Medische experimenten
alleen na toestemming
van toetsingscommissie
Joden in de Italiaanse leeuwenkuil
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
COMMENTAAR
£eidóe@ou?a/rit
Heidóe Qowuvnt
donderdag 7 mei 1992
„Feministische theologie
serieus nemen"
'VATICAANSTAD - De pauselijke bijbelcommissie zal de
inzichten van de feministische theologie niet langer als
sönbruikbaar terzijde leggen, maar telkens onderzoeken,
welke opvattingen voor een juist inzicht in de bijbeltek
sten vruchtbaar zijn. Dat blijkt uit uitspraken van de se
cretaris van de pauselijke bijbelcommissie, de jezuïet Al-
bert Vanhoye. voor Radio Vaticana. Volgens Vanhoye zal
«r in de toekomst in de Rooms-Katholieke Kerk ruimte
zijn voor een „opener" interpretatie van de bijbel, waarbij
niet alleen gebruik wordt gemaakt van de inzichten van
de feministische theologie, maar ook van die van de in het
Vaticaan eveneens omstreden bevrijdingstheologie.
-Volgens Vanhoye is de feministische theologie in de An
gelsaksische landen „zeer vitaal" en stuit zij daarom op
kritiek. Maar deze theologie geeft uitdrukking aan een
•nieuwe gevoeligheid die mensen helpt in de bijbelteksten
dingen op te merken waaraan zij tot dusver te weinig aan
dacht besteedden.
Gereformeerde Bond wijst
proces tegen Hervormde Kerk af
Ik schilder neuzen
de mensen te
dwingen er naar te
kijken.
HUIZEN Het hoofdbestuur van de Gerefor
meerde Bond voelt niets voor het plan om via
de burgerlijke rechter de uniforme beheersre-
met opzet scheef om geling binnen de Nederlandse Hervormde
Kerk ongedaan te maken. Het brengen van de
kerk voor de wereldlijke rechter moet als me
thode principieel van de hand worden gewe
zen, schrijft ir. J. van der Graaf. Een comité
van veertien tegenstanders van de beheersre
geling heeft onder de hervormde kerkvoog
dijen een brief verspreid waarin om financië
le steun voor een proces tegen de Hervormde
Kerk wordt gevraagd. De beheersregeling,
waarmee de hervormde synode in maart vorig
jaar instemde, moet een einde maken aan de
huidige situatie waarin er drie regelingen
voor het beheer van de kerkelijke goederen
bestaan.
Conflict gereformeerden over hulp aan Israël
LEERSUM/LEUSDEN Binnen de Gereformeerde Kerken in
Nederland bestaat onenigheid over de hulp aan Israël. De depu-
taten (deskundigen) Kerk en Israël is het een doorn in het oog
dat zending en werelddiaconaat vooral projecten voor Palestij-
nen steunen en nauwelijks geld over hebben voor het lenigen
van de nood in joodse kring. Het gevolg is dat gereformeerden
die projecten in Israël willen steunen, hun geld geven aan niet-
kerkelijke organisaties of aan provinciale Kerk en Israël-werk-
groepen. De deputaten zijn voor hulp aan projecten in Israël af
hankelijk van zending en werelddiaconaat, omdat zij geen eigen
budget hebben.
Het moderamen (bestuur) van de gereformeerde synode hoopt
op korte termijn via een gesprek met de direct betrokkenen een
uitweg uit de problemen te vinden.
De deputaten Kerk en Israël hebben er kritiek op dat zending en
werelddiaconaat voor de tweede achtereenvolgende keer hebben
geweigerd bij te dragen in de kosten van het psychiatrisch zie
kenhuis Kfar Shaul in Israël, waar slachtoffers van het nazisme
worden verpleegd. Ook waren zending en werelddiaconaat pas
na lang aandringen bereid 100.000 gulden uit te trekken voor de
opvang van Russische joden in Israël.
