Fibromyalgie: „Alles doet pijn"
'Burned out' is
geen typische
managerskwaal
GEZOND EN WEL
Schildklierhormoon
soms levensreddend
1^
£cidóc Qowvamt
DINSDAG 31 MAART 1992
Ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van het op-
leidings- en adviescentrum in de gezondheidszorg
TRIAS wordt morgen, dinsdag 31 maart een sympo
sium gehouden over 'burned out' ofwel 'afgebrand
zijn', een psychisch ziekteverschijnsel waar steeds
meer mensen aan en onder lijden. Directeur Jan de
Jong van TRIAS. „Van hard werken alleen raak je
niet 'burned out'."
Morgen congres in Apeldoorn
In het Engels hebben ze er
een gewichtige term voor:
'burned out'. Vertaald in het
Nederlands klinkt het al veel
gewoner: uitgeblust of afge
brand zijn, futloos. Hulpver
leners gebruiken kenelijk lie
ver de Engelse term, moge
lijk omdat deze aanduiding
voor psychische uitputting
dan toch nog enige kleur
krijgt.
Steeds meer mensen voelen
zich 'burned out' in onze
hoog ontwikkelde en snel
veranderende maatschappij
weet drs. Jan de Jong, direc
teur van het opleidings- en
adviescentrum in de gezond
heidszorg TRIAS in Deventer
en Apeldoorn. Niet voor niets
heeft zijn centrum de viering
van het zilveren jubileum
aangegrepen om het zich al
maar uitbreidende probleem
van 'burned out' in de schijn
werpers te zetten.
..Er is uitgerekend dat stress
jaarlijks tienduizenden da
gen aan ziekteverzuim ver
oorzaakt", zegt De Jong. „Als
je het in geld uitdrukt kom je
mogelijk aan een economisch
verlies van zo'n vijf miljard
per jaar." Een misvatting is
dat 'afgebrand zijn' een
kwaal is van oudere mannen
of vrouwen, die zich na een
arbeidzaam leven versleten
voelen en met hun laatste
restje energie naar hun pen
sioen slepen. Een misvatting
dus!
Onbevredigend
'Burned out' blijkt ook niet
een typisch probleem te zijn
van managers, die in hun car
rièredrang net iets te veel ge
wicht op hun schouders heb
ben genomen. Nee, afge
brand zijn is een probleem,
waarmee vooral jongere men
sen te maken krijgen die nog
wat willen maken van hun
carrière en die vaak meer in
hun mars hebben dan hun
functie toelaat.
De Jong: „Het zijn juist de
mensen die in een onbevredi
gende situatie werken. Moge
lijk kwam het zover na een
fusie of een reorganisatie van
hun bedrijf, mogelijk hadden
ze vroeger veel te vertellen en
moeten ze nu iemand boven
zich dulden. Als daar ook nog
eens bijkomt dat ze flink on
der druk worden gezet kun
nen de frustraties hoog oplo
pen".
„Het gékke is", voegt hij er
aan toe „dat vaak wordt ge
dacht dat 'burned out' het ge
volg is van te hard werken en
dat het dus daarom vooral bij
managers zou voorkomen.
Maar van hard werken op
zichzelf raak je heus niet uit
geput. Dat gebeurt pas als
kwaliteiten van mensen on
benut blijven, als mensen on
der hun niveau moeten pres
teren. Pas als twee aspecten,
hard werken en vervelend
werk doen, bij elkaar komen
kunnen er uitputtingsver
schijnselen ontstaan".
Niet zelden blijkt dat men
sen, alvorens er echt sprake
is van 'burned out', slechter
gaan eten en slechter gaan
slapen, waardoor ze in een vi
cieuze cirkel terechtkomen.
Op het werk breekt het zweet
ze spontaan uit en raken ze
steeds vermoeider, waardoor
ze zich op een gegeven mo
ment echt overspannen gaan
voelen.
Perfectionisten
Overigens moet daar direct
bij worden gezegd dat niet ie
dereen die hard moet werken
en zich daarbij ook nog eens
ongemotiveerd voelt 'burned
out' raakt. Uit onderzoeken
blijkt dat het vooral de men
sen zijn die een neiging heb
ben tot perfectionisme, die
plichtsgetrouw en ambitieus
'Burned out' ofwel afgebrand komt In alle groepen werknemers voor.
zijn, die moeite hebben met
'nee' zeggen en die meer ver
antwoordelijkheid nemen
dan nodig is.
