p
li
mal
Ie
Werklozen worden niet veel
wijzer van nieuw Europa
De wonderen van het informele circuit
I
Op weg naar 1993 (3)
Waar betaal-
ik de minstfc
belasting?
ZATERDAG 28 MAART 1992 4(
Door middel van een maandelijkse 'Europagina' in Finale besteedt onze
krant dit jaar aandacht aan het Europa zonder grenzen dat op 1 januari
1993 van kracht moet worden. Op deze consument-gerichte pagina's
wordt ingegaan op wat de mensen in Nederland in het gewone leven op
een twaalftal terreinen gaan merken (of niet) van het wegvallen van de
grenzen binnen de Europese Gemeenschap (EG). Over de voortgang
van Europa in de praktijk ditmaal de toekomst van de gezondheidszorg.
Als het plan Simons doorgaat heeft de gemiddelde Nederlandse patiënt
weinig in Europa te zoeken. Voor medische beroepsgroepen verandert
er niet veel. Sinds 1975 bestaat het recht op vrije vestiging in elk
willekeurig EG-land. Maar ook hier blijven er struikelblokken. De
maandelijks terugkerende rubriek 'Vragen aan de Eurolijn' komt met
pregnante voorbeelden van een vraag over de grenzen van de interne
markt.
Het thema van volgende maand is: bedrijven en Europa
Een verenigd Europa: ook op bepaalde terreinen van de werkgelegenheid kan het toekomstperspectief biei
FOTO
DEN HAAG Gaat iedereen
die in Nederland geen werk kan
krijgen de komende jaren zijn of
haar geluk zoeken in een ander
land van de Europese Gemeen
schap? In principe kan het. Maar
het ligt toch meer voor de hand
dat vooral de beter opgeleiden
zullen profiteren van de open
grenzen, meent Johan Rens,
hoofd internationale zaken van
de vakcentrale FNV.
Rens: „In zijn algemeenheid kun je wel
zeggen dat meer mensen meer toe
komstperspectief hebben gekregen. De
afgelopen jaren heb je al gezien dat in
bepaalde gebieden in Europa de werk
loosheid is afgenomen doordat werklo
zen die daar woonden elders wel een
baan konden krijgen. Maar in alle lan
den zie je inmiddels de tendens dat be
drijven minder mensen nodig hebben,
maar wel steeds meer hoger gekwalifi-
ceerden. Ik vrees daarom dat de men
sen die nu weinig of geen kansen heb
ben van dat verenigde Europa niet zo
gek veel beter zullen worden. Hooguit
indirect, want doordat de economische
situatie gunstiger is, wordt ook de soci
ale zekerheid zekerder".
Werken in loondienst in het nieuwe
Europa biedt, zo op het eerste gezicht,
ongekende mogelijkheden. Wat let je
nog om in Zuid-Frankrijk muren te
gaan metselen als die streek je toch al
tijd al zo aantrok, of waarom zou je niet
in Italië zieken gaan verzorgen omdat
het werk daar veel beter betaalt? Het
kan allemaal, geen douanebeambte die
je nog tegenhoudt.
Met een Nederlands paspoort kun je in
alle EG-landen hoe dan ook al drie
maanden verblijven (soms langer),
want binnen de EG bestaat vrij verkeer
van personen. Maar wie in het andere
land eenmaal een beroep uitoefent,
krijgt moeiteloos een verblijfskaart die
vijf jaar geldig is. Het is dus niet eens di
rect noodzakelijk daadwerkelijk te emi
greren en de andere nationaliteit aan te
nemen. Zo'n verblijfsvergunning wordt
meestal eenvoudig verlengd, zij het niet
onbeperkt. Bovendien is de eventuele
terugkeer naar Nederland, bijvoor
beeld op latere leeftijd, een stuk moei
lijker voor Nederlanders die een ande
re nationaliteit hebben aangenomen.
Diploma's
Wie 'verhuist' moet er wel rekening
mee houden doorgaans geen kans te
maken op sommige overheidsbanen,
zoals politie, diplomatieke dienst en de
fensie-ambtenaar. Ook zijn diploma's
in veel landen minder waard dan in Ne
derland. Niet zelden moet men op
nieuw examen doen of zelfs de studie
opnieuw beginnen. Dat geldt met name
voor verpleegkundigen, die in elk EG-
land een andere titel en status hebben
en aan andere eisen van opleiding en
ervaring moeten voldoen.
