e
Afkicken
van de
prullen
mand
IN RIO STAAT MILIEU TERECHT VOOR ARMOEDEBESTRIJDING
ficidóc 6ou*a/nt'
I ZATERDAG 9 MEI 1992 25
D. Tommei (D66) gaat ook met weinig
verwachtingen naar Rio. „Ik verwacht
er geen grote zaken te kunnen doen.
Het is heel belangrijk dat er nu zo'n we
reldwijd forum voor milieuproblemen
is. De Unced is het beste kader dat we
ooit hebben gehad. En Rio mag niet de
laatste wereldmilieuconferentie op dit
niveau zijn".
W. Willems (Groen Links): „Eerlijk ge
zegd verwacht ik ook weinig concreets
in Rio. De Derde-Wereldlanden staan
op scherp. Ze zullen zeker geen conces
sies doen. De discussie die er nu is is
van levensbelang. Ik ben blij, dat er nu
eindelijk een koppeling is gelegd tussen
de armoedebestrijding en het milieu
vraagstuk. Brundtland was de eerste
stap, maar Rio is zeker niet de laatste.
Er is een proces begonnen dat nog lang
niet is beëindigd".
Milieugebruiks-
De Unced heeft nu al een winstpunt ge
boekt: het milieu staat weer wereldwijd
in de belangstelling. De jubilerende
Vereniging Milieudefensie kwam daar
om wel op een uitgelezen moment met
haar 'Ecologische koprol', een actie
plan Nederland Duurzaam. Het plan
introduceert milieugebruiksruimte, een
begrip dat al in 1987 werd geïntrodu
ceerd door milieu-econoom Hans Op-
schoor van de Vrije Universiteit. „De
kern van de milieugebruiksruimte is dat
deze is begrensd en dat het Noorden op
rechtvaardigheidsgronden ruimte moet
maken voor het Zuiden", zegt Op-
schoor. Maar de angst voor gelijkheid
die door het begrip schemert is al aan
leiding voor felle discussie geworden.
Wie maakt de verdeelsleutel?
Henk Venner van Milieudefensie legt
Milieu-econoom Hans Opschoor.
FOTO: SP
uit: „Onze rekensom brengt ons op een
eerlijk uitgangspunt. Mondiaal gezien
hebben we een bepaalde hoeveelheid
mineralen, energie en water. We delen
die hoeveelheid door het aantal men
sen op de wereld. Dan heb je een per
soonlijke portie. Dat uitgangspunt is
ons rekenmodel. Iedereen heeft recht
op evenveel gebruiksruimte. Rijkdom
levert vervuiling op, maar armoede
ook. De mensen trekken de tropische
regenwouden in uit armoede. Dus ook
om die reden zou evenredige verdeling
goed zijn. Om tot goede afspraken te
komen hebben we de ontwikkelingslan
den keihard nodig. Als wij vanuit de po
sitie van luxe de ontwikkelingslanden
de les gaan lezen, hebben we geen poot
om op te staan. Wij consumeren vijfen
zeventig procent van de grondstoffen.
Wij noemen dat het welbegrepen ei
genbelang: willen we in het Noorden
wat aan een beter milieu doen, dan zul
len we het Zuiden nodig hebben. Daar
gaat men alleen in op onze voorstellen
als we er herverdeling tegenover zet
ten".
Dus met die heiverdeling kan iedereen
een koelkast krijgen?
„Ieder huishouden wel. Er zit een
'maar' aan. We kijken nu naar het jaar
2010, maar als de bevolkingsgroei blijft
doorzetten is de koek wel opLOat heeft
te maken met landbouwgrond. Voor
energie kun je de zon nog uitbuiten,
water is ook een kringloop, maar voor
landbouwgrond is de ruimte beperkt en
dan kunnen we niet meer een pakket
voedsel voor iedereen verbouwen. Er
moet een bevolkingspolitiek gevoerd
worden, zowel bij ons als in het Zuiden.