Het zijn ook de mensen die
veel van zichzelf vragen en
die niet goed voor zichzelf
kunnen opkomen. In de
werksituatie tonen ze veel ir
ritatie, een negatieve 'grond
houding', en een verhoogd
cynisme, onder meer door
een verlies aan eigenwaarde.
Vaak worden ze gezien als
„moeilijke mensen om mee
om te gaan".
Als zakelijk medicijn tegen
'burned out' staat tegenwoor
dig bovenaan: mensen mee
verantwoordelijkheden
ven. In de zorgsector bete
kent dat bijvoorbeeld ver
pleegkundigen op de werk
vloer zelf meer beslissingen
laten nemen en werksituaties
verbeteren. Er is op dat ge
bied een interessant experi
ment aan de gang in ver
pleeghuis 't Laar in Lelystad,
waar naar aanleiding van
ziektemeldingen praktische
werksituaties zijn verbeterd.
Resultaat: het ziekteverzuim
daalde met de helft.
Juiste plek
Directeur De Jong van TRI
AS tekent daarbij aan dat het
heel belangrijk is dat mensen
de juiste scholing hebben ge
noten, waarbij de nadruk ligt
op 'juiste." „Want voor ie
mand die te laag is geschoold
voor een functie kan werk net
zo frustrerend zijn als voor ie
mand die voor zijn baan te
hoog is geschoold. Uit een on
derzoek in Engeland is geble
ken dat 29 procent van 'bur
ned out'-gevallen werd ver
oorzaakt door te weinig scho
ling, 19 procent door te veel.
Ook hier geldt: de juiste man
of vrouw op de juiste plek is o
zo belangrijk".
Zaken als een goede commu
nicatie op het werk, plezier
hebben in het werk en per
soonlijk goed leren inspelen
op veranderingen zijn daar
naast even belangrijk. „Onze
tegenwoordige wereld staat
voortdurend in het teken van
veranderen. Ook in de ge
zondheidszorg geldt dat de
I FOTO RON NAGTZAAM
klant koning is geworden en
dat het 'produkt' voortdu
rend moet worden aangepast.
Als je je werk goed wilt doen,
moet je kunnen omgaan met
onzekerheden."
Daarnaast zijn er, zal blijken
op het komende jubileum:
congres, nog andere 'gouden
regels' van belang om straks
niet te belanden in de lange
rij van 'uitgeblusten': vol
doende rust, op tijd ontspan
ning, beroepsmatig bijblij
ven, op tijd vrij nemen, in het
uiterste geval veranderen
van baan, op tijd opkomen
voor jezelf, je doelen niet te
hoog stellen, een goed sociale
omgeving creëren, en... op
tijd eens iets geheel anders
gaan doen.
Je komt bij de dokter omdat
je spieren al maanden lang zo
pijnlijk zijn dat je niet meer
normaal kunt leven. De dok
ter onderzoekt je en kan
„niks vinden". Wat nu? Ben
je nu een aansteller, of heeft
de dokter gewoon niet gron
dig genoeg gezocht? En als er
dan niets te vinden is, waar
om zou zo'n kwaal dan geen
'echte' ziekte kunnen zijn?
Echt genoeg om zonder gêne
onder ziektewet of wao te
kunnen vallen. Over fibro
myalgie zo heet deze on
grijpbare chronische spier
pijn woedt al enkele jaren
een hevige opinie-strijd in
het Nederlands Tijdschrift
voor Geneeskunde. De inzet
van dat debat is of fibromyal
gie wel of niet als een 'echte'
ziekte moet worden be
schouwd.
Fibromyalgie is een vergaar
bak van een ongelooflijk aan
tal klachten en werd al in
1904 voor het eerst beschre
ven door de Engelse neuro
loog William Gowers. Hij
noemde het fibrositis, ofwel
een 'ontsteking van het bind
weefsel'. Omdat men nooit
een ontsteking heeft kunnen
vinden, doopte men de kwaal
later om in fibromyalgiesyn-
droom (FMS), medisch sjiek
voor 'pijn in bindweefsel en
spieren'.
