1
II
mal
Ie
'Die rooien'
werden een
gewone vakbond
I
£aid6e Qowiant
ZATERDAG 28 MAART 1992
Op de televisie een 'schreeuwlelijk', bij de Nederlandse
Politiebond (NPB) een gevierd man. Leen van der Lin
den (51) verlaat na dertig jaar de vakbond om bij de Am
sterdamse politie als adviseur 'arbeidsomstandigheden'
te gaan werken. Een gesprek over provo's, politietrouw
aan het gezag, kritiek op ministers die er „écht niets van
snappen" en over de jonge soldaat Van der Linden als
gevaar voor de staatsveiligheid.
LEEN VAN DER LINDEN VERLAAT NA
30 JAAR NEDERLANDSE POLITIEBOND
AMSTERDAM - NPB-voor-
zitter Leen van der Linden had
tijdens bestuursvergaderingen
een geheel eigen stijl van rege
ren. Een hartgrondig uitgeroe
pen vloek, die hem bij de Alge
mene Christelijke Politiebond
terstond een motie van wantrou
wen zou hebben opgeleverd, liet
hij volgen door de mededeling:
„Als jullie maar niet denken dat
ik dat ga doen". Van der Lindens
gezag maakte verdere stemming
overbodig. Begonnen met een
typemachine in de kofferbak om
in alle uithoeken van Nederland
bezwaarschriftjes te tikken,
groeide hij uit tot 'Mister NPB'.
Maar dertig jaar politie-vakbond
hadden Van der Linden murw
gemaakt. „Voor sommige din
gen kon ik niet meer warmlo
pen". De Amsterdamse hoofd
commissaris Nordholt haalde
Van der Linden binnen.
Voor Van der Linden zal de overstap
een rare gewaarwording zijn. Hij is bij
na vergroeid met de vakbeweging. Zijn
vader bracht het via de vakbeweging
„met vijf jaar lagere school" als beto-
narbeider tot wethouder. Oudere broer
Jaap nu nog werkzaam bij de Bouw
en Houtbond FNV zat in het be
stuur van de jeugdafdeling van de Ne
derlandse Vereniging van Vakcentra
les, 'Jonge Strijd'. Het maakte indruk
op de jonge Leen te Puttershoek, die
zich op zijn vijftiende ook aansloot.
„Van huis uit kregen we sociaal denken
mee. Je moest iets voor anderen doen,
want anders veranderde er nooit iets in
de maatschappij".
Hij trouwde met de dochter van de
toenmalige voorzitter van de handels-
en kantoorbediendenbond Mercurius,
NVV-voorloper van de latere Dien
stenbond FNV. De twee ontmoetten el
kaar tijdens het organiseren van pink
sterkampen voor 13-jarige kinderen
van NVV'ers. „Als je die leeftijd be
reikte kreeg je een week vakantie van
de vakbond. Zo ging dat in die tijd. De
vakbond was een cultuur, daar hoorde
je bij, die zorgde voor je".
Subversief
De enige negatieve beoordeling over
hemzelf die Van der Linden ooit kreeg,
was van een legerofficier die zei dat hij
niet geschikt was voor een leidingge
vende functie. „Dat scheelde me drie
maanden diensttijd. Soldaten hoefden
niet zo lang als onderofficieren". Van
der Linden-senior mocht destijds aan
de militaire inlichtingendienst uitleg
gen wat dat toch was met hun Leen, die
op de kazerne als subversief element
werd gezien. „Ik had een keer in de
trein, op weg naar huis, een grote mond
gehad over de oorlog in Nieuw-Guinea.
Ik blies de zaak op waar officieren bij
zaten. En ik had een keer een pamflet
van de communistische jeugdbond
ANJV aangenomen op het station en
zonder het te lezen in de binnenzak van
mijn uniform gestoken. Op de kazerne
leegde ik mijn zakken op tafel. Kwam
er vervolgens een onderzoek hoe dat
papier daar kwam. Dat snapte ik niet.
Ik kon al 200 kinderen in de maat laten
zingen, had natuurlijk al het een en an
der van de wereld gezien. Ik was inder
daad niet geschikt voor het leger".
