Leidse Courant | 1992 | 3 april 1992 | pagina 2

„Dit is een religieus tijdperk"

égi help

tfff helpen

GEESTELIJK LEVEN OPINIE

Onderwijs
debat

Kardinaal Danneels:

Omstreden theologen prominent op Acht Mei-manifestatie

I

COMMENTAAR

Eén-acter

CfiicUcSouocmt

vrijdag 3 april 1992

SCHOOLWIJZER

„Kerken moeten schuld belijden voor vervolging Indianen"

door KLAAS DE JONG

Het is duidelijk te merken in de politiek. Er is
momenteel veel meer algemene aandacht voor het
onderwijs. Van verschillende kanten krijgt het na
het milieu de hoogste prioriteit als het om onze
toekomst gaat. En dan gaat het zowel over 'geld
voor onderwijsals over de kwaliteit ervan
Het lijkt erop dat steeds meer politici gaan
beseffen dat het onderwijs inderdaad een hogere
prioriteit nodig heeft dan het de laatste jaren
heeft gehad.

Een aanleiding was de uitkomst van een
onafhankelijk onderzoek naar het niveau van de
leraarssalanssen Wat menig ingewijde allang
vermoedde, werd bevestigd: ze liggen gemiddeld
tien procent achter bij die van vergelijkbare
ambtenaren.

De leraarsbonden kwamen meteen met eisen en ze
organiseren op 8 april een actiedag. De politiek
reageerde verdeeld, maar zeker niet algemeen
afwijzend, zoals enige jaren geleden ongetwijfeld
zou zijn gebeurd, zeggend: er is geen geld. De
bewindslieden van onderwijs zullen de uitkomst
van het onderzoek beslist met enige passende
woorden op de tafel van de ministerraad hebben
gedeponeerd, zo van: daar moet toch iets aan
worden gedaan. Er is dus zeker een kans, dat de
financiële positie van het onderwijspersoneel wat
zal worden verbeterd.

Motivatie

Maar er is met hen meer aan de hand. al jaren En
dan bedoel ik de zwaarte van hun taak alsook hun
motivatie. In een samenleving waarin nogal wat
ouders de opvoeding van hun kinderen te
gemakkelijk nemen en die voor een steeds groter
deel liever maar overlaten aan de school, krijgen
leraren het steeds zwaarder. Voeg daarbij dat de
overheid niet ophoudt hen te vermoeien met steeds
weer nieuwe 'veranderplannen'.

Nog maar net is bijvoorbeeld de grote operatie
achter de rug van de samenvoeging van lager en
kleuteronderwijs tot basisonderwijs, of de
onderwijsgevenden worden opnieuw lastig
gevallen. Zo ervaren ze dat tenminste. Nu met een
schaalvergrotingsoperatie, die niet alleen veel
extra werk meebrengt, maar ook veel onzekerheid.
Eenzelfde ontwikkeling zien we in alle takken
van het onderwijs.

De veranderingsoperaties gaan maar door en de
vraag wordt urgent: hoe lang verdragen de
onderwijsgevenden zoiets nog'' In het t.v-
programma „De vierde kamer" opperde WD-
fractievoorzitter Bolkestein het idee om naast een
nationaal debat overde minderheden, er ook een
over het onderwijs te houden. Zijn argumenten
waren nogal eenzijdig, ivant hij had het vooral
over de kwaliteit van ons onderwijs, waarmee hij
vooral bedoelde het presteren in cijfers voorde
zogeheten harde vakken en de moderne talen.

Toch is het niet zo'n gekke suggestie. Zo n debat
geeft ons onderwijs eindelijk weer eens de
algemene aandacht die het zo lang heeft moeten
missen, van de doorsnee-politicus en -burger die
het onderwijs alleen maar ingewikkeld vindt en
een hoop geld kostend. Welke onderwerpen
zouden in zo'n debat nu bijvoorbeeld aan de orde
moeten komen?

1. De algemene vraag: hoeveel is het onderwijs ons
waard'' Omdat onze verzorgingsstaat te duur
werd heeft ook het onderwijs drastisch moeten
bezuinigen, nual vijftien jaar lang. Gevolg: in
percentage van het bruto nationaal produkt zit
het weer op het niveau van de jaren vijfïg.

