„Bij kabinetsformatie kan niemand om D66 heen" Tantes vaak het onderwerp van 'thuistaal' CsicLc (Bou/uuit BINNENLAND WD stelt vragen over gerommel met melkquota Schade aardbeving Roermond ruim 100 miljoen gulden li SI Opbrengst PTT-aandelen voor wegenaanleg DINSDAG 12 MEI 1992 DEN HAAG - De WD heeft minister Bukman van Landbouw vragen gesteld naar aanleiding van een uitgelekt vertrouwelijk EG-rapport over de melkquota. Daaruit blijkt dat in een aantal lidstaten, met name Italië. Frankrijk, Spanje. Portugal en Grie kenland. al jaren wordt gerommeld met de hoeveelheid melk die boeren produceren. Ze zouden zich niet houden aan de verplich ting dat boeren die te veel produceren de zogeheten superhef fing moeten betalen. De Nederlandse veehouders moesten daar door vorig jaar circa 800 miljoen gulden afdragen aan Brussel. Het WD-kamerlid Blauw wil weten of minister Bukman bekend is met het geheime EG-rapport, en zo ja, of hij bereid is de Kamer op de hoogte te stellen over de inhoud. Het Produktschap voor Zuivel (PZ) meent dat er Nederlandse belangen in het geding zijn en dat er daarom zo spoedig mogelijk een oplossing moet ko men. Blauw is benieuwd of de minister van plan is naar aanlei ding van het rapport stappen te ondernemen, en zo ja, welke en op welke termijn. ROERMOND - De schade aan woningen en monumenten door de aardbeving op 13 april in Limburg bedraqgt ongeveer 105 miljoen gulden. Dat heeft voorzitter Th. Hoofwijk van de Roermondse burger stichting Aardbeving gisteravond meege deeld na een inventarisatie door verzeke ringsdeskundigen. Eigenaar-bewoners van woningen hebben een schade geleden van 30 miljoen gul den. Een soortgelijk bedrag is aangemeld door bewoners van huurwoningen. Daar bij komt nog 26,2 miljoen gulden schade aan kerkgebouwen en andere panden van het bisdom Roermond, en gebouwen van andere kerkgenootschappen. Volgens de Kamer van Koophandel voor Midden- Limburg heeft een onderzoek onder drie honderd bedrijven aangetoond dat zij een schade hebben geleden van 15 miljoen gulden. Monumentale gebouwen in Roer mond hebben voor ongeveer vier miljoen gulden schade. Daardoor komt het uitein delijke schadebedrag uit op ruim 105 mil joen gulden. Hoofwijk tekent daarbij aan dat bij dit bedrag niet de schade aan civiel technische installaties, onroerende goede ren en produktieverliezen bij industrieën is inbegrepen. Tijdens een maandag in Vught gehouden bespreking tussen de burgerstichting Aardbeving Limburg, het Rode Kruis, het Nationaal Rampenfonds en de burge meesters van Roermond en van Melick- Herkenbosch zijn de reglementen voor het verkrijgen van schadevergoedingen nader gepreciseerd en verfijnd. Tegen vol gende week vrijdag kunnen de gedupeer den deze reglementen tegemoet zien, al dus Hoofwijk. In totaal zijn volgens hem meer dan 5000 schademeldingen bij het Roermondse coördinatiecentrum binnen gekomen. Afgesproken is verder nog dat het eigen ri sico behoudens uitzonderlijke gevallen op 5000 gulden gehandhaafd blijft. Alle ge vallen met een schade beneden 15.000 gul den worden binnen twee weken afgehan deld, wanneer zij tenminste door de dienst Gemeentelijke Bouw- en Woningtoezicht zijn gecontroleerd. Voor schades boven 15.000 gulden moeten rekeningen worden overlegd. Hoofwijk liet ten slotte nog weten dat de bij de hulpacties toegezegde steunbedra gen nog op geen stukken na zijn binnen gekomen. Een nieuwe 'aanporactie' om gelden inderdaad binnen te krijgen acht hij dan ook noodzakelijk. Professor Lijphart: DEN HAAG - „De PvdA komt heus wel uit haar diepe dal omhoog. Let maar op: bij de eerstko mende kamerverkiezin gen zal de PvdA weliswaar een zwaar verlies