m.
gruwelijk voorval in Sao Paulo doodt Nederlander
eest van Marcos spookt
>nd presidentskandidaten
lleurloze Belgische prins Filip op bezoek in Nederland
BUITENLAND
7
Corruptie
kost Italië
twintig
miljard
perjaar
Souoatit
MAANDAG 11 MEI 1992
te„,
1»SL
PAULO - De 21-jarige
■lander Roderic Hans van
in de Braziliaanse
Paulo dodelijk ge-
ndell geraakt tijdens een over-
ezakjEen vijftal criminelen
vijs Jde in de nacht van don-
vrijdag zes kogels af
auto van de voormalige
itenaar. Eén daarvan
de Eje student elektronica in
ijke |art. Over het motief van
jd wordt nog in het duis-
de lfetast. De Braziliaanse po-
irijv
litie denkt in eerste instantie
aan een poging tot autoroof,
maar de mogelijkheid van ont
voering wordt niet uitgesloten.
Donderdag vond in de wijk
waar de Nederlander werd
overvallen een geslaagde uit-
braakpoging plaats in een ge
vangenis. Daarbij nam een
aantal vuurwapengevaarlijke
criminelen de benen. De poli
tie heeft een tiental recher
cheurs gezet op de moordzaak,
die in de Braziliaanse media
-uime aandacht krijgt,
fn de nacht van het gruwelijke
/oorval bracht Roderic samen
net zijn vader twee Groningse
studenten naar huis. Beiden
open in het kader van hun stu
die milieukunde gedurende
?en halfjaar stage bij een Bra
ziliaans staatsbedrijf in Sao
Paulo. De twee studenten had
den de familie Van Baggem
?en week eerder in een bio
scoop leren kennen en uit deze
ontmoeting was een etentje
voortgevloeid, dat donderdag
avond bij de Van Baggem s
thuis plaatsvond. Tegen mid
dernacht bood Roderic aan om
beide Groningers thuis te
brengen, zodat de stagiaires
nachtelijk Sao Paulo niet met
de bus hoefden te doorkruisen.
De Braziliaanse metropool
staat immers niet bekend als
een 's werelds veiligste stad.
Roderics vader besloot het
drietal te vergezellen.
Eenmaal aangekomen bij het
onderkomen van de Groningse
studenten in de wijk Aclimaao
werd afscheid genomen. Ver
volgens reden vader en zoon
achteruit de eenrichtingstraat
uit, waarna zij plotseling wer
den omsingeld door een viertal
mannen. Een van hen trok Ro
derics portier open en zwaaide
vervolgens met zijn vuurwa
pen. In de paniek die toen ont
stond maande de vader zijn
zoon in het Nederlands om vol de achtervolging in. Deze
gas te geven. Op dat moment
klonk het fatale schot, dat de
21-jarige Nederlander dodelijk
verwondde.
Achtervolging
Aanvankelijk had Roderic niet
in de gaten dat hij geraakt was,
want met piepende banden
scheurde hij in hoge snelheid
weg. De bandieten vuurden
nog een vijftal kogels af. Een
daarvan schoot de voorruit aan
diggelen. Vervolgens spron
gen de misdadigers in een ge
reedstaande wagen en zetten
moest echter spoedig gestaakt
worden, omdat Roderics sport
wagen stukken sneller was.
Toen zijn vader even later aan
zijn zoon vroeg of alles in orde
was, klaagde deze over duize
lingen. Kort daarop blies Rode
ric boven het stuur zijn laatste
adem uit. Als door een gods
wonder slaagde zijn vader erin
de hevig slingerende auto in
bedwang te houden en vervol
gens veilig aan de kant te zet
ten. Twee toevallig passerende
surveillancewagens van de po
litie konden geen redding
meer bieden.
De Utrechtse familie Van Bag
gem woont sinds 1975 in Sao
Paulo. Zij verkaste naar het
Zuidamerikaanse land toen de
militaire regering niet langer
toestond dat de winkelketen
C&A de inrichting van haar
winkels vanuit Nederland im
porteerde. Van Baggem senior
richtte daarom in Brazilië het
succesvolle bedrijf Olver op,
dat sinds die tijd het interieur
verzorgt van een reeks grote
winkelconcerns in het land.
