Een minister op werkbezoek
Greetje Lubbi:
Kwaadheid als drijfveerl
Ccidaceommil BINNENLANDZATERDAG 9 MEI 1992
ANWB verwacht stijging
aantal zomervakanties
Minister Ritzen van onderwijs (rechts) tijdens zijn werkbezoek aan Overijssel. ,,lk lees heel veel brieven van ouders die vinden dat er aan de positie van de leraren iets gedaan
moet worden, maar het leeft niet breed, niet bij het bedrijfsleven, de vakbeweging, en andere maatschappelijke groeperingen"
FOTO: F UYLENBROEK
Een keer per maand trekt minister van onderwijs en
wetenschappen Jo Ritzen het land in om de gevolgen van zijn
beleid in de praktijk te aanschouwen. Een werkbezoek dat
gekenmerkt wordt door een hoog gehalte aan afkortingen,
weinig plichtplegingen en vooral veel praten en luisteren.
Afgelopen week was de minister in Overijssel.
auto op weg van zijn woon
plaats Delft naar Zwolle, bena
drukt Ritzen het nog maar
eens: dit kabinet ziet het on
derwijs voor vol aan. Bij bezui
nigingen blijft het onderwijs
grotendeels uit de wind. con
stateert hij. Al kost het dan af
en toe wat moeite, en is het
zelfs nodig geweest met de
portefeuille te rammelen.
Want hoe goed het kabinet het
ook voor heeft met het onder
wijs, vanzelfsprekend is die
uitzonderingspositie bij bezui
nigingen niet. „Ik lees heel
veel brieven van ouders die
vinden dat er aan de positie
van de leraren iets gedaan
moet worden, maar het leeft
niet breed, niet bij het bedrijfs
leven, de vakbeweging, en an
dere maatschappelijke groepe
ringen. Datzelfde tref je ook
aan in het kabinet. Elke keer
weer moet duidelijk gemaakt
worden dat onderwijs essen
tieel is, dat je heel veel te ver
liezen hebt".
Ritzen wijst in dit verband
naar de situatie in Amerika,
waar het onderwijs jarenlang
min of meer een verwaarloosd
gebied is geweest. Hij werkte
zelf van 1971 tot 1975 aan de
universiteit van Berkeley, Ca-
lifornie. „In Amerika zag je de
gevolgen van die aftakeling.
Mijn persoonlijk beeld is ook
danig gekleurd door die erva
ringen. Waar je het onderwijs
verwaarloost, haal je je allerlei
economische en sociale ellen
de op de hals. Dat werkt op lan
gere termijn. Als je dat weer
wilt repareren gaan er tiental
len jarerr overheen. Wat me
toen opviel was dat de kinde
ren van de wijken Watts en
South Central in Los Angeles,
waar nu die problemen zijn,
vrijwel allemaal onvolledig on
derwijs hadden gehad. Die
kinderen van toen zijn de ou
ders van nu", zegt hij. „Slecht
functionerend onderwijs leidt
tot slecht functionerende bur
gers", voegt hij er nog aan toe.
ZWOLLE Het had nau
welijks beter geregisseerd
kunnen zijn, maar het ge
beurt spontaan: onder
wijsminister Jo Ritzen, op
werkbezoek in Overijssel,
krijgt van een schooldi
rectie in Zwolle een staat
je voorgelegd met salaris
gegevens. Het geeft een
onthutsend beeld van de
aanvangssalarissen van
docenten in het middel
baar beroepsonderwijs.
Verdiende een beginnen
de leerkracht in 1978 nog
netto 2730 gulden in de
maand, vorig jaar was dat
2415 gulden.
Ritzen. zelf een vurig pleitbe
zorger van verhoging van de
onderwijssalarissen. zit aan
vankelijk wat ongelovig naai
de cijfers te staren. De school
heeft ook nog even uitgere
kend wat het salaris van toen,
bij vier procent inflatie, nu ei
genlijk had moeten zijn: 4545
gulden. „En daarom", zegt di
recteur L. Veenstra van het
christelijk college voor middel
baar beroepsonderwijs De Fac
toor, „is het heel goed dat u
zich zo hard heeft opgesteld en
dat er nu een begin kan wor
den gemaakt met de ophoging
van de salarissen. Dat u zich
achter de bonden heeft ge
steld. Ik proef dat al enkele ja
ren, dat u prioriteit geeft aan
de onderwijssalarissen. Dat
waarderen we zeer", smeert
Veenstra kwistig met stroop.
