lugo Claus: „Toneel is
verleefde kunstvorm"
Michael Douglas strijdt tegen
moraliteit van jaren negentig
1992 idó<2 Sotvuvnt
KUNST/RTV
utr bannen Indonesiërs smachten naar huis
'Goede tijden, slechte tijden'
met Nederlandse scripts
Forumdiscussie over humor op het toneel
VRIJDAG 1 MEI 1992 9
ilaakRSUM - In ons land
p tussen de vijf- en zes-
edercj Indonesiërs die door
|jent Suharto zijn verban-
jgn n0g steeds niet naar
)metjvaderland terug durven.
van hen werden destijds
van hun familie ge-
n if r en en Pas ^aa^s^e Ja"
Z?+ f er weer wat contact per
Jï.pi telefoon. Dat blijkt uit
dlc\cumentaire 'Thuis is een
woord' die donderdag 7
me!%oor de NOS via Neder-
vt'? wordt uitgezonden. De
uktïéjesjërs hadden beroepen
^ov®kmbassadeur (te Mali),
~c°Ualist of vakbondsman. Na
;£e'"nachtovername in 1965
JSuharto raakten ze hun
rachi
posities kwijt. De nieuwe
machthebber beschouwde hen
als vertrouwelingen van de af
gezette Sukarno. De bannelin
gen woonden een jaar of tien in
China, maar daarna verhuisde
een groot deel naar Nederland.
Ze hoopten dat Nederland ge
zien de vroegere band met In
donesië iets zou kunnen doen,
magr ze zitten hier nog steeds,
veelal in de Bijlmermeer. Vol
gens Agam Wispi, dichter, zijn
vrienden van hem gek gewor
den van verdriet. Sommigen
hebben zelfs zelfmoord ge
pleegd. „De droefheid heeft
hen tot het graf gebacht", zegt
hij in de documentaire. Zelf
heeft hij zijn dochter 26 jaar
niet gezien. „Ik zag haar in een
droom nog steeds als eens
meisje van zeven jaar, terwijl
ze toch zo'n dertig moet zijn.
De volgende morgen heb ik in
mijn keuken gehuild. Ik be
greep niet dat ze niet groeide
in mijn droom". Ex-ambassa
deur Tashin probeerde in 1982
voor het eerst tevergeefs naar
Indonesië terug te keren. Vo
rig jaar jaar slaagde hij er wel
in zijn vaderland te bezoeken.
Hij zegt: „Anderen hebben
angst waar ze niet overheen
kunnen komen. Die angst
moeten ze wegwerken, ze
moeten experimenteren".
HILVERSUM - De Nederlandse soap 'Goede tijden, slechte tij
den', die tot voorkort was gebaseerd op de Australische reeks
'The restless years' zal vanaf september op eigen benen staan.
Vanaf het nieuwe seizoen worden alle afleveringen bedacht en
geschreven door Nederlandse auteurs. Creatief producente Olga
Madsen: „De karakters zijn nu zo Nederlands geworden dat we
zelf gaan schrijven. Een team van zes schrijvers gaat onder lei
ding van Rogier Proper en mij aan de slag. We laten het oor
spronkelijke Australische script los, hoewel we blijven vasthou
den aan de karakters zoals die door Reg Watson, de oorspronke
lijke schrijver, zijn bedacht". De schrijvers hebben in het afgelo
pen seizoen al enkele verhaallijnen zelf bedacht en uitgewerkt.
Zo verdwenen in het oorspronkelijke script de rollen van Arnie
Alberts, Laura Alberts, Linda Dekker en Mickey. Daar zijn in het
seizoen 1991/92 al nieuwe verhaallijnen voor geschreven. De
twee laatste afleveringen van dit seizoen worden achter elkaar
uitgezonden op vrijdag 29 mei.
DEN HAAG - Het Natio
nale Toneel organiseert
voor morgen een forum
over de humor in het he
dendaagse Nederlandse
toneel. Want ondanks alle
negatieve berichten dat er
tegenwoordig niet meer
voor het toneel wordt ge
schreven, is er in ons land
een ware hausse aan nieu
we stukken.