Door het overlijden van hun
zoon blijft het gezin Van Bag
gem kinderloos achter.
Eili
n IILA Zes jaar nadat
ni j een revolutie aan de
^wam' probeert de
on >Ünse president Cora-
tenk \quino te voorkomen
haar tegenstanders
bij de verkiezin-
F het roer overnemen.
van de belang
g te presidentskandi-
aantn had ooit banden
ui Ferdinand Marcos, de
leve tor die in 1986 door
i pj| no werd verdreven,
hee
egei het eerst sinds de eilan-
gra oep in 1946 onafhanke-
3nt. 'er£i van de VS, kiezen de
de lijnen niet alleen een pre-
ands'f maar ook de leden van
mis van afgevaardigden
senaat en duizenden re-
0, zo le en plaatselijke be-
becj ders. Naar Filipijnse tra-
20( hangt het succes
•achl daten niet zozeer af van
lSten ïologie of de kwesties die
m ntraal stellen, maar van
e gr< [enootschappen met
daai olijke leiders, die in ruil
positieverbetering bereid
rjjvv un achterban te mobilise-
Geweld bij verkiezingen Filipijnen
va
MANILA Temidden van
sporadisch geweld en onregel
matigheden bij stembussen
zijn miljoenen Filipijnen van
daag opgekomen om een op
volger aan te wijzen voor presi
dent Corazon Aquino. In de
hoofdstad Manila waren tien
duizenden militairen en poli
tieagenten op de been. Giste
ren kwamen bij een aanslag
van het communistische Nieu
we Volksleger vijftien mensen
om, terwijl vandaag twee do
den vielen bij een schietpartij
tussen de politie en aanhan
gers van een burgemeesters
kandidaat in de provincie Pan-
gasinan. Rond Manila werdén
onregelmatigheden gemeld,
zoals het ontbreken van stem
bussen, tekort aan stembiljet
ten en het niet tijdig komen
opdagen van medewerkers
van het stemlokaal. Presi
dentskandidate Imelda Mar
cos, de weduwe van de in 1986
verdreven dictator Ferdinand
Marcos, arriveerde in een li
mousine bij het stembureau en
zei dat de Filipijnen zich be
drogen zullen voelen als zij
verliest. In de laatste peilingen
liep de weduwe Marcos achter
op de voormalige minister van
defensie Fidel Ramos, die door
Aquino wordt gesteund, za
kenman Cojuangco en de oud-
rechter Miriam Defensor San
tiago. De verkiezingscommis
sie schat dat de uiteindelijke
winnaar, die op 30 juni beëdigd
moet worden, niet meer dan 25
procent van de stemmen zal
halen. De eerste voorlopige
uitslagen worden rond zes uur
Nederlandse tijd verwacht. De
definitieve uitslag kan enkele
dagen op zich laten wachten.
rkiezingscampagne was
cht fel. Echt vuurwerk
Te zien aan het slot van
ire partij bij een kom -
Die manifestaties zijn
ikelijk omdat de kandi-
geen reclame mogen
op radio en televisie of
nten. Zij gingen daarom
aat op om direct aan het
,n boodschap te verkon-
maar die manier van
ignevoeren is uitputtend
iperkt. Daarnaast pro-
in zij zoveel mogelijk in-
ws af te dwingen, want
de belangrijkste weg
e massamedia,
te opiniepeilingen we-
t dat de voormalige mi-
i landbouwhervor-
Miriam Defensor Santi-
an kop gaat bij de presi-
candidaten, samen met
Ramos, oud-minister van
sie en favoriet van Aqui-
luardo „Danding" Coju-
volgde daar vlak achter.
Marcos, de eind vorig
jaar naar de Filipijnen terug
gekeerde weduwe van Ferdi
nand Marcos, werd in de pei
lingen ver teruggeslagen.
