Land van de arend geruïneerd
door de westerse beschaving
Duitsers geven het meest aan boeken uit
Madonna nu de
best betaalde
artieste
Florence herdenkt Lorenzo de' Medici
i
Britten treuren om Benny Hill
CcidócSouoatit
KUNSTRTV
Ad 's Gravesande tijdelijk
hoofdredacteur AT 5
Europees Stedenforum in
Amersfoort
Triomf van l
de dansvom
WOENSDAG 22 APRIL 1992
Prijs voor documentaire
Amsterdams havengebied
AMSTERDAM - De in Nederland wonende
Duitse cineaste Rosemane Blank heeft met haar
film Transit Levantkade' op het veertiende In
ternationale Filmfestival van Cretiel in Frankrijk
de pnjs voor de beste artistieke documentaire ge
wonnen. De prijs werd haar toegekend door de
Franse organisatie voor vrouwelijke journalis
ten. zo heeft de Stichting International Art Film
in Amsterdam gisteren bekendgemaakt. De do
cumentaire gaat over het Oostelijk Havengebied
in Amsterdam en is daar ook opgenomen. De film
verhaalt de geschiedenis van het gebied dat aan
het begin van deze eeuw gold als doorgangs
plaats voor emigranten. Later werd het een ver
zamelpunt voor dwangarbeiders en collabora
teurs. voordat de stadsnomaden zich er vestig
den. De laatsten werden in 1989 van het KNSM-
eiland aan de Levantkade verdreven.
s-Gravensande
AMSTERDAM - Ad 's Gravesande is met ingang van
gisteren tijdelijk hoofdredacteur van het Amsterdamse
lokale televisiestation AT 5. Dat heeft de directie van
het Omroepbedrijf Amsterdam gisteren bekendge
maakt. 's Gravesande zal het hoofdredacteurschap
maximaal zes maanden vervullen. Binnen die periode
jaar moet er dan een nieuwe progammadirecteur wor
den benoemd als opvolger van de vorige week opgestap
te Feike Salverda. Die vindt dat de overige directieleden
onvoldoende bereid zijn in de kwaliteit van de program
ma's te investeren- Totdat er een nieuwe programmadi
recteur is. blijft Han van Essen, directeur van het Om
roepbedrijf Amsterdam, formeel verantwoordelijk voor
het programmabeleid, 's Gravesande werkte voor onder
andere voor AVRO- en VARA-radio, VPRO-televisie, het
Holland Festival en was hoofdredacteur van het week
blad HP/De Tijd. Momenteel is hij onafhankelijk televi
sieproducent.
Polydor neemt 'Joodskapje' uit handel
HILVERSUM - Uitgever Polygram neemt de ceedee van de Ne
derlandse zanger Dingetje met daarop het nummer 'Joodskapje'
uit de handel. De plaat wordt daarna zonder dit liedje opnieuw
uitgebracht. Dit is de uitkomst van overleg tussen het Centrum
voor Informatie en Documentatie Israël (CIDI) en Polygram.
Woordvoerders van beide partijen hebben dit gisteren meeege-
deeld.
Directeur drs. R.M. Naftaniel van het CIDI beschuldigde Frank
Paardekoper, beter bekend als Dingetje, van antisemitisme. In
het gewraakte liedje imiteert Dingetje moppentapper Max Tail
leur en vertelt hij het verhaaltje van Joodskapje die op bezoek
gaat bij haar zieke oma. Deze is in dat verhaaltje ..wereldstin
kend rijk" en heeft een ..grote neus". De zanger en zijn platen
maatschappij hebben tegenover het CIDI verklaard dat zij met
het nummer te goeder trouw hebben gehandeld en dat zij nie
mand hebben willen kwesten. Alhoewel Naftaniel zich nog
steeds afvraagt wat iemand beweegt zoiets te maken, neemt hij
genoegen met het besluit dat de elpee in zijn huidge vorm uit de
handel verdwijnt.
