Lief en leed in brieven
uit de zeventiende eeuw
Van populair tot 'moeilijk'
BOEKEN/PLATEN
Spanning
in medische
thrillers
KINDERBOEKEN
Velthuijs gebundeld
Hartekreetvan
Tracy Chapman
i
Prachtig beeld van mysterieus continent
K«idACCOtlA£WU
VRIJDAG 1 MEI 1992
Madame de Sevigné: Brieven. Verta
ling en toelichting Ben Rekers. Uitga
ve Arbeiderspers, reeks Privé-do-
mein. Prijs 49,50.
Moeder en dochter konden
niet goed met elkaar overweg.
Toch schreef Madame de Se
vigné haar leven lang aan deze
dochter die door een huwelijk
uit haar dagelijkse gezichts
kring was verdwenen. De
dochter was koel en afstande
lijk, de moeder daarentegen
heel gevoelig en overbezorgd
voor het wel en wee van deze
dochter.
Het onderwerp klinkt uiterst
alledaags. De brieven van haar
dochter zijn al lang vergeten,
maar die van Madame De Se
vigné (1626 - 1696) worden nog
steeds gelezen.
Zij leefde in de tijd die de
Fransen hun Grand Siècle
noemen, min of meer samen
vallend met het bestuur van
Lodewijk de Veertiende, de
zonnekoning. Het is de tijd
waarin Frankijk uitgroeit tot
het meest toonaangevende
land ter wereld. De zonneko
ning laat tot zijn meerdere eer
en glorie Versailles bouwen,
onderneemt veldtochten en
weet noordwaarts een deel van
Vlaanderen in te palmen en
oostwaarts de Elzas. Kunsten
en wetenschappen worden
door hem hogelijk gewaar
deerd. Schrijvers en musici als
Lully, Molière en Racine krij
gen persoonlijke opdrachten.
In deze omgeving verkeert
Madame de Sevigné. Wie nu
zou denken dat ze een opwin
dend leven heeft geleid, ver
gist zich. Natuurlijk pikte zij
de nieuwtjes aan het hof op,
vertelde ze in haar brieven
over haar lectuur want zij was
een ontwikkelde vrouw die
haar dochter zelf latijn en Ita
liaans had geleerd zonder
daarmee overigens te coquet-
teren, en over toneelvoorstel
lingen die ze had bijgewoond.
Ook andere gebeurtenissen in
haar directe omgeving ont
snapten niet aan haar aan
dacht. Een brand bij haar
buurman, de ambassadeur van
Venetië die woonde naast het
door bewoonde hotel Carnava-
let in het centrum van Parijs,
de dood van de kok Francois
Vatel die zelfmoord pleegt als
hij niet kan voldoen aan de op
drachten van de intendant van
de koning, de terechtstelling
van de markiezin van Brinvil-
liers die haar vader, broers en
vele anderen had vergiftigd.
Journaliste
Madame de Sevigné zou, zo is
al vaak opgemerkt, een uitste
kende journaliste zijn geweest
als ze nu geleefd had. In haar
tijd was nieuws echter duide
lijk minder rijkelijk voorhan
den. Het nieuws is steeds on
derdeel van persoonlijke ont
boezemingen. Toch was er af
en toe wel groter nieuws. Bij
voorbeeld in het jaar 1672 toen
Lodewijk zijn veldtocht orga
niseerde tegen de Republiek.
De Hollandse ambassadeur
probeert nog in het begin van
dat rampjaar, zo meldt zij in
een brief aan haar dochter, tij
dens een audiëntie bij de ko
ning de bui te voorkomen en
deze gerust te stellen. In de
hoop de koning te kunnen be
ïnvloeden vraagt de ambassa
deur of de voornaamste raad
gevers van de koning bij het
onderhoud aanwezig mogen
zijn, maar Lodewijk XTV heeft
daar duidelijk geen oren naar.
In Parijs werd het nieuws over
de veldtocht die uiteindelijk
rampzalig verliep het eerst be
kend en Madame de Sevigné
zal de treurnis bij diegenen die
geliefden hebben verloren in
haar brieven uitvoerig regis
treren.
