kleinere struik
jes laten sneuvelen? Heel
jammer.
Een zich van zijn verantwoor
delijkheid bewuste hovenier
of andere tuinspecialist zal
ongetwijfeld de vraag stellen
waar, op welke plek u uw aan
winst gedacht had. Hij zal u,
als hij zijn vak verstaat, des
noods ook ontraden een be
paalde aankoop te doen. Hol
daarom piet zomaar naar een
ramsj-partij coniferen, als u er
slechts enkele nodig heeft,
maar denk na, pleeg overleg
met de expex-t en koop pas
dan. Als tuinafscheiding kan
een rij coniferen heel goed,
aannemende dat u van een be
schutte, wat sombere tuin
houdt. Kopen bij een postor
derbedrijf vind ik niet zo ver
standig, omdat je maar moet
afwachten wat je ontvangt.
Meestal zijn de aankopen te
duur en in verhouding daar
mee te klein of ze passen ach
teraf gezien, niet altijd in je
tuin(grond).
Voeding
Als gezegd, planten léven. Die
hebben voedsel nodig, een en
kele uitzonder-ing (Kolkwitzia
en Cotinus, bijvoorbeeld)
daargelaten. Ze kunnen hun
voeding tot zich nemen dank
zij hun wortels en bladeren.
(Ja. ja het zit technisch wat in
gewikkelder in elkaar, maar
daar gaat het op deze plek niet
om.) Worden nu bomen, strui
ken en planten geplant, wees
dan voorzichtig met hun bla
deren en wortels. Wortelklui
ten (soms in jute verpakt, zo
als Rhododendrons) mogen
niet worden beschadigd. Die
van Erica en Calluna (twee
heidesoorten) trouwens ook
niet. Zet die maar in met turf
vermengde aarde en ze zullen
u rijkelijk belonen.
Rozen, hebben heel veel voed
sel nodig.
Op aam-aden van rozenspecia-
list Buisman in Heerde heb ik
in een bed sprayrozen een zo
geheten 'basisvoorraad' korte
koemest in de bodem ge
mengd. Het gaat hier om een
nieuwe type roos, die 'wel wat
lust', vandaar dat in het najaar
rijkelijk beender-, bloed- en
hoornmeel werd onder ge-
In het voorjaar volgde een
flinke gift bloedmeel en nadat
de rozen waren gesnoeid,
volgde nog een mulchlaag van
compost. Neen, kunstmest is
taboe. Rozen zijn net mensen
ze willen worden verwend.
De Bodyshop brengt onder de
naam 'Mamatoto' een serie
produkten voor de (aanstaan
de) vader, moeder en baby uit.
Er zijn elf produkten voor de
baby en zes produkten voor de
moeder. Het uitgangspunt is
de kracht van de aanraking,
zowel tussen de (toekomstige)
vader en zijn vrouw als tussen
de otxders en de baby. Vaders
in China maakten duizend
jaar geleden al gebruik van
acupressuur-massage op de
buik van hun vrouw om zo te
communiceren met de groei
ende baby. Ook in Japan be
staat een vergelijkbare massa
ge. Vaders praten tijdens het
masseren zelfs tegen de baby:
„Omdraaien! Koprol! Zwem
men!". Hierdoor hopen de va
ders al voor de geboorte een
band te krijgen met hun baby.
Nederlandse mannen die hier
niet voor terugschrikken kun
nen de 'ontspannende massa
ge-gel' met kokosolie bij hun
vrouw proberen. Ook als de
baby eenmaal is geboren is
het volgens de Body-shop zin
vol door te gaan met de massa
ge. Niet alleen om de kas van
de Bodyshop te spekken,
maar ook omdat uit onder
zoek blijkt dat de baby bij ge
regelde massage beter groeit.
Daarvoor kan een baby-mas
sagegel met arachis-olie ge
bruikt worden. Andere pro
dukten zijn een verkoelende
gel voor de benen, om de be
nen tijdens de laatste maan
den yan de zwangerschap te
ontlasten.