lijden, maar zeker niet 22 van haar 49 zetels kwijtraken zoals nu in de peilingen wordt voorspeld. D66 zal bij die verkiezingen onge twijfeld een flinke win nende klapper maken. Maar van 12 naar 30 ze tels? Nee, dat zie ik niet gebeuren. Toch kan bij de vorming van een nieuw kabinet niemand meer om D66 heen". De man die dit zegt is een Amerikaanse hoogleraar in de politieke wetenschap. Maar dan wel een Amerikaan die vlekkeloos Nederlands spreekt en weet wat er in de Nederlandse politiek te koop is. Prof. dr. Arend Lijphart (56) is dan ook een geboren en ge togen Hollander, die het Ame rikaanse staatsburgerschap nog maar pas bezit. Hij groeide op in Apeldoorn, studeerde po liticologie in de Verenigde Sta ten, was hoogleraar aan de Rijksuniversiteit van Leiden en woont sinds 1978 in San Diego, waar hij aan de univer siteit van Californië al duizen den studenten vertrouwd heeft gemaakt met de werking van democratische stelsels. „Dat zijn er trouwens over de hele wereld echt niet zoveel", zegt Lijphart. „Tien jaar gele den kon je nog maar 23 van de circa 170 landen die onze we reld telt een echte democratie noemen. Momenteel zijn het er wel wat meer, ik schat onge veer 45, en misschien komen binnen een paar jaar de nieu we republieken in de voormali ge Sovjetunie er ook nog wel bij. Maar het blijft toch opmer kelijk dat de overgrote meer derheid van de landen op onze planeet niet democratisch wordt geregeerd. Soms heb ik over erkende democratische landen ook m'n twijfels. Kijk eens naar het Verenigd Ko ninkrijk. Daar is nu al twaalf jaar lang één en dezelfde partij aan de macht. Labour en de li berale partij hebben er mede door dat merkwaardige Britse kiessysteem nauwelijks wat in te brengen. Is dat nou gezond? Is dat nou democratie?" Prijs Dezer dagen is prof. dr. Lijp hart even op bezoek in Neder land. Niet in de eerste plaats voor het aanhalen van de ban den met familie en vrienden, maar vooral omdat de Konink lijke Nederlandse Academie van Wetenschappen hem gis teren de dr. Hendrik Muller- prijs a raison van 30.000 uit reikte wegens zijn grote ver diensten op het terrein van de politieke wetenschap. De ster van Lijphart rees in 1968 toen hij een boek publi ceerde met de verre van poëti sche titel 'Verzuiling, pacifica tie en kentering in de Neder landse politiek'. Hierin zette hij onder meer uiteen hoe Ne derland ondanks zijn sterk verzuilde samenleving (met protestanten, katholieken, so cialisten en liberalen, die elk hun eigen partijen en organi saties hadden) toch wist uit te groeien tot een stabiele demo cratie. Dat kwam kort gezegd doordat de verzuiling vooral een verschijnsel aan de basis van de samenleving was. De leiders aan de toppen van de zuilen wisten zich op tal van terreinen met elkaar te verzoe nen, een verschijnsel dat Lijp hart aanduidde met 'pacifica tie'. In de politiek werkten zij met elkaar samen, vormden coalitiekabinetten, smeedden compromissen en wisten de sa menleving zodanig te (bestu ren dat ieder het zijne kreeg. Aan de basis van de zuilen pik te men dat, want de burgers keken indertijd nog sterk te gen hun leiders op en hadden een groot vertrouwen in hen. Het boek van Lijphart groeide uit tot een standaardwerk dat in de boekenkast van geen en kele student politicologie mocht ontbreken. Nog altijd houdt de Hollands-Ameri kaanse prof zijn theorie over verzuiling en pacificatie hoog. Zijn studenten in Californië maken er dan ook allemaal kennis mee. Volgens Lijphart kan datgene wat deze eeuw in Nederland gebeurde namelijk ook toegepast worden in ande re staten waar men met sterk verdeelde bevolkingsgroepen te maken heeft. Hij adviseerde zelfs de