Ijselijkheid
Waar ze overloopt van emotie
voor haar eigen verwanten,
treft de ijselijkheid waarmee
ze de dood vermeldt van dege
nen die niet tot haar stand be
horen. Een van de hoogtepun
ten in haar leven is dat zij door
Lodewijk XIV wordt ontvan
gen. Dat beschouwt ze als een
persoonlijke triomf. De stan
den waren een onaantastbaar
gegeven. Ze kan zich verbazen
over de geldzucht van de werk
lieden die voor een paar scha
mele stuivers zich in het zweet
werken om haar buitenverblijf
in Les Roches in de Bretagne
op te knappen. Tegelijkertijd
vindt ze geldzorgen van de
mensen van haar soort maar al
te reëel.
Madame De Sevigné was zeker
een fenomenale briefschrijf
ster. De aantrekkelijkheid van
de brieven is gelegen in de bui
tengewone levendigheid waar
mee ze dé meest eenvoudige
dingen om zich heen regis
treert. Ziekte en dood zijn
alom tegenwoordig, toch kan
dat haar levenslust niet druk
ken.
Retorica
Als ontwikkelde vrouw was zij
goed op de hoogte van de ma
nieren waarop verantwoord ge
schreven diende te worden. Zo
weet zij heel goed gebruik te
maken van de stijlmiddelen
uit de de klassieke retorica.
Een goed voorbeeld is de brief
waarin zij het huwelijk aan
kondigt tussen de dochter van
de broer van de koning en
Monsieur De Lauzun. Fantas
tisch is de manier waarop ze de
spanning opbouwt om dit
nieuws aan te kondigen. Toch
zijn de brieven uitgesproken
modern door de onderwerpen
die zij aansnijdt. Waarschijn
lijk ligt in die combinatie van
klassieke stijlmiddelen en het
dagelijkse van haar onderwer
pen het geheim van haar ge-
Zouden de brieven voor publi
catie zijn bestemd, dan zou zij
waarschijnlijk anders geschre
ven hebben en in ieder geval
andere onderwerpen hebben
behandeld. Zij leefde echter
als vrouw die al op 26-jarige
leeftijd weduwe was geworden
geheel voor haar dochter en
Als literator zou zij de ambitie
gekoesterd hebben in de spo
ren te treden van degenen die
ze bewonderde. Maar zij was,
hoezeer het schrijven van brie
ven haar leven vulde, - ze
schreef er meer dan driedui
zend, gelukkig geen professio
neel literator.
Contrast
Des te meer valt het contrast
op tussen haar brieven en dat
gene wat ze in de literatuur be
wondert. De wel erg plechtsta
tige treurspelschrijver Cor-
Madamede Sevigné
neille was haar grote ideaal.
Voor lezers van vandaag is zijn
werk echter geen gemakkelij
ke kost. De al even bevlogen
Racine die niet van adel was
maar wiens drama ongetwij
feld voor ons nu interessanter
is, is haar duidelijk te min.
Als je van dergelijke voorkeu
ren kennis neemt, realiseer je
dat de rangorde van waarden
in die tijd door heel andere
dingen werden bepaald. Het
grootse en heldhaftige dwong
de grootste bewondering af. De
interesse voor haar eigen.
meer alledaagse werk is niet
voor niets veel later gekomen.
Pas in de negentiende eeuw
werd haar werk bij toeval he
rontdekt.
De Nederlandse uitgave biedt
een beperkte selectie uit de
brieven. De vertaling is fraai,
maar ook erg vrij. De authenti
citeit van deze brieven is daar
door in het geding. Het is ove
rigens een moeilijkheid waar
van je niet weet hoe de vertaler
die had kunnen voorkomen, of
hij zou een soort zeventiende-
eeuws Nederlands hebben
moeten reproduceren.
I FOTO: MUSEUM CARNAVALET
Niettemin, verlies is er in niet
geringe mate.
De vertaler moest uit de dui
zenden brieven een keuze ma
ken. Hij heeft die brieven ge
kozen die een beeld geven van
het leven van Madame de Se
vigné. Er zouden natuurlijk
ook andere selectiecriteria mo
gelijk zijn geweest. Het resul
taat is nu een zekere monoto
nie want in haar eigen levens
loop domineerde de relatie
met haar dochter waarin vaak
het onbegrip een rol blijft spe-
Andrew Klavan: 'Zwijg'. Uitgave De
Boekerij. Prijs/29,90
Harold King: 'De Hahnemann Para
dox'. Uitgave Bruna. Prijs 29,90.
