Politiek ontdekt
de vrijwilliger
Gemengde huwelijken nog steeds
omstreden in nieuw Zuid-Afrika
BINNENLAND BUITENLAND
CFO: adviesrecht
bij euthanasie
V-raad overlegt over
sancties tegen Libië
Bonn vierkant achter
akkoorden Maastricht
Wapenleverantie aan Turkije kost Duitse topambtenaar baan
Project Waterleiding in
Indonesië stopgezet
Belastingvoordeel voor
vrijwilliger nog ver weg
Geuite Qowiant
DINSDAG 31 MAART 1992
DEN HAAG - Verpleegkundigen en verzor
genden moeten inspraak krijgen bij beslissin
gen over euthanasie. De christelijke vakbond
voor werknemers in de zorgsector CFO wil bo
vendien dat er een wettelijke regeling komt
voor werknemers die gewetensbezwaren heb
ben bij het plegen van euthanasie. Dit schrijft
het CFO in een brief aan de Tweede Kamer en
de bewindslieden Hirsch Ballin van justitie en
Simons van volksgezondheid. Morgen verga
dert de Kamer over de euthanasiekwestie. Vol
gens het CFO moet er een adviesrecht komen
voor verpleegkundigen van de patiënt die een
verzoek tot euthanasie heeft gedaan. Volgens
het CFO staan de verpleegkundigen namelijk
24 uur 'om het bed', waardoor zij goede infor
matie over de patiënt kunnen geven.
NEW YORK/JIDDAH - De Veiligheidsraad van de Verenigde Na
ties heeft vandaag de laatste besprekingen gevoerd over een ont
werpresolutie waarin economische en diplomatieke maatregelen
tegen het Libië worden voorgesteld. De resolutie zal vanavond in
stemming worden gebracht. De geopperde sancties, naar aanlei
ding van de Libische weigering verdachten uit te leveren aan de
VS, Groot-Brittannië en Frankrijk, betreffen een wapenembargo,
een boycot van al het luchtverkeer en een oproep aan alle lidstaten
van de VN de meeste Libische diplomaten uit te wijzen. De voorzit
ter van de V-raad, de Venezolaan Diego Arria, liet gisteren weten
dat er geen twijfel over bestond dat de V-raad de resolutie vanavond
zou aanvaarden. Arria gaf te kennen dat er, ondanks de onderhan
delingen van de afgelopen dagen, geen sprake was van enige veran
dering in de opvattingen van de belangrijkste partijen in het con
flict. Groot-Brittannië en de Verenigde Staten hebben naar aanlei
ding van de bomaanslag op een Pan Am-toestel boven het Schotse
Lockerbie in 1988 twee Libiërs aangeklaagd.
Idoor
FRANS WIJNANDS
BONN De Bondsrepubliek ^al zonder man
keren en nog voor het eind van het jaar de ak
koorden van 'Maastricht' onderschrijven.
Fractievoorzitter Schauble van het CDU/CSU
in de Bondsdag heeft dat gisteren gezegd te
gen zijn Nederlandse collega, CDA-fractielei-
der Brinkman. Brinkman bracht een werkbe
zoek aan Bonn en ontmoette er behalve zijn
ambtgenoot Schauble onder anderen bonds
kanselier Kohl en minister Genscher van bui
tenlandse zaken. De Maastrichtse afspraken
zullen verfijnd moeten worden, voor of na de
goedkeuring door de Bondsdag eind dit jaar,
maar dat zal volgens Schauble een algehele
ratificatie van het bereikte akkoord niet kun
nen vertragen, laat staan tegenhouden. Het
afgelopen weekeinde was in de Beierse CSU
enig tumult ontstaan omdat tegenstanders
van snelle goedkeuring vreesden, dat zonder
verbeteringen vooraf, het gevaar van een te
sterk centralisme zou ontstaan en dat waarde
vaste munteenheden voor een soort van 'Es-
peranto-geld' zullen worden ingeruild, zoals
de nieuwe Europese munteenheid werd aan
geduid. Volgens Brinkman val Duitsland on
verkort verder op de weg naar Europese inte
gratie en uitbouw van de politieke unie, om
dat ook de volle ontplooiing van het hereni
gde Duitsland daar mede vanaf hangt.