2. Hoe kunnen we endoor zorgen dat het
leraarschap niet een beklagenswaardig maar een
redelijke bevrediging schenkend beroep wordt?
En dat heeft besl ist n iet alleen met salarissen te
maken. De overheid zal bij weer nieuwe plannen

zich meer en vaker moeten afvragen: kunnen wij

dal momenteel van de onderwijsgevenden

vragen''

3. Ongetwijfeld zullen de jaren negentig later in
de onderwijsgeschiedems te boek staan als de
jaren van de schaalvergroting. Niet alleen dat het
enthousiasme daarvoor bij leraren en ouders niet
overweldigend islam een understatement te
gebruiken de twijfel over het nut. anders dan
financieel en bedrijfskundig, blijft ook bij mij
knagen. Temeer omdat de ene operatie nog met
achter de rug is, of de andere wordt al weer
aangekondigd zonder dat is aangetoond dat die
schaalvergroting onderwijskundig iets heeft
opgeleverd. Kijk naar het MBO en het HBO. Wat
dat betreft heeft de Onderwijsraad onlangs in de
richting vande minister een aantal critische
opmerkingen gemaakt, die er niet om logen!
Summa summarum: het onderwerp
schaalvergroting zou beslist deel uit moeten
maken van zo'n onderwijsdebat.

4 De kwaliteit van het onderwijs. Elk tijdperk
heeft op dat punt zijn eigen voorkeuren In de
jaren zeventig vonden sommigen vorming
belangrijkerdan kennis. Het ging meer om de
'hele mens' dan om de mens die wist of presteerde.
Nu ligt dat precies andersom. Er is een geweldige
aandrang om vooral kwantitatief te presteren,
harde vakken zijn in. Een school moet niet een
soort vormingsinstituut zijn, maar een goed en
efficiënt geleid bedrijf dat 'eerste klas produkten'
aflevert. En in het beroepsonderwijs zijn al die
zogenaamde algemene vakken, volgens
sommigen, maar bijzaak: het gaat erom
vaklieden af te leveren.

Die mensvorming, tja. Van het ene uiterste in het
andere, ook hier Ik denk dat discussies over
onderwerpen als deze een goede zaak zouden zijn.
Niet alleen in de Tweede Kamer, waar men wel
eens dreigt achter de feiten van de al maar
doordenderende trein aan te lopen Misschien iets
voor het algemeen gedeelte in de Memorie txzn
Toelichting bi j de Begroting voor 1993° Maar ook
op ouderavonden zou men er goed over kunnen
praten.

Er is ooit eens een initiatief geweest vooreen
Nationale Ouderavond, met gerichte vragen.
Misschien kan zoiets nóg eens plaats vinden.

Sabbatsrust - De commissie
Kerk en Bedrijfsleven van de
Gereformeerde Kerken heeft
een brochure uitgegeven over
de sabbatsrust Met onder an
deren de Nederlandse bis
schoppen heeft de Commissie
zorgen over de 'glijdende
werkweek', als uitdrukking
van een eenzijdige (economi
sche) visie op mens en samen
leving. De commissie pleit
voor een 'bijbelse levensstijl',
die ook in economisch opzicht
het vierde gebod (over de sab
batsrust) serieus neemt. Beste
ladres: Postbus 203. Leusden.

SANTIAGO - De Wereld
raad van Kerken heeft de
westerse kerken opgeroe
pen berouw te tonen voor
de „historische zonde" die
de Indianen is aangedaan.

Een groot deel van de mens
heid is door het Westen be
roofd van het recht pm al hun
talenten als zonen en dochters
van God te ontwikkelen,
schrijft het uitvoerend comité
(dagelijks bestuur) van de We
reldraad in een brief aan de
ruim 300 lidkerken.