Opvallend aan die stroom to
neelstukken is de vorm die
veel auteurs tegenwoordig kie
zen om hun boodschap uit te
dragen: de tragikomedie. Op
de vraag waarom juist voor
deze vorm wordt gekozen,
komt morgen wellicht een ant
woord. De forum-discussie in
de Koninklijk Schouwburg
(aanvang drie uur) wordt ge
houden ter gelegenheid van de
première (begin april) van 'Een
Zwarte Pool' het nieuwste stuk
van Karst Woudstra, dat het
Nationale Toneel in produktie
heeft.
De deelnemers zijn gerenom
meerde toneelauteurs: Kester
Freriks, Gerben Hellinga,
Haye van der Heijden en
Chiem van Houwelingen. Zij
worden voorgezeten door de
journalist/auteur Martin van
Amerongen. Hans van den
Bergh, die in 1972 een proef
schrift schreef over het thema,
getiteld: 'Konstanten in de ko
medie. Een onderzoek naar ko
mische werking en ervaring'
houdt een inleiding. De forum
discussie wordt afgewisseld
met optredens van actrices en
acteurs van het Nationale To
neel. Zij spelen tot lering en
vermaak scènes uit (tragisc-
h)komische toneelstukken. De
forumdiscussie is voor het pu
bliek toegankelijk. De toe
gangsprijs bedraagt vijf gul
den.
;n het drama. Vraaggesprek en
ste produktie uit een Hugo
;yclus. NOS-televisie. Neder-
am 21.01 uur. Vanavond.
VERSUM - Het is
r toeval natuurlijk,
wel aardig dat juist
)e dag van de arbeid'
OS met een cyclus be-
onder de titel '6x
Claus'. Want wie
een afstandje het le-
/an deze Belg bekijkt,
[bijna niet anders dan
de conclusie komen
de literaire duizend-
zijn tijd verdeelt tus-
|het schrijven en de
Claus, geboren in Gent
djomenteel wonend in Ant
en is een veelschrijver,
irba1 zijn lange carrière werd
2seriisd en geprezen. Hij
na;:ef in de afgelopen vijfen
dog jaar vijftig toneelstuk-
gri waarvan bij voorbeeld
boe bruid in de morgen' nu al
iek is- Met die informatie
achterhoofd zou de kij-
t( le NOS van gemakzucht
deien betichten; keuze ge-
80 1 uit zo'n omvangrijk oeu-
van romans, toneelstuk-
filmscripts en poëzie, niet
Toch liggen de zaken
aiders. Zo schreef Hugo
l s de twee eenakters 'Win-
3 onden' en 'Visite', die
3 uitmaken van deze cy-
Hugo Claus .soap, irritant Amerikaans fenomeen.
clus, speciaal voor dit projekt.
Bovendien is het volkomen ge
rechtvaardigd, dat deze schrij
ver, die vooral in de jaren zes
tig en zeventig veel stof deed
opwaaien, in deze NOS-tradi-
tie is opgenomen. Hij past in
het rijtje van Pinter, Heijer-
mans en Tennesse Williams.
I FOTO: SP
Om de kijker niet „koud" met
Hugo Claus te confronteren
misschien is er iemand die
niet weet wie hij is start de
zesdelige reeks met een inter
view met de schrijver. In zijn
Antwerpse souterrain praat
Wim Hazeu met hem en omdat
Claus nooit verlegen zit om
wat opmerkelijke uitspraken,
peinzende overdenkingen en
gemiste kansen, tilt hij het ge
sprek uit boven de middel
maat van het normale televi
sie-interview. De titel van dit
portret 'Claus en het drama'
kan dan ook heel letterlijk
worden opgevat.
Vaak liet hij weten nooit meer
voor het toneel te schrijven om
een jaar later toch weer met
een stuk op de proppen te ko
men. Zijn, in de ogen van de
gezagsdragers, onconventio
nele schrijverij bracht hem in
de jaren zestig in aanraking
met de Belgische justitie. Zijn
toneelstuk 'Maskeroen' lever
de hem een veroordeling van
vier maanden op. De drie
naakte mannen en een naakte
vrouw, die het spel bevolkten,
konden niet door de beugel.
Claus heeft nooit de binnen
kant van een cel gezien.
