lidócSomxmt LEVEN WELZIJNWOENSDAG 22 APRIL 1992 M
Experimenten
op embryo's
Oliemassage als
een weekendje-uit
Verzameling symptomen
Statistieken
Idoor
JAN PAALMAN, arts
Voor de tien procent ongewild
kinderloze echtparen kan een
reageerbuisbevruchting een
oplossing zijn. Maar zoals je
zo vaak ziet in de geneeskun
de creëert die oplossing met
een zijn eigen problemen.
Omdat een eenmalige behande
ling meestal mislukt, en het 'oog
sten' van eicellen tamelijk belas
tend is voor de vrouw, zal men de
eerste keer zoveel mogelijk be
vruchte eicellen proberen aan te
maken. Die worden ingevroren
voor een volgende poging.
Maar wat als de zwangerschap wèl
doorgaat? Dan liggen er in de
vrieskast van het laboratorium tot
soms wel tien bevruchte eicellen
overbodig te wezen. Moeten die
vernietigd worden, kan men ze aan
andere echtparen weggeven, of
mag men daar onder bepaalde
voorwaarden mee experimente
ren? Mag alles wat kan?
Daar zijn wel losvaste afspraken
over gemaakt, maar bij wet is ei
genlijk niets geregeld. In Neder
land is het doen van medische ex
perimenten op mensen niet eens
bij wet geregeld: een proefkonijn is
hier wettelijk nog steeds beter be
schermd dan een proefpersoon.
Daar komt binnenkort verande
ring in en bovendien heeft het ka
binet de Raad van State om advies
gevraagd over een aparte wet op
experimenten met zogeheten
'overtollige embryo's'.
Die wet zal het vernietigen van
deze embryo's toestaan, het weg
geven er van aan andere echtparen
mogelijk maken, en keurt experi
menten op embryo's goed. Dat
laatste wel onder hele speciale
voorwaarden. Die experimenten
mogen alleen maar als de resulta
ten het embryo of zijn ouders ten
goede komen.
Experimenten
Experimenten 'in het algemeen
belang', dus als de pre-embryo er
zelf geen profijt van heeft, mogen
weer niet. „Schijnheilig" aldus de
NRC, en de Gelderlander schreef
in een commentaar: „het zou een
verkeerde vorm van schone-han-
den-politiek zijn wanneer wij aan
medisch onderzoek in eigen land
op ethische gronden strikte beper
kingen zouden opleggen, maar in
tussen wel zouden profiteren van
wetenschappelijke kennis elders
opgedaan. Zoiets heet nou one
thisch".
In 1982 maakte de Engelse vrou
wenarts dr. Robert Edwards - die
samen met collega Steptoe de
grondslag legde voor de reageer
buisbevruchting op een bijeen
komst van medische journalisten
bekend dat hij experimenten had
uitgevoerd op vijftien menselijke
embryo's. Die verbijsterende me
dedeling was aanleiding voor de
Raad van Europa om een lijst sa
men te stellen van verboden on
derzoek. Het kruisen van menselij
ke en dierlijke zaad- en eicellen
mag niet, iets wat volgens deskun
digen wel mogelijk is. Het klonen
van bevruchte eicellen, dus van
één embryo er twee maken, is niet
toegestaan. Wat ook niet mag is het
selecteren op geslacht, alleen maar
omdat de aanstaande ouders liever
een meisje dan een jongetje willen
hebben of andersom. Het langer
dan 14 dagen opkweken van em
bryo's is verboden. Wat ook niet
mag is het zodanig veranderen van
erfelijk materiaal dat het aan de
kindskinderen kan worden door
gegeven. Dit soort onderzoek
wordt in de beschaafde medische
wereld dan ook niet gedaan of zelfs
maar overwogen.
Tegen de grens
Maar daarmee zijn de ethische pro
blemen nog niet de medische we
reld uit. De mogelijkheden van on
derzoek dat, zoals het CDA zo
graag wil, direct het embryo ten
goede komt zijn nogal beperkt.