Zuidafrikaanse rege ring om het land door middel van verzuiling en pacificatie om te smeden tot een stabiele democratie. En voor Neder land deed Lijphart de sugges tie om moslims eigen scholen, een .eigen politieke partij en ei gen belangenclubs op te laten richten. Dan zouden ze veel sneller in de samenleving ge accepteerd worden en veel ge makkelijker over van alles en nog wat kunnen meebeslissen. Zo zijn immers de protestan ten, katholieken en socialisten hier ook geëmancipeerd, zei hij gisteren nog in z'n toe spraak na het in ontvangst ne men van zijn prijs. Purperen coalitie De verzuiling moge dan haar waarde hebben bewezen, in Nederland loopt zij inmiddels wel op haar laatste benen, geeft ook Lijphart toe. „Van hechte zuilen is alleen nog sprake in het onderwijs en in de orthodox-protestantse we reld. Sommige omroepen heb ben er ook nog een vleugje van, maar dat duurt vast niet lang meer. Maar kijk eens naai de politieke partijen! Daar heeft de ontzuiling keihard toegeslagen. Het CDA is een partij waar iedereen lid van kan worden en iedereen op kan stemmen. Je kunt al lang niet meer spreken van een ty pisch christelijke partij. De WD en de PvdA trekken ook mensen uit allerlei hoeken van de samenleving aan en D66 is het schoolvoorbeeld van een smeltkroes. Desondanks is D66 uitgegroeid tot een rede lijk stabiele partij, waar vol gens mij bij een nieuwe kabi netsformatie geen informateur öf formateur meer omheen kan". „Dank zij die ontzuiling wordt het ook steeds makkelijker om op politiek gebied samen te werken", stelt Lijphart vast. „De tegenstellingen zijn min der geworden, de opvattingen gematigder, veel minder gepo lariseerd dan vroeger. De laat ste grote stuiptrekking van de politieke verzuiling was de meerderheidsstrategie die de PvdA in de jaren zeventig volg de. Men koerste zowel in 1972 als in 1977 aan op een progres sieve meerderheid van PvdA, D66 en PPR. Maar toen de aan hangers van deze strategie tot twee keer toe hun hoofd stoot ten, legden zij zich erbij neer dat het nooit zou lukken, dat Nederland daar het land niet naar is. We hebben er daarna dan ook nooit meer iets over gehoord. Het aardige van de huidige politieke situatie is dat de grote partijen zodanig naar elkaar toe zijn gekropen dat straks misschien eindelijk een coalitie van PvdA, D66 en WD mogelijk is, zonder het CDA dus". Verheugt Lijphart zich daarop? „Ach", zegt hij relati verend, „als politicoloog heb ik er eigenlijk geen problemen mee dat de christen-democra ten al zo'n driekwart eeuw on afgebroken in de regering zit- Prof. dr. A. Lijphart, sinds kort Amerikaans staatsburger, is even terug in Nederland, omdat de Koninklijke Nederlandse Academie van We tenschappen hem de dr Hendrik Mullerprijs heeft toegekend we gens zijn grote verdiensten op het terrein van de politieke weten schap. FOTO: DIJKSTRA ten Dat heeft de continuïteit en stabiliteit van het beleid enorm bevorderd. Maar met Van Mierlo zeg ik dat het ver frissend zou zijn voor het land en voor het CDA zelf als het CDA er eens een regeerperiode niet bij zou zitten. Zo'n purpe ren coalitie die Van Mierlo pro pageert vind ik in m'n hart wel leuk. Ik vraag me overigens wel'af hoe de kiezers die de harde kern van WD en PvdA vormen op zo'n kabinet zou den reageren". Desinteresse De Nederlandse politiek volgt Lijphart niet meer op de voet. Haarkloverijen en kleine bot singen aan het Binnenhof gaan aan hem voorbij als pluis jes in de wind. „Maar de echt belangrijke ontwikkelingen houd ik vanuit Amerika uiter aard nog wel in de gaten. En soms maak ik me nog wel eens zorgen ook. zoals over de lage opkomst bij de laatstgehouden raads- en