DEN HAAG - Een medi
sche experiment mag al
leen worden uitgevoerd
als een toesingscommis-
sie het ethisch toelaatbaar
tieeft gevonden. Boven
dien moet de proefper
soon een schriftelijke toe
stemming geven, die op
ieder moment zonder op
gaaf van reden weer kan
worden ingetrokken. De
'ó'nderzoeker moet een
ctanspakelij kheidsverze-
kering afsluiten voor
eventuele schade aan de
proefpersoon.
Dat schrijven staatssecretaris
Simons van WVC en minister
Hirsch Ballin van justitie in
"het wetsvoorstel Medische Ex
perimenten, dat zij gisteren bij
de Tweede Kamer hebben in-
Het moet volgens hen aanne
melijk zijn dat het experiment
nieuwe inzichten zal opleveren
op het terrein van de weten
schap. Minder ingrijpend on
derzoek moet onmogelijk zijn.
Bovendien moet het aanneme
lijk zijn dat het belang van het
experiment in evenredige ver
houding staat tot de bezwaren
en het risico van de proefper
soon. Omdat de onderzoeker
zelf een belang bij het onder
zoek heeft, moet een toetsings
commissie bestaand uit artsen,
een farmacoloog, verpleeg
kundige, jurist en ethicus toe
stemming geven.
De huidige zogenoemde ethi
sche commissies kunnen vol
gens Simons en Hirsch Ballin
als zodanig gaan functioneren
en moeten worden erkend
door een centrale commissie.
Die commissie moet volgens
de bewindslieden ook gaan ad
viseren over experimenten die
gediend. Door de toetsing op nieuwe technieken in de
ethische toelaatbaarheid
willen de bewindslieden voor
komen dat patiënten of vrijwil-
fi'gers worden betrokken in ex
perimenten die niet aan de
wettelijke criteria voldoen.
neeskunde betreffen, zoals op
het gebied van orgaantrans
plantaties of kunstmatige be
vruchting.
Simons en Hirsch Ballin heb
ben in het wetsvoorstel bijzon
dere bescherming geboden
aan personen die zelf geen toe
stemming kunnen geven, zo
als kinderen verstandelijk ge-
handicapeten of patiënten die
niet bij kennis zijn. In hun ge
val moet het kind, de ouder,
voogd of wettelijke echtgenoot
toestemming geven.
Ontkoppeld
De wettelijk regeling met be
trekking tot embryo's is losge
koppeld van het wetsvoorstel
inzake de medische experi
menten. Daardoor kon het
wetsvoorstel dat al lange tijd
geleden is voorzien van een ad
vies van de Raad van State
naar de Tweede Kamer worden
gestuurd. Het advies van de
Raad van State om de experi
menten met embryo's niet in
een algemene maatregel van
bestuur, maar ook bij wet te re
gelen, is door de staatsecreta
ris en minister overgenomen.
In het wetsvoorstel dat nu ter
advies naar de Raad van State
is gestuurd, is gekozen voor de
lijn die werd bepleit door de
CDA-fractie in de kamer. Ex
perimenten met embryo's die
zijn ontstaan als gevolg van re
ageerbuisbevruchting moeten
in beperkte mate worden toe
gestaan, zo schrijven de be
windslieden. Er moet toestem
ming zijn van degenen van wie
de eicel en zaadcel afkomstig
zijn. Bij zaad van een onbeken
de donor mag worden volstaan
met toestemming van de
vrouw. De experimenten zijn
alleen toegestaan als zij onver
mijdelijk zijn en de onder
zoeksmethoden gericht zijn op
een gezonde ontwikkeling van
het kind en het tot stand bren
gen van de beoogde zwanger
schap, luiden de voorwaarden.
Het wetsvoorstel verbiedt het
kweken van embryo's speciaal
voor onderzoek en het kweken
van embryo's die zich langer
dan veertien dagen buiten de
baarmoeder hebben ontwik
keld. Ook handelingen met
embryo's of geslachtscellen
die erop zijn gericht „een of
andere mens-diercombinatie
tot stand te brengen of mense
lijke klonen te maken" en in
grijpen in genetisch materiaal
van ëicellen, zaadcellen en be
vruchte eicellen zijn verboden.