AMERSFOORT - In Amersfoort zijn vandaag de f
viteiten begonnen in het kader van het Eerste St«
Forum Europa. Zeven dagen lang zijn er voorstellin
concerten, exposities, symposia, discussies en pres<
ties uit de elf deelnemende steden: Amersfoort, Cai
bury (Engeland), Coimbra (Portugal), Galway (Ierlj
Girona (Spanje), Hasselt (België), Kerkyra (Grie
land), Luxemburg (Luxemburg), Nimes (Frankrijk)
rugia (Italië) en Potsdam (Duitsland).
Op het programma staan onder meer masterclass®
der leiding van Theo Olof. optredens van de Deense
atergroep Gadesjakket, de Franse geluidskunste:
Peter Sinclair, het Deense Vini K Quintet, het Spa
cello-ensemble Conjuncto Ibérico de Violonchelo
van de popgroep Subway to Sally uit Duitsland. Oj
terdag 26 april staat Amerfoort in het teken van de
Nationale Schrijversdag, die wordt georganiseerd
de Stichting Lift.
Land van de Arend. Documentaire
serie KRO-televtsie. Nederland 1 om
19.00 uur. Vanavond.
Idoor
HANS PIET
HILVERSUM - De docu
mentaire-serie 'Land van
de arend' is in veel opzich
ten een schitterende
reeks. Op de eerste plaats
tonen de zeven delen aan
tot welke geweldige resul
taten de combinatie van
vakmanschap en voldoen
de geld kan leiden. Om de
afleveringen te maken
gingen de BBC-televisie
en WNET uit New York in
1990 samenwerken.
Het resultaat is een filmisch
bijzonder fraai werkstuk dat
allerminst een gunstig licht
werpt op de westerse bescha
ving Wat de documentaire na
melijk onomstotelijk aantoont,
is hoe de westerse wereld zon
der blikken of blozen het land
van de arend ruïneerde.
Dat de KRO de reeks op het
scherm brengt, is volgens Han-
nie Reyn (informatieve pro
gramma's) een bewuste keuze.
..De combinatie van geschie
denis en natuurbeelden sprak
ons aan. Bovendien valt 'Land
van de arend' prachtig samen
met het Columbus-jaar. Het is
precies vijfhonderd jaar gele
den dat de ontdekkingsreizi
ger daar aan land ging. Overi
gens geheel tot zijn ongenoe
gen. want hoewel hij eerst
dacht in Azië terecht te zijn ge
komen, zag hij het land al snel
als een obstakel in zijn zoek
tocht naar de Oriënt".
„Om het Columbus-jaar wat
extra luister bij te zetten bren
gen we in augustus ook een
historische serie, waarin zijn
reis naar Amerika nog eens
wordt gemaakt. Voor die (Ame
rikaanse) produktie werd de
hele vloot nagebouwd en wordt
ook vanuit een economisch
standpunt gekeken welke ge
volgen de ontdekking van
Amerika had. In oktober heb
ben we dan nog een aantal por
tretten van Zuidamerikaanse
schrijvers. Alles is aangekocht,
hoewel we in de actuele sfeer
mogelijk nog zelf wat produce
ren".
Het aantal Columbus-produk-
ties rijst volgens Hannie Reyn
momenteel de pan uit. „Het
lijkt wel alsof ieder land Co
lumbus is nagereisd. Jammer
is alleen dat er maar heel wei
nig echt goede documentaires
of films bijzitten, hoewel... Het
maakte de keuze gelukkig een
stuk eenvoudiger".
Voetsporen
'Land van de arend', met boei
end camerawerk van Roger
Jackman, vertelt de geschiede
nis van Amerika aan de hand
van natuuropnamen, geschrif
ten en dagboekfragmenten.
Hierdoor kan de kijker zonder
veel moeite in de voetsporen
van de ontdekkingsreiziger
treden. Behalve ergernis over
de stommiteiten die door de
landverhuizers werden be
gaan, wordt getoond hoe de
pioniers zonder enig begrip
voor het nieuwe land de oude
waarden van hun land van her
komst bleven hanteren. Zo
gingen ze niet alleen landvero-
veraar 'spelen', maar voelden
ze zich bovendien superieur.