statenverkiezingen. Groeiende desinteresse van de kiezei-s vind ik een veeg teken. Dat tast de kwaliteit en de ge zondheid van een democra tisch stelsel aan". „In de Verenigde Staten is de opkomst bij verkiezingen ook altijd heel laag, ongeveer 40 a 50 procent. En je ziet dan ook dat de samenleving daar be paald niet op alle fronten lek ker in elkaar zit. En als er Ne derlanders zijn die denken: 'de politici luisteren toch niet naar ons', dan moeten die eens kij ken wat er in Amerika gebeurt. Daar luisteren de congresle den juist veel te veel naar hun kiezers. Ze laten zo erg de oren naar de kiezers hangen, dat ze nauwelijks eigen stellingen durven in te nemen. Dat ver lamt de politiek juist". Zwarte rook Werknemers van het vleesver werkingsbedrijf Hoefsmit in de Rotterdamse industriewijk Spaanse Polder kijken naar de grote zwarte rookwolken die uit de opslagplaats voor verpakkin gen van vleeswaren komen. Een felle, uitslaande brand zorgde gisteren voor een omvangrijke schade bij het bedrijf die in de miljoenen loopt. De brand was wwarschijnlijk het gevolg van een storing in het ketelhuis. FOTO:ANP Korten op ontwerpers gaat TU's te ver ENSCHEDE - De drie techni- sche universiteiten in Neder land (Twente, Eindhoven en Delft) zijn verontwaardigd over de financiering die minis ter Ritzen (onderwijs) heeft voorgesteld voor de ontwer persopleidingen. De universi teiten vinden dat zij te veel zelf moeten bijdragen. Het voor stel van Ritzen betekent dat de TU's 50 miljoen gulden moeten bijdragen aan de ont werpersopleidingen. Ze ver wijten hem dat versterking van het technisch wetenschap pelijk onderzoek zo in het ge drang komt. Een bijdrage van 50 miljoen gaat ten koste van het beschikbare bedrag voor onderzoek. Ook van de onder nemers verlangt Ritzen een bijdrage. De tweejarige post doctorale ontwerpersopleidin gen die in 1985 in het leven zijn geroepen, zouden per jaar 500 ontwerpers afleveren, maar dat aantal wordt bijlange na niet gehaald. EINDHOVEN - Ooit de gootsteen ontstopt met 'tante Truus'? Of een kop je 'zwaaithee' gezet? Nee? Wedden van wel. Publicist Wim Daniëls (37) ver zamelt 'thuistaal'. Woorden en uitdrukkingen die spontaan in een gezin ontstaan en vervol gens thuis een eigen leven gaan leiden. Aanleiding voor de verzamelwoede was het vijf tigjarig huwelijksfeest van zijn ouders. Daniëls stelde een boekje samen met 'Bart-en- Bertha-taal': de levensloop van het jubilerende paar aan de hand van woorden en uitdruk kingen. Zo weet de hele fami lie Daniëls wat er met 'het wa ter in de kruik is bevroren' wordt bedoeld, namelijk dat het heel erg koud is. Het ge zegde voert terug naar de hu welijksnacht van Bart en Ber tha. Die nacht vroor het zo hard dat het water van de kruik in het huwelijksbed in een grote ijsklomp was veran- Daniëls kreeg hierop zoveel enthousiaste reacties dat hij besloot thuistaal te gaan verza melen, en zijn vondsten te bundelen in een boek dat half november van dit jaar ver schijnt. Vrienden, kennissen en collega's disten spontaan de nodige thuisvocabulaire op. Een kleine advertentie in de dagbladen deed de rest. Da niëls kreeg de nodige publici teit en honderden brieven. „Dat komt omdat het sterk leeft in Nederland. Iedereen gebruikt wel thuistaal. Ik kom geen gezin tegen waar het niet zo is". Duizend woorden zijn inmiddels in kaart gebracht. Het topje van de ijsberg, ver moedt Daniëls. Hij laat een brief zien met daarin het 'vreemde woordenboekje van de familie Roodenburg'. Een lijst met 350 woorden. „Zoiets wordt bijvoorbeeld gemaakt als de .verkering van zoop- of dochterlief de gesprekken thuis niet kan volgen". Wortelzonnen Thuistaal ontstaat op