Boris Jeltsin
krijgt lucht door
federatieverdrag
Mister Clean dumpt de vuile was
Straathandel Moskou beleeft wildgroei
Invallen in bolwerken van de voormalige DDR
I
Seid&zQowiant
BUITENLAND
Malaysia verdedigt
kappen tropische bomen
Noodtoestand
in Tsjetsjenië
Maatregelen
tegen sterfte
Aboriginals
in cellen
WOENSDAG 1 APRIL 1992
KUALA LUMPUR Malaysia stuurt in mei een
minister naar Europa om milieuactivisten uit te
leggen dat het kappen van tropische bomen voor
de winning van hardhout niet rampzalig hoeft te
zijn voor het milieu. Minister van natuurlijke
grondstoffen Lim Keng Yaik kondigde gisteren
een rondreis naar Europa aan om „onze kant van
het verhaal uit te leggen". Milieuorganisaties in
Europa beschuldigen Malaysia er van er maar op
los te kappen in de tropische regenwouden. Zij
hebben er bij importeurs op aangedrongen het
hout uit Malaysia te boycotten. Lim bezoekt van 2
tot 16 mei Nederland. Zweden. Duitsland. België
en Groot-Brittannie. De rondreis is volgens Lim
nodig omdat het beeld dat milieuactivisten van
Malaysia schetsen schadelijk is voor toerisme en
handel.
door
FRANS WUNANDS
BERLIJN Meer dan vijfhonderd politie
agenten en dertig officieren van justitie
hebben gisteren op enkele tientallen
plaatsen in Berlijn en Oost-Duitsland in
vallen gedaan in kantoren van voormalige
DDR-organisaties en privéwoningen van
kopstukken uit die periode.
Justitie was, gewapend met huiszoekings
bevelen. op zoek belastend materiaal dat
van pas kan komen in lopende onderzoe
ken en processen. Er werd gericht gezocht
naar documenten in verband met de scho
ten aan de Berlijn se muur en van proces
sen tegen ex-DDR-burgers die indertijd
een uitreisvisum aanvroegen.
Ook is gezocht naar stukken waaruit moet
blijken dat politieke gevangenen in de
DDR tot overdreven hoge gevangenis
straffen werden veroordeeld, om zodoen
de de losprijzen die Bonn voor deze gevan
genen wilde betalen op te schroeven.
Op 27 adressen werden invallen gedaan,
onder meer in de woningen van de voor
malige DDR-leiders Egon Krenz, Willy
Stoph en Günter Mittag. Justitie was daar
bij duidelijk uit op informatie in verband
met de dagvaarding tegen Honecker, die
nu wordt voorbereid.
Al om half zeven 's ochtend stonden zo'n
tweehonderd agenten op de stoep van het
vroegere hoofdkwartier van de SED, het
gebouw waarin thans de communistisch
georiënteerde PDS gehuisvest is. De poli
tie en de begeleidende officier van justitie
moesten dik twee uur wachten voordat
partijpersoneel de archiefsleutels af wilde
geven. PDS-voorzitter Gysi heeft de inval
scherp veroordeeld. Zijn partij heeft in het
verleden enkele malen aangeboden om sa
men met de Berlijnse autoriteiten de par
tijarchieven door te spitsen. De Berlijnse
justitie ontkent dat niet. maar achtte het
toch van belang de archieven bij verras
sing te doorzoeken.
Volgens Gysi wil justitie een groot aantal
documenten uit het tamelijk vrij toegan
kelijke PDS-archief halen, om ze zodoen
de af te schermen voor de openbaarheid
Modrow aangeklaagd
na verkiezingsfraude
DRESDEN - De voormalige DDR-
premier Hans Modrow is gisteren
door het openbaar ministerie in
Dresden in staat van beschuldiging
gesteld wegens vervalsing van de
uitslag van de lokale verkiezingen
van het vooijaar 1989. Samen met
Modrow werden nog drie andere
voormalige DDR-functionarissen
aangeklaagd. De parlementaire on
schendbaarheid van Modrow, die
voor de PDS in de Bondsdag zat.
werd enkele weken geleden opgehe
ven. Volgens de woordvoerder van
de rechtbank wordt Modrow en de
drie anderen verweten dat zij „ge
meenschappelijk aangezet hebben
tot vervalsing van de verkiezingen".