Ze zouden de oorspronkelijke
bewoners wel even laten zien
hoe je in sneltreinvaart wel
vaart uit de grond stampte.
Het was beter geweest als ze
eerst eens even rustig hadden
toegekeken hoe de Indianen er
hun bestaan hadden opge
bouwd. Dan hadden ze bij
voorbeeld geweten, dat de
overtrekkende ganzen voorbo-
den van de winter waren. Nu
kwamen velen van de eerste
kolonisten - veelal stads
mensen - door hun onwe
tendheid over de natuur tij
dens dit niets en niemand ont
ziende jaargetijde om het le
ven. Maar ook de zomer bleek
geen pretje. Daardoor werd de
Virginia Company, die door de
Engelsen in het leven was ge
roepen. een mislukking. Van
de achtduizend aangevoerde
emigranten stierven er zesdui
zend.
Hoeveel de Indianen van de
westerlingen verschilden
toont de tabaks-industrie. De
Indianen, die een langdurige
relatie hadden met de natuur
en ook in harmonie met plant
en dier leefden, voelden zich
geen eigenaar van het land. De
Cherokee bij voorbeeld maak
te gebruik van zo'n driehon
derd plantensoorten, veelal als
medicijn. Voor hen was tabak
een heilige plant. De westerlin
gen zagen het echter als een
middel om te overleven. Er
werden grote plantages aange
legd, waarvoor honderden hec
tare bos moesten wijken. Het
zou het evenwicht tussen
mens en natuur voorgoed ver
storen.
'Land van de arend' wordt ge
vuld met prachtige verhalen,
waarin de verschillen haar
scherp worden neergezet. Zo
brachten de kolonisten het
idee van goed en kwaad met
zich mee. Bij de Indianen daar
entegen had alles een plaats in
de spirituele wereld. De Engel-
Een beer en een zalm, eten en gegeten worden in volstrekte harmonie.
sen voelden zich superieur aan
de natuur en handelden er
naar. Bovendien hadden ze de
opdracht meegekregen om in
de kolonie het nieuwe Jeruza
lem te stichten. Er moest een
nieuw geloof worden gebracht
in deze heidense wereld. In de
strijd om het duivelse geloof
van de Indianen uit te bannen
werd veel bloed vergoten
veranderde het paradijs if
zaam in de duivelse woef
die het heden ten dage noè
tijd is. p
Michael Jaokson, met Madonna 's werelds best betaalde artiest, is
met zijn tegenspeelster Naomi Campbell te zien in de videoclip 'In
the closet' De zes minuten durende film beleeft donderdag op de
Amerikaanse televisie zijn première. fotoap
WASHINGTON - Ma
donna voegt zich bij Mi
chael Jackson als best be
taalde artiest nu zij een ze
ven jarig supercontract
heeft getekend met de
Time Warner groep. Ma
donna, haar manager en
Time Warner zullen een
multi-media entertain
mentbedrijf opzetten dat
haar minimaal een bedrag
van 60 miljoen dollar,
rond 110 miljoen gulden,
garandeert.
Ttme Warner weigerde dit be
drag gisteren te bevestigen
Manager Frederick DeMann
noemde de zestig miljoen dol
lar een „lage" schatting Ma
donna zou voor elke plaat kun
nen rekenen op vijf miljoen
dollar voorschot en twintig
procènt van de opbrengst. Het
multimedia-bedrijf wordt Ma
verick (eenling, eigengereid)
genoemd, een samenstelling
van de voornamen van de zan
geres Madonna Veronica en
die van haar agent Frederick
Het bedrijf gaat zich bezig
houden met zaken als de pro
duktie van platen, films, tele
visieseries, kabeltelevisie, mu
ziekvideo's en boeken. De zan
geres. die onder andere 'Mate
rial girl' de hitparade inzong,
bevestigt met de overeen
LONDEN - Duitsers geven
gemiddeld meer aan boeken
uit dan inwoners van 21 andere
landen, maar de Zweden lezen
het meest en de Verenigde Sta
ten is de grootste boeken
markt, zo blijkt uit een giste
ren verschenen verslag van
het in Londen gevestigde
marktonderzoeksbureau Eu
romonitor.