Feest van Sint-Joris in het Kremlin
De Russische patriarch Alexei ging gisteren voor in een speciale
dienst ter ere van Moskou's patroon Sint Joris in de kathedraal van
het Kremlin. De viering had dit jaar voor het eerst binnen de muren
van het Kremlin plaats. foto: epa
BEROEPINGEN Paus aanvaardt ontslag mgr. Ernst als bisschop van Breda
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Schipluiden (toez.) T.H.
van der Hoeven te Rijnsaterswoude.
Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt
Beroepbaarstelling A. Souman, Bos
rand 53,8307 AE Ens, tel. 05275-1863.
Nederlandse Hervormde Kerk
■Beroepen te Roden mevr. H. Postma te
"ftiehove-Oldehove. Aangenomen naar
Barendrecht (buitengewone wijkge-
>meente) A Jonker te Stolwijk
Christelijke Gereformeerde Kerken
Intrede op vrijdag 15 mei te Delfzijl P.W.
-Hulshof, kandidaat te Hasselt.
UTRECHT - Paus Johannes
Paulus II heeft het ontslag
aanvaard van mgr. H.C.A.
Ernst als bisschop van Breda.
Dat heeft de tijdelijk zaakge
lastigde van de apostolische
nuntiatuur, mgr. Orlando An-
tonini, gisteren bekendge
maakt.
Ernst bood overeenkomstig de
regels van de Rooms-Katholie
ke Kerk op 8 april, de dag dat
hij 75 jaar werd, de paus zijn
ontslag aan.
De paus heeft Ernst tegelijker
tijd benoemd tot apostolische
administrator. Hij zal als zoda
nig de leiding van het bisdom
waarnemen totdat er een op
volger is benoemd.
Ernst werd in november 1967
tot bisschop van Breda be
noemd als opvolger van mgr.
G. de Vet, die in maart dat jaar
plotseling was gestorven. Voor
zijn benoeming tot bisschop
was Ernst onder meer hoogle
raar moraaltheologie aan het
grootseminarie van het bis
dom Breda en vicaris-generaal
van het bisdom.
Mgr. Ernst heeft de priesters
en parochies per brief van het
besluit van de paus op de hoog
te gesteld. Hij erkent dat het
besluit een grote verandering
voor hem betekent, maar dat
hij als apostolische admini
strator „met volledige inzet zal
blijven verder werken".
De procedure voor de opvol
ging is met het besluit van de
paus op gang gekomen. Het
hoogste adviesorgaan van het
bisdom, het kathedraal kapit
tel, zal zich de komende tijd
beraden over een lijst van drie
personen die als kandidaten
voor de opvolging van Ernst
aan het Vaticaan zullen wor
den voorgelegd. Johannes
Paulus II, die in oktober 1978
tot paus werd gekozen, hoeft
deze lijst niet te volgen, zoals
bij alle bisschopsbenoemingen
in ons land sinds 1^78 is geble
ken.
Nu Ernst geen bisschop meer
is, heeft vicaris-generaal drs.
L.P.J.S. Aerden zijn functie
moeten neerleggen. Hij is
woensdag door Frnst benoemd
tot algemeen gedelegeerde
van de apostolische admini
strator. De priesterraad en de
diocesane pastorale raad zul
len tot er een opvolger voor
Ernst is benoemd, niet meer
bijeenkomen. De taken van de
priesterraad worden waarge
nomen door het kapittel, waar
in onder meer de zes dekens
van het bisdom zijn vertegen
woordigd.
De geschiedenis van de
Italiaanse joden onder het
regime van Mussolini is er
een van bittere tegenstel
lingen.
Hoe kon het gebeuren dat
zoveel Italiaanse joden - in
1938 een op de drie vol
wassenen - leden waren
van de fascistische partij?
De historicus Alexander
Stille haalt ter verklaring
een passage aan van de
Romeinse geschiedschrij
ver Suetonius dat Musso
lini maar al te graag her
haalde. Toen Julius Cae
sar stierf, vroegen de jo
den van Rome die daar
toen al enkele honderden
jaren gevestigd waren
toestemming om te treu
ren bij de baar van de
overleden consul en de
wacht te houden bij zijn
graf.