Waarschijnlijk ligt het succesper
centage van IVF tegen de grens
van het mogelijke aan, zodat op dit
gebied niet veel meer te verbete
ren is. Wel „heel veelbelovend" is
het onderzoek waar men bij de tot
8 cellen opgekweekte embryo één
cel weghaalt om die te controleren
op erfelijke afwijkingen. In Enge
land is deze Pre Implantatie Diag-
nostiek (PID) al tamelijk vér gevor
derd. De Gezondheidsraad acht
verder het onderzoek op proto-on-
cogenen een van de „kansrijke ge
bieden". Kanker is gestoorde
groei, en men is zeer geïnteres
seerd in de erfelijke eigenschap
pen die het embryo tot voldragen
kind laten uitgroeien. Als men
groei begrijpt, dan zal men mis
schien ook het fenomeen kanker
kunnen begrijpen. Er kleeft één
ethisch bezwaar aan dit soort on
derzoek: men zal dan menselijke
embryo's moeten opofferen voor
het algemeen belang.
Mag dat? „Een mens mag nooit
een middel zijn, maar is altijd een
doel", aldus een bekende uit
spraak van de oude filosoof Ema
nuel Kant. Met mensen mag je dus
nooit 'instrumenteel' omgaan. Dat
werpt onmiddellijk de vraag op of
een embryo een volwaardig mens
is. Daar wordt - maar dat zal u
niet ontgaan zijn zeer verschil
lend over gedacht. Het meest con
sequent is de opvatting dat de
vrucht vanaf de conceptie alle ken
merken heeft van een individu en
als een volwaardig persoon moet
worden behandeld.
Eicelletje
Volgens die opvatting is elk experi
ment waarbij het embryo verloren
gaat uit den boze. Een enkele on
derzoeker is de mening toegedaan
dat een embryo niet meer is dan
een klompje cellen. Maar in Neder
land overweegt toch de opvatting
dat een embryo zich van een be
vrucht eicelletje ontwikkelt tot
steeds meer mens, en al groeiende
steeds meer recht krijgt op be
scherming. „Dat is ook de intuïitie-
ve beleving van veel vrouwen", al
dus mevrouw prof. dr. E. Borst-Ei-
lers in het Capitool van een paar
weken terug: „Eerst zijn ze over
tijd, dan zijn ze zwanger en vervol
gens verwachten ze een kind".
Voor de meeste onderzoekers ligt
de grens bij 14 dagen, want dat is
het moment dat het embryo zich in
de baarmoeder nestelt en vrijwel
zeker tot kind zal uitgroeien.
Hoe nu verder? Wat in Nederland
misschien niet zal mogen mag in
Engeland weer wel. Volgens de
richtlijnen van de Britse Medical
Research Council is tot 14 dagen
na de bevruchting onderzoek op
overtollige embryo's toegestaan
Idoor
A SCHUURMANS. huisarts
Vraag: Laatst had ik een spierontsteking in mijn
schouder. Wat is eigenlijk precies een ontsteking?
Antwoord: Er zitten geen beestjes in uw schouder.
Iedereen heeft wel eens een ontsteking gehad; bijna
niemand weet wat het is. Een ontsteking is niet
zomaar een ziekte, maar een verzameling van
symptomen. Die symptomen kende men al vóór onze
jaartelling: als iemand een ziekte had die gepaard
ging met de verschijnselen warmte, roodheid,
zwelling en pijn, sprak men van een ontsteking. Na
het begin van onze jaartelling werd daar nog een
symptoom aan toegevoegd: verlies van funktie.
Wat is nu zo'n ontsteking? Heel simpel: de
veranderingen die in levend weefsel plaats hebben na
een beschadiging. Die beschadiging kan van alles
zijn: 'beestjes' (micro-organismen zoals bacteriën en
virussen), bijvoorbeeld bacteriën die een
blaasontsteking veroorzaken; hitte: een brandwond
laat een ontstekingsreactie zien; fysiek geweld: een
klap op uw gezicht geeft bovengenoemde
verschijnselen; chemische stoffen: bijvoorbeeld bij
jicht zit er te veel van een bepaalde stof in uw bloed;
daarvoor ontstaan ontstekingsreacties op bepaalde
plaatsen, zoals de grote teen; kanker: bijvoorbeeld
borstkanker kan een ontsteking van de borst geven
(ter geruststelling: borstontsteking in het kraambed
ontstaat niet door kanker maar door stuwing van
melk); allergieën: aai eens een poes als u overgevoelig
bent voor katten, wrijf door uw ogen en zie: uw ogen
vertonen een schoolvoorbeeld van een
ontstekingsreactie.
Dus: alles wat een weefselbeschadiging veroorzaakt,
kan een ontstekingsreactie geven. Het bewuste
orgaan, dat ontstoken is, geeft men aan met de
uitgang-itis, bijvoorbeeld appendicitis (ontstoken
blindedarm), cystitis (blaasontsteking), meningitis
(ontstoken hersenvliezen).