De laatste jaren heeft Claus
minder voor toneel geschre
ven. „Mijn manier van toneel
schrijven komt niet meer aan
bod in het theater. De reden is
dat de planken worden over
spoeld door het research-thea
ter, waar een tekst een soort
springplank is voor de dolle
kolder van de regisseur".
Dat Claus de soap niet als al
ternatief heeft gekozen, komt
omdat hij het een irritant Ame
rikaans fenomeen vindt. „Ik
zie niet in waarom ik de huis
moeders moet behagen die
tussen de poten en de pannen
eventjes met een sluiks oog
naar de televisie kijken. Bo
vendien moet je voor televisie
je woordenschat aanpassen zo
dat iedereen het begrijpt.
Victor Low. George van Houts en Kitty Courbois in 'Winteravond'
Daarbij komt dat de tijd dringt.
Ik moet de jaren die ik hier
nog heb nuttig besteden. En
dan schrijf ik liever een son
net, dan dat ik bij voorbeeld
een film regisseer".
Toneelgezelschap
Claus, die zegt slechts over een
matige intelligentie te be
schikken voor een zeer be
perkt gebied, vindt het nog al
tijd jammer dat hij nooit zijn
eigen toneelgezelschap van de
grond heeft kunnen tillen.
„Dat is echt een carrière van
mislukte pogingen. Ik heb het
vier, vijf keer geprobeerd en
nu zou ik het niet meer wil-
De reden daarvoor is simpel.
Hugo: „Toneel is een overleef
de kunstvorm, die zijn wezen
lijk belang tegenover de ge
meenschap heeft verloren. Die
rol is overgenomen door televi
sie. Net als ballet en opera zal
het toneel zich gaan richten tot
een soort elite".
Ook zijn vrijerij met Kitty
Courbois. die in de vijf produk-
ties de spits afbijt als mevrouw
De Vos in 'Winteravond', en
Sylvia Kristel komt ter sprake.
„Ik houd van de vrouw als the
aterfiguur, die van alles kan
belichamen. Dat intrigeert mij
meer dan een zeer mooie, zeer
intelligente vrouw die dat the
ater-effect niet heeft".
Na dit portret brengt de NOS
de eenakters "Winteravond' (7
mei) en 'Visite' 14 mei), beiden
opgenomen in de Rotonde van
de Amsterdamse Stads
schouwburg. Daarna volgt de
monoloog 'De Verzoeking' met
Jacques Commandeur. Tus
sendoor worden de speelfilms
'Het Sacrament' (10 mei) en
'Vrijdag' (17 mei) uitgezonden.
'f^BAVA
j design
halogeenverlichling
5$ I Thomsonlaan 79 Lead
tl 1 2 Hooldslr&tl I
Den Hddg
[Informatie over deze
[rubriek kunt u
■erkrijgen onder
telefoonnummer
070-3190792
D>raagmoeder'
likt steeds
eer kijkers
15! 7ERSUM - Met het groei-
]5j! succes van 'De Draag-
iil ier' heeft RTL4 besloten
115 maandag een compilatie
11b e zenden van de eerste 46
jureringen. De commerciële
35[ Ier hoopt hiermee de vele
154 ers tegemoet te komen die
154 >rie later ontdekten.
if 14.10 uur is een terug-
561 van vijftig minuten van de
38 dliaanse serie te zien, daar-
38 rolgt aflevering 47. Op dit
30. nent kijken elke werkdag
38 liddeld 400.000 mensen
38. 'De Draagmoeder' en
38; irt de reeks een gemiddeld
3l5 ktaandeel van ruim vijftig
:ent. Onlangs werd het ti-
315 ummer van 'De Draagmoe-
,het nummer 'Corazon' op
it gezet door Jorge Castro,
winnaar van de jongste
indmix Show'.
LONDEN Michael Dou
glas heeft het ver ge
schopt sinds zijn luie da
gen in de commune in Ba
nana Road te Santa Bar
bara. Tijdens zijn verblijf
in de uitgestrekte hippie-
hemel op een steenworp
afstand van het landhuis
in de heuvels waar hij nu
woont, was zijn idee van
een drukbezette agenda
de uren doorbrengen met
naaktzwemmen en zonne
baden. Zoals veel idealis
tische jongeren in de ja
ren zestig geloofde de
knappe jonge toneelstu
dent aan de Universiteit
van Californië in vrije lief
de,- vrijheid van keuze en
vrijheid van wat dan ook.