De behoefte om als patriot
door te gaan zou een onaf
scheidelijk kenmerk blijven
van het Italiaanse jodendom.
Het antwoord van de christe
nen op hun houding getuigde
van schizofrenie. Aan de ene
kant benaderden de Italianen
de joden met een tolerantie die
zijn weerga elders niet kende.
Deze broederlijke-aanvaarding
ging echter gepaard met een
stelsel van bovenaf opgelegde
beperkingen. Uiteindelijk was
het Italië dat ons het woord
getto gaf en het duurde tot
1870 dat de muren van het Ro
meinse getto die werden ge
bouwd op de plaats waar Titus
triomfantelijk marcheerde na
de vernietiging van Jeruzalem,
werden neergehaald.
Toen het getto werd afgebro
ken en de wettelijke beperkin
gen werden opgeheven, kon
den de joden vrij baan geven
aan hun energie. Stille herin
nert ons er aan hoe snel en op
hoeveel manieren de Italiaan
se joden gebruik maakten van
de nieuw verworven vrijheid,
hoe gauw zij op de voorgrond
kwamen te staan in het open
bare leven. Vijftig Italiaanse
joodse generaals gaven leiding
in de eerste wereldoorlog.
Meer dan duizend joden - op
een bevolking van 43.000 won
nen medailles
Hun aanwezigheid in'de poli
tiek getuigde eveneens van
joods talent en Italiaanse
openheid. In 1910 bezat Italië
een joodse eerste minister; in
1920 waren er negentien jood
se senatoren benoemd door
koning Victor Emmanuel. In
burgerlijk en politiek opzicht
getuigden zij van zoveel zelf
bewustzijn dat het niet verras
send is dat de joden zowel te
vinden waren op de voorpos
ten van de fascistische partij
én van het anti-fascistische
verzet.
De geschiedenis van de wijze
waarop de joden uiteindelijk
door de fascisten verraden
werden is genoegzaam be
kend. Het is de geschiedenis
van hoe Mussolini die lange
tijd de spot had gedreven met
de rassenverdwazing van de
nazi's geleidelijk toegaf aan de
druk van Hitler en in 1938 zijn
eigen rassenwetten invoerde,
al bleef hij notabene joodse
vluchtelingen uit het oosten
toelaten.
De schrijver Alexander Stille,
kind van Russische joden die
in de jaren dertig hun heil
zochten in Italië, kwam op het
uitstekende idee hun geschie
denis meer van binnen uit te
vertellen. Hij onderzocht de le
vensgeschiedenis van vijf Ita
liaanse joodse families aan de
hand van nagelaten brieven en
vraagesprekken met de overle
venden. Hij laat de veelheid
van keuzes, ervaringen en lots
bestemmingen zien in een
kleine, bedreigde gemeen
schap.
De families die Stille uitkoos
verschillen in plaats van her
komst, klasse en politieke be
trokkenheid. Hun geschiede
nis vertoont de hoog gespan
nen boog van emancipatie
naar hun vernietiging in
Benito Mussolini bij een bezoek aan Berlijn
Auschwitz. Het resultaat van
zijn .onderzoek is niet alleen
leerzaam en verschrikkelijk
maar ook verheffend.
Stille's twee eerste families ko
men uit Turijn, leden van
clans die onderling talloze hu
welijken sloten en via Frank
rijk in Piemonte terecht kwa
men na in 1492 uit Spanje te
zijn verdreven. De eerste zijn
de Ovazza's, bankiers en toe
gewijde fascisten in wier huis
de koninklijke familie van Sa-
voye dineerde. Ettore Ovazza
vocht samen met zijn vader
van 1915 tot 1918 in de Eerste
Wereldoorlog en werd zowel
president van de Turijnse
joodse gemeenschap als hoofd
redacteur van La Nostra Band-
ire, een joodse fascistisch or
gaan dat zo heftig anti-zionis
tisch was dat Mussulini aan de
eigenaar vroeg of het wat rusti
ger aan kon. Ovazza verdedig
de de Italiaanse rassenweten
als een „noodzakelijk offer"
die hem uit de partij van Mus
solini verdreven.