MOSKOU Het parlement van de Kau-
kasische republiek Tsjetsjenië heeft gis
teren de noodtoestand afgekondigd na
dat opponenten van president Dzjochar
Doedajev het omroepcentrum in de
hoofdstad Grozny hadden ingenomen.
In het centrum Grozny is de spanning
tussen voor- en tegenstanders van de
president toegenomen. De noodtoe
stand geldt voor onbepaalde duur. totdat
de toestand is genormaliseerd. Volgens
Berichten zijn bij de bezetting van het
omroepstation zeker tien mensen om
het leven gekomen. In een uitzending
eisten de bezetters het aftreden van
Doedajev, die zij een dictator noemden,
en de ontbinding van het parlement.
MOSKOU - De leiders
van achttien Russische re
gio's hebben gisteren in
Moskou het federatiever
drag ondertekend, waar
mee president Boris Jelt
sin hoopt te voorkomen
dat het Rusland net zo
vergaat als de uiteenge
vallen voormalige Sovjet-
„Rusland is een geheel en zal
een geheel blijven. De koers
van onze geschiedenis zal niet
onderbroken worden", zo ver
klaarde Jeltsin na de onderte
kening in een zaal van het
Kremlin. De ondertekening
van het verdrag, dat na zeven
maanden van hard onderhan
delen tot stand kwam, zou
kunnen betekenen dat Rus
land het lot van de door etni
sche tegenstellingen uiteenge
vallen Sovjetunie ontloopt en
Jeltsin niet zoals de voormali
ge president Michail Gorba-
tsjov het veld zal moeten rui
men.
Twee van de twintig autonome
republieken en gebieden heb
ben geweigerd het document
te ondertekenen. Het zijn de
voornamelijk islamitische re
publiek Tsjetsjeno-Ingoesje-
tië, dat zich onafhankelijk
heeft verklaard, en Tatarstan
dat 21 maart voor soevereniteit
binnen Rusland stemde.
„Op dit kritieke moment dat
Rusland nu doormaakt, heb
ben wij de kracht, wijsheid en
verantwoordelijkheid gevon
den om het gevaar van frag
mentatie weg te nemen dat bo
ven Rusland hing en om het
samen te doen", aldus Jeltsin.
Het federatieverdrag geeft de
regio's een grotere mate van
zelfbestuur maar verplicht ze-
ook deel te blijven uitmaken
van Rusland. Het feit echter
dat twee regio's het verdrag
niet onderschrijven heeft
reeds de vraag doen rijzen of 1
de Russische Federatie op een
dag niet toch uiteen zal vallen,
net zoals dat met de Sovjetunie
is gebeurd ondanks de pogin
gen van Gorbatsjov om het
land bijeen te houden.
Het verdrag zal van kracht
worden als het door het parle
ment, dat 6 april bijeenkomt,
wordt goedgekeurd.
Rusland, een van de vijftien
voormalige Sovjet-republie
ken, vormt het hart van het
oude Russische rijk dat zich
uitstrekt over elf tijdzones en
meer dan honderd etnische
groeperingen omvat. Bijna de
helft van de inwoners van het
nieuw gevormde Gemenebest
van Onafhankelijke Statpn
woont in Rusland dat ook over
de meeste natuurlijke rijk
dommen van de voormalige
Sovjetunie beschikt.
CANBERRA - De Australi
sche regering heeft 211 mil
joen gulden uitgetrokken voor
maatregelen tegen de hoge
sterfte onder Aboriginals die
in voorarrest zitten. Jaarlijks
overlijden opvallend veel Abo
riginals in Australische politie
cellen.