Volgens de onderzoekers ga
ven Duitsers in 1990 gemid
deld 224 gulden per jaar aan
boeken uit. gevolgd door de
Zweden die voor 215 gulden
boeken kochten De derde
plaats werd gedeeld door de
Finnen en de Noren met 178
gulden. De Amerikanen kwa
men op de vierde plaats met
168 gulden; de Britten op de
elfde met 114 gulden en de Ja
panners op de vijftiende met
108 gulden. De Portugezen
kwamen op de laatste plaats.
De Zweden lazen de meeste
boeken: 80 procent van de
Zweden zei in de voorgaande
12 maanden ten minste een
boek te hebben gelezen, verge
leken met slechts 42 procent
van de Grieken, die hier op dc
laatste plaats kwamen. Een op
de drie volwassenen in West-
Europa leest minder dan een
boek per jaar, terwijl bijna de
helft van de Westeuropese vol
wassenen zei in het voorgaan
de jaar geen boek te hebben
gekocht.
Op de boekenmarkt in de top
20 van landen waar de meeste
boeken worden verkocht
wordt naar schatting 95 mil
jard gulden per jaar omgezet.
De Verenigde Staten nemen
hiervan het leeuwedeel voor
hun rekening: 39 miljard gul
den. West-Duitsland volgde
met 14 miljard, daarna kwa
men Japan, met 11 miljard en
Groot-Brittannië en Frankrijk
met beide 6,5 miljard gulden.
door
AART HEERING
komst volgens deskundigen
haar status als een van de suc
cesvolste artiesten in de Ame
rikaanse show-business. Op
33-jarige leeftijd heeft zij acht
succesplaten en enkele films,
zoals de documentaire 'In Bed
with Madonna' van vorig jaar,
op haar naam staan.
Het volgende album van Ma
donna. dat in het najaar op het
Maverick-label zal verschij
nen, geeft volgens de geruch
ten een terugkeer naar de dis-
co-muziek uit het begin van
haar carrière te horen. Tevens
wordt een luxueus boek met
erotische foto's van Madonna
verwacht. Mogelijk neemt ze
de hoofdrol in een beoogde
film over de Mexicaanse schil
deres Frieda Khalo. een van
haar idolen.
Madonna is dermate bekend
dat Time Warner volgens spe
cialisten weinig financiële risi
co's neemt met het contract. Er
klinkt ook niet de scepsis door
die wel werd gehoord bij de
top-contracten van de Rolling
Stones (45 mijjoen dollar), Ja-
net Jackson (ruim 40 miljoen)
en Aerosmith (37 miljoen
„Ze is een groot talent en heeft
een sterke wil. Ze werkt zeer
hard. neemt grote risico's en
staat achter wat ze doet",
meende een autoriteit in de
branche, producer David Ge-
ffen.
FLORENCE - Slechts 43
jaar oud was Lorenzo de'
Medici toen hij op 9 april
1492 overleed. Maar in
zijn ruim twintig jaar du
rende absolute heerschap
pij over Florence was hij
erin geslaagd om van zijn
stad een van de voor
naamste Europese centra
van macht, rijkdom, en
cultuur te maken. Daarom
wordt zijn vijfhonderdste-
sterfdag nu herdacht met
een indrukwekkende
reeks tentoonstellingen
en wetenschappelijke
congressen.
Lorenzo il Magnifico (de
prachtlievende in de wat gefor
ceerde Nederlandse vertaling)
was de kleinzoon van Cosimo
de' Medici, een rijke bankier
die het in het jaar 1434 tot al
leenheerser over de stad had
gebracht. In naam bleef Flo
rence een vrije republiek, een
van de vele Italiaanse stadsta
ten die in de dertiende eeuw
het gezag van de Duitse kei
zers hadden verworpen In de
praktijk maakte de Medici-fa
milie sedertdien echter de
dienst uit, zij het niet zonder
verzet. In 1478 pleegde de con
currerende bankiersfamilie
Pazzi een mislukte coup, waar
bij Lorenzo werd gewond en
zijn broer Giuliano gedood.