Zijn laatste politieke daad was
het plat branden van de kanto
ren van een zionistische krant.
Hij weigerde te vluchten toen
het nog mogelijk was. Hij en
zijn familie werden door de na
zi's aan de Zwitserse grens
neergeschoten. Stille die zich
baseert op gesprekken met
Ovazza's overlevende neefs en
nichten laat hun rijke, sierlijke
en en volstrekt apolitieke mi
lieu zien „waarin ideeën wer
den aanvaard, niet bediscus
sieerd. De joodse patriarchale
instelling en de militaire tradi
tie van Piemonte vermengde
zich op natuurlijke en onzicht
bare wijze met de nieuwe blin
de gehoorzaamheid aan het
fascisme".
De tweede familie uit Turijn
zijn de Foa's, typische vaklui
uit de middenklasse die uit de
geschiedenis van Piemonte
een andere les hadden overge
houden. Zij waren niet loyaal
aan leger en monarchie maar
aan de idealen van de Franse
revolutie die dank zij Napole
on de joden van Piemonte voor
korte tijd bevrijdde. Een zoon
van de Foa's werd ingenieur en
hield zich verre van de poli
tiek, de andere, Vittorio, stu
dent rechten, werd een van de
leiders van de beweging Gius-
tizia e Liberta (Rechtvaardig
heid en Vrijheid).
Deze beweging bleek voor de
fascisten vrijwel onmogelijk te
infiltreren omdat haar leden
neven, broers en vrienden van
kinds been af waren. Zoals
Stille het stelt, indien de de
Foa's, de Segre's en de Levi's
naar de film gingen, kon de po
litie niet vaststellen of ze
praatten over Gary Cooper of
over het smokkelen van anti
fascistische propaganda. Uit
eindelijk was het een lid van
een andere familie die het stak
dat hij door de leden van de be
weging'werd geminacht en die
bereid was op te treden als pro
vocateur om de groep te verra
den aan de politie.
Stille brengt op bewonderens-
waardigde wijze de levenswij
ze over van de Noorditaliaanse
joden. Het is een wereld die be
kend is uit de boeken van on
der meer Primo Levi en Nata
lia Ginzburg: advocaten, pro
fessoren en ingenieurs die vol
ledig geassimileerd waren,
sceptisch en ironisch, maar bij
de sporen van een erfenis over
bleven; die, zoals Primo Levi
het stelde, een kleine amusan
te afwijking hadden zoals een
kromme neus of sproeten: een
jood is soms iemand die met
kerstmis geen boom heeft, die
niet salami zou moeten eten
maar het toch doet, die een
beetje hebreeuws geleerd
heeft en het vervolgens verge
ten heeft".
De derde familie die Stille be
schrijft, de Di Veroli's zijn
straathandelaren en winke
liers die vierhonderd jaar ar-
moed ehebben getrotseerd in
het Romeinse getto. Ze zijn
trots, devoot, sentimenteel, on
dernemend - een van hen ging
helemaal naar Astrakhan om
verrekijkers voor de jacht te
verkopen. Ze zaten in de val
toen de Duitsers Rome bin
nentrokken. Wat Stille laat
zien is een verslag van ont
snappingen, gevangenneming
en overleving.
Stille's vierde hoofdstuk speelt
zich af in Genua. Het beschrijft
een welhaast onwaarschijnlij
ke verstrengeling van lotsbe
stemmingen: een amateurvlie
ger genaamd Massimo Teglio
die zijn roeping vond in het
redden van joden na de
machtsovername door de na
zi's, en twee geestelijken, een
deftige jonge priester en een
rabbijn die er voor kozen te
sterven in plaats van hun kud
de over te laten aan de Duit
sers. Teglio is een van de
meest innemende figuren uit
dit boek, een zelfverzekerde
humanist met stalen zenuwen.
