„Nachten hebben
we zitten brullen"
J
De meest beluisterde vrouw van Nederland
Ccidóc Sowvant'
I door
ARNOLD ZWEERS
DEN HAAG Eigenlijk is Wij
nand nog niet eens zo'n 'extreem
geval'. Zijn leven begon met een
'heel normale bevalling'. Sterker
nog: een 'lichte bevalling'. Zuur
stofgebrek heeft de hersenen van
de jongen dus niet beschadigd.
EEG-onderzoek heeft ook niets
aangetoond. „Maar toch moet er
iets zijn, iets onzichtbaars", zegt
zijn moeder Maria van Kampen.
Wijnand is wat men noemt een
'hyperactief kind. En al over zijn
'hoogtepunt' heeft: „Vergeleken
met vijf jaar geleden ken je hem
niet terug".
De dertienjarige jongen kan nu ten
minste eens een poosje stil zitten. Zijn
hond Rakker is zijn rustpunt. Als Wij
nand bij hem in de mand kruipt of Rak
ker bij hem op schoot in de stoel, is de
jongen zo een half uur zoet. „We heb
ben heel wat met die jongen te stellen
gehad", zegt zijn moeder. „Andere
mensen hebben er geen weet van hoe
het is zo'n kind te hebben. Een gezelli
ge verjaardag, vergeet het maar. Als hij
zijn vriendjes van school hier had, was
er altijd wel eentje bij die de boel ver-
stierde: ging krijsen of gillen of met pa
tat gooien".
Een dagje uit met een hyperactief kind
is ook al geen lolletje. „Aten we aan het
eind van de dag niet de beloofde patat
omdat de patatboer dicht was, maar
bakte ik in plaats daarvan pannekoe
ken, dan was de wereld te klein. Dan
was het in zijn ogen een rotdag geweest.
Of stel, de trapper loopt van de fiets.
Dan wordt de fiets keihard tegen de
grond geflikkerd. Nee, niet eerst even
rustig kijken of hij nog gemaakt kan
worden. Zo'n kind kan teleurstellngen
niet aan, niet relativeren, zich niet op
plotselinge veranderingen instellen".
Hopeloos
De nachtrust is jarenlang hopeloos ge
weest. Hyperactieve kinderen slapen
onrustig, zijn vaak wakker en liggen
constant te woelen in bed. Waren Mari
a's zwangerschap en bevalling van Wij
nand 'normaal', als peuter kwamen de
eerste signalen boven. De juf zei: zit ik
voor te lezen en blijkt Wijnand plotse
ling te zijn verdwenen. Op de kleuter
school kon hij geen moment stil zitten.
Hij bleef constant om aandacht vragen.
Of hij liet op het speelterrein zomaar
zijn broek zakken. „Elk kind piest wel
eens tegen een muur, maar hyperactie
ve kinderen doen dat regelmatig als er
om gelachen wordt".
Spelen was ook al een crime. Zijn moe
der: „Dan speelde hij een paar minuten
met lego, moest ineens de playmobil te
voorschijn komen en even later weer
zijn autootjes. Vijf minuten met het
zelfde zat er niet in". Concentratiepro
blemen spelen hyperactieve kinderen
parten. Wijnand was druk in huis, maar
nog veel drukker op school. Thuis had
hij aan zijn drie jaar oudere broer een
tegenhanger, die als 'de rust zelve' te
boek staat. Duidelijk was dat Wijnand
niet naar de gewone basisschool kon.
Zijn moeder: „Niet dat hij het verstand
er niet voor heeft. Dat beslist wel. Hij is
intelligent genoeg. Volgende week
heeft hij een proefwerk aardrijkskunde.
Ik wed dat hij een tien haalt. Zeker aan
zijn geheugen mankeert niets".
Knokken
Niet naar de gewone basisschool dus.
„Dat soort kinderen staat daar constant
op de gang, of is altijd bezig koffie of
thee voor de jufs en meesters te zetten.