Staking ambtenaren op Curacai
WILLEMSTAD - De samenwerkende ambte
renbonden op Curasao hebben hun leden gist
morgen tijdens afzonderlijke vergaderingen
geroepen tot vanmorgen half acht niet aan
werk te gaan. Dat heeft de voorzitter van de gr<
ste ambtenenbond ABVO, Hubert Rojer, gistei
middag laten weten. Hij legde er de nadruk op
het een gezamenlijke actie betreft om kracht
te zetten aan de eisen tot verbetering van
nanciële positie van de overheidsdienaren. De
tie heeft effect op alle openbare diensten op Ci
gao zoals brandweer, politie, douane, publii I
werken, immigratiedienst en het gevangenis
zen. De bonden hebben gisteren de voorstelt
van de overheid besproken en die unaniem
wezen.
Het is vrijwel zeker dat het referendum op Cu
gao over een Status Aparte van het eiland zal v
den uitgesteld. Dit blijkt uit uitlatingen maan;
van de gedeputeerde van staatkundige struct)
Dito Mendez de Gouveia.
JOHANNESBURG
Hoewel zijn 65e verjaar
dag voor de deur staat, is
Norman Bold een opmer
kelijke trendsetter. Hij is
kalend en gerimpeld en
blijft 's avonds thuis om
te lezen of televisie te kij
ken. Maar op een leeftijd
waarop de meeste mensen
met pensioen gaan, heeft
hij de toon aangegeven
voor een selecte, maar
snel groeiende groep in
Zuid-Afrika: mensen die
een gemengd huwelijk
aangaan.
De blanke winkelier trouwde
vier jaar geleden in zijn woon
plaats Natal met zijn eerste
vrouw Thandi, een Zulu en 27
jaar jonger dan hij. Het verbod
op interraciale verbintenissen
was indertijd net opgeheven.
Bond, die in Zululand is opge
groeid en Zulu spreekt, vindt
zijn huwelijk de gewoonste
zaak van de wereld. „Ik was
verliefd geworden op Thandi
en ik wilde me eindelijk eens
settelen", zegt hij laconiek.
Sindsdien is het aantal ge
mengde huwelijken enorm ge
stegen, van 474 in 1987 tot 1345
in 1990, het laatste jaar waarin
het ras van bruiden en bruide-
gommen werd geregistreerd.
Ondanks het feit dat gemeng
de relaties steeds meer voorko
men nu de rassenscheiding
wegvalt - en ondanks het
nieuwe imago van Zuid-Afri
ka zijn ze nog steeds zeer
omstreden. Huwelijk en seks
tussen verschillende rassen
zijn nog steeds controversiële
kwesties.
De controverse is flink opge
laaid nu de jongste zoon van de
Zuidafrikaanse president, Wil
lem de Klerk, zijn verloving
met de gekleurde schoon
heidskoningin Erica Adams
heeft verbroken. Vorige week
noemde Adams Willem een
'papkindje' omdat hij zich niet
verzet heeft tegen zijn ouders,
die hem onder druk gezet zou
den hebben.
Het einde van de romance is
een punt waarover heftig
wordt gediscussieerd. Ex-
treem-Fechtse blanken zijn
woedend omdat president De
Klerk de relatie niet vanaf het
begin heeft verboden. Liberale
blanken trekken de hervor
mingsgezindheid van de presi
dent in twijfel als hij geen 'nie
blanke' schoondochter kan ge
dogen.
Evenals duizenden andere
blanken die zijn opgegroeid in
een tijd dat gemengde relaties
niet alleen taboe waren maar
zelfs een misdaad, konden de
De Klerks moeilijk wennen
aan de gedachte dat één van
hun kinderen met iemand van
een ander ras zou trouwen.