Aanleiding voor de brief is de
herdenking van de ontdek

king van Amerika, dit jaar 500
jaar geleden. Het uitvoerend
comité erkent het recht van de
Indianen op hun eigen organi
saties, land, taal. geschiedenis,
cultuur en godsdienst. Christe
nen hebben sinds de ontdek
king van Amerika in 1492 veel
goeds gedaan voor het conti
nent, maar de hoop die door de
verkondiging van het evange
lie bij de Indianen werd ge
wekt, werd niet gevolgd door
daarbij passend gedrag van de
Europese kolonisatoren,

meent de Wereldraad. De We
reldraad herinnert de lidker
ken aan de slavenhandel. Deze
heeft Afrika beroofd van vele

arbeidskrachten, maar Ameri
ka in aanraking gebracht met
de menselijke, culturele, reli
gieuze en sociale rijkdom van
de zwarte gemeenschappen.
Juist in deze tijd waarin het ra
cisme met nieuw geweld op
duikt. moeten de zwarte volke
ren worden erkend als een in
tegraal deel van het „wonder
baarlijke mozaïek" van het
Amerikaanse continent.
De Wereldraad roept de lidker
ken op niet te zwijgen over de
armoede, grote sociale en eco
nomische verschilen en de
hoge werkloosheid in de ver
schillende Amerikaanse lan
den.

Alles is al eens
gezegd; maar
doordat niemand
luistert, moet men
altijd opnieuw
beginnen.

Idoor

DIRK VISSER

MECHELEN - Ondanks
de secularisatie is dit een
van de meest religieuze
tijdperken van deze eeuw,
zegt de Belgische kardi
naal Godfried Danneels.

De religiositeit blijkt uit de op
gang van de sekten, de New
Age-beweging ('een virus') en
de vele artikelen en tijdschrif
ten op dit gebied. Maar in de
plaats van de gelovige mens is
niet de nuchtere, geseculari
seerde mens, maar de bijgelo
vige mens gekomen.
Secularisatie is, in tegenstel
ling tot secularisme, een goede
zaak. aldus de 58-jarige aarts
bisschop van Mechelen-Brus-
sel. Er is een duidelijk onder
scheid tussen hemel en aarde.
Al in de bijbel wordt gespro
ken over de betrekkelijke au
tonomie van de aardse werke
lijkheid ten opzichte van God.
De strikte scheiding tussen
kerk en staat is een van de toe
passingen van de 'goede' secu
larisatie.

Danneels verstaat onder secu
larisme dat de mens zich ge
heel van God afsluit. „In de ja
ren '60. toen de secularisatie op
gang kwam, dachten we dat
voor de gelovige mens de to
taal geseculariseerde mens
zou komen. We bereidden ons
voor op een mens met weinig
of geen religieuze behoeften
voor wie God uitgerangeerd
was."

„Daarin hebben we ons ver
gist." aldus kardinaal Dan
neels Wel bestaat er grote on
verschilligheid ten opzichte
van de kerk. „Maar dat de hui
dige mens niet religieus is. is
zeker niet waar." Maar voor
het geloof is het bijgeloof geko-

New Age

De hernieuwde belangstelling
voor bovenzintuigelijke (trans
cendente) zaken uit zich niet
in kerkelijke betrokkenheid,
maar in de grote opgang van
de sekten en de New Age-be
weging.

De sekten zijn vooral succes
vol in Latijns-Amerika en in
Oost-Europa. In Latijns-Ame
rika heeft de kerk voor de ar
men gekozen, maar hebben de
armen voor de sekten gekozen,
zo citeerde Danneels uit het
Amerikaanse weekblad Time.
Oost-Europa wordt sinds de
ineenstorting van het commu
nisme overspoeld door elektro
nische predikanten en andere
sekteleiders.

Ook New Age is volgens Dan
neels een religieuze uiting,
hoewel de beweging geen God.
geen heilige schriften en geen
dogma heeft. Op zoek naar bo
venzintuigelijke zingeving
komt de moderne mens bij
New Age uit, dat „in de lijn van
het ziektebeeld van de moder
ne mens" ligt. Voor de drie
kwalen van deze tijd heeft New
Age een alternatief. Voor arm-
zijn komt rijkdom, voor stress
ontspanning en voor conflic
ten harmonie.