Len Deighton: 'Spionnen zwijgen'.
Uitgave De Boekerij. Prijs 24,50.
Zich in de medische sfeer af
spelende thrillers zijn een min
of meer nieuw genre, dat zich
in een stijgende belangstelling
mag verheugen. En terecht. Ze
zijn heel wat anders dan de fa
meuze doktersromannetjes uit
de Bouquet-reeks, waarin lief
de en geluk in de witte-jassen-
wereld centraal staan.
Vooral 'Zwijg' van Klavan is
een meesterwerkje, dat via een
sterk verhaal naar een onge
kend spannende plot wordt ge
stuurd. De Newyorkse psychi
ater Nathan Conrad gaat op
jacht naar de ontvoerders van
zijn jonge dochtertje en ont
popt zich daarbij als een heel
andere Figuur dan de man die
'naast de bank' zit.
'De Hahnemann Paradox'
speelt zich directer in de zie
kenhuissfeer af. King verhaalt
over een medisch experiment,
waarbij met succes een eind
lijkt gemaakt aan het veroude
ringsproces. Via het implante
ren van nota bene een kanker
gezwel en het vervolgens met
een speciaal middel behande
len daarvan blijft iemand jong
en wordt bovendien energie
ker en intelligenter. Tot het
mis gaat.
King beschrijft het bizarre pro
ces, waarbij de tweelingbroer
van een bij het experiment en
een vliegtuig-ongeluk betrok
ken specialist zijn hart be
schikbaar moet stellen. Ten
behoeve van de wetenschap,
zeg maar, en het welbevinden
van bekende figuren die zich
op jacht naar eeuwige jeugd en
roem met het fatale middel
hebben laten behandelen. Wat
zich daarbij ontwikkelt laat
zich nauwelijks in twee zinnen
beschrijven. Je moet het ge
woon maar lezen.
Len Deighton heeft een zekere
reputatie op het gebied van
spionageromans. Ooit begon
hjj een trilogie met het motto
'Horen, Zien en Zwijgen'. Over
het laatste deel van de seriè
kan trouwens ook maar beter
het zwijgen worden gedaan.
Deighton begon sterk met
'Winter', waarin hij een aantal
karakters fraai neerzette. Maar
kennelijk was de inspiratie bij
het derde deel op. 'Spionnen
zwijgen' is een doodgewoon
vluggertje, dat maar beter
nooit had kunnen verschijnen.
I FOTO MILAN KONVALINKA
J.D. Lubberts en E. Visser: 'Met zo
veel woorden', literatuurgeschiede
nis en bloemlezing. Uitgave Thieme,
Zutphen. Prijs 34,50 en 38,50.
Vroeger was er de 'Lodewick',
en een tijdje later 'Het spel en
de knikkers'. De literatuurge
schiedenisboeken voor mid
delbare scholieren verouderen
snel. Logisch, want het aanbod
van 'hedendaagse' literatuur is
altijd aan verandering onder
hevig. Het werd daarom nodig
weer eens tijd voor een nieuwe
samenstelling, en die is er nu
gekomen. 'Met zoveel
woorden' van J.D. Lubberts en
E. Visser is, volgens de achter
flap, een 'literatuurmethode
voor de bovenbouw van HAVO
en VWO', en bestaat uit twee
delen: een historisch overzicht
en een bloemlezing van de Ne-
derandse literatuur vanaf de
Middeleeuwen tot vandaag.
Wie een Nederlands literatuur-
geschiedenisboek en een
bloemlezing voor middelbare
scholieren wil samenstellen,
komt tegenover een probleem
te staan. Het boek moet im
mers representatief zijn voor
het 'beste' wat de Nederlandse
literatuur te bieden heeft.
Maar ook moet aan juist die li
teratuur aandacht worden be
steed die aansluit op de bele
vingswereld van de middelba
re scholier. Het doel van de le
raar Nederlands is immers
vooral om de leerlingen en
thousiast te maken voor litera
tuur. En dat bereik je natuur
lijk niet om alleen aandacht te
Hoofdbrekens
Wat betreft de literatuur vanaf
de middeleeuwen tot 1940
heeft het hier boven geschet
ste probleem bij Lubberts en
Visser, overigens beiden in
Drenthe woonachtig, niet voor
veel hoofdbrekens gezorgd.