Vuistgevecht
Santiago staat vooral bekend
om haar radde tong. Dat zij de
media weet te bespelen be
wees ze onder meer nadat ze in
1988 tot hoofd van de immigra
tiedienst was benoemd. Voor
de televisiecamera's liet ze
buitenlanders defileren die
waren opgepakt wegens drugs
bezit of prostitutie. Iedereen
die binnen haar departement
van de harde lijn zou afwijken,
zou aan de haaien worden ge
voerd, zo dreigde ze. Een parle
mentariër die zei dat haar cam
pagne tegen corruptie slechts
schijn is, adviseerde ze zijn
vingers in het stopcontact te
steken, na hem te hebben uit
gedaagd tot een vuistgevecht.
Haar tegenstanders zeggen
dat Santiago een psychiatrisch
verleden heeft, maar ze ont
kent en zegt hoogstens aan mi
graine te hebben geleden als
rechter in Manila, waar zij
maandelijks tientallen nieuwe
zaken kreeg toegeschoven. De
campagne tegen Santiago
heeft er niet toe geleid dat zij
in de peilingen is gedaald. In
de hoofdstad Manila zou zij
zelfs een voorsprong van 15
procent op Ramos hebben.
Na de couppoging tegen Aqui
no in december 1989 verdween
Santiago uit het kabinet, nadat
kranten hadden geschreven
dat muitende militairen haar
in hun junta wilden opnemen.
Santiago rekende daar op haar
eigen manier mee af: „In dit
land is gekonkel na seks de
meest geliefde sport. Breng
mijn naam niet in verband met
jullie junta, maar zet mij op de
lijst van de Filipijnsen met de
mooiste benen".
Beschuldigingen
Aquino is door de grondwet
uitgesloten van herverkiezing
en heeft daar uiteindelijk in
berust. Fidel Ramos, de man
die haar politiek zou moeten
voortzetten, wordt achtervolgd
door zijn verleden. De Manila
Chronicle meldde vorige week
beslag te hebben gelegd op
dagboeken van Marcos, waar
uit zou blijken dat Ramos als
hoofd van de nationale politie
een van de belangrijkste mili
taire leiders was tijdens de
noodtoestand, die van 1972 tot
1981 duurde. Ramos heeft al
tijd gezegd dat hij zich in stilte
tegen de staat van beleg keer
de, maar de Chronicle schreef
dat Ramos zelfs was ingelicht
voordat Marcos zijn maatrege
len afkondigde en dat hij een
lijst had opgesteld van mensen
die gearresteerd moesten wor
den.
Of de beschuldigingen nu
waar zijn of niet, zij lijken hun
weerslag te hebben op Ramos,
die zich opwerpt als de kam
pioen van de democratie en de
„erfgenaam" van Aquino. Se
nator Juan Ponce Enrile, mi
nister van defensie onder Mar
cos en met Ramos genoemd als
de aanstichter van de revolutie
in 1986, zegt dat Ramos juist
een heel andere rol had en de
betogingen tegen de regering
met geweld wilde neerslaan.
Enrile, in november 1986 als
minister van defensie aan de
kant gezet na een mislukte
couppoging tegen Aquino,
heeft zelf alle aspiraties op het
presidentschap opgegeven en
probeert een zetel te veroveren
in het huis van afgevaardig-
Politieke fout
Parlementsvoorzitter Ramon
Mitra loopt in de peilingen
achter op Santiago, Ramos en
Cojuanco, hoewel hij de beste
campagnemachine van het
land heeft. Vooral rond Manila,
een kritiek gebied, staat Mitra
er niet goed voor. Hij is verder
in het defensief gedrongen nu
hij er van wordt beschuldigd
drukpersen van de overheid te
hebben gebruikt voor het aan
maken van propaganda, wat de
kieswet verbiedt. Er loopt in
middels een onderzoek tegen
Mitra, maar dat zou zeker niet
voor vandaag zijn afgerond.
Mitra had al af te rekenen met
een imago van politiek-konke-
laar-oude-stijl.
De zittende vice-president,
Salvador Laurel, is onderhevig
aan een persoonlijke politieke
eclips. Hij staat in de peilingen
nog achter de weduwe Marcos.
Nadat hij in 1972 bij het uitroe
pen van de noodtoestand zijn
senaatszetel verloor, keerde
Laurel zich tegen het regime
en was hij in 1983 een van de
organisatoren achter de dra
matische thuiskomst van Be-
nigno Aquino, de echtgenoot
van de huidige president.