Het besluit is gebaseerd op de
bevindingen van een commis
sie die de dood van 99 Aborigi
nal-arrestanten onderzocht.
De hoge sterfte is volgens de
commissie aan twee omstan
digheden te wijten: Aborigi
nals worden 29 keer vaker dan
gemiddeld gevangen gezet en
hun gezondheid is zo slecht
dat veel van hen de gevangen
schap niet overleven. De on
derzoekscommissie verwijt de
politie onverschilligheid, maar
zegt dat in geen enkel geval
opzet is vastgesteld.
Het geld wordt onder meer be
steed aan preventieve maatre
gelen, zoals het tegengaan van
alcoholmisbruik in de Aborigi
nal gemeenschap. In de twee
de fase van het vijf jaren du
rend programma zal aandacht
worden besteed aan onderwijs,
banen voor jongeren en het sti
muleren van eigen economi
sche initiatieven.
De Braziliaanse
president
Fernando Collor
de Mello. Toen hij
twee jaar geleden
tot president
werd gekozen
begon hij een
campagne om de
Braziliaanse
cultuur van
smeergeld en
corruptie uit te
roeien. De wens
bleek de vader
van de gedachte.
Maandag stuurde
de president zijn
kabinet naar huis
in een
wanhoopspoging
om schoon schip
te maken.
FOTO: AFP
door
ROB VUNDERINK
Idoor
FRANS LINDENKAMP
SAO PAULO Twee jaar
geleden voerde de Brazili
aanse president Fernando
Collor de Mello, bijge
naamd Mr Clean, campag
ne om de Braziliaanse cul
tuur van smeergeld en
corruptie met wortel en
tak uit te roeien. De wens
bleek de vader van de ge
dachte.
Nu de helft van zijn mandaat
er op zit, beseft Collor hoe on
nozel hij was door zich te om
ringen met vrienden die zijn
kandidatuur moreel en gelde
lijk steunden. In het Brazili
aanse kabinet was eigenbe
lang tot het hoogste ideaal ver
heven. Hoger in ieder geval
dan het landsbelang. Maandag
stuurde de president zijn kabi
net naar huis in een wanhoops
poging om schoon schip te ma
ken. Zijn beslissing is alom
met instemming begroet. Een
nieuw begin? Of krijgen we
weer de zelfde film in een nieu-
we versie te zien?
Het afgelopen weekeinde jam
merde Romeu Tuma, chef van
de federale politie, dat hij het
speurwerk naar corruptie we
gens personeelstekort niet
keer aan kon. In Tuma's nood
kreet weerklinkt Braziliës pa
radox. Ook de sheriff kan niet
bogen op op een onberispelijk
verleden. Enkele weken gele
den heeft de nu demissionaire
minister van justitie Jarbas
Passarinho het leger gevraagd
om een onderzoek in te stellen
naar de handel en wandel van
Braziliës hoogste politiebaas.
Sterke vermoedens bestaan
dat Tuma samen met een colle
ga betrokken is bij de smokkel
van koffie naar Paraguay.
Het nieuws kwam het afgelo
pen weekeinde naar buiten.
Eerder in de week waren ver
dachtmakingen geuit tegen
Pedro Ramos. De 32-jarige
staatssecretaris voor strategi
sche zaken parkeerde zijn
vriendjes op strategische pos
ten binnen de staatsoliereus
PetroBras. Ramos streek een
leuke zakcent op voor het
handjeklap. Zijn maatjes zijn
namelijk eigenaren van toele
veringsbedrijven, die tegen su
perwinsten hun diensten aan
bieden aan de staatsonderne
ming.