Wie straks bijvoorbeeld liever als 'syge-
plejerske' (Denemarken) door het le
ven wil gaan, zal er rekening mee
moeten houden dat een aanvullende
opleiding nodig is. De EG is inmiddels
wel druk bezig om diploma's gelijk
waardig te maken en het Centraal Bu
reau Arbeidsvoorziening werkt tevens
aan een studie naar een automatisch sy
steem daarvoor.
Natuurlijk duikt ook het probleem van
de taal op. Al mogen de landen officieel
niet discrimineren en zeker geen men
sen uit andere EG-landen weigeren die
de taal niet of onvoldoende beheersen,
in de praktijk zal het daar vaak wel op
uitdraaien. FNV'er Johan Rens wijst
erop dat dit soort problemen zich min
der voordoen in beroepen waar vooral
met de handen wordt gewerkt, zoals de
bouw. Niet voor niets hebben nu al zo'n
dertigduizend bouwvakkers hun geluk
in Duitsland gezocht, waar ten eerste
werk voor ze is en ten tweede een aan
trekkelijker beloning in het verschiet
ligt. Sommigen zijn er gaan wonen, an
deren reizen dagelijks heen en weer of
wonen er doordeweeks in een pension.
Johans Rens: „Het zou verkeerd zijn te
doen alsof met de open grenzen het pa
radijs voor de werknemers is aangebro
ken. Alle landen van de EG kennen
hun werkloosheid en niet zelden in de
zelfde sectoren. De kans op werk wordt
niet direct groter. En niet overal wordt
beter betaald en lang niet overal kun je
aan een woning komen. We moeten dat
Europeaniseren dus niet overdrijven.
De eenwording wordt o.ok wel als alibi
gebruikt om veranderingen door te
drukken die niets met Europa te maken
hebben. Dat kan gaan om reorganisa
ties in bedrijven, maar ook om de dis
cussie over de betaalbaarheid van de
sociale zekerheid, die puur nationaal
geregeld is, maar waarbij politici steeds
meer verwijzen naar Europese ontwik
kelingen als ze erop willen bezuinigen".
Eisen
Veel bedrijven internationaliseren in
snel tempo en dat stelt hogere eisen aan
zowel de opleiding als de mobiliteit van
het personeel. Terwijl menig werkgever
overal in Europa kantoren opent, al
dan niet na een fusie of samenwerking,
wordt van de werknemers verwacht dat
ze niet meer vastzitten aan één plaats.
Gezin of geen gezin. Veelal kunnen
menseq die weigeren een tijdje in een
ander land te werken de kans op een
carrière zelfs wel vergeten. Van Rens:
„Het is niet altijd zo somber, want veel
mensen vinden het wel degelijk leuk
om zo af en toe eens te veranderen, om
leuker te kunnen wonen en niet zelden
in een gunstiger belastingklimaat te bi
vakkeren".
Van Rens voorziet vooralsnog zeker
geen leegloop van Nederland. „O nee.
Over het algemeen gaan mensen niet
zo snel naar een ander land. Er zijn veel
factoren, zoals familie en culturele ach
tergrond, die je aan je geboorteland
binden". Wie toch gaat, valt onder het
recht van het land waar men werkt,
maar verliest niet de rechten die in Ne
derland zijn opgebouwd voor verzeke
ringen en pensioenen. Soms wordt een
bewijs van goed zedelijk gedrag of eer
baarheid geëist. In die gevallen is een
uittreksel van het strafregister voldoen
de.
Beloning
Naar de letter mogen Nederlanders in
het buitenland niet anders worden be
loond dan de 'autochtone' werknemers,
gelden dezelfde arbeidsvoorwaarden,
hetzelfde recht op huisvesting en bij
stand of andere sociale voorzieningen.
Of dat in werkelijkheid het geval is,
wordt wel eens betwijfeld. Wie in Ne
derland een uitkering heeft, maar n
het buitenland vertrekt, verspeelt
recht op die uitkering. Er zijn echte
diverse sociale diensten die als exp
ment in overleg met het arbeidsbun tc
nog blijven doorbetalen totdat de uit
ringsgrechtigde in het buitenland w
heeft gevonden. Daarbij geldt
maximum van twee maanden.