We moeten de ruimte herverdelen en
dan is het daarna helemaal niet saai,
dan is er nog een hoog welvaartsniveau.
We kunnen ook nog\vel ieder jaar op
vakantie gaan, maar niet met het vlieg
tuig. Dat is misschien voor sommigen
een zware dobber, maar negenenne
gentig procent gaat nooit met een vlieg
tuig op vakantie. En we gaan niet meer
met de auto naar ons werk, maar met
het openbaar vervoer, dat dan wel stuk
ken verbeterd is".
Sommigen hebben Milieudefensie
'Maoïsme' venveten. Anderen zeiden dat
de milieubeweging een soort nieuwe reli
gie predikt en een voedingsbodem zou
zijn voor nationaal-socialisme. Wat vind
jij daan'an?
„Ik denk niet dat dat een terecht verwijt
is. Dat soort opmerkingen zijn bij ons
wel in slechte aarde gevallen. Henri
Beunders van de Rotterdamse Erasmu-
suniversiteit heeft gezegd dat wij toege
ven aan de neiging precies datgene te
herhalen wat het communisme al heeft
geprobeerd: een wereld van totale ge
lijkheid, met een sterke overheid, ver
boden, heffingen en bonnen voor ieder
een. Het dagblad Trouw vergelijkt ons
zelfs met Mao. Fanta Voogd heeft in
het jubileumnummer gewezen op het
gevaar dat de milieubeweging een pro-
dukt is van dezelfde voedingsbodem
waarop het nationaal-socialisme heeft
kunnen ontstaan. Er zijn wel nationalis
tische bewegingen die ook pleiten voor
een schoon milieu, maar daarmee be
doelen ze dan ook een land met één na
tionaliteit. Ook vanuit het fascisme zijn
er ideeën over het behoud van dé na
tuur, maar het heeft niets te maken met
onze ideeën. De GPV had bij de vorige
verkiezingen een betere milieu-para-
graaf dan Groen Links of de PvdA. Er
W. Willems (Groen Links).
AJ. te Veldhuis (WD).
zit tussen de GPV en nationaal-socialis
me nog wel een heel groot verschil".
Wouter van Diereq, directeur van het
Instituut voor milieu en systeembeheer
en milieu-activist van het eerste uur, is
als lid van de Club van Rome betrok
ken bij de voorbereidingen voor de mi
lieuconferentie in Rio. Ook hij ver
wacht geen wonderen. Hij vindt het
Handvest dat ondertekend gaat worden
te vergelijken met de Rechten van de
Mens, internationale afspraken die ook
een belangrijke betekenis hebben in het
bevrijdingsproces in de hele wereld.
Meer dan een stukje papier dus. Hij
verdedigt de Vereniging Milieudefen
sie tegen de kritische kanttekeningen
van onder anderen Beunders. „Waar
Nederland Duurzaam over gaat, is de
vraag hoe de milieuschaarste moet wor
den verdeeld, zowel mondiaal als indi
vidueel. Dat daarbij voor quoteringen
wordt gekozen is niet 'neo-communis-
tisch', maar is een zoveelste stap om de
markt te corrigeren zodra zich nieuwe
schaarsten manifesteren. Dat is de es
sentie: nieuwe schaarste. De verdeling
van die schaarste is een emancipatie
proces, waarin het conservatisme het
aflegt tegen de collectieve erkenning".
Milieudefensie zal het rapport via de
internationale organisatie Friends of
the Earth in Rio presenteren. Ook zes
entwintig andere landelijke niet-gou-
vernementele organisaties brengen hun
rapport 'Hoe kan het ook anders' met
zoveel mogelijk media-kabaai naar de
internationale milieuconferentie. Ko
mende maandag vertellen de ngo's, ge
bundeld in de Alliantie voor Duurzame
Ontwikkeling, in Nieuwspoort in Den
Haag hoe het ook allemaal anders kan.