Ritzen pakt de kans met beide
handen aan. „Dit komt dus
echt van de basis", constateert
hij met een schuin oog naar de
pers. En er volgt een gloedvol
pleidooi over de motivatie van
de man of vrouw voor de klas,
die toch voor een groot deel be
paald wordt door de salarië
ring. „Als men op de werkvloer
niet gemotiveerd is gaat dat
ten koste van het onderwijs. Ik
heb me dan ook nooit achter de
bonden gesteld, zoals u zei,
maar achter het onderwijs", zo
corrigeert hij het beeld.
Veel te verliezen
Een uurtje eerder, in de dienst-
Stuurman aan wal
Hoe reageerden zijn collega's
op de dreiging van enkele we
ken geleden om af te treden?
„Die zagen het als een nood
maatregel, zo van: „als Wallage
en Ritzen overgaan tot dit mid
del moeten er wel ernstige din
gen aan de hand zijn" De col
legialiteit binnen het kabinet
is heel groot", benadrukt de
minister. „We hebben heel
moeilijke tijden doorgemaakt,
maar de ploeg is zeer stressbe
stendig. En dan vind ik het wel
heel erg ongelukkig als de bui
tenwacht, en dan doel ik in het
bijzonder op de heer Brink
man. als een stuurman aan wal
het kabinet steeds de les leest.
Dat geeft geen gevoel van on
dersteuning en maakt het niet
makkelijk als kabinet te func
tioneren".
Ondanks die collegialiteit en
de dreiging op te stappen ont
kwam Ritzen niet helemaal
aan bezuinigingen op zijn de
partement Hij wordt geacht
350 miljoen gulden in te leve
ren. „Dat is inderdaad een heel
groot bedrag, maar aanzienlijk
minder dan als onderwijs naar
evenredigheid van de totale
bezuinigingen had moeten in
leveren. Bovendien is afge
sproken dat er een forse eerste
aanzet moet worden gepleegd,
bij de begroting van 1993, voor
het verbeteren van de gemid
delde salarispositie van de on
derwijsgevenden. De gemid
delde salarispositie, dus niet
voor iedereen, maar wel op die
punten waar de nood het hoog
ste is. Het gaat om aanvangssa
larissen, de salarissen van ver
vangers, verkorting van de car
rièrelij nen en leerkrachten die
moeilijk te werven zijn op de
arbeidsmarkt. Dat bewijst nog
eens hoe serieus dit kabinet
onderwijs neemt".
Humoristisch
Terug naar Zwolle. Ritzen, om
half acht 's morgens vertrok
ken vanuit zijn woning in
Delft, begint het werkbezoek
aan Overijssel om half tien met
een bespreking met de Over
ijsselse gedeputeerde Schuur
Die vraagt onder meer aan
dacht voor het bedreigde agra
risch onderwijs in Deventer,
dat valt onder het ministerie
van landbouw. „Ik weet wel
dat het niet onder uw departe
ment valt, maar toch...", zegt
Schuur. Ritzen reageert gevat:
„Ik begrijp dus dat u een plei
dooi houdt het bij mijn depar
tement onder te brengen". De
minister krijgt de smaak blijk
baar te pakken. „U weet dat
het kabinet altijd met een
mond spreekt", zegt hij, om er
onmiddellijk relativerend aan
toe te voegen, „ik ben 's mor
gens altijd erg humoristisch
merk ik". Het is die dag niet de
enige keer dat Ritzen zich van
zijn leuke kant laat zien.
Het bezoek aan het christelijk
college voor middelbaar be
roepsonderwijs De Factoor
wordt gekenmerkt door een
hoog gehalte aan afkortingen.
RCBO. BBO, VAVO, ROC.
MTRO, je kan het zo gek niet
bedenken of De Factoor heeft
er mee te maken. De school,
met 3500 leerlingen, wil onder
deel gaan uitmaken van een
groter verband, een Regionaal
Opleidingen Centrum (ROC).
Gestrikt
Een rondgang door het ge
bouw brengt de minister bij
leerlingen die in het kader van
het onderwijs een eigen be
drijfje zijn gestart. Hout Cou
ture Nederland. Het heeft de
dag tevoren. Bevrijdingsdag,
goede zaken gedaan met de
verkoop van houten, fel ge
kleurde strikken. De bewinds
man krijgt er ter plekke een
omgestrikt. Zijn wat dun uit
gevallen hals gaat er vrijwel
geheel achter schuil.