Nu, in de jaren negentig, is
Douglas filmster en multi-mil-
jonair. Onlangs stond hij in de
bijbel van Hollywood, het blad
'Premiere Magazine', nummer
31 op de lijst van machtigste
mensen in Hollywood, één
plaats voor Julia Roberts, ne
gen plaatsen voor Warren Be-
atty, maar 21 achter Arnold
Schwarzenegger en 30 achter
filmbons Michael Ovitz van
CAA.
Het gezaghebbende magazine
merkt op: „Liet alles zien in de
film 'Basic Instinct', die een
sterke start heeft gemaakt als
de meest gewaagde film van
het jaar. Intelligent, onver
bloemd en gewiekst. Als acteur
doet hij het verbazend goed op
de buitenlandse markt".
Tot Douglas' grote verrassing
strijdt hij nog steeds in de
oude vertrouwde hoek. De li
bertijnse zaak die hij nog
steeds met passie verdedigt is
de vrijheid om dingen te doen
die mensen kunnen schokken
of beledigen. In een tijd dat
steeds meer sterren hun poli
tieke standpunt in het open
baar belijden, besloot Douglas
dat het tijd was om stelling te
nemen.
Als Hollywoodveteraan van de
tweede generatie wist Douglas
dat het gekruide, drie miljoen
dollar kostende scenario voor
'Basic Instinct' van Joe Eszter-
has zeer controversieel was.
Hij was evenwel onmiddellijk
bereid de harde rechercheur in
San Francisco te spelen die
wordt meegesleurd in een ge
vaarlijke relatie met een bisek
suele vrouw die wordt ver
dacht van moord.
„Ik heb voor deze film gekozen
omdat ik instinctief de beper
kingen van de jaren negentig
aanvoelde. 'Basic Instinct' was
niet een kwestie van een
nieuw terrein ontginnen, maar
mogelijk een terugkeer naai
de jaren zestig of zeventig. Met
andere woorden, ik denk dat
we op bepaalde gebieden en
manieren achteruit zijn ge
gaan. Ethische kwesties zijn
veel meer gaan domineren. Ik
had wel gedacht dat we onder
schot genomen zouden wor
den, maar ik vond het belang
rijk".
De herrie, zo verwachtte Dou
glas, zou ongetwijfeld uit de
extreem-feministische hoek
komen, die zou protesteren te
gen de grote hoeveelheid vrou
welijk naakt in de film. Hij be
rekende dat hij, hoewel zijn
contract de onthulling van zijn
genitaliën expliciet uitsloot,
zou kunnen zeggen dat hij zijn
steentje had bijgedragen aan
de seksuele gelijkwaardigheid
door vrijwel ieder ander deel
van zijn gespierde, slanke li
chaam te ontbloten.
Furieus
De opschudding die ontstond
over de produktie van 43 mil
joen dollar overtrof echter alle
verwachtingen. En de protes
ten kwamen uit een totaal on
voorziene richting. Tijdens de
opnamen in San Francisco
werd de cast bestookt door fu
rieuze homoseksuele pressie
groepen, die beweerden dat de
film een negatief beeld geeft
van lesbiennes en biseksuelen.
Organisaties als Queer Nation
en de Gay and Lesbian Allian
ce Against Discrimination
(GLAAD) dreigden het voor
ziene succes van' 'Basic In
stinct' te verijdelen door bui
ten bij bioscopen te posten en
iedereen de afloop te verklap
pen.
Vrouwengroepen droegen nog
bij tot de consternatie door te
protesteren dat de heftige ma
nier waarop Douglas in de film
de liefde bedrijft met nieuwko
mer Jeanne Tripplehorn de
verkrachting verheerlijkt.
Douglas is nog steeds verbijs
terd door deze aantijging. „Het
was geen verkrachting. Het
was agressieve seks tussen
twee hiermee instemmende
volwassenen. Vertellen die
mensen ons nu dat agressieve
seks verboden is? Het begint
belachelijk te worden".