Maar het voegt voor Nederland niets
nieuws toe. Voor de zoveelste keer
worden de milieuproblemen op een rij
tje gezet. Andrea Berghhuizen van de
Alliantie: „We hebben nog een paar
weken voor de Unced begint. Nog geen
één land heeft geld geboden om de ijii-
lieuproblemen bok daadwerkelijk aan
te pakken. Dus wat dat betreft ben ik
niet erg optimistisch over de Unced. De
acute problemen komen niet aan de
orde. Ontwikkelingslanden zelf hebben
andere prioriteiten dan het milieu. Ze
zeggen: als er geen verbod op export
van chemisch afval komt. wat hebben
jullie dan over onze bossen te zeggen.
Ik vind het teleurstellend dat Noord en
Zuid zo vijandig tegenover elkaar
staan. Er zijn in de afgelopen jaren al
zoveel afspraken gemaakt op interna
tionaal niveau. We hebben een lange
lijst. Maar wie heeft er nog inzicht in
wie welk milieuverdrag heeft onderte
kend? Er zijn veel woorden, weinig da
den. Iedereen is bang voor het verlies
van macht. Milieu en ontwikkeling zijn
gekoppeld en staan tegelijkertijd op ge
spannen voet met elkaar. Het Noorden
geeft het milieubelang voorrang. Maar
hoe kun je dat ook van ontwikkelings
landen verwachten? Wie maakt zich
nog druk over de miljoenen stervenden
in Afrika? Het Noorden moet de eerste
stap zetten. Hier moet het geld van
daan komen. Wij eten driekwart van de
natuurlijke hulpbronnen op. Dan is het
toch een schande om nog te praten over
het behoud van je American Way of
Life!"
Begin volgende maand vergadert de wereld drie
weken in Rio de Janeiro over milieu en ontwikke
ling. Tienduizend mensen, onder wie honderd Ne
derlanders, zijn bij deze topconferentie onder de
titel United Nations Conference on Environment
and Development (Unced) betrokken. De hoofd
rolspeler, de VS, heeft alvast gezegd de Ameri
kaanse leefstijl te willen behouden. De geïdustria-
liseerde wereld moet juist haar consumptiepa
troon veranderen, vindt de jubilerende Vereniging
Milieudefensie en zij introduceert in haar actie"
plan 'Nederland Duurzaam' de inmiddels veelbe
sproken term 'milieugebruiksruimte'. Intussen
heeft Amerika wel toegezegd het 'klimaatverdrag'
om het broeikaseffect terug te dringen te zullen
ondertekenen. „Wat er ook gebeurt in Rio, het is
heel uniek dat zoveel landen bij elkaar zijn om het
milieu centraal te bespreken", zegt A. J. te Veld
huis (VVD), een van de vijf Tweede-Kamerleden
die in Rio aanwezig zullen zijn.
8422.
ER in L
mi o c
PARI
Te
RIO DE JANEIRO - Tiendui
zend wereldverbeteraars komen
volgende maand in Rio de Janei
ro samen om te kijken hoe ze
hun taak kunnen uitvoeren. Het
zou heel eenvoudig kunnen zijn:
het Noorden ziet in dat rijkdom
en overconsumptie vervuiling
veroorzaken en dat het Zuiden
daarvan de zure vruchten plukt.
Er worden verdragen getekend:
de explosieve groei van de we
reldbevolking wordt geremd, de
natuurlijke hulpbronnen worden
eerlijk verdeeld en de grootste
rijke vervuilers betalen de scha
de die het milieu tot nu heeft op
gelopen.
Dat klinkt eenvoudig, maar angst voor
verlies van macht, economische groei
en de heiligverklaarde 'American way
of life' staan mondiale afspraken tot nu
toe in de weg. De politici van Noord en
Zuid staan regelrecht tegenover elkaar.