In 1990 waarschuwde Dan
neels in een Adventsbrief
('Christus of de Waterman?')
tegen de gevaren van de New
Age-beweging. Hij is ervan
overtuigd dat dit 'geluksre-

Kardinaal Danneels

cept' niet meer zo lang zal mee
lopen. „Maar misschien is het
wel een moeder van vele doch
ters; je weet niet wat er alle
maal uit voort zal komen."
New Age heeft volgens Dan
neels geen ruggegraat; het ligt
op de opperhuid. Het biedt
geen diepe zingeving, maar
leert de mens alleen om zonder
pijn te leven. Het heeft geen
structuur van denken, geen
moraal en verplicht de mens
tot niets. New Age is niet te
vergelijken met bijvoorbeeld
het boeddhisme, dat voor de
eeuwen zal blijven bestaan.

Verlamming

De Rooms-Katholieke Kerk
weet eigenlijk best welke we
gen zij bij de verkondiging van
het geloof moet bewandelen.
„Er is voldoende inzicht in ca
techese en evangelisatie, maar
er is sprake van een zekere
verlamming. Alsof we het ge
loof niet voldoende intensief
beleven."

De kerk lijkt volgens de Belgi
sche kardinaal op een voetbal
elftal. waarvan de trainer wel
de juiste tactiek heeft uitge
stippeld, maar waarvan de spe
lers of niet fit zijn of te weinig
elubenthousiasme hebben.
Misschien heeft het te maken
met de huidige consumptie
koorts. Het moet allemaal
makkelijk gaan. Het geloof
mag ons geen bloed kosten.
Bij de verkondiging moet de
Kerk in West-Europa ook op
boksen tegen het beeld dat de
media over haar verspreiden.
Ze gebruiken steeds vaker een
foto van een oude kloosterzus
ter met kap of van een pastoor
in toog.

Ook in de reclame komt dit fol
kloristische beeld van de kerk
steeds vaker voor. „In de su
permarkt des levens zijn we
van de voedingswaren naar de
speelgoedafdeling verhuisd."
Verder heeft de hedendaagse

tijd moeite met alles wat niet
strikt democratisch is. In de
kerk bestaat een hiërarchische
structuur, niet omdat paus en
bisschoppen dat. willen, maar
omdat het een openbaringsge-
geven is. Dat transcendeert de
mens. Het komt dus ergens
van boven en dat kan men niet
veranderen.

Vaak wordt alleen aandacht
geschonken aan autoritaire
uitspraken van de Kerk. Er
zijn honderden maatschappe
lijke terreinen waarop de Kerk
naastenliefde bedrijft. De kerk
is volgens Danneels sterk die
nend.

Maar dagelijks ontmoet hij
mensen die de Kerk niet ken
nen (staatslieden, journalis
ten). „Die hebben over de an
dere bisschoppen en mij een
idee dat wij een soort middel
eeuwse prinsen zijn die alles
centraal regelen. Zij schrikken
zich een aap als ze zien dat dat
helemaal niet zo is. Ik denk dat
er weinig mensen op verant
woordelijke plaatsen in ons
land zo veel luisteren, zo lange
urën, naar raden en naar in
spraak als de bisschoppen."

Synode

Een voorbeeld van een luiste
rende houding is de recente
brief van de Nederlandse bis
schoppen In Christus' naam.
„Een goede brief, heb ik tegen
Simonis gezegd." Die brief is
volgens Danneels een heel dui
delijk „uitschrijven van de
ideeën" die zijn aanvaard op
de Bijzondere Synode van de
Nederlandse bisschoppen in
1980, die hij heeft bijgewoond.
Over de uitwerking van die sy
node zegt Danneels dat je niet
kunt verwachten dat 's ande
rendaags alles anders is. Er
zijn jaren voor nodig voordat
een mentaliteit is veranderd.
Danneels is lid van de synode
raad die erop toeziet dat de be
sluiten uit 1980 worden uitge-

FOTO: ANP

voerd. Naar zijn mening heeft
die synode wel positieve resul
taten gehad. In de eerste plaats
is er onder de toenmalige bis
schoppen „een zekere een
heid" gekomen. Verder wordt
er hard gestreefd naar erken
ning van de theologische oplei
dingen door het Vaticaan. Ook
zijn er voor alle bisdommen
convicten gekomen. Tot dan
had alleen het bisdom Roer
mond een eigen priesteroplei
ding, die een heel bepaalde
signatuur heeft.