Dokters gebruiken de term nogal eens ten onrechte.
Als iemand wat vage pijn heeft in schouder of
elleboog, wordt nogal eens gezegd dat sprake is van
een ontsteking, hoewel elke aanwijzing daarvoor
ontbreekt. Maar de meeste mensen horen nu eenmaal
liever van hun dokter „u hebt een ontsteking", dan
„ik kan niets vinden". En dokters zijn hun patiënten
graag terwille.
Idoor
LEX VAN KOOTEN
Een massage met krui
denolie, dampen in
zweetkisten, ogen wel
dadig oliebaden, voet
massage of zomaar een
kruidenstoombad. Weg-
zwij melen bij klassieke
Indische muziek of'een
koningsbehandeling'
met warme olie. Dat al
les gepaard met een
licht dieet. En om tien
uur naar bed.
Maharishi Ayur Veda Ge
zondheidscentrum in Laag
Soeren schotelt een pan
klaar programma voor, niet
alleen voor zieken en aan
hangers van de transceden-
te medidatie, maar vanaf nu
óók voor mensen die puur
uit zijn op een paar dagen
verwennerij in een weeken
darrangement.
Het gezondheidscentrum
presenteert zichzelf meer
dan ooit als toeristisch
kuuroord, dat complete rei-
nigingskuren biedt. Het
mag duidelijk zijn dat het
centrum - dat sinds 1988
bijna 700 mensen kneedde,
masseerde en in-oliede
af wil van het sekte-achtige
imago en de deur openzet
voor iedereen, ook niet-me-
diterenden. Het centrum
gaat op de commerciële
toer.
Toerisme
Het gezondheidscentrum
zit op historische grond,
met een rijke kuuroord-tra
ditie. Heel vroeger, halver
wege de vorige eeuw, huis
vestten de kapitalegebou
wen 'Huize Bethesda', een
serieuze geneeskundige
badinrichting en herstel
lingsoord; het eerste kuur
oord van Nederland, be
doeld voor mensen met on-
dere andere reuma, jicht en
vetzucht. Ze konden er bij
komen onder het soms twij
felachtige 'genot' van dieet-
kuren, zandbaden, zwavel
baden, massage en röntgen-
licht.
Maar Bethesda is niet meer.
Tijdens de Tweede Wereld
oorlog deed 'Bethesda'
dienst als militair hospitaal
voor Duitse soldaten en na
de oorlog als vakantiecen
trum en conferentieoord
voor de Amrobank. Later, in
1979, kwam er een academie
voor Transcedente Medita
tie. Pas in 1988 kreeg 'Huize
Bethesda' de kuurfunctie
terug.
Ayur veda betekent letter
lijk 'de wetenschap van het
leven', rust op technieken
die 2500 jaar geleden in In
dia werden ontwikkeld, en
streeft perfecte gezondheid
na. Een van de twintig ayur-
vedische technieken om die
perfecte gezondheidstoe
stand te bereiken, heet Pan-
chakarma, een reinigings-
kuur en precies daarop richt
het Laagsoerense kuuroord
zich. Uitgangspunt is 'even
wicht van lichaam en geest'.
Geluk en gezondheid gaan
hand in hand met even
wicht van geest en lichaam,
vindt ayur veda.
Maar het wil nogal eens
voorkomen dat dat uiterst
fragiele evenwicht ver
stoord raakt door allerlei
oorzaken. Afvalstoffen ho
pen zich op en maken men
sen ziek. Anema: Als je ge
haast leeft, werkt, eet, ja, dat
werkt door op je hele li
chaam. Het maakt dat je
spijsvertering niet goed kan
werken. Dat is net als met
een kolenkachel; als je die
niet goed laat doorbranden,
ontstaan er meer afvalstof
fen".
Anne Root, arts bij het ge
zondheidscentrum: „Als je
met rust en aandacht je
maaltijd nuttigt, verteert 't
beter dan als je je maal in
tien minuten achterQver
slaat". En dat kan proble
men geven. Root: „Soms
merk je er weinig van. Soms
wel, voel je gasophoping in
de darmen, of je hebt een
zwaar gevoel in de maag. Er
hopen afvalstoffen op in je
lichaam. En dat openbaart
zich op plekken waar je aan
leg hebt om ziektes te ont
wikkelen". Sommigen heb
ben snel last van kalkafzet-
ting in bloedvaten. Anderen
krijgen nierstenen. En weer
anderen vormen van reuma.