De belangrijkste klacht is een
maanden of nog langer zeu
rende pijn en stijfheid in
spieren en gewrichten overal
in het lichaam: Alles doet
pijn". Daarbij komt een lange
lijst van ongemakken die
vaak, maar niet altijd, optre
den. Genoemd wordt een ver
pletterende, elke activiteit in
de kiem smorende, chroni
sche moeheid. Verder: slaap
stoornissen (75 procent van
de fms-patiënten slaapt
slecht), chronische hoofdpijn
(55 procent>7 spastisch colon
(een soort verstopping: 50
procent), gevoelens van angst
en depressie, blaasklachten,
een doof gevoel in de ledema
ten, ochtendstijfheid en het
gevoel dat handen en voeten
„Typisch voor fibromyalgie zijn de 18 pijnlijke drukpunten.'
opzwellen. Dit alles verergert
bij kou en vochtig weer. Nie
mand weet precies hoeveel
mensen last hebben van die
klachten. Men schat dat zo'n
10 procent van alle patiënten
die de reumatoloog op zijn
spreekuur te zien krijgt on
der dit syndroom vallen en
meestal zijn dat vrouwen die
jonger zijn dan 50 jaar.
De klassiek opgeleide dokter
wordt wat schichtig van dit
lijstje klachten. Ze geven
hem geen houvast, ze zijn te
vaag, te bizar, ze hebben geen
grootste gemene deler en
kunnen wel op tien verschil
lende kwalen tegelijk slaan.
Bovendien heeft iedereen
wel eens last van Grote Moe
heid, van spierpijn, depressie
of slapeloosheid. Daarbij is
bij dit soort patiënten nooit
een lichamelijke oorzaak van
hun klacht gevonden. In de
spieren is niets afwijkends te
vinden, het bloed is 'goed', op
de röntgenfoto is niets te
zien. „Als de patiënt zegt 'Al
les doet pijn', dan moet u aan
fibromyalgie denken", schre
ven drie Amerikaanse dok
ters een jaar geleden in het
blad Patient Care. Maar een
gemiddelde dokter zal bij de
klacht 'Alles doet pijn' onwil
lekeurig denken aan iets psy
chisch. En inderdaad, fibro
myalgie heette tot tien jaar
geleden ook wel 'psychogene
reuma', een reumatische
kwaal die vooral tussen de
oren zit.
In Amerika zagen een aantal
reumatologen - met als be
kendste M. B. Yunus - af
van het zoeken naar een alles
verklarende lichamelijke af
wijking en benaderden het
probleem eens van de andere
kant. Ze namen de klachten
als uitgangspunt en gingen
na of fibromyalgjepatiënten
een typerend klachtenpa
troon hebben. Twee jaar gele
den nam het Amerikaanse
College voor Reumatologie
hun standpunt officieel over.
Wie langer dan drie maanden
last heeft van 'overal' pijn in
de spieren, en bij drukken op
18 nauwkeurig omschreven
punten bij 11 er van pijn aan
geeft, die heeft in Amerika
nu officieel last van fibromy
algie.
Het Nederlands Tijdschrift
voor Geneeskunde besteedde
daar met twee artikelen uit
voerig aandacht aan, een
keer in 1990 en laatst nog in
januari van dit jaar. Beide ar
tikelen veroorzaakten een
vloedgolf aan ingezonden
brieven.
Enkele dokters vonden de
nieuwe diagnose onzin, een
'schijn- diagnose', een kap
stok voor psychisch onbeha
gen. „Het werkt invalidise-
rend en geeft geen enkel uit
zicht op een afdoende behan
deling", schreef orthopeed
Nollen in 1990. Dat laatste,
van die behandeling, zal nie
mand hem afstrijden. Want
fms is zeer hardnekkig en is
niet of nauwelijks met medi
cijnen te behandelen. Nollen
liet ook weten dat met deze
diagnose de maatschappij
naar de verdommenis gaat
(hij zegt het wat sjieker),
want „ten onrechte gaan
mensen een beroep doen op
de sociale voorzieningen en
arbeidsongeschiktheidsuit
keringen". Een reumatoloog
opperde dat fms-patiënten al
te voren geestelijk niet ge
heel in orde zijn. Dit werd per
kerende post verwoed tegen
gesproken.
Eind vorig jaar wezen een
aantal ingezonden-brieven
schrijvers op de opvallende
overeenkomst tussen het
Chronisch Moeheids Syn
droom (cms) en fibromyalgie.