Dan is het in de klas rustig, weet je
wel". Wijnand ging naar de I.O.B.K.
(de schoolvorm voor het 'In Hun Ont
wikkeling Bedreigde Kind"), de kleute
rafdeling van het LOM-onderwijs
(Leer en Opvoedings Moeilijkheden).
Aan het eind van dit leerjaar gaat Wij
nand hoogstwaarschijnlijk naar het ge
wone LBO. „Maar daar heeft hij kei
hard voor moeten knokken". Dat haar
zoon zo vooruit is gegaan, is volgens
Maria vooral aan de school te danken.
„Zeker weten".
Martinette Rietveld van de vereniging
Balans bevestigt dat veel ouders niet
weten waar ze met hun hyperactieve
kind naar toe moeten. „In het reguliere
onderwijs zeggen ze al gauw: wat een
lastig kind. En daarmee is de kous af'.
De spiraal naar beneden is dan snel be
reikt. Sociaal gaat het slecht met het
kind. Het zelivertrouwen brokkelt af.
Het contact met andere kinderen is mi
niem. „En zie het dan na zoveel jaren
maar weer eens goed te krijgen. De in
gelopen achterstand is dan vaak veel te
groot". Het voornemen van minister
Ritzen om veel meer LOM-kinderen in
het reguliere onderwijs vast te houden
ondervindt weinig begrip. „Meestal kan
dat toch absoluut niet".
Lolbroek
Zijn hyperactieve kinderen vaak weinig
geliefd, ontberen ze vriendjes en wor
den ze gepest, bij Wijnand was dat al
tijd precies het tegenovergestelde. „Hij
was de clown van de klas. De lolbroek",
schetst zijn moeder het beeld. „Zaten
er zeventien kinderen in de klas, dan
werd hij zeventien keer voor een ver
jaardag uitgenodigd. Want zonder Wij
nand geen feest". Waar Wijnand was,
daar werd gestunt. En gelachen. Dan
hing hij weer als een aap in de lantaar-
paal, dan daagde iemand hem uit en
klom hij zonder pardon naar de nok
van het dak.
Hyperactief. Oorzaak onbekend. „Ik
gooi het op de geur-, kleur- en smaak
stoffen", zegt Maria zelfverzekerd. Ze
heeft er ook aanwijzingen voor. „Als hij
veel snoept, is het weer raak. We hou
den het aardig in de peiling. Maar is het
vakantie, dan is alles wat ontregeld. La
ter naar bed, links en rechts wat lopen
te snaaien, je weet hoe dat gaat. Hij is
dan veel vervelender". Hyperactieve
kinderen hebben regelmaat nodig.
Structuur. „Ja, dat is het sleutelwoord.
Hij moet weten waar hij aan toe is.
Daarom is hij ook altijd het best, het
rustigst als hij naar school gaat". Een
rustpunt in Wijnands leven is zijn hond,
Rakker. „Dieren hebben vaak een gun
stige invloed op dit soort kinderen".
Kleurstoffen en andere chemische toe
voegingen liggen gevoelig. Rietveld:
„De invloed daarvan is moeilijk te be
wijzen. Wel is duidelijk dat ze op hype
ractieve kinderen een versterkende in
vloed hebben".
Zelfvertrouwen
Werken aan het zelfvertrouwen is be
langrijk. Wijnand heeft muziekles en zit
op turnen. Zijn moeder: „Hij speelt
kornet en constateert dan op zeker mo
ment dat zijn drie jaar oudere broer die
altijd alles beter deed, geen noot kan
spelen. En ook niet uit de voeten kan
met de radslag, terwijl hij turnt als de
beste. Dat is goed voor zijn zelfvertrou
wen. Er zijn dingen die hij beter kan
dan zijn broer! Hij doet dus niet alles
slechter".
Wijnand zelf beseft maar al te goed wat
er met hem aan de hand is (geweest).