Aquino landde na drie jaar bal
lingschap in de VS op de lucht
haven van Manila, waar hij bij
het afdalen van de vliegtuigt-
Corazon Aquino en Salvador Laurel in de tijd dat het nog boterde.
rap werd doodgeschoten. Lau
rel werd na de machtsoverna
me van Corazon Aquino tot
premier benoemd, maar dat
ambt werd al snel afgeschaft.
Uiteindelijk stapte hij in 1987
ook op als minister van buiten
landse zaken.
Volgens commentatoren heeft
Laurel een politieke fout ge
maakt door Aquino vlak na
haar machtsovername fel te
bekritiseren, terwijl zij razend
populair was bij de bevolking.
Toen het later gemeengoed
werd om Aquino af te kraken,
waren velen de voortrekkers
rol van Laurel vergeten.
Idool
Alle presidentskandidaten
spreken zich min of meer uit
voor deregulering van de eco
nomie, industrialisatie, land
bouwhervorming, het aantrek
ken van buitenlandse investe
ringen en het herverdelen van
de politieke macht, waarbij
Manila niet langer het allesbe
palende centrum moet zijn.
Amerikaanse waarnemers zeg
gen lichtelijk ongerust te zijn
dat de verkiezingen vandaag-
zouden worden ontregeld door
onkunde of fraude, die demon
straties en politiek geweld tot
gevolg zouden kunnen heb
ben. Dat zou op zich weer in
terventie van radicale militai
ren kunnen uitlokken. Leger-
chef generaal Lisandro Abadia
zei vorige week dat er een com
plot was ontdekt van militai
ren die de verkiezingen door
bom- en moordaanslagen naar
hun hand hadden willen zet
ten. Abadia heeft een speciale
legerafdeling opgezet die mili
taire dreigementen voor en na
de verkiezingen de kop in
moet drukken.
Door de campagnecultuur zijn
Filipijnen al snel verveeld als
een kandidaat de aandacht
vraagt voor werkloosheid, de
stagnerende economie of de
FOTO: AP
buitenlandse schuld van 29
miljard dollar. „Waar blijven
de artiesten", vroeg Angelita
Castillo, huisvrouw uit Las Pi
nas. De kandidaten zorgden er
voor dat zij de bekendste ar
tiesten meenemen naar de on
bekendste uithoeken van de
Filipijnen. Sommige kandida
ten, onder wie Imelda Marcos,
zingen zelf een lied en pinken
op het juiste moment een
traantje weg. Artiesten maken
ook zelf van het systeem ge
bruik om in het parlement te
komen. Zo staat Joseph Estra
da. bekend matinee-idool en
huidig senator, aan kop in de
aparte race om het vice-presi-
dentschap, dat hij naast Coju
angco wil gaan bekleden. Se
nator Enrile vindt dat de vol
gende president maar eens
naar het kiesstelsel moet kij
ken. Er is iets mis met een sy
steem dat zoveel artiesten en
sportlui in staat stelt in het
parlement te komen, aldus En
rile.
t het thuisfront af en toe kromme tenen door zijn stuntelige optreden.
BRUSSEL Hoe komt
iet toch dat de gedoor-
verfde Belgische troonop
volger prins Filip in zijn
eigen land als een sul
wordt afgeschilderd. Op
die jongen valt uiterlijk
toch weinig aan te mer
ken. Maar tijdens zijn op
tredens schijnt hij nog
nog wel eens zodanig door
de mand te vallen dat ve
len aan hem twijfelen als
toekomstig koning der
Belgen.
De Belgische prins is van van
daag tot en met vrijdag in Ne
derland op werkbezoek. Hij
laat er zich onder meer voor
lichten over de integratie van
migranten in Nederland en het
drugsbeleid in Amsterdam.
Verder bezoekt hij de Delta
werken, het Kröller-Muller
museum en een project voor
grensoverschrijdende samen
werking in Eindhoven.
Wat er ook over Filip wordt ge
zegd of geschreven, het beeld
is niet echt positief. Onlangs
nog bezorgde hij het thuisfront
kromme tenen, toen hij op
stuntelige wijze een gesprekje
voerde met de eerste Belgische
ruimtevaarder Dirk Frimout.