„Voor mij is dit een teken dat
dit land het spoor bijster is
dat het geen richting meer
heeft en dat iedereen dwalen
de is, krampachtig vasthoudt
aan zijn eigen speciale belan
gen. Moet ik als ik een film ga
maken voortaan het scenario
eerst laten keuren door verte
genwoordigers van homo- en
lesbische organisaties, van
vrouwengroepen, van de Ara
bieren, van de joden, van ie
dereen? Zo zit het leven niet in
elkaar".
Deze muis had echter een
heerlijk ironisch staartje. De
demonstranten gaven de pro
ducenten met hun protesten
onbedoeld een bijna ongeëve
naarde hoeveelheid gratis pu
bliciteit. Toen de film vier we
ken geleden in Amerika in pre
mière ging, stond 'Basic In
stinct' in een mum van tijd op
de eerste plaats. Hij heeft al
meer dan zeventig miljoen dol
lar in het laatje gebracht.
Geen berouw
En de ster van de film toont
geen berouw. Hij is naar het
Westwood Marquee Hotel ge
komen om enerzijds zichzelf te
verdedigen en anderzijds de
commotie in perspectief te
brengen. Hij draagt een onbe
rispelijk geperste kaki broek
en een vrolijk licht jasje. Zijn
ogen fonkelen en hij praat met
een vriendelijke intensiteit.
Douglas is een intelligente
man die duidelijk niet uit het
oog heeft verloren dat het le
ven niet ophoudt bij films al
leen.
Douglas, een zware roker,
trekt aan zijn sigaret, leunt
naar voren en zegt: „We ma
ken een film en dan is het toch
van de gekke? Als je de film
niet wilt zien, koop dan geen
kaartje, ga er dan niet naar toe!
Maar vertel iemand anders
niet dat hij er niet naar toe
mag, dat hij een boek niet mag
lezen of een schilderij niet mag
zien omdat jij het niet goed
vindt. Ik denk dat ik geloof in
ons grondwettelijk recht om
onze eigen keuzen te maken".
Hij haast zich om duidelijk te
maken dat hij niets tegen de
demonstranten heeft. „Ik
denk dat ze een legitieme re
den hebben om te zeggen dat
er niet genoeg positieve homo-
of lesbische rollen in films zijn.
Queer Nation en GLAAD ver
tegenwoordigen niet noodza
kelijk de algemene opinie. Ik
denk dat ze in déze grote Hol-
lywoodfilm de kans zagen om
hun zaak onder de aandacht te
brengen en nationale en inter
nationale publiciteit te krij
gen. Maar het was een beetje
overdreven om 'Basic Instinct'
te kiezen. De meeste mensen
die de film gezien hebben
snappen niet waartegen nou
geprotesteerd werd".
„Er zijn slechteriken in het ge
wone leven. Als we onze boe
ven beperken tot blanke An
gelsaksische protestanten in
plaats van Italianen of zwarten
of homo's denk ik niet dat we
een eerlijk beeld geven van
wat er aan de hand is. Ik veraf
schuw iedere vorm van geweld
tegen iedere minderheid. Dus
heb ik geen voeling met de
mensen die protesteren tegen
'Basic Instinct'. Ik heb de film
gemaakt omdat ik dacht dat
het goed zou zijn met alle ver
drukking die er nu is. Ik dacht
dat de 'film opwindend was,
zelfs prikkelend, maar vol
strekt niet pornografisch".
Aan beide zijden van de
oceaan is de filmkeuring daar
nog niet zo zeker van. Douglas'
seksscènes met zijn medester
ren Tripplehorn en Sharon
Stone moesten talloze malen
opnieuw gemonteerd worden
voor de film in Amerika met
een 'R' ('restricted') werd geho
noreerd, alleen toegankelijk
voor mensen boven de dertien.
Dit alles - met nog de be
schuldiging van Sharon Stone
dat regisseur Paul Verhoeven
haar heeft misbruikt door haar
schaamhaar te filmen heeft
de producenten geen windeie
ren gelegd. Maar dan hadden
ze natuurlijk ook nog Michael
Douglas, Wiens populariteit in
het buitenland ongeëvenaard
is.