Honderden opstandelingen en
hun familieleden werden ge
lyncht en de aartsbisschop die
met hen had gesympathiseerd
werd in priestergewaad opge
hangen buiten een raam van
het Palazzo Vecchio, het toen-
Lorenzo de' Medici slaagde erin om van Florence een van de voornaamste Europese centra van macht,
rijkdom en cultuur te maken. Op de foto de beroemde brug van Florence, de Ponte Veccnio foto sp
malige en huidige gemeente
huis.
Lorenzo was het prototype van
de renaissancevorst, zoals die
twintig jaar na zijn dood door
de Florentijnse ambtenaar
Niccolö Macchiavelli zou wor
den beschreven. Hij was niet
alleen een heerser en strateeg
zonder scrupules, maar ook
een man van cultuur en be
schermheer der schone kun
sten, die een indrukwekkend
gezelschap van schrijvers,
beeldhouwers en schilders om
zich heen wist te verzamelen.
Architectuur
De tentoonstelling in het Uffi-
zi-museum 'Florentijnse te
kenkunst ten tijde van Loren
zo il Magnifico' geeft een goe
de indruk van de culturele
rijkdom van Florence in haar
bloeitijd. Het is een verzame
ling van circa 180 schetsen van
onder meer Botticelli. Leonar
do Da Vinci, Ghirlandaio, Fi-
lippo Lippi en Fra' Bartolo-
meo, met veel voorstudies van
schilderijen, genrestukjes,
fraaie afbeeldingen van die
ren, duivels en gekken en in
gewikkelde machinerieën van
Leonardo en zijn school. Het
zijn wereldse en hyperrealisti
sche tekeningen, die een weer
spiegeling vormen van een
moderne stadscultuur, die
meer dan vijf eeuwen geleden
in de Italiaanse (en Vlaamse)
stadstaten is ontstaan.
'De architectuur van Lorenzo il
Magnifico', de tweede van de
pas geopende exposities is
minder rijk, omdat Lorenzo
niet zo'n groot bouwer was als
zijn voorvaderen en de mooi
ste bouwwerken van Florence
van voor zijn tijd stammen. De
kerk van Santo Spirito, de
faade van de Santa Maria No
vella en de uitbouw van de be
faamde Medici-kapel in de
kerk van San Lorenzo kwa
men onder zijn bewind tot
stand. Zelf liet Lorenzo in en
buiten de stad villa's en palei
zen aanleggen, die fraaie voor
beelden zijn van de strenge, op
de klassieke oudheid geba
seerde late renaissance-archi-
tectuur. maar het stadsbeeld
(gelukkig) niet wezenlijk wij
zigden. In het voornaamste
daarvan, het Palazzo Medici-
Riccardi. is nu een aardige ex
positie over 'Feesten en thea
ter ten tijde van Lorenzo' te
zien.
Lorenzo was een handig diplo
maat, die door bondgenoot
schappen en huwelijken zijn
macht in Centraal-Italie wist te
consolideren. Zelf trouwde hij
met een dochter van de be
langrijke Romeinse Orsini-fa-
milie. Zijn dochter werd uitge
huwelijkt aan een zoon van
Paus Innocentius VII en zijn
zoon kon zich op dertienjarige
leeftijd al met de kardinaals
hoed tooien. Dankzij Lorenzo
bereikte Florence, toen een
stad van 70.000 inwoners, het
toppunt van haar invloed,
maar na zijn dood werd het fra
giele machtsevenwicht snel
verbroken.
Verdeeldheid
In 1494 werd zijn zoon Pierro
de stad uitgejaagd, en datzelf
de jaar viel de Franse koning
Karei VIII Italië binnen, om
daarmee vier eeuwen van ver
deeldheid en buitenlandse
overheersing in te luiden. Te
gelijk verplaatste het macht
scentrum in Europa zich naar
het noorden en westen, en
maakte het realisme van de re
naissancekunst plaats voor
maniërisme en barokke prots.