Bekende namen en titels pas
seren in zowel de bloemlezing
als de literatuurgeschiedenis
de revue: 'Karei ende Elegast',
Thijl Ulenspieghel, Joost van
den Vondel, Piet Paaltjens,
Herman Gorter, J.J. Slauer-
hoff en Martinus Nijhoff. Maar
wat 'Met zoveel woorden' an
ders maakt dan vorige litera
tuurgeschiedenisboeken
wordt natuurlijk gevormd door
de aandacht voor schrijvers na
1940. En in dit laatste hoofd
stuk spelen de keuzes van de
samenstellers een belangrijke
rol.
Vraagtekens
Zo kunnen vraagtekens gezet
worden bij de gedichten van
bijvoorbeeld Jules Deelder,
Bart Chabot en Diana Ozon,
die een plaats in de bloemle
zing hebben gekregen. Want
laten we eerlijk zijn: deze au
teurs spelen niet een vooraan
staande rol binnen de heden
daagse literatuur. Maar daar
staat tegenover dat hun werk
populair kan zijn bij middelba
re scholieren, eerder dan dat
van 'moeilijke' schrijvers als
bijvoorbeeld Jeroen Brouwers
of Gerrit Krol.
Nu hebben gelukkig veel au
teurs die in de bloemlezing
niet zijn genoemd, wél een
plaats gekregen in het deel
ove;- de literatuurgeschiede
nis. Bovendien zijn de schrij
vers in aparte hoofdstukken
en paragrafen, zoals 'Anekdo
tisch proza' of 'Academisch
proza', bijeen gebracht. Een
nadeel is misschien dat Lub
berts en Visser te veel namen
binnen een te beperkte ruimte
hebben opgenomen, zodat
hierdoor 'Met zoveel woorden'
op sommige momenten aan
doet als een lijst met incomple
te bibliografishe gegevens.
Zo wordt over Geerten Meij-
sing vermeld dat hij onder het
pseudoniem Joyce Co de ro
man 'Erwin' publiceerde,
waarmee wordt gesuggereerd
dat dit boek het enige was dat
hij onder deze naam heeft ge
schreven. En dat is niet waar:
Meijsing publiceerde onder
het pseudoniem Joyce Co
ook nog 'Michael van Mander',
'Erwin's echo', 'Cecilia', 'Werk-
brieven' en 'Venetiaanse brie
ven'. Maar goed, het is natuur
lijk al heel mooi als werk van
bijvoorbeeld Gerrit Krol, Geer
ten Meijsing, Willem Brakman
en Jeroen Brouwers onder de
aandacht van scholieren wordt
gebracht, hoe minimaal dat
misschien ook gebeurt. 'Met
zoveel woorden' is hierdoor
een zeer geschikt werk in twee
delen voor leraren en leerlin
gen van middelbare scholen,
omdat het juist aan veel min
der bekende auteurs toch eni
ge aandacht heeft geschonken.
Wat rest is de taak voor de
scholieren om de eventuele
leeshonger te stillen.
Max Velthuijs: 'Dierenfabels'. Uitgave
Leopold. Prijs 29,90.
Harrie Geelen: 'Toen Sjoerd naar de
Dierentuin ging...'. Uitgave Van Goor.
Prijs '23,50.
'Dromen'. Uitgave Van Reemst. Prijs
17,50.
Je betaalt er dertig pieken
voor, maar dan heb je ook wat:
'Dierenfabels', een bundel van
drie fabels van de hand van de
onvolprezen en met twee gou
den penselen en een zilveren
griffel onderscheiden Max Vel
thuijs.
De prenteboeken van Vel
thuijs zijn inmiddels van een
bekendheid die elke recensie
overbodig en zelfs wat lach
wekkend maakt. De verhalen
met de in eenvoud en zeg
gingskracht uitmuntende il
lustraties zullen zonder twijfel
uitgroeien tot klassiekers a la
Annie M.G. Schmidt en het is
te hopen dat er nog veel van dit
werk volgt. Deze eerste bundel
(ik hoop dat er meer volgen!)
bevat de verhalen 'De Eend en
de Vos', 'De Beer en het Var
kentje' en 'De Olifant en de
Krokodil'.
Overigens: voor de echte fans
is in de boekhandel ook een
poster verkrijgbaar, waarop
één van de illustraties vergroot
is weergegeven.