Vader Kirk
Zijn internationale vermaard
heid dateert van 'The Streets
of San Francisco", de enorm
succesvolle politieserie die
over de hele wereld op televi
sie werd uitgezonden. Voor de
oudere generatie gaat de roem
van de 44-jarige ster terug naar
zijn vader Kirk Douglas. Het
was Kirk die zijn zoon hielp
aan de filmrechten van Ken
Kesey's boek One Flew Over
the Cuckoo's Nest'.
Vervolgens moest Michael als
nieuwbakken producent zijn
vader vertellen dat hij te oud
was voor de hoofdrol, die Jack
Nicholson een Oscar oplever
de. Hij zette een succesvolle
productiemaatschappij op
waarmee hij grote filmhits
maakte als 'Romancing the
Stone' in 1984 en een jaar later
'Jewel of the Nile'.
Als acteur brak Douglas pas
echt door in 1987, toen hij in de
twee meest geruchtmakende
films van dat jaar speelde. In
'Fatal Attraction' speelde hij
een echtgenoot wiens nacht
van ontrouw met Glenn Close
gruwelijke wraakacties tot ge
volg heeft. Oliver Stone haalde
Douglas over om de rol op zich
te nemen van Gordon Gekko
in 'Wall Street'. Gekko was het
ultieme produkt van de jaren
tachtig, een goeroe van de in
halige 'ik-generatie'.
Stone vermoedde in Douglas
een nog niet ontdekte verbor
gen kracht en weigerde genoe
gen te nemen met wat hij
„Douglas' standaard lichtge
wicht acteren" noemde. Regis
seur en acteur vochten als kat
en hond tijdens de opnamen.
Maar Stone's geheime plan om
Douglas' potentieel ten volle te
benutten werkte. Douglas
kreeg een Oscar voor Gordon
Gekko en de prijs stemde hem
eindelijk tevreden met zijn
tweeledige carrière.
Middenklasse
„Met 'Romancing the Stone'
en 'Jewel of the Nile' had ik
zulke grote produktieproble-
men dat ik me moeilijk kon
concentreren op mijn spel.
Toen kwamen 'Fatal Attrac
tion' en 'Wall Street' en ik
denk dat dat het jaar was dat ik
het zelfvertrouwen kreeg om
meer op mezelf te vertrouwen.
Ik kreeg eindelijk de goedkeu
ring van buitenaf, van het pu
bliek".
„Daarvoor zeiden mensen:
waarom acteer je eigenlijk? Je
bent toch een succesvol produ
cent? En ik antwoordde dan
dat ik acteer omdat ik het heer
lijk vind, ik moet het doen, ik
wil het doen. Maar de reden
dat mensen dat tegen me zei
den was. dat ze nog niets ge
denkwaardigs hadden gezien.
Dus het was dat jaar met die
twee films en de Oscar die me
het zelfvertrouwen gaven om
te zeggen: ik kan doen wat ik
wil".
Douglas deelt zijn luxueuze
huis in Santa Barbara met zijn
vrouw Diandra, met wie hij
twintig jaar is getrouwd, en
hun zoon Cameron. Hij bezit
ook een niet onaanzienlijke
ranch in Aspen in Colorado en
een villa op Majorca. Hij kan
het zich permitteren. Het ge
rucht gaat dat hij voor 'Basic
Instinct' veertien miljoen dol
lar heeft geïncasseeerd. In zijn
volgende film, 'Falling Down',
speelt hij de rol van een mid
denklasser die geestelijk volle
dig instort. Hij zou de rol zo
graag gewild hebben, dat hij
heeft ingestemd met een sala
ris van minder dan 12 miljoen
dollar.
„De film gaat over een door
snee man die zijn hele leven
naar de protestantse ethiek
heeft geleefd, hard heeft ge
werkt. zonder dat dit vruchten
heeft afgeworpen. Hij is werk
loos, gescheiden, kan de ali
mentatie niet betalen en draait
helemaal door. Feitelijk gaat
het over het verlies van de
middenklasse. Dus ik denk dat
ik me maar beter kan voorbe
reiden op protesten van de
Liga tot Bescherming van de
Middenklasse".
f' The Sunday Times