Idoor
ANDRE VAN DER WATEREN
Wie minder zout wil of moet ge
bruiken heeft informatie nodig.
Want wie weet er nu eigenlijk dat
rnelk en meloen zout bevatten?
Het Nederlands Zuivelbureau
geeft in de brochure 'Zuivel en
zout' tips, recepten en menu's om
met minder zout toch smakelijk en
gevarieerd te eten.
Ons lichaam kan niet zonder zout.
Het zorgt voor het transport van
voedingsstoffen en zout beïn
vloedt de werking van spieren en
zenuwen. Zout is ook een belang
rijke smaakmaker. We strooien er
dan ook driftig op los om ons voed
sel een lekker pittig smaakje te ge
ven. Te driftig eigenlijk, want Ne
derlanders gebruiken veel te veel
zout. We vergeten vaak dat zout
van nature al in veel produkten zit.
In groenten en aai'dappelen bij
voorbeeld die het zout aan de bo
dem onttrekken. Daarnaast wordt
zout nog veel gebruikt als conser
veermiddel in allerlei fabriekspro-
dukten.
Om ons lichaam goed te laten func
tioneren hebben we dagelijks 1,25
gram zout nodig, dat is ongeveer
een theelepel. We eten gemiddeld
echter een hele eetlepel vol, zo'n 10
gram. Voor onze nieren kan dat
'uiteindelijk schadelijke gevolgen
hebben. Te veel zout kan ook lei
den tot hoge bloeddruk wat weer
meer kans geeft op hart- en vaat
ziekten.
Een beetje minder zout gebruiken
bij het koken zou dus geen kwaad
kunnen voor de meeste mensen.
Aan de smaak wen je zo. Zout is
trouwens op een smakelijke ma
nier te vervangen door wat extra
verse tuinkruiden te gebruiken.
Bovendien zijn er voor yeel pro
dukten zout-arme, maar smaakvol
le vervangers op de markt.
In de brochui-e van het Nederlands
zuivelbureau zijn dagmenu's opge
nomen met vier variaties: van ge
woon met zout (4000 mg per dag),
tot matig zoutbeperkt (lOOOmg).
Het voordeel is dat dezelfde maal
tijden voor het hele gezin bereid
kunnen worden, met aanpassin
gen voor degenen die op dieet zijn.
Er worden ook suggesties gegeven
voor ontbijt en tussendoortjes. Bij
elk menu zijn recepten vermeld en
tips om het eten pittiger te maken
zonder zout. De hoeveelheden zout
per maaltijd staan in een handige
tabel.
De brochure 'Zuivel en zout' is
schriftelijk aan te vragen bij Het
Nederlands Zuivelbureau, Post
bus 90,2280 in Rijswijk.
Het 'Weekboek Geld', een serie die momenteel in
het blad Vrij Nederland loopt, stelt rariteiten uit
het betalingsverkeer aan de kaak (en is een
podium voorde velerlei begrijpelijke iiritaties
van de consument op dat gebied). Een van de
meest gekozen doelwitten isABN/AMRO. de
nieuwste Nederlandse fusiebank, die, als we de
inzenders van het weekboek mogen geloven, op
buitengewoon botte wijze omspringt met hun geld
en hun overschijvingen. Een van de scherpste
klachten is die over de dagen datje geld spoorloos
verdwijnt tussen overschijving en bijboeking,
dagen waarin alleen de bank zelf er profijt van
heeft. Terwijl een overschrijving, als we de
immense computersystemen in ogenschouw
nemen waaroverhet bankwezen beschikt, in een
nanoseconde geregeld moet kunnen zijn.
Zelf kregen we van een collega een kopietje van de
brief waarmee een plaatselijk bijkantoor van
ABN/AMRO probeert de toekomst veilig te stellen.
De brief was niet aan de collega gericht, maar aan
diens zesjarig zoontje Thomas, dat dus net de
allereerste leesbeginselen onder de knie begint te
krijgen. Toch beschouwt de bank hem als lid van
een profijtelijke doelgroep. Leest u even mee?