Daarna krijgt de minister in
zicht in de automatisering van
de school, waarmee met een
druk op de knop de gehele
schoolcarrière van een van de
leerlingen wordt opgeroepen.
Ritzen is verbaasd, niet over de
mogelijkheden, maar over het
feit dat de betreffende leerling
al de respectabele leeftijd van
21 jaar heeft bereikt. „Kunt u
ook even laten zien wat hij
hiervoor heeft gedaan?",
vraagt hij.
De dienstauto is inmiddels
verwisseld voor een VIP-bus,
waarin Ritzen en zijn ambte
naren onmiddellijk het bezoek
aan de Factoor beginnen te
evalueren. De strik gaat af, de
das weerom. Het was deminis-
ter opgevallen dat de verhou
ding tussen het lesgevend per
soneel en het ondersteunend
personeel nogal scheef lijkt.
Van de 180 volledige banen
worden er veertig ingenomen
door onderwijsondersteunend
personeel. De norm in het
bedrijfsleven is tien procent.
Zijn ambtenaren krijgen ter
plekke opdracht een onder
zoek te laten doen naar hoe
deze verhoudingen in het mid
delbaar beroepsonderwijs lig
gen. „Zo ziet u maar", zegt hij,
„het beleid wordt in de bus ge
maakt".
Lange naam
De tocht gaat naar het kasteel
Het Nijenhuis in Wijhe, onder
komen van de kunstcollectie
van de Hannema-de Stuers
Fundatie, grotendeels bijeen
gebracht door Dirk Hannema
in de oorlog directeur van he.
museum Boymans van Beu-
ningen en bewoner van het
kasteel. Nu is er een tentoon
stelling van de collectie De
Graeff-Bachiene. met veel
bruiklenen van Boymans. Rit
zen, die inmiddels sterk de in
druk maakt overal verstand
van te hebben, onderhoudt
zich op deskundige wijze met
de samenstellers van de expo
sitie. Het tekenen van het gas
tenboek daarna duurt vrij
lang. „Heeft hij zo'n lange
naam?", vraagt iemand. Rit
zen hoort het: „Niet alleen
praat ik uitvoerig, voor schrij
ven geldt hetzelfde", zegt hij.
De tocht gaat verder, richting
Enschede, waar onder meer
bezoeken op het programma
staan aan de Hogeschool En
schede en de AKI, de kunsta
cademie. Onderwerp van ge
sprek: de aansluiting tussen
het voortgezet onderwijs en
het hoger beroepsonderwijs en
de Tweede Fase Autonome
Beeldende Kunst.
Element
Het staat allemaal wat ver af
van de meest nijpende proble
men van de onderwijsminis
ter, waarover hij 's morgens
nog had verzucht dat.ze vrijwel
allemaal draaien om twee za
ken: geld en structuren. Wat
hem betreft is nu de fase aan
gebroken om weer over het
echte onderwijs te praten, over
zaken die niet vastliggen in
wetten en regels, maar die al
les te maken hebben met de in
dividuele student, normen en
waarden, de taak van de school
als opvoeder, als plek waar
kinderen kunnen opgroeien
tot volwaardige burgers. En bij
dit onderwerp lijkt Ritzen pas
echt volledig in zijn element.
„Het volgende verkiezingspro
gramma zou daar veel meer
over moeten gaan. Ik ben er
van overtuigd dat je daarmee
scoort, omdat mensen zich er
in herkennen. Over moraliteit
wordt nauwelijks gesproken,
ik wil het geen taboe noemen
maar het komt wel dicht in de
buurt. Maar een samenleving
zonder moraliteit is geen sa
menleving. We verwachten
veel van anderen, en dat kan
alleen maar als anderen zich
ook aan die verwachtingen
houden. En voor kinderen
wordt het heel lastig als wij ons
al niet houden aan dingen die
gewoon te maken hebben met
goed gedrag. In het onderwijs
wordt zo weinig gesproken
over dit soort dingen. Maar we
zijn nu op een punt aangeland
dat we scholen daarover laten
praten, zonder dat er ook maar
een nota over verschenen is.
En dat is waar ik de komende
jaren veel meer naar toe wil".