En inderdaad. Beide kwalen
kenmerken zich door een on
begrepen chronische moe
heid, depressie en spierpijn.
„Toevallige factoren (Libelle-
artikel. tv-uitzending)". zo
schreef een reumatoloog,
„bepalen of de patiënt zich
meldt met de vraag of hij ook
lijdt aan fms dan wel cms".
Toch lijkt het er op dat steeds
meer dokters fms wel dege
lijk een niet moeilijk te stel
len en zeer zinnige diagnose
vinden, want, zo schreef weer
een andere reumatoloog,
„het afsluiten van de strijd
om erkenning geeft al vaak
rust en kan het hervinden
van een nieuwe balans bevor
deren". Die nieuwe balans,
daarover is iedereen het eens,
kan alleen gevonden worden
als de patiënt gesteund door
zijn arts leert om te gaan met
zijn klachten. Maar die diag
nose, ook daar is iedereen het
over eens, is op zich geen re
den voor allerlei claims op so
ciale voorzieningen.
Felle conflicten
„We gaan niet in gevecht met
de patiënt of zijn klacht wel
of niet reëel is", zegt desge
vraagd een arts van een
GMD. „Ondanks het feit dat
er klachten zijn, willen we na
gaan wat de patiënt wel kan.
Op die basis maken we onze
afschatting". Dat dit tot felle
conflicten kan leiden ligt
voor de hand. „Natuurlijk is
fms geen automatische reden
voor een volledige afkeu
ring", aldus mevrouw A.N.
van Dijk van de bloeiende
(5500 leden) Nationale Vere
niging voor Fibromyalgiepa-
tiënten. „Geen enkele ziekte
is dat. Maar er zijn nog steeds
dokters die niet van fms wil
len weten. Bovendien maken
we herhaaldelijk mee dat de
invaliditeit door de GMD veel
te laag wordt ingeschat. Dan
worden patiënten goedge
keurd voor zwaarder werk
dan ze voordien al deden. We
hebben er een dagtaak aan
om deze mensen bij hun be
roepsprocedure te advise
ren". (Nationale Vereniging
voor Fibromyalgiepatiënten.
A. Reijndersstraat B235, 9663
PN Nieuwe Pekela, tel. 05978-
13082).
Miss Pepper
De hond is vermaard
om zijn gezellige aard
en het kwispelen van zijn staart.
De Schoolmeester
Je moet als hond wel van goeden huize komen, wil
je bij je dood de pers halen. Dat deed ze ookMiss
Pepper. Ze was niet minder dan van koninklijken
bloede.
Helaas heeft een onfortuinlijke onderneming haar
het leven gekost. Miss Pepper, de geliefde
borderterrier van koningin Beatrix, heeft haar
onderzoekingslust moeten bekopen met de dood. Ze
is, aldus het bericht dat de Rijksvoorlichtingsdienst
vlak daarna vrijgaf, gestikt in een konijnehol. Dat
had toch niet moeten gebeuren; een hond van nog
geen twee jaar oud, zou het leven in haar omgeving
wat langer hebben moeten kunnen opvrolijken. En
onze koningin, die zeer aan haar gehecht was
Miss Pepper mocht zelfs bij officiële
ontvangsten in de koninklijke paleizen mee in het
gevolg hadden we toch graag langer plezier van
haar terrier gegund.
Buitenstaanders zullen misschien hun schouders
ophalen en mopperen waarom iemand zich
hierover druk maakt. Maar ieder die weet welke
plaats een huisdier kan innemen in het leven van
een mens, ziet dat anders. Zelfs ik die helemaal niet
ben opgegroeid met enig huisdier, die vanwege een
ooit opgelopen hevige beet van een grote hond maar
het liefst uit de buurt blijft van iemands levende
have, kan me toch goed indenken, hoe een geliefd
huisdier kleur en fleur brengt in het bestaan van
zijn baas of bazin.
Misschien zijn er lezers die wenkbrauwfronsend
deze column lezen. Waar maakt ze toch zo'n ophef
over? Al gaat het ook om een koninklijke hond.
Wacht even, beste lezer, er zit een vervolg aan mijn
verhaal.
Na de melding van de dood van Miss Pepper volgde
een nader bericht in de krant. Een of andere,
natuurlijk goedbedoelende hondenclub heeft ervoor
gezorgd dat koningin Beatrix onmiddellijk een
nieuwe hond kreeg...