De wildgroei in de liturgie is
tot staan gebracht. Ook inzake
de catechese en de problemen
over de missie is er dankzij de
synode veel ten goede ge
beurd. Tenslotte wijst Dan
neels erop dat er een duidelij
ke profiel is gekomen van wat
de priester is en wat de pasto
raal werk(st)er is.

De synode heeft op bepaalde
terreinen grenzen getrokken.
Maar het is een illusie te den
ken dat de Kerk over de hele
wereld een monolythisch blok.
Pluralisme, veelheid van vor
men, is er in de Kerk altijd ge
weest en zal er altijd zijn. Op
het gebied van kerkelijke wet
geving en gewoontes is er veel
pluralisme mogelijk. Een an
der domein is dat van de socia
le leer van de kerk. een raak
punt tussen principes en toe
passingervan.

„De vraag is natuurlijk: waar
ligt de grens tussen een gebied
waaraan U niet moogt raken
en dat niet pluraal mag zijn en
waar de mogelijkheid tot een
zekere pluraliteit begint?"
Danneels wijst pluraliteit in
het dogma, de geloofsinhoud
af. Je kunt het credo en de
strikte moraal niet pluraal ma
ken. „Als pluraliteit betekent
dat je de inhoud van credo en
moraal als een soort wassen
neus in alle richtingen kunt
draaien, dan zeg ik: neen. Dat
zou het aanvaarden van een
driedubbele waarheid zijn."

door

BERT VAN DER KRUK

BEROEPINGEN

Nederlandse Hervormde Kerk

Beroepen ie Driebergen J W Ar ends
horst te Vroomshoop

Gereformeerde Kerken

Aangenomen naar ApekJoom LJ G. U-
kei te Middelburg

Gereformeerde Kerken vrijgemaakt

Beroepen te Aduard D F Ensmg te
Vroomshoop. te Hariingen J W. Roos
enbrand te Rotterdam-Centrum

UTRECHT De omstre
den theologen Eugen Dre-
wermann uit Duitsland en
Matthew Fox uit de Vere
nigde Staten zyn promi
nent aanwezig op de ma
nifestatie van de Acht Mei
Beweging op zaterdag 9
mei in Utrecht.

Maar op de liturgische afslui
ting kan de kerkelijke leiding
niets hebben aan te merken, zo
bleek donderdag bij de presen
tatie van het programma.
Drewermann en Fox zijn niet
uitgenodigd omdat zij - we
gens hun verlichte denkbeel
den - „door Rome achterna
gezeten worden", maar omdat
ze iets nieuws te vertellen heb
ben. „En dan ben je in de kerk
al gauw omstreden", aldus

voorzitter Wies Stael-Merkx.
De eveneens omstreden theo
loog Leonardo Boff uit Brazilië
kon niet op de uitnodiging in
gaan.

De manifestatie, met als thema
'Onze wereld delen', zal wor
den afgesloten met een vesper.
Vorig jaar gebeurde dat met
een eucharistieviering waarbij
een niet goedgekeurd tafelge
bed werd gebruikt. De uiterst
gevoelige relatie met de bis
schoppen liep daardoor een
nieuwe deuk op.
De organisatoren verzekerden
dat ze niet onder kerkelijke
druk voor een onomstreden af
sluiting hebben gekozen. De
twee bisschoppen met wie zij
nog in gesprek zijn. Bar van
Rotterdam en Ernst van Bre
da. hebben afgelopen maan
dag nog wel gepoogd „ons te
laten beloven dat we het echt
nooit meer zouden doen, maar
dat hebben we dus niet ge
daan". aldus Stael-Merkx.

De Acht Mei Beweging heeft
haar eigen „creatieve ruimte
om te geloven" en als zij die
niet heeft dan neemt ze die
wel, zo legde de voorzitter uit.
„We nemen onze besluiten
heus wel zorgvuldig. We zullen
de bisschoppen niet met opzet
voor de voeten lopen."
Op basis van het programma,
waarop ook de namen van de
staatssecretarissen Dankert en
Kosto prijken, is voor een ves
per gekozen. Vorig jaar stond
de traditie centraal en lag een,
enigszins aangepaste, eucha
ristieviering voor de hand. Dit
jaar ligt de nadruk op de Euro
pese eenwording en de her
denking van Columbus en is
een vesper gepast. Bovendien
is het logisch dat een vernieu
wingsbeweging naar nieuwe li
turgische vormen zoekt.
De bisschoppen hebben de
Acht Mei Beweging gevraagd
of zij de visie van de bisschop
pen op „het zelfverstaan van