Boeren bedreigden haar telefonisch met de dood. Moeders
gilden dat nu zeker wel de eerste kinderen zouden sterven
omdat ze geen melk kregen. Niet de sfeer om leuk afscheid te
nemen, maar Greetje Lubbi laat de gevolgen van de
zuivelstaking redelijk langs zich afglijden. „Sommige mensen
weten nu eenmaal niet beter. Moet ik die serieus nemen?", zegt
ze. Acht jaar is ze voorzitter van de Voedingsbond FNV geweest.
Dat vindt ze genoeg. Binnenkort treedt zc in de dienst bij de
ontwikkelingsorganisatie Novib, als beleidsmedewerker. In
status, macht en invloed een flinke stap terug. „Het enige dat
voor mij telt, is dat het werk leuk moet zijn". Portret van een
aartsoptimist, die zich vaak kwaad maakt.
Idoor houd is voor mij belangrijker
DICK HOFLAND dan de status of de macht die
bij een baan hoort. Daarom
heb ik er ook geen probleem
mee om bij de Novib beleids
medewerker te worden en dus
niet langer een leidinggevende
functie te hebben. Ik vind me
zelf juist een geluksvogel dat
ik tot nu toe altijd werk heb
kunnen krijgen dat ik leuk
DEN HAAG - Ze rookt
shag. Hangt ontspannen
achterover in haar stoel.
Heldere blauwe ogen ach
ter een moderne, smalle
bril. In een hoekje van de
werkkamer ligt haar hond
'Jansen', die af en toe een
oog open doet om te kij
ken of ze er nog is.
Greetje Lubbi vertelt over haar
eèrste bezoek aan Chili, ruim
tien jaar geleden, waar ze colle
ga's ontmoette die tijdens de
dictatuur van Pinochet con
stant werden bedreigd en niet
zelden in elkaar geslagen. „Die
mensen wisten dat hun leven
gevaar liep. maar ze lieten zich
niet intimideren. Hun motto
was: als we niets doen, dan is
het over honderd jaar nog zo
slecht als nu. Met die mensen
heb ik me heel erg geïdentifi-
„Ik ben mijn hele leven ge
boeid door mensen die zelf het
heft in handen nemen. Voor
mij is geen enkele situatie van
zelfsprekend. Je moet je nooit
ergens bij neerleggen. Dat wil
niet zeggen dat je er altijd in
slaagt dingen te veranderen,
maar je moet het wel proberen
Beter met open vizier ten on
der, dan niet te strijden. Want
het allerergste vind ik mensen
die achteraf pas hun mond
open doen. Daarom doet het
me ook zo goed dat de leden
zeggen: je hebt het ten minste
geprobeerd".
Ze groeide op in Drenthe, in
een gezin dat ze bestempelt als
doorsnee en niet politiek ge
tint. Wel kreeg ze een opvoe
ding waarin het traditionele
onderscheid tussen vrouwen
en mannen ontbrak. „Mijn
moeder werkte en ik werd door
mijn ouders enorm gestimu
leerd om te leren".
Toch vindt ze dat ze vooral is
gevormd door de tijdgeest: „Ik
denk dat ik een kind ben van
de jaren zestig, de jaren dat het
overal broeide. Op de middel
bare school hadden we discus
sies over de vraag of de leerlin
gen ook nog wat te zeggen had
den. Daar heb ik veel tijd aan
besteed, wat leidde tot veel
zes-minnen en overgaan met
de hakken over de sloot. Toen
ik vervolgens naar de univer-
stiteit ging om Spaans te stu
deren, was het bedje van de de
mocratisering al gespreid, dus
ik kon gewoon doorgaan waar
mee ik bezig was".
Tijdens de studie ging ze wer
ken bij kamerleden. Eerst bij
Wierenga, later bij Spieker. Via
hem kwam ze in contact met
vakbondsbestuurders in het
noorden van het land en dat
beviel haar heel goed. „Dat
Spaans hoefde voor mij niet
meer, en toen heb ik de afwe
ging gemaakt of ik voor de po
litiek of de vakbeweging zou
kiezen. Het nadeel van de poli
tiek vond ik dat je zo ver af
staat van de mensen om wie
het gaat en daf de resultaten
van je werk zo ontzettend lang
op zich laten wachten. Eigen
lijk vond ik poltiek gewoon
niet leuk en vakbondswerk
wel. Dat is trouwens altijd mijn
uitgangspunt geweest: ik wil
boven alles lèuk werk. De in-
Leuk? Wie Greetje Lubbi ziet,
die ziet bijna altijd iemand die
kwaad is.