„Ge moogt gerust Filip zeg
gen. In de ruimte bestaat geen
protocol", probeerde de prins
zijn inmiddels veel beroemder,
maar o zo bescheiden landge
noot op z'n gemak te stellen.
In een boekje, dat eerder dit
jaar over koning Boudewijn en
het geslacht der Coburgers
verscheen, zegt dan weer een
van de geïnterviewden dat ie
dereen zich verkijkt op Filip.
„Hij is beslist geen sul. Als je
met hem alleen bent, zegt hij
beslist wél zinnige dingen.
Maar hij loopt helemaal verlo
ren in dat strakke protocol
waarin het paleis van Laken
hem koste wat kost wil opslui
ten. Die jongen kan nooit een
pint gaan drinken, nooit een
eind wegkletsen met vrienden,
zonder dat er hysterische man
netjes in pandjesjassen en wit
te handschoenen om hem
heen fladderen. Ik vind het
eerder een blijk van gezond
heid dat hij daar ziek van
wordt".
Echte Coburger
Filip, voor de Franstalige Bel
gen Philippe, is met zijn 32 jaar
zo langzamerhand op een huw
bare leeftijd gekomen. Maar
slechts weinig adelijke vrou
wen en meisjes lijken van hem
wakker te liggen. „Het is een
aardige jongen", schreef het
tijdschrift L'Instant onlangs,
„maar komt in het openbaar
nu eenmaal niet zo goed over,
vooral niet bij het grote pu
bliek". De mensen van het pa
leis nemen hem dat niet zozeer
kwalijk, al maken ze zich wel
een beetje zorgen over zijn ge
brek aan belangstelling in het
algemeen, en voor religieuze
aangelegenheden in het bij
zonder.
De prins, de oudste zoon van
Boudewijns broer prins Albert
en prinses Paola, is volgens in
gewijden een echte Coburger.
„Ik ben ervan overtuigd dat hij
zich zal ontpoppen als een au
toritaire figuur. Hij weet ver
domd goed wat hij wil", zegt ie
mand in het boekje over de Co-
burgers.
De prins mag voor sommigen
een kleurloze goede sul zijn,
anderen roepen weer over zijn
militaire heldendaden. De be
scheiden biografie die zijn ka
binet verspreidt, vermeldt op
dat punt zijn solo-vluchten,
met een Mirage-straaljager. Fi
lip, die in 1989 werd bevorderd
tot kolonel, is paracommando
geweest. „Hij is een voortreffe
lijk piloot. En iemand die uit
een vliegtuig durft te springen,
is geen bangerik", heeft een
oud-minister eens gezegd.
Hoogvlieger
De laatste generaties Cobur
gers zijn geen intellectuele
hoogvliegers. Over Filip bewe
ren boze tongen, niet bepaald
behorend tot de supporters
club van het paleis van Laken,
dat de prins al op de middelba
re school niet meekon met zijn
leeftijdgenoten. „En zijn stu
die politieke wetenschappen
aan de universiteit van Stan
ford in de VS stelde niets voor.
Hij heeft trouwens geen echt
diploma gekregen".
Maar aan de andere kant zijn
de fans van de jonge prins er
van overtuigd dat er in hem
een ruimhartig, sociaalvoe
lend, integer en neutraal mens
schuilt. En misschien is dat
ook alles wat het koninkrijk
der Belgen nodig heeft. Nu het
federale België meer en meer
vorm krijgt, heeft .het koning
schap in de toekomst bij onze
zuiderburen wellicht enkel
nog een symbolische en proto
collaire betekenis.
Of Filip zijn oom Boudewijn
opvolgt als koning, staat trou
wens nog niet eens vast. Filip
mag dan wel de oogappel zijn
van het kinderloze konings
paar Boudewijn en Fabiola, in
een recente opiniepeiling
bleek dat Filips jongere zuster
Astrid bij het gewone volk
goed in de markt ligt.
Idoor
AART HEERING
ROME Al twee weken
lang ontsieren corrupte
politici en medeplichtige
ondernemers de voorpagi
na's van de Italiaanse
kranten. En het ziet er
niet naar uit dat er gauw
verandering in zal komen.