Hoewel minister voor ontwikkelingssamenwerking
Pronk de kritiek op zijn persoon behoorlijk overtuigend kon
weerleggen, gaat hij toch met een 'forse politieke waarschu
wing' door het leven. Hij liet gisteravond in het debat over de
gestopte ontwikkelingshulp aan Indonesië duidelijk blijken
bepaald niet onder de indruk te zijn van de gele kaart die het
CDA uitdeelde. Het was hem noch de andere toeschouwers
duidelijk waar die waarschuwing van het CDA precies op
slaat. Eerst vroeg het CDA de minister zijn uitspraken in te
trekken en te betreuren, vervolgens herhaalde de bewinds
man zijn uitspraken nog eens letterlijk maar waarschuwde
voor de onjuiste interpretatie. Daarop besloot CDA-woord-
voerder De Hoop Scheffer de opmerking van Pronk als in
slikken te beschouwen, maar toverde toch als een konijn uit
de hoge hoed die 'ernstige politieke waarschuwing' tevoor
schijn.

HET PvdA-Kamerlid Van Gijzel concludeerde dan ook dat
het CDA gisteravond een geweldige zeepbel blies die uite-
lkaar is gespat. Misschien was het niet eens een zeepbel,
maar blies het CDA alleen maar stoom af. De Nederlandse po
litici weten immers geen raad met het besluit van Jakarta om
de Haagse hulp voortaan te weigeren. Het enige middel om
druk te kunnen uitoefenen op de Indonesische regering de
mensenrechten te respecteren is daarmee weggevallen. Ver
dere kritiek op de regering van Jakarta kan Nederland alleen
nog verder in eigen vlees snijden als de handelsrelatie op het
spel komt te staan, en daar staat niemand in Den Haag om te
springen.

BOVENDIEN speelt het CDA de eeuwige ergernis over de
persoon van Jan Pronk nogal parten. Beckers van Groen
Links noemde de CDA'ers treffend de anti-Pronk-strijders.
De christen-democraten zijn allergisch voor de minister die
zijn portefeuille ongegeneerd gebruikt voor een eigen bui
tenlandse politiek-van-het-geheven-vingertje. Een politiek
die minder oog heeft voor handelsbelangen en meer waarde
hecht aan mensenrechten. Die allergie bracht het CDA bin
nen een jaar maar liefst drie keer met de minister in botsing.
Bij de begrotingsbehandeling eisten de christen-democraten
betere controle op de uitgaven, in een recent partij-rapport
wordt de bewindsman als te geldsmijterig afgeschilderd en
gisteren moest hij het ontgelden op eert terrein waar iedereen
het in wezen over eens is.

MAAR er is meer waar het CDA zich aan ergert. De enige
PvdA-minister met een sociaal-democratisch imago hield
ruim een jaar geleden een opvallende slag om de arm bij het j
ingrijpen in de Golfoorlog, lag dwars in de wao-discussie en I
beperkt zich ten aanzien van Zuid-Afrika het liefst tot ge-
sprekken met het ANC. De allergie van het CDA voor Pronk
begint nu echter buiten proporties te raken. De bewindsman
had zich weliswaar niet moeten uitspreken over de huidige
Indonesische politici, zolang Nederland niet met hen is uit
gepraat. Dat is diplomatiek gezien niet tactisch. Maar de ge
wraakte uitlatingen van Pronk zijn niet de oorzaak van de
breuk met Indonesië en rechtvaardigen daarom niet de poli
tieke show die De Hoop Scheffer om die uitspraken maakte.
Het is te hopen dat het bij de één-acter van gisteravond blijft.