En dat vind ik nu helemaal onjuist. Wie een verlies
lijdt dat hem veel verdriet bezorgt, heeft recht op
zijn gevoel van gemis. Dat moet niet worden
toegedekt, weggepoetst, afgenomen. Wat voor een
mens geldt, gaat ook op voor een dier. Je kunt het
ene niet zomaar vervangen door het andere. Dat
andere is die ene namelijk niet. Ook koningin
Beatrix heeft er recht op verdrietig te zijn, omdat
haar hond is doodgegaan. En zelf zal ze moeten
bepalen, wanneer ze eraan toe is een andere te
nemen. Je ziet het vaker gebeuren: lieve oma's
komen direct in actie als het lievelingsdier van hun
kleinkind dood is gegaan. Kopen het liefst nog
dezelfde dag een ander.
Waarom zou een kind niet mogen treuren om zijn
verliesWaarom moeten we dat verdriet wegduwen
of verbannen? Miss Pepper was een geliefde terrier.
Nu ze dood is laat ze een leegte achter. Mag onze
koningin alstublieft verdrietig zijn daarom....
;o.2<
Om gebrek aan jodium te compenseren werd jodium aan het (jozo)|
zout toegevoegd.
FOTO: F
Sinds de Tweede Wereldoorlog wordt in de geneeskunde op ruj
me schaal gebruik gemaakt van schildklierhormonen. Voor ve^
mensen is het gebruik van deze stoffen levensreddend. Het bete 1
kent echter wel 'levenslang' slikken. Het eerste schildklierhor
moon werd in 1915 uit dierlijk materiaal geïsoleerd, tot 1987 werd
schildklierpoeder bereid uit varkensschildklieren. Sindsdien
wordt het hormoon Thyroxine uitsluitend synthetisch bereid, L
Dit heeft als grote voordeel dat het hormoon in zuivere vorif f
wordt toegediend en geen verontreinigingen meer bevat. Sinds
de jaren zestig weten we hoe het hormoon in het lichaam wordt
gemaakt. Bij deze bereiding is jodium nodig. Het lichaam maakt
zelf geen jodium en men moet dit dus via het voedsel binnen
krijgen. Gebeurt dit niet vanaf de geboorte dan kan er dwerg-
groei (cretinisme) ontstaan. Jodium werd in Nederland aan het
zout (jozo-zout) met 'jo' van jodium toegevoegd. Men kan het ook
aan brood of aan drinkwater toevoegen.
Hoe het schildklierhormoon precies werkt weten we niet. Het oe
fent in elk geval werking uit op bijna alle organen en is noodza
kelijk voor het goed functioneren van het lichaam. Hoe belangt
rijk het is dat de schildklier goed werkt komt tot uiting bij ziekte
toestanden. 'Hypothyreoidie' is een toestand waarbij de organen
te weinig effect van het hormoon ondervinden. Men spreekt ook i
wel eens van een 'te traag werkende schildklier.' De oorzaak is 1
niet altijd bekend.
Bijbehorende klachten zijn: vermoeidheid, koud gevoel, droge 1
huid, traagheid, gezwollen gelaat, hese stem, traag spreken. Er
zijn meer klachten. Het is overigens zo dat niet iedereen alle
klachten heeft! In Nederland wordt na de geboorte gekeken of
iemand een schildklierafwijking heeft.
Gebruik van schildklierhormoon (merknamen: Eltroxin, Euty-
rax en Thyrax) zorgt ervoor dat men een normaal leven kan lei
den. Het tablet moet op de nuchtere maag worden ingenomen,
omdat dan de opname vanuit de darm naar het bloed het beste is
gewaarborgd. De voor u gewenste dosering hoeft maar een keer
per dag te worden ingenomen. Het aantal tabletten wordt, na
bloedonderzoek, vastgesteld in overleg met de specialist. Be
langrijk daarbij is het welbevinden van de patiënt.
Zelf kan men het beste bepalen of de dosering goed is aan de
hand van de vraag of men zich lekker voelt of niet. De dosering
dient altijd in overleg met de behandelende arts gewijzigd te
worden. In de zwangerschap wordt de dosering nog weieens met
zo 25 procent verhoogd.
He^ hormoon wordt door sommige mensen als vermagerings-
micldel gebruikt. Deze toepassing is gevaarlijk en beslist af te ra
den.