allerlei manieren. Zo heeft een vader die elke ochtend een kop thee met een scheut koud water achteroversloeg, zijn jas aan trok, zwaaide en naar het werk ging het woord 'zwaaithee' op z'n geweten. Een peuter die niet wist hoe fysiotherapeut uitgesproken moet worden is verantwoordelijk voor het woord 'vieze puit'. Het gezin dat tijdens het eten allerlei woorden omdraaide ontdekte 'saakadnip' voor pindakaas. Een andere familie kwam met 'sterven-op-straat-worst' voor cervelaatworst. Een vrouw die niet aan haar preutse zus wilde vertellen dat haar man naakt zont, vond de term 'wortelzon nen' uit. Hiaten in de Neder landse taal, het verbasteren van woorden door kinderen, spelen met taal. een bepaald voorval of het zoeken naartn femismen, het kan allenj unieke thuistaal tot hebben. Veel thuistaalwoorden zijn! geleid van persoonsnamen I heeft elke familie wel eenf merkelijk familielid, maarf niëls had niet gedacht i zoveel tantes zouden voort men in zijn verzameling. 'Ti te-Coba-lol' staat voor flai® humor. En 'tante Truus' il gootsteenontstopper. „Eenr milie had een zoengrage taf Truus. Ze zoende altijd bijl der nat en luidruchtig. OpJ dag stond een neefje te kijË hoe vader de gootsteen stopte. Dat maakte nogal jl zuigende geluiden. Waaropf neefje opmerkte: het is f' tante Truus. Sindsdien gaatjË gootsteenontstopper door leven als tante Truus". tante Truus dat vond, meldt de geschiedenis heil niet. Het komt vaker voor bepaalde handelingen geluiden bij vrijkomen mol staan voor thuistaal. Zo isl een familie waar de ma| 'pietsch-pietsch' wordt noemd. Bermstengelen Niet alleen personen zijn derwerp eigenlijk meerl dend voorwerp - taal, ook gebruiksvoorwei dranken en spijzen en uij lijkheden spreken tot de beelding. Wanneer een een broek aan heeft die strak in het kruis zit, zegt familie 'die broek zit wel piks'. En mannen die lang! kant van de weg staan te u: ren, zijn volgens een andei milie aan het 'bermstengel! Hoe komen ze erop? Door pratenover beschermenge tijdens een autorit. Het is bj logisch dat Daniëls de im heeft dat thuistaal vooral staat in families 'met ruin voor humor, goeömoed spot'. Zijn boek zal het einde bete nen van veel thuistaal, v< spelt hij. Anderen zul woorden en uitdrukkin) overnemen. Daniëls vindt niet erg, hij vindt het eeri een verrijking van de Nee landse taal. Misschien krijj mensen nog meer inspiratie levert dat nog meer pracht vondsten op. „Woorden w den vaak in heel beper kring bedacht en daarna o\| genomen. Gas is van sprong een thuistaalwofl Het is in de zestiende eeuw dacht door een scheikundi Het is afgeleid van chaos niet alleen warboel maar atmosferische lucht beteken Zijn verzameling is nog compleet. „Het zou zo prach zijn als ik alle thuistaal van derland bij elkaar zou k gen", verzucht hij. Mensen hem een handje willen help kunnen hun thuistaal stui naar Wim Daniëls, Amazon! laan 39,5631 KX in Eindhovf Graag de betekenis en de o staansgeschiedenis erbij melden. Wim Daniëls: „ledereen gebruikt wel thuistaal. Ik kom geen gezinfce gen waar het niet zo is". FOTO: FOTOPERSBURO JOHN CLAESSEfea] SUSKE EN WISKE - DE SCHERPE SCORPIOEN Minister Maij: Jk heu ik... wilhen. Jk ben het sihoentie w Schanulleke kwijl [0 dat flut aan de hofjer komen J hè - Standaard Uitgeverij/Wavery Productions DEN HAAG Minister Maij (verkeer en waterstaat) denkt dat de PTT over twee tot drie jaar naar de beurs kan gaan. De opbrengst van de verkoop van een deel van de aandelen wil zij gebruiken om het infra structuurfonds te spekken, waaruit de aanleg van wegen en andere verbindingen wordt betaald. Het gaat volgens de minister om „een aantal mil jarden". Maij zei dat gisteren