Dus is het zaak om al die af
valstoffen kwijt te raken, en
ayur veda doet dat onder an
dere middels een reini-
gingskuur. Anema: „We rei
nigen het lichaam; net zoals
je een auto een grote onder
houdsbeurt geeft."
Verjongen
Voor bepaalde vormen van
reuma en diabetes vormen
de kuren in het centrum een,
uitkomst, weet Anema. We
tenschappelijk staat vol
gens hem vast dat mensen
die in 'zijn' centrum hebben
gekuurd, meer succes heb
ben bij ook andere therapie-
vormen. De kuur maakt vi
taler, geeft mensen meer
uithoudingsvermogen en
kracht, bezorgt ze meer
smaak en betere spijsverte
ring, mensen slapen beter,
'verjongen' en vroegere
klachten verbeteren soms
sterk. De kuur duurt pak
weg tien dagen en is veel
omvattend. Het toeristische
pakket dat het centrum
biedt, bundelt alle behande
lingen en is vooral bedoeld
als een soort eerste kennis
making met ayur veda. Een
weekendarrangement loopt
van vrijdagavond tot zon
dagavond en omvat een to
taalaanbod a 595 gulden per
persoon, inclusief massa
ges, eten en overnachting.
De 'opname' begint vrijdag
met een 'pols-analyse'. Art
sen 'lezen' onder andere aan
de pols de lichamelijke en
geestelijke staat van het li
chaam af.
Root: „Ik meet niet alleen
het aantal polsslagen per
minuut, maar ook of de pols
warm is of koud, vochtig of
droog, hard of zacht." Ze
voegt die gegevens samen
met 'het verhaal van de pa
tiënt'. Over levensgewoon
ten. eetgewoonten, ze be
kijkt huid en haar. Arts en
'toerist' maken samen een
behandelingsplan.
Bij een weekendarrange
ment komt-dat onder meer
neer op drie keer 'abhyan-
ga', een complete lichaams
massage met kruidenolie,
tot en met een oorschelp
massage toe. Steeds masse
De vraag, die velen zich stellen, is: in
welk stadium van de mens in wor
ding is sprake van een volledig
mens?
FOTO: SP
als de donors en ook de medisch
ethische commissie daar toestem
ming voor geven. Bovendien
moeten de mogelijkheden van
proeven op embryo's van dierlijke
alkomst zijn uitgeput. Nu dreigt
hier hetzelfde te gebeuren als met
sommig geneesmiddelenonder
zoek: ethisch niet gewenst onder
zoek wordt gewoon geëxporteerd
naar een land waar het wel mag.
Dat is dan misschien ethisch in
orde, maar schijnheilig is het na
tuurlijk wel. Dat wordt dan nog een
aardig debat, en zo hoort het ook,
want dit zijn te gewichtige zaken
om alleen aan dokters over te la
ten.
Het feit dat wij leven,
moet gevierd worden.
Seel Konijn
door JOKE FORCEVILLE
Het achternichtje van mijn achter-achterneef is
onlangs najaren van samenwonen met haar
vriend, in de echt verbonden. Net groot vertoon en
vlaggewimpel. Het tweetal had er jaren voor
gespaard. Nietwaar, het feit dat wij leven, moet
worden gevierd. En het wordt een stuk
eenvoudiger als je dat feit aan een concrete stok
ophangt.
Goed. groot feestgedruis rond deze zakelijke
transactie. Want ja dat was het toch; niet meer.
niet minder. In het boek van de statistiek dat ik
ervoor heb opgeslagen, lees ik dat het aantal
geregistreerde huwelijken in ons land tussen 1985
en 1990 is gestegen met 13.000. Ik kan tot mijn
geruststelling verwachten dat het achternichtje
van mijn achter-achterneef en haar echtgenoot het
volgend jaar het dan te geven cijfer met één
hebben opgeluisterd.
Van vrienden en kennissen verneem ik. dat wel
vaker van deze feestneuzenj blijk wordt gegeven.
Anders geformideerd. dat voor het organiseren
van een te gek feest een huwelijkssluiting door
samenwonenden wordt overwogen. Moet ik daar
nu moeilijk overdoen? Nee. natuurlijk niet. Het
gaat mij niet aan wat anderen voor aanleiding
zoeken om eens helemaal uit de bol te gaan. Ik heb
alleen een beetje zorg over dit cijfermateriaal. Ik
hoop van harte dat straks geen stijgend
echtscheidingscijfer er de tegenhanger van wordt.
En verder heb ik nog iets op mijn lever.
Statistieken zijn zakelijk cijfermateriaal.