Rens: „Als je een uitkering hebt, m
je beschikbaar zijn voor de Nederla
se arbeidsmarkt. Ga je naar een an
land, dan kan dat niet meer, dus
speel je de uitkering. Dat is op zich
delijk. Maar het gebeurt ook wel da
iemand naar pakweg Frankrijk g
maar daar toch geen werk vindt,
heeft hij geen recht op Franse bijsta
Dat is pas het geval als je er een m
maal aantal dagen hebt gewerkt,
het is een goed idee om zo iemand
even door te betalen, zodat hij sne
de gok zal wagen. Tenslotte is het
een besparing als een uitkeringsgere
tigde werk heeft, waar dan ook.
wordt echter al gedacht over een
steem waarbij alle arbeidsbureau»
Europa gegevens met elkaar uitwi
len, zodat je bijvoorbeeld in Den H
kunt zien wat voor banen er in en r
Bordeaux zijn. Zo'n systeem is niet
voudig, maar het zou wel veel pro
men oplossen. Nu is die Europese
beidsmarkt toch een stuk minder
zichtelijk".
Werken buiten Nederland,
maar binnen die straks zo
hechte Europese
Gemeenschap een
probleem is het niet.
Althans, dat zijn de
ervaringen van Mare
Geerards in Barcelona en
Mirjam Hijns in Bretagne.
Er waren geen
papierwinkels waar ze
doorheen moesten, geen
gedonderjaag met
autoritaire ambtenaren of
weifelende werkgevers.
„Toen ik eenmaal aan tafel
zat voor het
sollicitatiegesprek hoefde
ik m'n universiteitsdiploma
niet eens te laten zien. Het
was dik in orde. Dat ik hier
toen nog semi-illegaal zat,
was allemaal zo erg niet".
ROTTERDAM Dank zij een
erfenisje van zijn grootmoeder
valt voor Mare Geerards (31) in
Barcelona goed te leven. Maar
als hij het geld er straks door
heen heeft gejaagd „Dan zit
ik aan de grond en moet ik weer
een baan zoeken", zegt hij laco
niek. Makkelijk zat.
Onlangs was hij even terug in Rotter
dam. Stappen met vrienden. Uitgere
kend in de stad die de grootste kroeg
dichtheid van Nederland kent sloeg de
schrik hem om het hart. Het opwinden
de punk-etablissement van vroeger kon
hij niet meer vinden. Hij kon hoe dan
ook niet veel meer thuisbrengen, daar
langs de Maas. „Verschrikkelijk. Toen
zijn we maar een vage kroeg ingedoken
met van die proletenbakken Merce-
dessën en BMW's voor de deur.
Was het enige alternatief dat we had
den".
In Barcelona voelt Geerards zich stuk
ken beter op z'n plaats. Jammer alleen
dat de winkels van twee tot vijf gesloten
zijn. Het heeft lang geduurd voordat hij
daaraan ging wennen. Daar staat weer
tegenover dat de restaurants niet slui
Mirjam Hijns: Zo dicht bij huis en toch zoveel cultuurverschil. Met de Engelsen lag je daarentegen constant onder tafel".
m FOTO: JET BELGR4l/ER
ten op het moment dat een fatsoenlijk
mens net honger begint te krijgen. „En
lange rijen voor de vele bioscopen".
Dat laatste is niet onbelangrijk voor ie
mand die jn Barcelona aan de filmaca
demie studeert. „Veel musea, veel con
certen, prachtige architectuur en een
aangenaam klimaat". Aardige mensen
ook, hoewel de Catalanen de naam
hebben gesloten te zijn. Dat was Geer
ards eerlijk gezegd nooit opgevallen.
De Catalanen zijn kennelijk niet opge
wassen tegen de ongegeneerde direct
heid waarmee de bon-vivant („volgens
vrienden") hen tegemoet treedt. „Bo
vendien ben ik een buitenlander en dat
vindt men als snel interessant", zegt
Geerards, sabbelend aan artisjokblade-
Krijgsraad
In Tilburg rondde hij in „een jaar of
acht" zijn studie psychologie af. Binnen
drie weken werd hij uit militaire dienst
ontslagen. De soldaat slikte geestver
ruimende pillen om wakker te blijven,
weigerde zijn uniform aan te trekken en
belandde na een of ander akkefietje via
de krijgsraad bij de dokter. Hij kon wel
gaan.