Schemerdonker
De aantijgingen staan niet óp
zichzelf, maar maken deel uit
van een lange reeks schanda
len waarbij in de afgelopen
twee jaar en ministers en hoge
Braziliaanse regeringsfunctio
narissen zijn betrokken. In de
meeste gevallen gaat het om
wat in Brazilië als 'superfatara-
coes' bekend staat. Ministeries
en andere overheidsinstellin
gen kopen produkten of dien
sten voor een prijs die ver bo
ven de gangbare marktwaarde
ligt. In de hoofdstad Brasilia
zijn zo'n vijfduizend pr<?fessio-
nele lobbyisten werkzaam, die
voor hun bedrijf opdrachten in
de wacht proberen te slepen.
De ondernemingen die zich
met dit soort praktijken inla
ten variëren van grote bouwfir-
ma's tot textielhandelaren, en
van fietsenfabrikanten tot ho
telketens. Het lobbyen speelt
zich af in het schemerdonker
van de illegaliteit. De kunst is
om op het juiste moment op de
juiste deur te kloppen. Met
cadeautjes, snoepreisjes, pros-
tituées en enveloppen met in
houd worden hoge ambtena
ren aangespoord om hun supe
rieuren te overtuigen bepaalde
contracten af te sluiten.
Paraplu's
Dit getrek en gesjor is een hele
serie bewindslieden noodlottig
geworden. Sommigen zijn met
open ogen in de val gelopen
omdat zij blind voeren gp hun
naaste medewerkers. Anderen
konden de verleiding van het
smeergeld niet weerstaan. Zo
kocht ex-minister Alcini Guer-
ra van volksgezondheid eind
verleden jaar 23.500 fietsen
voor de wijkverplegers. De
prijs van de rijwielen lag ruim
vijftig procent hoger dan in de
winkel. Guerra houdt bij hoog
en bij laag vol onschuldig te
zijn, maar uit politieonderzoek
blijkt dat hij wel degelijk fout
zat. De bewindsman flikte het
zelfde geintje bij de aankoop
van paraplu's en rugzakken.
Het ministerie van defensie
valt het zelfde laakbare gedrag
aan te wrijven. Vorig jaar
kocht het departement leger
uniformen. laarzen en pyja
ma's voor 218.000 soldaten. De
offerte lag driemaal boven de
normale prijs. De pers kwam
er achter en generaal Tinocco,
binnen het kabinet verant
woordelijk voor de landmacht,
moest het contract ontbinden.
De militair wees alle beschul
digingen van de hand en kreeg
van president Collor het voor
deel van de twijfel en mocht
aanblijven. Vermoed wordt dat
het civiele staatshoofd een bot
sing met de strijdkrachten wil
de voorkomen.
Echtscheiding
Zelfs de piepjonge first lady
van Brazilië draagt een smet
op haar naam. Vorig jaar gaf de
28-jarige Rosana Collor op kos
ten van de Braziliaanse belas
tingbetaler een verjaardags
feestje voor haar vriendin.
Kosten: 20.000 gulden. Boven
dien ging zij eerder in de fout
toen zij nog voorzitster was
van het Braziliaanse Welzijns
Legioen. Deze overheidsin
stantie deelt aan de hongerlij
dende Brazilianen boodschap
penmanden uit met eerste le
vensbehoeften. De prijs die zij
voor de manden betaalde lag
ver boven de werkelijke waar-
de. Uit onderzoek van de pers
is gebleken dat hij de order
had uitbesteed aan onderne
mers die bevriend zijn met
haar ouders, in de noordelijke
deelstaat Alagaos. Haar gesjoe
mel leidde bijna tot een heuse
echtscheiding. Gedurende en
kele weken droeg president
Collor zijn trouwring niet meer
en hij weigerde haar enige ma
len in het openbaar te zoenen
tóen zij aanstalten maakte om
hem te omhelzen.
Speld
Degene die het helemaal grijs
heeft gemaakt is ex-minister
Antonio Magri van arbeidsza
ken. Voor de herfinanciering
van een belastingschuld eiste
hij van een bouwonderneming
60.000 gulden fooi. Triomfan
telijk vertelde hij aan een hoge
ambtenaar van zijn departe
ment hoe hij het bedrijf het
smeergeld had afgetroggeld.