Eeuwenlang is het voorkomen
van rassenvermenging offi
cieel beleid geweest.
De eerste wet dienaangaande
stamt uit 1685, en verbood hu
welijken tussen blanke man
nen en zwarte slavinnen. Een
groot deel van de gekleurde
bevolking (die nu drie miljoen
telt) is voortgekomen uit rela
ties tussen de blanke kolonis
ten en zwarten. In de jaren
twintig werd buitenechtelijke
seks tussen zwarten en blan
ken verboden. Vanaf 1948 gold
volgens de strenge apartheids-
wetten zelfs het kussen van ie
mand met een andere huids
kleur als misdrijf.
Veel blanken vluchtten naar
de buurlanden Swaziland en
Botswana om hun lusten te be
vredigen. In Zuid-Afrika be
spioneerden politieagenten
verdachten met verrekijkers
en ladders. Overtreders van de
zedenwet werden zonder par
don gearresteerd. De lakens
werden geconfisqueerd als be
wijsmateriaal.
Zelfmoord
Een blanke man van 25 kreeg
een maand gevangenisstraf
omdat hij 'een zwarte vrouw
had gekust. Een volhardende
blanke zondaar werd twee jaar
in een psychiatrische inrich
ting opgeborgen. Sommige
overtreders pleegden, ver
volgd en vernederd, zelf
moord.
Hoewel de strenge wetten in
1985 werden opgeheven, zijn
de consequenties ervan tot op
de dag van vandaag voelbaar.
Soms bestaat er grote onenig
heid tussen gemengde stellen
en onverdraagzame ouders.
Toen de blanke Joanne Cacha-
lia aankondigde dat ze ging
trouwen met een lid van een
Aziatische familie die een pro
minente rol speelt in de strijd
tegen de apartheid, zei haar 'li
berale' vader dat hij dan „niet
langer een dochter had".
Toni Schaeffer ontmoette haar
latere echtgenoot Solli Philan
der begin jaren tachtig in een
nachtclub in Johannesburg.
Omdat Philander als kleurling
te boek stond was haar vader
door het dolle heen. „Hij dreig
de 'die hufter' dood te schie
ten", vertelt ze. Ik maakte me
vreselijk zorgen en zei tegen
Solly dat we misschien maar
beter uit elkaar konden gaan.
Maar dat wilde hij niet".
Maar zoals met veel familieru
zies, de tijd heelt. Tegenwoor
dig zijn Cachalia en Schaefer
weer verzoend met hun fami
lies, zij het in verschillende
mate. Schaefers vader gaat wel
op bezoeiv bij zijn dochter, haar
man en hun twee kinderen,
maar wil hen liever niet thuis
hebben in zijn blanke, conser
vatieve wijk.
Cachalia's vader heeft zijn
vrouw op haar sterfbed beloofd
zich te herenigen met zijn
dochter, maar hertrouwde al
snel. „Ik hoor bijna nooit iets
van hem", aldus Cachalia. „Ik
denk dat hij zich schuldig
voelt".
Paradijs
De meeste gemengde stellen
geloven dat de problemen
waarmee zij eerst werden ge
confronteerd nu weg beginnen
te vallen. „De persoonlijke pro
blemen, de familieproblemen
blijven, maar daarbuiten is al
les zoveel makkelijker gewor
den", vertelt een Chinese
vrouw die is getrouwd met een
Afrikaner. „Vergeleken met
vroeger is het nu een paradijs".
De meeste weerstand tegen ge
mengde relaties komt door
gaans, zij het niet alleen, van
blanke zijde. Sommige zwarte
Willem de
Klerk, jongste
zoon van de
Zuidafrikaanse
president, en
zijn voormalige
vriendin de
gekleurde
schoonheids
koningin Erica
Adams.
Onlangs
verbrak Willem
hun
verhouding;
ondanks de
hervormingen
in Zuid-Afrika
zijn gemengde
relaties nog
steeds
omstreden.