De Medici keerden in 1512 te
rug naar Florence en zouden
nog twee eeuwen heersen als
groothertogen van Toscane,
maar altijd onder curatele van
Frankrijk, Spanje of Oosten
rijk. In 1492, het geboortejaar
van de moderne wereld, werd
tevens de doodsklok geluid
voor de middeleeuwse stadsta
ten.
Elisa Monte Dance Compan|
Split Personality, Last Tempi
Between Going and Staying, Al
te Rule en Dreamtime. AT&T L
theater. Dinsdagavond.
I door
FRANK DELBOY t
1
Grote tonelen willen gfc
worden bespeeld. De stilist
vrijwel alzijdige Amerikd
choreografe Elisa Monteji
altijd overvloeiend van ru6
lijk bewustzijn, beseft dat
volle. Dit besef heeft zij
gehouden van haar wë
met het bewegingscollè
Pilobolus, dat wonde»
groepje atletische Amej
nen, dat niet alleen spottöj
de zwaartekracht, maar#
met ingeslapen succesmaf
tjes en met elke vermei
diepere inhoud. Als de disï
ne optimaal is, de danseri
len zenuwen en dito spl
hebben en een onwrikbadf
sef voor ritme en tempo\i
lingen, zorgt het publiek
wel voor de toegevoegde v
le en mentale waarde. B1É
de basis van haar chore!
fieën, waarin de Nederla
Peter Roël veelal een bij nj
vergroot podiumaandeelL
te krijgen, zijn bedachtzai
ming en soepel golvend
nen. In de korte, maar
kunstig zeer belangrijke!
nee van de Elisa Monte I>
Company, ontbreekt gelif
de veelal slaapverwekla
muziek van Steve Reich,I
het decor, strevend naar*
grijpbare schoonheid en 1
terend uitgelicht, past oo
weer volmaakt in dit nel
statische bewegingsrituei
de intermenselijke relatif
rugbrengt tot de kracht I
vitaliteit van de oervorm, f
Franse tv-zenderi
DEN HAAG - In de krarf
25 maart is in een berichii
Franse televisiezenders;
station Le Cinq verward
het internationale tv-s*
TV5. Le Cinq is inmiddel
liet en is gestopt met zijl
zendingen. TV5 is dagelijjt
satelliet of kabel te ontval
Onze excuses voor de ve!
ring die onze berichtgi
heeft veroorzaakt. i
Hoofd ree
Idoor
BOB VAN HUET
De Engelse mevrouw Phoebe King (57) die lijdt aan een chronische
spierziekte, heeft een bedrag van vele miljoenen guldens geërfd van
de maandag overleden Britse komiek Benny Hill. FOTO ap
LONDEN - Alle Britse kran
ten brachten gisteren een
hommage aan de als gevolg
van een hartaanval overleden
komiek Benny Hill, volgens de
Daily Telegraph 'De koning
van de pikante grappen'. Tv-
programma's werden gewij
zigd voor een laatste eerbetoon
aan misschien wel 's werelds
bekendste grappenmaker.
De ironie wil dat Thames Tele
vision hem sinds mei 1989 de
wacht had aangezegd wegens
groeiende kritiek op goedkope
en seksistische grappen. Deze
deden vaak denken aan die ty
pisch Engelse, ondeugende,
vakantie-ansichtkaarten die
nog steeds aftrek vinden in po
pulaire badplaatsen. Klassieke
ingrediënten van zijn sketches
waren domme meisjes in biki
ni die in borsten of billen wer
den geknepen door hitsige
mannetjes. „Ik heb nooit be
grepen waarom ze me een sek-
sist noemden. Wat betekent
dat eigenlijk", aldus Hill,
wiens vette lol geliefd mikpunt
werd van een nieuwe generatie
komieken. Niettemin oogstte
hij wereldfaam met zijnr
le grappen. De 'Benny.
Show' werd door meer
honderd landen uitgeztf
waaronder Nederland. P
Sinatra en Clint Eas#
noemden hem hun fa\f(
komiek. Waar hij ookl
overal op aarde werd h(?
fans herkend en gevierd
Los Angeles tot Tokio. N