De Duitsers zetten een prijs op
zijn hoofd, maar hij wist aan
hun greep te ontsnappen. Zijn
laatste klus was het verschaf
fen van valse identiteitspapie
ren voor enkele fascistische
ambtenaren die na de oorlog
aan hun proces wilden ontko
men.
Het boek eindigt in het kamp
Buchenwald met de Schön-
heits afkomstig uit Ferrara:
een schooljuffrouw aan wie de
nazi's concessies deden door
dat zij ze uitschold, en haar
rustiger optredende echtge
noot en zoon.
Intelligent, met tact en histo
risch onderscheidingsvermo
gen geschreven, confronteert
dit boek ons met een kaste van
mannen en vrouwen die hun
plaatsen kunnen innemen in
de rij van de grote helden van
de joodse geschiedenis.
N.a.v. Alexander Stille, Bene
volence and Betrayal. Five Ita
lian Jewish Families Under
Fascism. Uitgave Jonathan
Cape.
The Times
~~aa
304.
dei
Turkije als bruggenbouwefc
t\ aan
UE Turkse premier Suleyman Demirel is als een gelukk een
man teruggekeerd van een zesdaagse rondreis door de Ce en
traalaziatische republieken Oezbekistan, Kazachstan, Tur r
menistan, Kirgistan en de Kaukasische republiek Azerbqj P*
zjan. In alle republieken islamitisch en Turks vielD
mirel een geestdriftig onthaal te beurt. Voortgedreven da ,euj
zijn eigen enthousiasme verklaarde Demirel bij zijn teru gea
keer in Ankara dat de tijd rijp was voor een associatie van al van
Turkse volkeren. Hij liet zich zelfs een zinnetje ontvallend dnj
hier en daar wel enige wenkbrauwen zal doen fronsen: „Ni
mand kan ontkennen dat er een Turkse wereld ligt tusseni j
Adriatische Zee en de Chinese Muur". Dat wil dus zegge
van de kusten van Albanië tot en met Mongolië, inclusief Cl
nees Turkestan, in het Chinees Xinkiang. Maar om alle bijg
dachten weg te vegen, voegde hij daar onmiddellijk aan
dat Turkije in geen geval een hegemonierol nastreeft in dei
Turkse wereld, maar slechts wil optreden als bruggenbouw
tussen al deze repubieken onderling en de rest van de werel
SEDERT de val van het communistische Sovjet-wereld^
zijn tal van landen op zoek naar hun nieuwe positie en rol
de wereld. Turkije was tot dan toe uitsluitend de Wester
voorpost in het oosten tegen de Sovjetunie. Nu ziet Turki
de kans om opnieuw de oude banden aan te knopen met
cultureel verwante Turkse volkeren in Midden-Azië en
Kaukasus. Turkije treedt hiermee in competitie met Iran d
eveneens zijn oude rol van regionale grootmacht opnieuwb
gint te spelen. Op ten minste één punt heeft Turkije de Iraai
se ajatollahs al verslagen, op dat van de propaganda: sede
27 april worden de programma's van de Turkse televisie
satelliet verspreid over geheel Midden-Azië en een groot de f1'
van Europa, een publiek van om en bij de honderd miljo<
cd
De pogingen van Turkije om invloed te verwerven in Mil?0'
den-Azië wordt met belangstelling gadegeslagen in het We
ten. Voor het eerst sedert vele decennia is Turkije niet langi v.0(
een soort buitenpost, maar een centraal gelegen land dat tS1S
gelijkertijd naar het westen en het oosten kijkt. Voor h
eerst heeft het ook verscheidene opties: het kan zijn west-p
litiek zoals in het verleden voortzetten, maar Turkije hee
zich wat dat betreft van de Westeuropeanen een aantal vern gev
deringen moeten laten welgevallen; het kan van de andeiop
kant helemaal de oosterse kaart trekken een sterke tei Eer
dens in Turkije werkt daarfnaar toe en het kan tenslot lari
de bruggenbouwer worden, zoals premier Demirel zelf zegt a'
g
Dat is ook de rol die het Westen het liefst Turkije zou toebijt
delen. Maar voor het eerst staat Turkije sterker tegenover h sch
Westen: het hoeft niet meer te bedelen of genoegen te neme iri
met wat het Westen het wil toeschuiven; het kan nu integi
deel als zelfbewuste staat met vele echte en potentiële vriei
den in Azië als eisende partij optreden.Ook in de nieuwe coi
stellatie blijft Turkije immers een onmisbare hoeksteen va jj]
de westelijke politiek. Tijdens de Koude Oorlog was Turkij
de verste oostelijke borstwering. Die rol blijft ook nu nog a
misbaar, zoals duidelijk gebleken is tijdens de Golfoorlog
gen Irak. Als bruggenbouwer blijft Turkije een op h
Westen gerichte lekenstaat onmisbaar voor het Weste
De voormalige Sovjet-republieken in de Kaukasus en in M
den-Azië behoren immers allen tot de Conferentie voor 'V
ligheid en Samenwerking in Europa (CVSE). Europa heeft
dus belang bij dat ook deze republieken zich op het Westi
richten en niet onder invloed komen van een islamitische h
weging die teruggaat in de tijd. Turkije kan daarbij een
hulp zijn.