De bewindsman wist echter
niet dat zijn ondergeschikte
het gesprek heimelijk regis
treerde met een walkman. Ver
moed wordt dat Magri het geld
heeft doorgesluisd naar enkele
bankrekeningen in Zwitser
land. Deze zou hij vorig jaar
hebben geopend toen hij voor
een VN-conferentie in Genève
was. Op de vergadering is hij
niet gesignaleerd. Wel is de
'gelukkig getrouwde' voorma
lige vakbondsleider in het ge
zelschap gezien van een hoog
blonde Braziliaanse dame.
Welgeteld 32 schandalen heb
ben sinds het aantreden van
president Collor in en rond de
regering het daglicht gezien.
Schoon genoeg van alle cor
ruptie en het laakbare gedrag
heeft president Collor maan
dag zijn hele kabinet naar huis
gestuurd. De ministers van
economische zaken, volksge
zondheid en onderwijs, alsme
de drie militairen, hebben een
uitnodiging op zak om zitting
te nemen in de nieuwe rege
ring. De rest is afgeschreven.
Collor hoopt nu een zakenka
binet te formeren. Hij kijkt uit
naar politici met een onberis
pelijk verleden op wie te bou
wen valt. In Brazilië vraagt
men zich af of die er nog zijn.
Collor lijkt op zoek naar de be
kende speld in de hooiberg.
MOSKOU - Spijker
broek nodig? Leren jasje?
Italiaanse schoenen?
Duits of Russisch bier?
Vodka? Kinderwagen?
Kaviaar? Ga de straat op
in het centrum van de
Russische hoofdstad, of
zoek een markt op in een
buitenwijk en je struikelt
over de handelaren.
De opvallendste straatmarkt is
die voor het kinderwarenhuis
Detski Mir. Daar staan Mosko-
vieten, Kaukasiërs en zelfs
Vietnamezen in zwart-grijze
modderplassen schouder aan
schouder hun waren aan te
bieden. Wie zich in deze dicht
opeengepakte menigte waagt,
kan beter maar niet aan clau
strofobie lijden. Bovendien
moet je ertegen kunnen dat
passerende Russen voortdu
rend hun ellebogen en handen
gebruiken om elkaar en jou
weg te duwen. Een aantal ritse
laars hier heeft deze straathan
del duidelijk tot beroep verhe
ven, maar je treft er ook de ge-
legenheidsbabusjka aan. die
een fles cognac of een blik hu
manitaire worstjes heeft be
machtigd en deze zeldzame
waar probeert te slijten voor
een veelvoud van de tegen
woordig ook al niet malse
staatswinkelprijs.
„Ik koop dollars", vermeldt
een wit stuk karton op de borst
van een jonge man. Hij biedt
130 roebel per dollar, zo'n 30
roebel meer dan de staats
bank. Een beroepswisselaar?
De jongeman bloost en glim
lacht. „Nee, ik ga vanavond
naar Polen en daarna door
naar Duitsland. Per trein. Nog
snel even wat zaken doen, vóór
de reis". De vriendelijke Mos-
koviet heeft inderdaad weinig
weg van de ongure types die el
ders op het Ljubjankaplein
harde deviezen opkopen.
Dronkelap
„Wat staat daar?", snauwt een
politieagent tegen een slecht
Russisch sprekende Kauka-
siër. 'Departement van de Zee-
vloot' staat op het bord. „Dit is
een regeringsgebouw", gaat de
barse agent verder. Weet je wat
de wet zegt over verkoop voor
officiële gebouwen?" „Izvini-
tc! Sorry!", zegt de zuiderling,
terwijl zijn vrienden haastig
hun handelswaar, kleding, in
een deken pakken. „Niks sor
ry!", blaft de agent. „Pak je
spullen en mee naar het bu
reau!"
Het blijft bij woorden. De poli
tieman loopt verder met een
collega en laat het groepje ver
der met rust. Oude Russische
vrouwtjes die staan te hande
len en een laveloze dronkelap
die gestrekt ligt voor hetzelfde
regeringsgebouw laten de
agenten met rust.