Vermelden feiten die kunnen worden geteld. En
een vakman weet maar al te goed dat hij het
daarbij dan laten moet. Achteral die cijfers zitten
natuurlijke ervaringen, emoties, gebeurtenissen.
Maar die worden niet geteld. Ik ben maar een
eenvoudige alpha. Nee. ik bedoel niet een in de
gezinszorg bekende, zeer gewaardeerde
alphahulp. Dat ben ik op mijn manier ook wel
twintig jaar geweest. Ik bedoel te zeggen dat ik
van opleiding een a-mens ben en daaraan nog
altijd een grote liefde voor de poëzie ontleen. Dat
is iets anders dan statistiek. En voor die laatste
wilde ik mijn lezers toch even waarschuwen. Op
dit moment kijkt mijn echtgenoot met zorgelijke
blik over m ijn schouder mee. Hij is een raszui vere
bèt! Wat achter cijfers schuilgaat, blijft
vermoeden en raden.
Uit cijfermateriaal dat aangeeft dat het aantal
huwelijken weer toeneemt, valt niet zomaar af te
leiden dat de liefde tussen man en vrouw
blijkbaar weer die oprechte trouw, die Vader
Vondel ooit bezong, tot gevolg blijkt te hebben.
Mijn echtgenoot schiet me te hulp. Statistiek op
zichzelf, zegt hij, is niets aan te wrijven. Het gaat
om de voorafgaande vraagstelling. Is die altijd
exact? Ik neem dat nederig aan. Intussen durf ik
staande te houden: in de cijfers van het volgend
jaar wordt niets opgenomen van de kwaliteit van
het huwelijk van het achternichtje van mijn
achter-achterneef. In statistiek zit geen druppel
poëzie.
Sjoerd Anema. coördinator
van het ayurvedisch gezond
heidscentrum in Laag Soe
ren 'Gigantisch rustgevend'.
FOTO CHRIS STEIN
sen is dat een heel nieuwe
gewaarwording."
Voor de prijs hoeft de toerist
het niet te laten, vindt hij.
„Het is goedkoper dan een
vakantie in Spanje. Een
kwestie van kiezen. Het is
steeds meer trend om bij
voorbeeld naar een beauty
farm te gaan. jezelf een
weekendje goed laten ver
wennen. En als je het zo
ziet. zijn wij in feite zelfs
een goedkoop alternatief."
Massa-toerisme kan het
centrum niet aan. „Een
weekend zit al vol als we
tien mensen hebben. Het is
zeer arbeidsintensief. We
hebben twee masseurs, vier
masseuses en twee artsen;
die kunnen niet meer dan
tien gasten aan."
ren twee masseuses tege
lijk, synchroon, ieder ver
antwoordelijk voor een 'half
lichaam'.
In het toeristenpakket zit
ook 'swedana': zweten in
een 'stoomkist' of 'kruiden-
stoombad'. En verder biedt
het arrangement een 'shiro-
da', waarbij een constante
oliestraal - van iets onder
de lichaamstemperatuur -
op het voorhoofd neergolft,
25 minuten lang, om 'de
geest tot rust te brengen'.
Als afsluiter zit in het toeris
tenpakket nóg een behan
deling, maar die wisselt per
persoon. En kan bij voor
beeld zijn 'netra terpana'.
een oogbad. Anema: „Je
krijgt een bad warme, zach
te olie op je ogen. Dat werkt
gigantisch rustgevend. Het
maakt soms enorme emo
ties los. Je ogen zijn heel ge
voelig, doen altijd zóveel in
drukken op en dan ineens
zo'n rustgevend bad., een
weldaad."
De toerist krijgt totaal vijf
uur massage maar moet wel
rekenen op een mild dieet.
Geen biefstuk met cham
pignons, in plaats daarvan
een lichtverteerbare vegeta
rische hap. Zoals 'peya', een
gerecht van granen en peul
vruchten, met sausjes en
kruiden.
Rimpels
Het resultaat is volgens
Root, dat je de mensen tot
rust ziet komen. Je ziet als
het ware tijdens die dagen
de rimpels uit het voorhoofd
verdwijnen.
Anema: ..Mensen zakken
tijdens zo'n behandeling in
een ontspannen toestand,
ze krijgen een gevoel van
geluk en tevredenheid over
zich. vinden een soort ba
lans terug en dat is heel
waardevol omdat je dat in
jezelf terugvindt; je doet het
zelf, zonder middeltjes of
medicijnen. Voor veel men-