RODE KRUIS
DEN HAAG GIRO 6868

de kerk" deelt. Deze visie op
de kerk is verwoord in een
brief van augustus 1988 waarin
de bisschoppenconferentie de
contacten met de vemieu-x
wingsbeweging afbreekt. v
De Acht Mei Beweging heeft
gezegd dat zij daar nog net zo
over denkt als in 1988. Toen
schreef zij dat niet alleen de
bisschoppen, maar ook de ge
wone gelovigen ('het volk
Gods') een eigen verantwoor
delijkheid in de kerk hebben.
De bisschoppen Bar en Ernst
stelden hun vraag op verzoek
van de bisschoppenconferen
tie, die begin volgende week
door hen geïnformeerd wordt
over het verloop van het ge
sprek met de Acht Mei Bewe
ging. „Het* duidelijk dat de
bisschoppen de communica
tielijn via Bar en Ernst aangrij
pen om hun ongenoegen over
ons te uiten en ons bepaalde
vragen te stellen", aldus pen
ningmeester Toon Hommel.

rt* ÊeidócSoutmvt

Uitgave Westerpers bv (maakt deel uit van Sijthoff Pers bv)

Kantoor redactie Apothekersdijk 34, Leiden.

Kantoor advertentie- en

abonnementenafdeling Stationsweg 37. Leiden

071 -122 244
071 - 134 941
Postbus 112300 AA Leiden

Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk
070 - 3190 933
070-3906 717

Postbus 9, 2501 CA Den Haag

Telefoon:

Telefax
Postadres:

Hoofdkantoor:

Telefoon
Telefax:

Postadres:

Alle kantoren zijn op
maandag tot en met
vrijdag geopend van
08.30 tot 17 00 uur

Directeur/hooldredacteur J Leune

Adjunct-hoofdredacteur J Timmers.

Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808) L van Koot.

Leiden en omgeving (tel. 071 - 144 046/047/48/49) G - J Onvlee (chef-redacteur).
F. Buurman, K. van Kesteren, R. Kleijn, drs. R. Koldenhof. M. Kroft, T Pieters en
M. Roso.

Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel' 070 - 3190 815)

A van Rijn (chef), W Bunschoten, drs. C van Haersma Buma, A van Holstein.
E Huisman. H Jansen, drs J van Leeuwen - Voorbij. R de Roo, drs K Veraart

Sport (tel 070 - 3190 826) F Werkman (chef). P Alleblas. D Dijkhuizen,
R Langeveld. drs H.-F. Ruijl

Kunst/rtv (tel 070 - 3190 834) G Ansems (coördinator), B Jansma. H Piët

Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835) L Kooistra. drs P van Velthoven

Foto (tel 070 - 3190 838) M Konvalinka (chef) en S Evenhuis

Opmaak (tel 070 - 3190 831) Ch Bels (chef), A. de Bruijn, W. Diekstra, L. Henny,
J. Hofmeester, C de Kier, H. Nieuwmans, H Schneider

Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819) T Kors.

De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van:

- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied

- de parlementaire redactie en de'meuwsdienst van de Stichting Pers Unie. een re
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nederland en
België De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn H Leber, drs K Swiers.
M van de Ven en P Vogels De parlementaire redactie bestaat uit R in 't Hout
(chef), H Bijleveld. D Hofland, P Koopman, D van Rietschoten en K van Wees

- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus.

- de volgende correspondenten m het buitenland drs D J van den Bergh
(Peking), drs H Botje (Tunis). A. Courant (Athene) R Hasselerharm
(Johannesburg), drs A Heering (Rome). B van Huét (Londen), M de Koninck
(Washington), F Lmdenkamp (Sao Paulo). B Schampers (Brussel). W Voordouw
(Londen), drs R Vundennk (Moskou), W Werkman (Jeruzalem), G van Wijland
(Belgrado), F. Wijnands (Bonn), J. Wijnen (Brussel).

De Leidse Courant heeft als iid van de Stichting Pers Unie de exclusieve vertaal- en
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London Vertaalster drs
M de Cocq

op za van 14 00 tot

betoon: 071 - 313 677 op ma t/m vr. van 08.30 tot 17.00 u
Nabezorglng

Telefoon 071 -122 248 op ma. t/m vr. van 18.00 tot 19 00 u
15.00 uur

Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)

Bij automatische betaling

per maand 27,00

per kwartaal 79,80

per jaar 312,65

Bij betaling per acceptgirokaart

per maand 28,20

per kwartaal 82.80

per jaar 318,65

Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan

Advertenties

Informatie en tarieven over advertenties tel [phone]
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 -140 680

Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902 702
Bankiers

ABN/AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK 663 050