Binnenkort is het uit met de
hele handel hier, alles wordt
weer verboden", zegt een
agressieve agent in Detski Mir.
Die rotzooi geeft geen pas, hier
op straat. Dit hoort op een
markt thuis". Er zijn heel wat
Moskovieten die daar net zo
over denken en graag een ein
de zouden zien aan de com
merciële chaos in de straten
van hun stad.
Het is onwaarschijnlijk kort
geleden dat wederverkoop van
artikelen uit staatswinkels of
het privé wisselen van geld
halsmisdaden waren. Nu mag
het, van Jeltsin. Het is wel heel
ironisch dat half Moskou nu
recht tegenover het hoofd
kwartier van de opgedoekte of
omgedoopte KGB openlijk
handel staat te drijven, terwijl
er nog 27.000 Russische specu
lanten wegkwijnen in gevan
genissen omdat ze ditzelfde
enkele jaren te vroeg deden.
Vrije jongens
Een van die tienduizenden
'misdadigers' is de 51-jarige
meubelverkoopster Tamara
Tjatenkova. Zij maakt in 1990,
in het vijfde jaar van Gorbats-
jovs perestrojka, de fout om
drie paar laarzen te verkopen
die ze zelfs in een staatswinkel
had gekocht. Ze werd gepakt
en kreeg 6 jaar. Haar apparte
ment, auto. televisie en band
recorder werden zoals gebrui
kelijk verbeurd verklaard.
Ondanks de aandacht die
hooggeplaatste politici als de
St. Petersburgse burgemees
ter Sobtsjak aan deze schanda
lige situatie schenken, ziet het
er niet naar uit dat de door het
oude regime opgesloten vrije
jongens en meiden spoedig op
vrije voeten zullen komen.
De straatmarkt vormt uiter
aard niet de best mogelijke be
scherming aan de consument.
Er is een zee van nepmerken,
van nagemaakte Amerikaanse
spijkerbroeken tot flacons die
in plaats van Franse parfums
kraanwater of zelfs zwavelzuur
blijken te bevatten. De krant
Komsomolskaja Pravda raadt
de klant aan bij thuiskomst de
parfum in de koelkast te zet
ten. Wordt de vloeistof troebel,
dan heb je je laten bedotten.
De overheid waarschuwt ook
voor voedsel dat op de straat-
markten te krijgen is. Vlees,
vis, kaviaar en melkprodukten
worden te lang ongekoeld be
waard. Het aantal gevallen van
voedselvergiftiging is met de
opkomst van de straatmarkten
drastisch toegenomen.
Vooral op de armoedige Tis-
jinski rynok, een markt ten
westen van het centrum van
Moskou, laat de hygiëne nogal
te wensen over. Oude mensen,
nog net niet aan de bedelstaf,
verkopen hier voedsel dat ze
zichzelf uit de mond sparen.
„Nee. ik kom hier niet vaak",
zegt een oud vrouwtje, dat een
muts, oude borden en meer
van haar huisraad staat te ver
kopen. Ze barst in snikken uit,
waarschijnlijk vanwege de ver
nedering dat ze op haar oude
dag, uit armoede gedwongen is
te handelen op straat.
Een jonge vrouw en haar kind bedelen nabij het Rode plein in Moskou om wat geld. Met bedelen houden veel mensen zich in leven sinds de
prijshervormingen onder de Russische president Jeltsin de prijzen van tot ongekende hoogten heeft opgedreven. Anderen proberen hun
kostje bij elkaar te sprokkelen met straathandel, die momenteel een ware wildgroei doormaakt.
FOTO EPA
De Russische president Boris Jeltsin ondertekent het federatieverdrag in het Kremlin in Moskou, waarmee hij hoopt te voorkomen dat het
Rusland net zo vergaat als de uiteengevallen voormalige Sovjetunie.
FOTO AP