FOTO: AP
mannen maken er bezwaar te
gen dat gefortuneerde blanke
mannen 'hun' vrouwen inpik
ken; naar verluidt is een blan
ke man na een aantal affaires
met zwarte vrouwen een woon
oord bij Welkom in Oranjevrij-
staat uitgejaagd
Er zijn relatief maar weinig ge
mengde stellen en in het open
baar worden de gelieven vaak
nagestaard, zelfs in 'liberale'
steden. In de blanke conserva
tieve bolwerken op het platte
land is het vaak erger; bij een
gemengd echtpaar dat naar
een blanke wijk was verhuisd
Werd een bom onder de auto
geplaatst.
De campagne voor het referen
dum over de hervormingen
van De Klerk heeft veel ge
mengde stellen angst aange
jaagd. De Conservatieve Partij,
die zich uitspreekt voor de
apartheid, beloofde opnieuw
een verbod op gemengde hu
welijken uit te vaardigen als zij
het referendum zou winnen.
Tragisch
Dit dreigement deed de 64-jari-
ge Diana de Proft uit Kaapstad
huiveren. De Proft, die een
lichte huid heeft maar bij haar
geboorte als kleurling werd ge
registreerd, is misschien een
van de meest tragische slacht
offers van de rassenwetten.
In 1950, het jaar dat de onzede-
lijkheidswet van kracht werd,
werd ze verliefd op een blanke
politieagent. Jarenlang leef
den zij samen als man en
vrouw en hun buren hielden
hen voor een 'gewoon' blank
echtpaar. Diana wilde graag
trouwen omwille van de kinde
ren. Ze deed een aanvraag om
als blanke te worden geclassi
ficeerd, maar die werd afgewe
zen.
Haar twintigjarige zoon wilde
trouwen met zijn zwangere
blanke vriendin. Toen uit
kwam dat de De Profts 'zwart
bloed' hadden, dwongen de ou
ders van het meisje haar de re
latie te verbreken en een a
tus te ondergaan. Diana's
pleegde in 1974 zelfmcT
Zijn hart was gebroken.
Zeven jaar later werd zijn i
der officieel blank en kort
alsnog trouwen. „Het doet 3
steeds pijn", vertelt zij.
kan iemand er ook maar e
denken om die tijd weer tf ?t
te brengen. Ik snap er 1
van. De apartheid heeft ijm
familie te gronde gericht -
hoop alleen maar dat andt >r
niet opnieuw zullen hoeve e
lijden".
RICHARD EI
(c) The Sunday Times, Lon
BONN De eerste kop is
gerold in Duitsland naar
aanleiding van de illegale
levering van vijftien tanks
aan Turkije. Minister van
defensie Gerhard Stolten-
berg ontsloeg gisteren zijn
op twee na hoogste ambte
naar en sloot niet uit dat
de affaire „verstrekkende
-gevolgen" zou hebben.
Ook zelf staat de minister on
der druk. De sociaaldemocrati
sche oppositie eiste zijn aftre
den en dwong een spoedzitting
van de Bondsdag af die nog
deze week wordt gehouden. De
financiële commissie van de
Bondsdag had begin novem
ber vanwege de Turkse aanval
len op Kurdische dorpen, be
sloten alle kredieten te bevrie
zen die nodig waren voor de le
vering van vijftien Leopard-1-
tanks aan Turkije. Deson
danks werden de tanks gele
verd. Volgens minister Stel
tenberg was hij noch zijn
staatssecretaris Oltfried Hen-
nig daarvan op de hoogte. De
regering-Kohl staakte verle
den week alle wapenleveran
ties aan Turkije nadat geble
ken was dat het Turkse leger
pantservoertuigen en andere
wapens van Duitse herkomst
heeft gebruikt tegen de Kur-
den. Volgens de Nederlandse
ambassade in Ankara heeft het
Turkse leger door Nederland
geleverd militair materieel
niet tegen Kurden gebruikt.