In Milaan zijn na de arres
tatie van socialistische en
links-democratische poli
tici in de afgelopen dagen
ook drie christen-demo
cratische bonzen in de
boeien geslagen.
Datzelfde lot trof de managing
director van de constructie
maatschappij Cogevar, die te
genwoordig maar nog niet
toen de omkoopactiviteiten
plaatsvonden deel uit
maakt van de Fiat-holding.
Twee andere politici konden
niet worden aangehouden, om
dat ze naar het buitenland wa
ren gevlucht.
Als bescherming tegen wraak
acties heeft Antonio Di Pietro
de Milanese officier van justi
tie die de anti-corruptie-opera
tie 'Schone handen' leidt, een
gepantserde auto en een gewa
pend escorte toegewezen ge
kregen. Sinds eind vorige
week dreigde bovendien een
bestuurscrisis in de regio Lom-
bardije, waarvan Milaan de
hoofdstad is door de arrestatie
van twee gedeputeerden die
smeergeld hadden geëist bij de
bouw van enkele bejaardente
huizen.
En tenslotte is er een nieuw
omkoopschandaal aan het
licht gekomen in Rome, waar
de bouw van een ministerie,
een opdracht ter waarde van
600 miljoen gulden, aan een
niet bestaande maatschappij
blijkt te zijn gegund.
Corruptie is in Italië niet al
leen een moreel maar ook een
serieus economisch probleem.
De voor steekpenningen be
stemde bedragen worden na
melijk doorberekend in de be
groting die daardoor regelma
tig stijgt om in vele gevallen op
het dubbele of driedubbele van
de oorspronkelijke aanneem-
som uit te komen.
Koeioneren
Uit berekeningen van het Cen-
sis, het Italiaanse bureau voor
de statistiek, blijkt dat de poli
tieke corruptie de Italiaanse
staatskas in 1988 op die wijze
circa 20 miljard gulden, ofwel
ruim 10 procent van het begro
tingstekort van dat jaar, heeft
gekost.
Met name in Zuid-Italië kan
daar nog eens zo'n bedrag bij
worden opgeteld, dét bestemd
is voor de afpersers van de
maffia.
Het verschijnsel neemt boven
dien steeds zwaardere vormen
aan. In de afgelopen tien jaar is
het aantal bewezen gevallen
van corruptie en malversaties
met overheidsgeld gestegen
van 477 naar 1198 per jaar. En
vorig jaar was tegen 17.000 van
de 124.000 lokale en regionale
bestuurders die Italië telt, een
justitiëel onderzoek gaande.
In de afgelopen weken is nog
eens bewezen dat corruptie
van lokale bestuurders in Ita
lië algemeen en op grote
schaal voorkomt, terwijl in
principe geen enkele partij vrij
uit gaat.
Maar het schandaal van Mi
laan heeft ook laten zien dat
zowel de ondernemers als de
bevolking weigeren om zich
nog langer te laten koeioneren
door arrogante en inhalige po
litici. De vraag is alleen hoe ze
gestopt kunnen worden. De
vooraanstaande econoom Vic
tor Uckmar heeft daarvoor een
concrete oplossing. Volgens
hem wordt de bron van het
kwaad gevormd door de wijze
van toewijzing van overheid
sopdrachten. Tegenwoordig
wordt slechts 4 procent van de
opdrachten via een volkomen
vrije openbare aanbesteding
verstrekt.
In de rest van de gevallen kan
maar een beperkt aantal on
dernemingen inschrijven, of is
het de burgemeester of wet
houder die persoonlijk de on
derneming uitkiest. In dat
laatste geval is de kans op om
koping natuurlijk het grootst.
Uckmar stelt daarom voor om
net als in Noord-Europa een
machtsscheiding in te voeren
waarbij politici de principebe
sluiten nemen en de uitwer
king aan deskundigen wordt
overgelaten. In principe is ie
dereen het daar mee eens,
zelfs de politici, maar in de
praktijk kan het nog lang du
ren voordat die gedachte wer
kelijkheid wordt, omdat in Ita
lië ook de deskundigen op
grond van hun politieke voor
keur worden benoemd.