„Nou, niet altijd, maar kwaad
heid is voor mij een hele goede
drijfveer in het leven. Het is
een enorme stimulans, het
maakt veel energie los. Maar ik
kan niet anders zeggen dan dat
ik'95 procent van mijn werk
hartstikke leuk vind".
Maar waarom dan toch vaak
zo kwaad? FNV-voorzitter Ste
kelenburg heeft ruwweg toch
dezelfde standpunten en die
zie je zelden of nooit kwaad.
„Het valt veel mensen inder
daad op, dat ik net als Karin
Adelmund, de vice-voorzitter
van de vakcentrale FNV, vaak
zo kwaad ben. Dat ik zo fel
naar mensen, kan uithalen.
Nou. ik denk dat Karin en ik
niet bang zijn voor het conflict,
en dat Johan Stekelenburg het
conflict liever vermijdt. Ik kan
me voorstellen, dat mensen
die gewend zijn aan braaf ge
babbel mij al snel kwaad vin
den. Ik herinner me nog goed
de eerste zuivelstaking die ik
meemaakte. Toen was ik ook
voor het eerst in de publiciteit
en prompt kwamen er allemaal
telefontjes binnen bij de bond
van mensen die riepen: dat. is
toch geen vrouw meer! Wat
een viswijs! Dat is in de loop
der jaren gelukkig wel veran
derd. Maar ja, ik houd nu een
maal niet van zoete broodjes
bakken of het -ouwe-jongens-
krentebrood-sfeertje".
Emotie
Die kwaadheid is niet ge
speeld?
„Nooit! Ik doe mijn werk met
emotie en dat wil ik ook laten
zien. Ik moet juist eerder op
passen dat ik niet tè gebeten
ben. Ik moet niet doorslaan,
zodat ik ga staan briesen. Dat
kan niet. Ik zou het echter niet
terecht vinden als mensen
denken dat kwaadheid een ei
genschap van vrouwelijke be
stuurders is. Ik zeg de dingen
graag duidelijk en helder".
Je hebt geen 'rooie' opvoeding
gehad, je bent in je jeugd nooit
met groot onrecht in aanraking
gekomen, hel is op school en in
het maatschappelijk leven van
een leien dakje gegaan, en dan
toch zo kwaad. Waar komt die
kwaadheid dan vandaan?
„Dat is waar. ik heb weinig ob
stakels gekend. Niet erg dra
matisch, hè? Ik heb mezelf
nooit zo diepgaand geanaly
seerd, maar het zal toch wel
een karaktertrek zijn. Het is in
elk geval niet een betrokken
heid die je bijvoorbeeld bij
missionarissen tegenkomt:
niet het gevoel van goed willen
doen. Dat is het niet. Maar wat
het wel is, of waar het vandaan
komt, dat weet ik niet goed.
Het is wel duidelijk dat die reis
destijds naar Chili mijn be
trokkenheid met mensen in
Moedeloos
'Moedeloos' is een woord da
niet kent?
„Nee, want moedeloos!^
leidt tot een onveranderd at
situatie. Kijk, als je de gescr i
denis van de vakbeweging iu
kijkt, moet je constateren ir
we meer slagen hebben ve rc
ren dan gewonnen. Maar te re
lijk zie je dat er in onze e(
sociale geschiedenis eni
veel ten goede is verand
Mensen werken niet meer
tien uur per dag en de tijd
je alleen een uitkering ki
als je bij de kerk hoorde isj
al heel lang voorbij. Din
veranderen niet van de t
dag op de andere, dus je rr
je blijden inzetten. En dan
je dat het wel degelijk
taat heeft. Ja, daar geloof ik
Je zou me best een soort i
soptimist kunnen noemen'
Maar toch met tevreden.
„Er zijn nog altijd bedriji
waar inpaksters maar één k
per dag naar de wc mogen,
ze vaker willen, moeten zei
bewijsje van de dokter la
zien dat ze blaasontstek
hebben. Als ik dat soort dinj d
hoor, dan kan ik me ongek I.
lijk opwinden. Dan word iki -c
weer heel kwaad, ja. haha"
Over die zuivelstaking ben
vast ook nog heel kwaad.