De diplomaten verzekeren dat
bij beschietingen door de
Turkse luchtmacht op Kurdi
sche doelen in Noord-Irak
geen toestellen waren betrok
ken die Nederland de afgelo- den bewoonde deel van Oost
pen jaren heeft geschonken of Turkije, of tegen Kurdische
voor een vriendenprijsje heeft stadswijken Nederlandse voer-
overgedragen. Of er bij acties tuigen zijn gebruikt, moet nog
in het overwegend door Kur- worden onderzocht.
SUSKE EN WISKE - LAMBIK BABA
v Standaard Uitgeverij/Wavery Productions
LEEUWARDEN - Het
project van de Waterlei
ding Friesland in het In
donesische Palembang
wordt stopgezet.
Dat heeft het ministerie van
ontwikkelingssamenwerking
gisteren aan directeur ir.
J. C. van Winkelen van de Wa
terleiding laten weten. Het
project wordt beëindigd omdat
Indonesië af wil van de Neder
landse bemoeienis met het
land.
Vorige week kreeg de Waterlei
ding Friesland van de contact
personen in Indonesië nog te
horen dat deze graag verder
willen met het project. Van het
opzeggen van de Nederlandse
hulp door de Indonesische re
gering was toen nog geen spra
ke.
De Leeuwarders hebben in Pa
lembang meegewerkt aan het
verbeteren van de bedrijfsvoe
ring en een deel van het water
leidingnet. Er was al geld gere
serveerd om de rest van de
stad op het eiland Sumatra aan
te pakken. Daarvoor wilde Wa
terleiding Friesland de huidi
ge overeenkomst met drie jaar
verlengen. De Waterleiding
was voor het vervolg van het
project in onderhandeling met
andere geldgevers. De Aziati
sche Ontwikkelingsbank en
een Duitse investeerder zou
den in het project willen stap
pen. Omdat Indonesië de ban
den met deze instellingen niet
heeft afgekapt, verwacht Van
Winkelen dat bepaalde zaken
toch nog door zullen gaan.
„Momenteel hebben we er nie
mand zitten maar we wilden er
wel weer mensen naar toe stu
ren. Dan kan dus niet meer",
aldus Van Winkelen.
Voor de werkgelegenheid van
het Friese bedrijf heeft het
stopzetten van het Indonesi
sche project geen gevolgen.
DEN HAAG Het is won
derlijk dat het nog zo lang
heeft geduurd, maar uit
eindelijk heeft politiek
Den Haag de vrijwilliger
dan toch ontdekt. Na ja
ren van verwaarlozing, ge
worstel en gesoebat is er
anno 1992 geen parlemen
tariër meer die niet wil
aansturen op erkenning
van al die miljoenen bur
gers die zich zoals de
nieuwe definitie luidt
„onverplicht en onbetaald
voor de samenleving of
anderen inzetten".
Deze eensgezindheid bleek
gisteren tijdens een uitgebrei
de commissievergadering in
de Tweede Kamer naar aanlei
ding van de nota 'Onbetaal
baar werk' van WVC-minister
Hedy d'Ancona. Een vrijwel
kamerbrede meerderheid van
CDA, PvdA, D66, WD en
Groen Links vond het tijd wor
den dat de vrijwilliger uit de
coulissen en in de schijnwer
pers treedt. Alle grote fracties
riepen coördinerend minister
d'Ancona dan ook op een actie
ver beleid te voeren.
Smeerolie
Het is wel eens anders ge
weest. Eind jaren zeventig,
toen CDA-premier Van Agt
tamboereerde op de 'zorgzame
samenleving', hadden zowel
PvdA als WD moeite met de
plaats en rol van onbetaalde
krachten in de samenleving.
Was de inzet van vrijwilligers
geen schaamlap voor de on
rechtvaardig harde bezuini
gingen, vooral in de sectoren
van dienstverlening, vroeg de
PvdA zich af. De WD waar
schuwde voor de gevaren van
oneerlijke concurrentie en ver
dringing op de arbeidsmarkt.