Maria tegen haar zoon: „Joh, bent een
voorbeeld van hoe het ook nog goed
kan komen". De dertienjarige knaap
bevestigt het: „Ik was erg druk en lastig.
Ook al kreeg ik - op school en thuis -
steeds straf: het hielp niets. Ik kon er
niet mee stoppen. Nu zeg ik vaker tegen
mezelf: normaal doen! En dan lukt het
ook gewoon".
Hèt hyperactieve kind bestaat niet, al
dus M. Felzter, ontwikkelingspsycho
loog, verbonden aan de Katholieke
Universiteit Brabant in Tilburg. Er zijn
grote onderlinge verschillen in het ge
drag van die kinderen. Opmerkelijk is
dat er meer hyperactieve jongens dan
meisjes zijn. Het hyperactieve kind zit
geen moment stil, wipt voortdurend op
zijn stoel, pakt alles vast, probeert alles
uit. Is vaak uitzonderlijk driftig. Het
kind is voortdurend storend bezig. De
motoriek is vaak slecht. Meestal neemt
de overbeweeglijkheid in de puberteit
af.
Neerslachtig
Vaak hebben hyperactieve kinderen
ook andere problemen. Door de reac
ties uit hun omgeving, het afgewezen en
gepest worden, en het zich bewust zijn
van hun kwaal, zijn ze soms zeer neer
slachtig en hebben ze een minderwaar
digheidscomplex. Ze zijn snel afgeleid,
vormen een 'speelbal' van de dingen op
hen heen. handelen impulsief en onna
denkend. Ondanks dat velen van hen
(maar lang niet allen) door hun gedrag
op een LOM-school zitten, valt hun in
telligentie-niveau 'normaal of zelfs
hoog' te noemen.
De oorzaken van hyperactiviteit zijn di
vers. De meest genoemde is MBD: Mi
nimal Brain Disfunction, in het Neder
lands vertaald met 'lichte hersenfunc
tiestoornis.' Deze stoornis kan ontstaan
door beschadiging door Zuurstofgebrek
bij de geboorte of complicaties bij de
zwangerschap. In Amerika is hyperacti
viteit geconstateerd bij kinderen die
aan loodvergiftiging leden. Deskundi
gen maken zich bezorgd over het lood-
gehalte in de Nederlandse atmosfeer
als gevolg van uitlaatgassen. Over de in
vloed van chemische toevoegingen
(kleur-, geur- en smaakstoffen) in voed
sel zijn diezelfde deskundigen terug
houdender.
Hyperactief gedrag kan ook ontstaan
als gevolg van spanningen in dè gezins
situatie. Angst, verwarring, verwaarlo
zing en nervositeit liggen dan ten
grondslag aan het gedrag. Erfelijke fac
toren kunnen een rol spelen. Maar ook
dat is nog niet voldoende bewezen. Hy
peractief gedrag kan worden 'overge
nomen' van familieleden. Een ouder
die hyperactief is, kan de kwaal erfelijk
overdragen maar even goed zijn of haar
kind 'ten voorbeeld' zijn.
Er zijn medicijnen die het drukke ge
drag tijdelijk kunnen onderdrukken
maar ze worden niet als een tovermid
del gezien. Feltzer: „Het is meer een tij-
delijk hulpmiddel om even 'op adem' te
komen". Vaak is functietraining nodig
(geheugen, taal, motoriek), soms moet i
de psychotherapeut er aan te pas ko
men. Maar vooral: geduld, warmte, lief
de en aandacht. Dat zijn de sleutel
woorden die therapeuten laten vallen
bij de benadering en behandeling van
hyperactieve kinderen. En ook regel
maat en structuur.
Maar de deskundige heeft begrip als
dat niet al'tijd lukt: „Menig ouder zal nu
en dan 'dolgedraaid' zijn en het gevoel
hebben het niet meer aan te kunnen".
Daarom is het belangrijk dat ouders
van hyperactieve kinderen elkaar op
zoeken en met elkaar de problemen be
spreken. Maria van Kampen beaamt
het belang van dit laatste: de steun die
lotgenoten elkaar kunnen bieden.