ZO
Wij geloven. Maar niet in:
"eigen schuld dikke bult;'
Uitgave
Kantoor redactie
Kantoor advertentie- en
abonnementenafdeling Stationsweg 37, Leiden
071 -122 244.
071 - 134 941
Postbus 112300 AA Leiden
Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk
070 -3190 933
070-3906 717
Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Telefoon
Postadres
Hoofdkantoor
Telefoon
Postadres
Alle kantoren zijn op
maandag tot en met
vrijdag geopend van
08 30 tot 17 00 uur
Directeur/hoofdredacteur: J Leune
Adjunct-hoofdredacteur: J Timmers.
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel 070 - 3190 8
Binnen- en buitenland, financién en economie (tel. 070 - 3190815):
A van Rijn (chef), W Bunschoten, drs R Edens, drs. Chr van der Hoff, A
Holstein, E Huisman, H Jansen, drs. J van Leeuwen - Voorbij. R de Roo
Kunst/rtv (tel. 070 - 3190 834): G Ansems (coördinator), B Jansma, H Piet
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835): L Kooistra, drs. P van Velthoven.
Foto (tel. 070 - 3190 838) M Konvalinka (chef) en S. Evenhuis
Opmaak (tel: 070 - 3190 831). Ch. Bels (chef), A.
J. Hofmeester, C de Kier, H. Nieuwmans, H. Sch
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T. Kors
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van:
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied,
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie, een re
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nederland en
België De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn H. Leber, drs K Swiers,
M van de Ven en P Vogels De parlementaire redactie bestaat uit R in 't Hout
(chef), H. Bijleveld, D. Hofland, P Koopman, D. van Rietschoten en K. van Wees.
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus;
- de volgende correspondenten in het buitenland: drs D J van den Bergh
(Peking), drs H Botje (Tunis), A. Courant (Athene), R Hasselerharm
(Johannesburg), drs A Heering (Rome), B van Huet (Londen), M de Koninck
(Washington), F Lindenkamp (Sao Paulo), B. Schampers (Brussel), W Voordouw
(Londen), drs R Vunderink (Moskou), W Werkman (Jeruzalem), G van Wijland
(Belgrado), F Wijnands (Bonn), J Wijnen (Brussel).
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve vertaal- en
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London Vertaalster drs
M de Cocq
n 08 30 tot 17 00 u
Nabezorging
Telefoon: 071 - 122 248 op m£
15.00 uur
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling
per maand
per kwartaal
per jaar
Bij betaling per acceptgirokaart
per maand
per kwartaal
per jaar
n 18.00 tot 19.00 u
27,00
79,80
312,65
28,20
82,80
318,65
Het abonnementsgeld dient vi
e worden voldaan
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel 071 -141 905. Voor uitsluitend h
geven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902 702
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 -140 680
Bankiers
ABN/AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK 663 050