„Het klinkt misschien
maar: nee. Ik heb er geen
frustratie aan overgehoud ij
Ik ben natuurlijk teleui
steld. want we hebben het i e
loren. Maar al die m<
zeggen dat ik me wel een
der afscheid had voorgeste
moet ik teleurstellen. Ik l ia
niet het type dat verslagen :h
een hoekje gaat zitten. Da i
voor is het werk al die jai r
ook veel te leuk en inspirere iji
geweest. Wat me daarentej :ii
wèl heel erg raakt, is dat we
gevers een bedankbrief n iij
de boeren hebben gestut ri
terwijl wij nota bene doorde
aantal van die boeren met
dood zijn bedreigd! In ons k
toor in Haren hebben we
om politiebeschern
moeten vragen. Er kwar
een paar agenten in één a
en die hebben ons geadvise
maar weg te gaan, omdatï
niet voor onze veiligheid
den instaan. Dat zijn toch
ken die echt niet kunnen|
een rechtsstaat. En dan
gen die boeren daarvoor eL
schouderklopje van de wefcti
gevers. Zoiets kan toch niet!
Groen Links zag jou wel ziti
als opvolgester van fractiel
der Ria Beckers. Maar je h{ D
daar geen zin in?
„Ik ben gepolst en ik heb d
steeds geluiden gehoord Jnj
het al geregeld zou zijn. Onat
Ik hoor niet tot die groep r
sen die 'ja' roept als het
'ja' roept. Als ik iets niet d
dan zeg ik dat, en ik wil f
riiet Ria Beckers opvolgen"!
Afgeknapt op voorgangersÊ
Ter Veld en Kok, die i'cmj
vakbeweging naar de polit
overstapten7
„Ik ben niet echt blij met zeJ
begrijp dat je in de poli!
compromissen moet sluim
maar wees daar dan ook e
over. Geef toe dat je son
dingen niet hebt binner
haald. Maar ik kan er echt i
bij dat Kok en Ter Veld nu 1
hard maatregelen lopen te
dedigen waar ze vroeger I
kant tegen waren. Je houdt
toch niet voor mogelijk
PvdA-politici het hardst k
nen uitleggen waarom de v
maatregelen zo goed zijn. ïj
dat zie ik mezelf dus n<
doen".
SUSKE EN WISKE - DE SCHERPE SCORPIOEN
zullen Duitsland bezoeken,
voornamelijk het westelijk
deel. De meer avontuurlijk in
gestelde vakantieganger zal
ook het voormalige Oost-
Duitsland verkennen. De be
langstelling voor Oost-Europa
begint aan te trekken. Vooral
Bulgarije en Tsjechoslowakije
zijn populair. De ANWB denkt
dat het nog altijd onrustige
Joegoslavië vrijwel geen Ne
derlandse toerist zal ontvan
gen. Spanje krijgt dit jaar meer
Nederlanders binnen dan an
derejaren. In totaal zullen vol
gens de ANWB 600.000 Neder
landers het land bezoeken. De
groei wordt vooral veroorzaakt
door de drie grote evenemen
ten Olympische Spelen in Bar
celona, de wereldtentoonstel
ling in Sevilla en Madrid Cul
turele Hoofdstad van Europa.
De afgelopen jaren is de Ne
derlandse belangstelling voor
Spanje alleen maar afgeno-
Greetje Lui
„Je houdt!
toch niet vcf
mogelijk d
PvdA-politid
het hardst
kunnen
uitleggen I
waarom de|
wao-
maatregele
zo goed zi|'
Nou, dat zifüs
mezelf dus
nooit doen'f9
FOTO
ERWIN
DE LEEUW
DEN HAAG - De ANWB ver
wacht dat het aantal zomerva
kanties dit jaar met ongeveer 1
a 2 procent zal stijgen ten op
zichte van 1991. De groei komt
zowel de binnenlandse-
100.000) als de buitenlandse
vakanties 150.000) ten goe
de. Dit jaar worden naar ver
wachting 12 miljoen zomerva
kanties gehouden, waarvan 6,7
miljoen in het buitenland. Die
trips over de grens worden on
dernomen door 6 miljoèn Ne
derlanders. De groei van bui
tenlandse zomervakanties zit
hem vooral in het reizen met
eigen auto. Er zal naar ver
wachting weer meer gekam
peerd worden dan in voorgaan
de jaren. De vliegvakanties
vertonen volgens de ANWB
een licht herstel. Frankrijk
blijft ook in 1992 vakantieland
nummer 1. Dit land kan 1,7
miljoen Nederlanders ver
wachten. De belangstelling
voor Duitsland neemt toe.
Ruim 1 miljoen Nederlanders
Standaard Uitgeverij/Wavery Productions