„Want buitenstaanders begrijpen dit
probleem vaak niet". Over het liefde en
geduld: „Ja, maar soms ben je wanho
pig. Het probleem is nu gelukkig min
der. Maar we hebben hier heel wat
nachten zitten brullen. Omdat we niet
wisten hoe het verder moest. Zo'n kind
drukt een stempel op je hele gezin".
Ze zouden met een groepje komen. Ouders van hyperactieve
kinderen. Om te praten over het probleem van hun kind. Maar te
elfder ure laat de één na de ander het afweten. Het bevreemdt
Martinette Rietveld van de vereniging Balans niet. „Er rust een taboe
op". Ook de enige overgebleven gesprekspartner blijft liever
anoniem, vandaar de enigszins veranderde namen in bijgaand artikel.
„Mij maakt het niet uit. Maar ik wil niet dat mijn kind er weer op
nagewezen wordt. Het gaat net een beetje de goede kant op".
Hyperactieve kinderen. Het moeten er vele honderdduizenden zijn.
Volgens Balans heeft één op de tien kinderen er in meer of mindere
mate last van. En hun ouders dus ook. Rietman: „Vroeger werd dit
probleem niet zo benoemd, maar het was er natuurlijk wel. De
huidige jachtige televisie-maatschappij wakkert het ook aan".
Balans, een landelijke vereniging die zich bezighoudt met kinderen
met leer-, gedrags- en ontwikkelingsmoeilijkheden, organiseerde
vorig jaar een thema-avond over dyslexie (woordblindheid) en houdt
nu op 11 mei in de Canadian Club in Apeldoorn een thema-avond
over hyperactieve kinderen.
HYPERACTIEF KIND DRUKT ZWAAR
STEMPEL OP HET HELE GEZIN
ZATERDAG 2 MEI 1992 PAGINA 22'
De hond Rakker heeft
een rustgevende
werking op de
hyperactieveWijnand
(13).
FOTO: TOM VAN DUKE
De stem van Joke van Diessen is vanaf woensdag te horen op de tijdmelding van de PTT.
„Bij de volgende toon is het vier uur, dertig minuten en veertien seconden
m FOTO: HENK OFFENBERG
l!
ENSCHEDE - „Bij de vol
gende toon is het vier uur, der
tig minuten en veertien secon
den..". Wie wel eens de PTT
belt om te weten te komen hoe
laat^het precies is, krijgt vanaf
woensdag Joke van Diessen
aan de lijn. Niet echt natuur
lijk, maar via een bandje. Dat
ze daarmee de meest beluister
de vrouw van Nederland wordt
had ze zich van tevoren niet ge
realiseerd.
De tijdmelding 06-8002 (voorheen 002)
is met het aantal van zestig miljoen het
op een na meest gekozen nummer per
jaar. Alleen 06-8008 (008) wordt vaker
gebeld: vorig jaar 68 miljoen keer.
Joke van Diessen uit Enschede is de op
volgster van Willy Brill. Haar stem is
ruim 23 jaar te horen geweest. De band
met daarop de tijdmeldingen was ech
ter aan vervanging toe, en aangezien
mevrouw Brill haar stem daarvoor niet
opnieuw wilde lenen, ging de PTT op
zoek naar een nieuw geluid. Zo kwa
men ze bij Joke van Diessen terecht die
onder meer ervaring had met presente
ren het ANP en de NOS.
Er schijnen nog steeds mensen te zijn
die denken dat er bij de PTT dag in dag
uit een aardige juffrouw zit om de tijd
door te geven. Die bijvoorbeeld keurig
'dankjewel' zeggen nadat ze de juiste
tijd te horen hebben gekregen, en er
raar van opkijken dat diezelfde juf
frouw niets terugzegt. „Of ze denken
dat het me minstens 24 uur gekost heeft
om al die uren, minuten en seconden
een voor een in te spreken. Maar dank
zij de techniek van tegenwoordig nam
de hele klus slechts een half uurtje in
beslag".