Geestig Prentenboek
'Toen Sjoerd naar de Dieren
tuin ging...' is de titel van een
geestig prentenboek van de
hand van Harrie Geelen. Het
boek is bedoeld als voorlees
boek voor de allerkleinsten,
die het ongetwijfeld keer op
keer willen horen. De kleuren
platen zijn in aquarel uitge
voerd, waarbij schijnbaar ach
teloos doorvloeiers en nat-in-
nat werk zijn toegepast. Het
geheel heeft daardoor hetzelf
de spontane karakter dat ook
kindertekeningen kenmerkt.
Dromen
Op 21 maart vond de „Wereld
dag voor kinderen en poëzie"
plaats. Voor deze dag wereld
een poëziewedstrijd met als
thema 'Dromen' uitgeschre
ven voor kinderen van azes tot
en met twaalf jaar. Dat heeft de
Nederlandse letterkunde met
meer dan honderdduizend ge
dichten verrijkt. De beste van
deze gedichten zijn, samen
met een groot aantal bijbeho
rende illustraties, gebundeld.
Deze bundel, die 'Dromen'
heet en 167 bladzijden telt, is
werkelijk kostelijk. Voor de
bepaald niet te hoge prijs haalt
men een werkje in huis dat
menig (schater)lach en traan
tje van ontroering bevat bene
vens alle tussenliggende emo
ties.
Het gedicht waarmee David
Dijk uit Zwolle de eerste prijs
in de wacht sleepte en dat uit
munt in eenvoud èn getuigt
van grote zelfbeheersing bij de
poeet om zich niet in belletrie
uit te putten wil ik u niet ont
houden:
ik droom over David
dat ben ik zelf.
Bondiger ken ik ze niet.
Id
We hadden haar al bijna af
geschreven, maar nota bene"
NOS-Laat herinnerde ons er
aan dat ze nog niet opge
brand is. En nog steeds het
ietwat verlegen ogende,
maar o zo wilskrachtige
meisje is, dat een jaar of vier
terug de hele wereld verraste
met een uniek debuUt-al-
bum. In het kielzog van Tra
cy Chapman boekte en pas
sant een hele rits dames plot
seling succes, maar de inte
gere wijze waarop Chapman
haar politieke statements
muzikaal verwoordde was
toch een verhaal apart.
Met het derde album 'Mat
ters Of The Heart' door
breekt Tracy Chapman een
stilte van drie jaar. Het is de
eerste cd, die niet geprodu
ceerd werd door David Kers-
henbaum. Maar Jimmy Iovi-
ne hield het sobere karakter
van de eerste twee albums
intact. Gedragen door de in
getogen bas van Tony Levin,
het slagwerk van Manu Kat-
che en de speelse toetsen
van Roy Bittan droomt Tracy
hardop over een betere we
reld, waarin liefde en meer
begrip de sleutelwoorden
zijn. Soms een beetje naëf
misschien, maar het past bij
de aard van het beestje. De
spaarzame bijdragen van de
gitaristen Vernon Reid (Li
ving Colour) en Mike Camp
bell (Tom Petty) zorgen niet
echt voor het verwachte
vuurwerk, maar staan ook in
het teken van de sfeer, die
Tracy ontegenzeggelijk weet
op te roepen.
Pat Mears
Tracy Chapman was er mede
verantwoordelijk voor dat de
singer/songwriters onder de
vrouwen het verdiende suc
ces tegemoet konden zien.
Zo eentje is Pat Mears, vorig
jaar bijna wereldberoemd in
Nederland dankzij de de-
buut-cd 'There Goes The
Rainbow'. De opvolger 'Hard
Choices' bevat minstens zo
veel kwaliteit: opnieuw zingt
Texaanse Pat op afwisselend
humoristische en aangrij
pende wijze over liefde lij
den in haar woonplaats Aus
tin. Mears maakte eerde dit
jaar al indruk met haar deel
name aan de singer/songwri-
1 ter-marathon, waar ze sterke
bluesrock-stukken als 'Re
dy To Pay' en 'Hard Cand
van haar nieuwe album te
doop hield. Concrete Blonc
is de band van de 33-jarij
zangeres en bassiste Johne
te Napolitano. Haar Pat
Smith-achtige zang geeft
vierde cd 'Walking In Loi
don' iets avontuurlijks, z<c
ker na de voorspelbaarhei
van de voorganger 'Bloodle
ting'. Toch mist dit albui
werkelijke diepte, iets wi
zich nadrukkelijk manifei
teert in saaie, wat dreinerig
composities. Het Californ
sche Mary's Danish probeeij
dat op de tweede cd 'Circa'
voorkomen door bizarre tel
sten en veel hectische gelu
den, waaronder een gedenl
waardige versie van Jin ti
Hendrix's 'Foxy Lady', ma;
uiteindelijk resteert vooré<
het idee van een lawaaiige!