In Den Haag bezocht hij de Vrije Aca
demie, maar brak de opleiding scena
rioschrijven af, ging in Rotterdam wo
nen („Den Haag vond ik een suffe
stad"), voltooide een post-academische
opleiding informatica (via het arbeids
bureau) en werd afgewezen voor de
Filmschool in Brussel.
Toen sloeg de liefde toe. Een vriendin
netje uit Barcelona kwam op bezoek.
Hand in hand gingen ze in oktober 1990
terug. Eerst volgde hij nog snel een cur
sus Spaans („met van die koptelefoons
op m'n harses") en Geerards schreef
zich in bij de Filmacademie te Barcelo
na. Via via werd snel woonruimte ge
vonden. Niks woonvergunning. Vooral
contacten zijn belangrijk in Barcelona.
Dat bleek eens temeer toen Geerards
besloot een baan te zoeken. Toegege
ven, hij had zijn uitkering uit Nederland
meegenomen, maar in het peperdure
Barcelona komt een mens daar niet van
rond. Leraar Engels zou-ie worden, al
thans dat hadden bekenden zo gere
geld. „Veel gaat hier mondeling, via de
informele circuits. Ik moest commer-
cieel-Engels doceren voor een bedrijf.
Toen ik eenmaal aan tafel zat voor het
sollicitatiegesprek hoefde ik m'n uni
versiteitsdiploma niet eens te laten
zien. Het was dik in orde. Dat ik hier
toen nog semi-illegaal zat, was allemaal
zo erg niet. De werkgever hield wel
premies in".
Ten onrechte, zo bleek later, maar hij
spaarde zich de moeite het geld terug te
krijgen; de ambtelijke Spaanse molen
draait bepaald stroef.
Privéles geeft hij nog steeds. Leerlingen
melden zich aan de hand van annonces
in kroegen en winkels. Geerards heeft
straks mogelijk wederom werk nodig,
maar daar breekt hij zich het hoofd niet
over. Hij heeft in de filmbranche wat ij
zers in het vuur liggen. Geerards zegt
zelf last te hebben van „een verkeerd
soort ijverigheid". In de zin dat het hem
geen geld oplevert. „Dat ik financieel
geen vaste grond onder de voeten krijg,
is te wijten aan m'n eigen laksheid. Wie
wil kan hier zonder problemen geld
verdienen. Zeker sinds januari van dit
jaar, toen de officiële regels met even
tuele obstakels werden veranderd".
Mirjam Hijns (26) keerde wel terug
naar Nederland. Eigenlijk was dat niet
de bedoeling, maar het gebeurde. Te
gelijkertijd staat vast dat ze ook weer
zal vertrekken.
Het liefst wilde ze zo ver weg als maar
mogelijk was voor wie zich inliet met
Eurocamps, een organisatie die door
heel Europa mensen zocht voor werk
zaamheden op hun kampeerterreinen.
Het werd uiteindelijk Bretagne, in feite
iets te dicht bij huis, maar a la. Een zo
mer lang werkte ze er. Hijns leerde wat
aardige mensen kennen en besloot te
rug te gaan. Ze ging naar Rennes, naar
haar vriend. Het arbeidsbureau hielp
de Nederlandse aan adressen van werk
gevers. „Als het leuk was, zou ik ervoor
onbepaalde tijd blijven. De eerste an
derhalve maand ik had genoeg
geld heb ik een beetje rondgedold,
geen fluit uitgevoerd". Echt veel moei
te heeft ze er niet voor gedaan, maar
toen ze werkelijk werk nodig had, was
het binnen een week geregeld. „Ik solli
citeerde bij een maatschappij die veer
diensten onderhield van St. Malo naar
Jersey, Guernsey en Southampton. Ik
spreek vier talen en dat vonden ze per
fect. Ze regelden zelfs een huis in- En
geland of Frankrijk, maar dat had ik
niet nodig. Ik kon bij de ouders van m'n
vriend wonen. Op de boot moest ik de
zeezieken oppeppen en mensen voor
zien van toeristische informatie". Haar
basissalaris was niet om over naar huis
te schrijven, maar door de vele uren die
ze maakte, kwam er zeven maanden
lang toch een aardig bedrag binnen. „Ik
stopte onder meer omdat ik heel slecht
contact had met de kapitein, een echte
autoritaire Engelsman. Met name met
de Franse meisjes aan boord was het
contact ook niet denderend. Spontaan
reageren om er met z'n allen wat van te
maken, daar keken ze maar raar van
op; een ander gevoel voor humor ook.