„Beste Florijnenvlootspaarder (zes lettergrepen!
- RdC). Binnenkort word je 7 jaar! Wij willen je
alvast van harte feliciteren met je veijaardag.
Natuurlijk hebben we nog een speciale reden om
jou deze brief te schrijven! De ABN/AMRO Bank
heeft namelijk een rekening speciaal voor
jongeren vanaf 7 jaar. Deze rekening heet
YOUROP. YOUROP is een rekening waarop je zelf
kunt sparen.... en waarmee je ook kunt betalen. Je
kunt namelijk een eigen YOUROP-pas met Pin
code en zogenaamde bankgiroformulieren
aanvragen. Met de pas kun je geld opnemen bij
geldautomaten. Bankgiroformulieren gebruik je
om bijvoorbeeld de contributie van je sportclub te
betalen". Zie, daar worden we lichtel ijk
onpasselijk van. Nog geen zeven, en al aan je kop
gezeurd worden over bankgiroformulieren en
pincodes en geldautomaten. Het enige geld dat
wij op die leeftijd van dichtbij zagen was het
monopoliegeld waarmee onze oudere broertjes
speelden, en daar snapten we al niks van.
'ederland wordt slecht ontbeten, maar zo bont als deze dame
"laakt, maken het de meesten nu ook weer niet. foto: pr
Planten hebben zorg nodig. Worden ze op de verkeerde plek gezet,
dan pleeg je feitelijk passieve euthanasie. foto sp
Je hebt ten minste recht op
het minimumjeugdloon. Dit
wordt elk jaar door de rege
ring vastgesteld. Het loon
geldt alleen voor mensen die
meer dan 13 uur per week
werken. Werk je minder, dan
mag je baas je net zo veel (of
weinig) betalen als hij zelf wil.
De genoemde bedragen zijn
zonder vakantiegeld. Dit krijg
je apart uitbetaald. De netto
bedragen kunnen bovendien
iets afwijken van het bedrag
dat je zelf in handen krijgt,
doordat niet alle bedrijven
evenveel premie betalen.
Tot slot betaal je als vakantie
werker ook zelf, net als andere
werknemers, meestal
premies. Bijvoorbeeld voor de
ziektewet. Dus als je ziek
wordt, heb je in veel gevallen
recht op een ziektewet-uitke-
ring.
Vakantiewerkers betalen
meestal te veel belasting en
premie volksverzekering. Als
jein 1992 minder verdient dan
4.660 gulden (bruto) kun je de
betaalde belasting terugvra
gen. Het totaalbedrag kun je
vinden op een jaaropgave dat
je werkgever begin 1993 móét
geven. Om voor teruggave in
aanmerking te komen moetje
wel meer dan 310 gulden aan
belasting en premies betaald
hebben, want anders vindt de Bekend werk voor vakantiewerkers: bollenpellen.
belastingdienst het bedi-ag te
klein. Belasting terugvragen
kun je doen door in het voor
jaar van 1993 eeji T-biljet in te
vullen. Let er ook op dat je
niet dubbel verzekerd bent.
Informeer bij je werkgever of
bel de Vakantiewerkkrant hoe
je het teveel aan betaalde pre- derhalve dag. Als je baas vindt
mie kunt terugvragen. dat het te druk is om snipper-
Ook vakantiewerkers hebben dagen op te nemen kun je ze
recht op snipperdagen. Ben je °°k laten uitbetalen. Let er
40 uur per week in dienst en ook op dat je vakantietoeslag
hpb je al een maand gewerkt? uitbetaald wordt. Je hebt mi-
Dan heb je recht op ruim an- nimaal recht op een
foto:anp
van 8 procent van je bruto
loon. Vakantiewerklijn van de
FNV. Druk of draai 06-8212147
(slechts 20 cent per minuut).
De klachtenlijn is van 9.00 tot
21.00 uur bereikbaar (van 1
mei tot en met 31 augustus.
Wie wist,
dat melk en
meloen zout
bevatten?
foto: pr/
l.n. krul