Maar de vrijwilliger trok zich
van alle politieke huiver wei
nig tot niets aan. Er ontstond
een baaierd aan hulpverle
ningscircuits op uiteenlopen
de terreinen als scholing,
DEN HAAG - Een meerderheid van de Tweede Kamer
vrijwilligers een hogere belastingvrije on kosten vergoei
moeten kunnen krijgen. De kans dat het kabinet zo'n fiscale
mie toestaat is echter niet groot. Dit bleek gisteren tijdens 0
leg tussen de kamercommissie voor welzijn en cultuur met
nister d'Ancona van WVC. CDA en PvdA pleitten voor geleid
ke optrekking van de onkostenvergoeding van 1000 naar 1 [e
stens 2000 gulden. Ook de fiscale aftrekmogelijkheden zou ln
verruimd moeten worden. Veel kritiek was er op het beleid
de minister ten aanzien van vrijwilligers. De nota die de Kai
gisteren besprak, werd door vrijwel alle woordvoerders „ni
zeggend" genoemd.
vluchtelingenwerk, natuur- en
landschapsbeheer, sport en op
vang van zwervers, ex-psychia
trische patiënten en heroïne-
prostituées. Naar schatting
een kwart van de volwassen
bevolking verricht intussen
één of meer vrijwilligerstaken.
En zoals dat gaat met vrijwilli
gers: zij maken zichzelf onmis
baar.
Ongemerkt is de 'zorgzame sa
menleving' zoals die CDA-ide-
oloog Arie Oostlander voor
ogen stond, gaandeweg prak
tijk geworden, ironisch genoeg
juist als gevolg van de persone
le inkrimping van de tertiaire
sector. Maar nu dit ideologi
sche succes binnen handbe
reik komt, keert het tij alweer.
Door de vergrijzing en ont
groening van de bevolking
wordt het immers steeds moei
lijker jonge en enthousiaste
vrijwilligers te 'werven', terwijl
het herintreden van vrouwen
op de betaalde arbeidsmarkt
de markt verkleint.
Opstap
Zo kwam het dat CDA, PvdA,
D66, WD en Groen Links gis
teren als uit één mond pleitten
voor een opwaardering van het
vrijwilligerswerk. Minister
D'Ancona zou vanwege de de
mografische schaarste ook ou
deren en allochtonen moeten
opwekken tot belangeloze acti
viteiten, vonden alle grote
fracties. Voor de 'waterdragers'
zelf zou het leven gemakkelij
ker en aangenamer gem:
moeten worden.
Het feit dat vrijwilligersvite
in de praktijk vaak een op >p:
is naar een betaalde b iel
heeft de laatste Haagse be lit
ren tegen het vrijwilligers!1 rt:
weggenomen. Samen met ïei
CDA en Groen Links plus
Middel er gisteren voor vri ier
ligerswerk ook mogelijk te i
ken met behoud van de uitrei
ring. En omdat ook in de
reld van de onbezoldig >rc
voor niets de zon opgaat m r r
ten zowel Middel als CDA
merlid Doelman-Pel zich s
voor een hogere belastingi
onkostenvergoeding en rui
re aftrekmogelijkheden.
Het kabinet denkt er ec
vooralsnog niet aan diepf
de buidel te tasten. Het rij
krap bij kas en dan is de ve
ding om voor een dubbeltj ti
de eerste rang te (blijven) p"
ten groot.
Als het aan D'Ancona ligt®
len vrijwilligers dus tot
Juttemis mogen wachten V
ze fiscaal met meer clemel
worden behandeld. Dat isfe
geen enkel probleem zolange
voldoende animo voor diti|
bestaat en de vrijwilligers
zo ongeorganiseerd blijven
nu het geval is. Maar
vrijwilligers zich van hun si
telfunctie bewust worden!
de belangstelling voor oijs
taalde arbeid opdroogt, f
staat een groot probleem. 1
zal blijken hoe kwetsbaarf
samenleving dank zij dep
zich wenselijke 'zorgzamef m
liteit' is geworden.