Zo dicht bij huis en toch zoveel cultuur
verschil. Met de Engelsen lag je daar
entegen constant onder tafel. Maar het
leven met de vrienden in Bretagne zelf
was aangenaam. Een andere cultuur,
mooie natuur en feesten waren er ge
noeg. De Fransen kunnen ook niet van
de wijn afblijven. Na die zeven maan
den ging ik even terug naar Nederland
om m'n ouders en vrienden op te zoe
ken. Toen kreeg ik een huis aangebo
den. Het zag er zo aardig uit dat ik het
heb genomen. Aan de ene kant heb ik
er spijt van dat ik het niet heb doorge
zet om in Frankrijk een eigen huis te
vinden. Bij de ouders van m'n vriend
was ik toch te veel op visitie, ik was me
te veel aan het aanpassen. Het vinden
van een eigen huis en een nieuw baan
tje was zeker gelukt. Het is eigenlijk net
zo gemakelijk als in Nederland".
Nu wil Mirjam Hijns eerst de pabo af
maken. Ze treft momenteel voorberei
dingen om stage te lopen op een school
in Zuid-Frankrijk, waar ze „wie weet,
blijft, als het allemaal goed loopt".
Werken in het buitenland is tamelijk
eenvoudig, weet ze inmiddels, zeker
voor wie bereid is er enige moeite voor
te doen.
Ook verdiept ze zich als aankomend
onderwijzeres in de Turkse taal en Pa
piamento. Hijns lijkt een voorliefde te
hebben voor blikverruimende maatre
gelen. „Dingen die nieuw en anders
zijn, hebben mijn interesse. ,Ik laat alles
aan het lot over. Gewoonlijk ga ik m'n
gevoel achterna en daardoor ben ik te
weten gekomen wat ik leuk vind". En
ach, misschien komt ze ook wel niet in
Zuid-Frankrijk terecht, maar in Cura
sao of zo. „Of het noorden van Neder
land. Dat is ook al zo anders, ook een
beetje buitenland".
VRAGEN AAN
DE EUROLIJN
da
Diana Klever, informatrice van de
rolijn: „Dat is een nogal ingewikl
verhaal. Elk land heeft op dit punt.l Si'
danks de wens tot harmonisatie, zijd to
gen systeem en zijn eigen cultuur, jfo
een extreem voorbeeld te noemen:]
wordt in Griekenland beschouwd
eerste levensbehoefte en nauwelijks !lc
last, in Denemarken geldt een i 11
hoge alcoholaccijns. Ook de tarie mi
voor inkomstenbelasting varil lij]
enorm. Ons land geldt hier als dui|mj
land, voor de laagste IB-tarieven i»
je in Griekenland, Spanje of Porti:1*
zijn. Maar wie zich tot deze lage t|Je^
ven aangetrokken voelt, moet zichfde
realiseren dat je er maar weinig voo tie
rugkrijgt. Het peil van de overhi^
voorzieningen, zoals onderwijs, I
zondheidszorg en openbaar vero
ligt in landen met een lage belasim£
druk onder het niveau dat wij gevige:
zijn. Overigens variëren ook de bW
rieven nog aanzienlijk: in Denemal^
betaal je bijvoorbeeld 22 procent, tlr^e
18 procent hier".
„Om in een ander EG-land te kuilrist
werken en dus onder het belastingj?m
me in dat land te vallen, hoefje niejlaa
veel voorwaarden te voldoen. Je o ,n
een geldig EG-paspoort hebben erj, a£
arbeidscontract van een 'zekere dj
De overheid mag je vervolgens j ek
verblijfsvergunning weigeren. Alletf °c
Portugal en Spanje geldt voor zelf! e
dige ondernemers een beperking. »»er
die wordt per 1 januari 1993 opa ,U£
ven". 21C'
„Overigens heeft iedereen het reclj11?6'
met behoud van uitkering en alle vrlc'
keringen gedurende drie maandtr^
een van de twaalf lidstaten naar weT^
zoeken. Vervolgens is er nog de nren
lijkheid de verblijfsvergunning iif
land zelf met zes maanden te vei"
gen. De uitkering vanuit Nede£*e
vervalt dan wel, je moet kunnen aran
nen over eigen middelen van besta|lrac
beschikken". fen
l00|
Voor meer Europese vragen, de Eui12
06-8392 F,e>
als