Anderhalf jaar geleden kreeg ze de op
dracht. Ze legt uit hoe de opname in
haar werk ging. „Ik moest de cijfers nul
tot en met 59 inspreken en daarnaast de
zin 'Bij de volgende toon is heten de
woorden uur, minuut, minuten, secon
de, seconden en precies. Die woorden
werden vervolgens in digitale vorm in
de computer opgeslagen, die voor een
juiste vermenigvuldiging en samenvoe
ging zorgde zodat er een complete tijd
melding ontstond".
Een fluitje van een cent, zou je denken.
Toch was Joke van Diessen over de eer
ste opname niet tevreden. „De stem
van mijn voorgangster was nog op een
grammofoonplaat opgenomen. Maar
omdat mijn woorden in digitale vorm in
de computer werden opgeslagen, klonk
alles in het begin .heel raar. Alsof er een
soort robot aan de telefoon zat die de
getallen heel vreemd en droog op
dreunde".
Er werd vervolgens gezocht naar een
hulpmiddel bij het inspreken van de cij
fers. Het bleek dat wanneer het getal
midden in een zin werd uitgesproken,
en dan ook nog tussen twee medeklin
kers in, het ritme van het uitgesproken
getal veel beter was en de getallen na
tuurlijker en neutraler overkwamen.
Een half jaar na de eerste poging werd
opnieuw een opname gemaakt. „'Er
zijn niet peren meer", moest ik zeg
gen, steeds met verschillende getallen.
Op zich een idiote zin, zeker als je die
zestig keer moet uitspreken. Maar
doordat de getallen tussen de 't' van
niet, en de 'p' van peren kwamen te
staan, klonken ze veel beter. De intona
tie was dit keer bij alle getallen hetzelf
de".
Over het uiteindelijke resultaat is ze
wel tevreden. „Ik kom nu menselijker
en vriendelijker over. Als je me nu belt
lijkt het net alsof ik er echt zit om de
tijd door te geven. IJet is bijna perfect".
Ze verwacht dat haar stem net als die
van haar voorgangster op zijn minst
twintig jaar zal meegaan.
Atoomklok
De nieuwe tijdmelding gebeurt volledig
automatisch in een apparaat dat ge
stuurd wordt door middel van een
atoomklok in Duitsland. Het is een hele
verandering ten opzichte van het oude
systeem, waarop de stem van Willy Brill
te horen was. De oude tijdmelder was
een elektro-mechanische installatie, ge
baseerd op magneetplaten, die werden
aangedreven door tandwielen. Het ge
heel zag er uit als een logge pick-up met
drie armen. Deze werd op de seconde
exact aangestuurd door de PTT-atoom-
klok in Leidschendam. Voor de exacte
tijd wordt bij de nieuwe tijdmelder een
in Duitsland verzonden radiosignaal
gebruikt. Dit signaal garandeert een
zeer grote nauwkeurigheid en zorgt ook
voor een automatische omschakeling
tussen zomer- en wintertijd.
Hoewel ze het aanvankelijk allemaal
als „een klusje tussendoor" zag, begint
ze het nu toch wel leuk te vinden dat ze
24 uur per dag te horen is. „Weetje wel
dat je straks de meest beluisterde
vrouw van Nederland wordt", vroeg ie
mand van de PTT laatst aan me. Daar
had ik nog helemaal niet over nage
dacht. Nu vind ik het toch wel iets
aparts".
Hoewel ze zelf in het verleden zelden
haar voorgangster belde om te weten te
komen wat de juiste tijd is, denkt ze dat
ze woensdag toch wel even de telefoon
zal grijpen. „Tuurlijk, even naar mezelf
luisteren, samen met de kinderen. De
jongste vroeg me laatst al: mam, word
je hiermee nu wereldberoemd?"