tijdens een overleg met de Tweede Ka mer over het post- en telecom- municatiebeleid. Ze sprak over een „persoonlijke voor zet". Eerder deze maand noemde PTT-topman Dik met enige reserves januari 1994 als tijdstip voor een gang naar de beurs. Maij zei echter dat niet de PTT maar de staat het tijd stip van de beursgang bepaalt. De aandelen van de PTT zijn voor 100 procent eigendom van de staat. Maij toonde weinig begrip voor de kritiek die een aantal frac ties heeft op de kwaliteit van de postbezorging van de PTT. CDA, PvdA en D66 wezen er op dat het bedrijf de toezegging om 92 procent van de post bin nen 24 uur te bezorgen niet heeft gehaald. Slechts 88 pro cent van de poststukken wor den binnen de beoogde ter mijn in de brievenbus gedepo neerd, zo constateerden zij. Volgens Maij is de PTT echter „een witte raaf' in vergelijking met de zusterorganisaties in andere EG-landen. De postbe zorging naar landen als Italië, Spanje en Griekenland is zo traag, datje de stukken beter zelf kunt gaan brengen". Van pakketjes die de minister naar haar te Barcelona studerende dochter heeft verzonden is de helft nooit aangekomen, zo il lustreerde ze haar stelling. Niettemin heeft ze de PTT per brief verzocht beter haar bést te doen op de bezorging. Maij stelde zich teweer tegen de kri tiek die CDA en PvdA hebben op de gang van zaken rond PTT en kabelexploitanten. Die willen, na jaren van vergeefs onderhandelen om te komen tot één glasvezelnet voor tele visie en telefoon, elk hun eigen weg gaan. PvdA'er De Jong eis te in een motie inzicht in de fi nanciële en andere gevolgen die het gescheiden opereren van PTT en kabelexploitanten zal hebben. Hij vreest dat de consument gaat opdraaien voor miljarden aan onnodige investeringen in twee netten naast elkaar. PTT-Telecom De coalitiepartijen PvdA en CDA steunen het voornemen van minister Maij (verkeer en waterstaat) om PTT-Telecom niet te splitsen in een open baar nutsbedrijf en een zuiver commerciële tak. Toen de PTT enkele jaren geleden werd ver zelfstandigd, waren de poten tiële concurrenten bang dat het bedrijf er misbruik van zou maken dat het als enige tele- communicatieverbindingen mag aanleggen. Daarom werd tot een splitsing besloten voor de verschillende taken van de PTT Die zou in 1994 moeten plaatsvinden. Maij kondigde echter onlangs aan de splitsing niet meer no dig te vinden. Door verande ringen in de Europese regelge ving zal de PTT haar nutsta- ken niet meer kunnen mis bruiken om commerciële acti viteiten te subsidiëren. Ook betrekt het bedrijf tegenwoor dig steeds meer de andere marktpartijen bij zijn activitei ten. Maij vreest bovendien dat splitsing ertoe leidt dat voor de PTT op internationaal vlak nog slechts een bijrolletje is weggelegd. VAM en AVR bouwen |h( composteringsfabriek P ROTTERDAM - De Vuilf voer Maatschappij VAM en li Afvalverwerking Rijn mor (AVR) gaan samen een coi posteringsfabriek, BV, bouwen en exploiteren, de fabriek op het terrein i AVR in de Botlek zal groente-, fruit- en tuinafval Rijnmond-gemeenten verwerkt. De capaciteit 50.000 ton per jaar bedra De bouw kost vijftien tot t tig miljoen gulden. VAM 1 AVR verwachten de fabriekf de zomer van 1993 in gebnf te kunnen nemen. Tot dan het GFT-afvai worden voerd naar het composterinj bedrijf van de VAM in Drenl Door het toenemen van het J scheiden inzamelen van GIT afval dreigde er een tekort a verwerkingscapaciteit te or* staan. Bij de VAM wordt de< 9e' paciteit daarom de komen tel jaren uitgebreid. Volgens |9' en AVR is de afzet van de co: |aa' post als bodemverbeteraar da garandeerd. ^el

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1992 | | pagina 4