kloon van de B-52's. Golderel
/Carillo staat voor Annie Gol
den en Frank Carillo, respec.:
tievelijk ex-zangeres va|.'
The Shirts en session-git^.:
rist, onder meer op de beteifn
albums van Peter Frampton-1
Bij toeval kwamen beide )r
Newyorkers er achter da|-'
hun stemmen een harmof-'
nieus geheel vormden. Dat i|V
goed te horen op de cd 'Jr
Fire In New Town', waaror
Golden en Carillo, voornaj-1
melijk begeleid door dr,
akoestische gitaar van dr
laatste, de sterren van de her
mei zingen. 1
Santana i
Meestergitarist Carlos SanT
tana is met de naar hem veif
noemde band al bijna 25 jaah
in de weer om latin en roclL
te vermengen tot een indrink
gend en vurig geluid. D®c
sterkste nummers van d^c
band dateren weliswaar aL
van lang geleden, maar hefe
vlammetje in Santana laaifec
af en toe weer op. Zeker oo^
op het twintigste album vai.
de band, 'Milagro', dat opge,,
dragen werd aan de vorijjj
jaar overleden rockpromoto 0
Bill Graham en dejazz-trom
pettist Miles Davis. Geer
toeval, want de spirituele
genschappen van dit tweet;
zijn ook terug te vinden in di
muziek van Santana. Op 'Mij
lagro' keert de band te
naar haar oude percussievi
stijl, met opvallend veel lan
ge nummers die bol staar
van Carlos' zinderende gij'
taarwerk en de melodieuze^
bijdragen van toetsenmar
Chester Thompson.
- T.—
Het zuidelijkste punt van Zuid-
Afrika. H fotclsp
Erik van Ees: 'De sprekende klok van
Windhoek'. Uitgave De Kern, Baarn.
Prijs 24,50.
Boeken van journalisten die
van hun eigen heldendaden
verhalen kunnen doorgaans
maar het beste met heel veel
scepsis gelezen worden. Dik
wijls is sprake van overdrij
ving, van kijk-eens-hoe-be-
langrijk-ik-ben, van een Pietje
Bell-sfeer.
Toegegeven, dat leidt tot arg
waan en tot vooringenomen
heid nog voordat één letter is
gelezen zodra wéér een bundel
van een journalist wordt uitge
geven. Daar staat tegenover
dat het boek over ruime kwali
teit beschikt als het door die
argwaan en vooringenomen
heid weet heen te breken.
Dat was het geval, en al heel
snel ook. bij 'De sprekende
klok van Windhoek' van Erik
van Ees, 'verslaggever in Afri
ka' zoals het omslag meldt.
Ten overvloede, want wie kent
niet zijn gezicht van het tv-
scherm bij het verslag doen
van de ontwikkelingen in (zui
delijk) Afrika?
Van Ees is gepokt en gemazeld
als verslaggever in het zwarte
continent dat hij kent als zijn
broekzak. Hij werkt er al vele
jaren, voor radio, tv, internatio
nale persbureaus, dagbladen
en tijdschriften. Zijn bundel is
niet gericht op meerdere
en glorie van de ik-Van E
maar geeft in een groot aan
anekdotes, sfeerreportages
'harde' nieuwsverhalen
goed inzicht in de problem
waarmee een verslaggever
maken kan krijgen en hoe
die oplost: met humor,
slimheid, met bluf, met gelu
met- een beetje onderdani
heid als het moet, met een g
te bek als dat vereist ist m
geld. Want corruptie is over
en soms helpt het om het ge
te laten rollen.
En passant schildert Van Ea
een prachtig beeld van hl
warmste (in alle opzichten) el
mysterieuste continent op aal
de.