De topconferentie over milieu en ont
wikkeling in Brazilië is een unieke kans
om die drempels te overwinnen. 'Het
Noorden moet afkicken van de prullen
bak', zegt de Vereniging Milieudefen
sie, die zojuist haar actieplan Neder
land Duurzaam heeft gelanceerd.
Tien politici en ambtenaren, onder wie
de ministers Pronk van ontwikkelings
samenwerking en Alders van milieu,
j dertig vertegenwoordigers van niet-
I gouvernementele organisaties (ngo's)
i verenigd in de Alliantiè voor Duurza-
me Ontwikkeling, en zestig journalisten
I vertrekken begin vólgende maand naar
Brazilië. De Unced is jarenlang voorbe-
reid. De te ondertekenen verdragen
Izijn voorgekauwd en voor niemand
I meer een verrassing. De Unced 1992 is
een stap verder in het denken van de
Verenigde Naties over milieu en ont
wikkeling. Er worden een Handvest
voor de Aarde, een algemene intentie
verklaring met daarnaast een duizend
pagina's tellend rapport met beleids
voornemens en aanbevelingen bespro
ken. Volgens sommigen een mijlpaal in
de strijd vooi een beter milieu, die twin-
tig jaar geleden nog ondenkbaar was.
Volgens anderen een tot niets verplich-
tend stukje papier, gebakken lucht,
'i De eerste stap werd gezet met de VN-
I conferentie in 1972 in Stockholm over
j het menselijke milieu. Tot die tijd was
I er in VN-verband amper sprake van
een actief beleid op milieugebied. Tij-
dens de Stockholm-conferentie werd
naast de officiële Verklaring van Stock
holm ook een Actieplan opgesteld,
waarin een schoon leefmilieu als een
fundamenteel mensenrecht werd er
kend. Om het Actieplan uit te voeren
ontstonden er twee programma's om de
lijnen voor de toekomst uit te zetten.
Zo was er ook de wereldwijd samenge
stelde Commissie voor milieu en ont
wikkeling, beter bekend als de Brundt-
land-commissie, die in oktober 1987
haar rapport aanbood. Voor het eerst
werd de onderlinge samenhang tussen
de thema's van milieu, ontwikkeling en
democratie aan de orde gesteld. Dit
Brundtland Rapport heeft een belang
rijke rol gespeeld bij de vier internatio
nale conferenties als voorbereiding op
de Unced.
V erwachtingen
De verwachtingen zijn niet hoog ge
spannen. Tweede-Kamerlid AJ. te
Veldhuis (WD), een van de vijf ka
merleden van de Nederlandse delega
tie: „De grootmachten lopen niet zo
hard om het broeikaseffect te remmen.
Er zal nog heel wat zielsmassage nodig
zijn om de Amerikanen ook de conse
quenties van het terugdringen van het
C02-probleem (koolstofdioxyde) te la
ten aanvaarden. Ze zeggen 'ja', tenzij
maatregelen de groei van de economie
in de weg staan. Maar op het moment
dat groei van de produktie ten koste
gaat van gezondheid en milieu is er
geen sprake meer van economische
groei. Nederland alleen kan er niets
aan veranderen. Internationale druk is
nodig. Japan wil wel, Rusland heeft
geen geld en ontwikkelingslanden kun
je niet vragen, die staan nog aan het be
gin van een economische ontwikkeling.
Als die landen dezelfde ontwikkeling
willen als wij hebben gehad, dan is de
ramp niet te overzien. Wij moeten een
beroep op hen doen niet dezelfde fou
ten te maken als wij. Noord en Zuid
staan tegenover elkaar. Maar ondanks
die negatieve houding vind ik het wel
heel uniek dat er zoveel landen bij el
kaar zijn om de milieuproblemen cen
traal te bespreken. Laat Rio een start
punt zijn in de gezamenlijke aanpak".
D. Tommei (D66).
FOTO: DIJKSTRA