Toeval
Toeval bracht Van der Linden bij de
Nederlandse Politiebond. Hij wilde
naar Amsterdam waar zijn vrouw werk
te, had daar ook wel wat contacten bij
de vakbond. De NPB was, na jarenlan
ge discussie, net aangesloten bij de
NVV. Een agent wilde eigenlijk niet bij
'die rooien' horen. „Als Arie Groene-
veld (NW-voorzitter, red.) in het
weekeinde iets moedigs zei, hadden we
maandag geheid een paar opzeggin
gen". Wat Van der Linden bij zijn in
diensttreding in 1962 niet kon bevroe
den, was dat de Nederlandse politie aan
de vooravond stond van een tumultueu
ze periode. Provo ontstond, de kritiek
op de politie die in lange zwarte jas met
de gummiknuppel deze beweging tege
moet trad, was niet van de lucht. De
jonge Van der Linden had het inmid
dels tot boekhouder geschopt, maar
was tevens verantwoordelijk voor de
kadercursussen bij de NPB die hij naar
NVV-voorbeeld opzette. „Ik draaide
dan die film van Louis van Gasteren,
'Omdat mijn fiets daar stond', om dis
cussies los te maken. Wat een tijden! Ik
heb nog meegemaakt dat commissaris
Koppejan de provo's bij het Lieverdje
weg wilde laten halen en ze ergens bui
ten de stad wilde neerzetten. Zodat ze
die avond niet meer bij het Lieverdje
konden komen. Ik hield hem voor dat
zoiets voor één keer misschien ludiek
was, maar dat hij er geen instrument
van moest maken. Dat was hij wel van
plan".
Kernafval
Van der Linden werd in 1969 bestuur
der voor de NPB, middenin de roerige
tijd. Een NPB-congres in Assen behan
delde de houding van de Nederlandse
politie als het zou komen tot protesten
tegen het opslaan van kernafval in zout-
koepels. Het NPB-bestuur zou de leden
adviseren zich bij het protest aan te
sluiten. Met de minister werd overlegd
wat te doen met de gewetensbezwaar
den die geen kerncentrale wilden bewa
ken. „Dat werd geaccepteerd, die wer
den uit de wind gezet. Kijk, je werkte
natuurlijk wel bij de politie. Iemand die
tegen geweld was, daar konden we als
bond niets meer voor doen. Die trok
ken dan meestal zelf wel de conclusie
op te stappen. Een vegetariër werkt
niet in het slachthuis". De kaderleden
van de NPB waren doorgaans progres
siever dan de gemiddelde NPB-leden
op de politiebureaus. „De maatschap
pij was in beweging, voor de politie was
dat een schok. Provo's die op de weg
gingen zitten werden er met de knuppel
vanaf geslagen. Terwijl ik dacht: 'Wat is
er nou eigenlijk aan de hand?' Op het
NPB-bureau hadden we geweldige dis
cussies, de tegenstellingen speelden
ook intern. Voor het eerst werden poli
tiemensen in burger ingezet, vandaag
de dag zijn dat de aanhoudingseenhe
den. Veel collega's herinneren zich nog
dat ze tijdens charges vaak hoorden
roepen: 'niet slaan, niet slaan... ik ben
een collega!' Het liep allemaal nog niet
zo geolied".
Rapport
„Ik mobiliseerde de jongéren. De NPB
had sowieso alle kritische politiemen
sen in de gelederen, maar de jongeren
haalde ik stiekem voor kadercursussen
bij elkaar. Dat is nog een hele rel ge
weest, het bestuur wist daar niets vanaf.
Ik denk nog steeds dat ik in 1976 in
Amersfoort tot voorzitter werd geko
zen door de steun van die jongeren die
ooit mijn bijeenkomsten bezochten".
Van der Linden was nog maar net voor
zitter toen een groep jonge politie-offi-
cieren, waartoe ook Van der Lindens
nieuwe baas Nordholt behoorde, met
een rapport over de politie kwam dat
door de toenmalige bewindslieden in
de onderste lade van de bureaus werd
gelegd. Maar Van der Linden bracht
het rapport breeduit in de kranten. De
politie werd er in afgeschilderd als een
rigide, in zichzelf gekeerde organisatie,
sterk hiërarchisch gelaagd. Wat een po
litiebureau aan informatie binnenkwam
haalde nooit de korpsleiding, bleef er
gens steken. De politie moest dichter
bij de mensen komen te staan, open
staan voor maatschappelijke ontwikke
lingen, een belangrijke bijdrage leveren
aan de kwaliteit van de samenleving.
De ideeën van de jaren zestig kregen
hun effect op de politie. Van der Lin
den: „Tachtig procent van de tijd ging
in tien procent van het werk zitten. De
kwaliteit van het werk en de effectiviteit
stonden ter discussie. Dat rapport haal
de de hele Nederlandse politie onder
uit, de gevestigde orde althans. Er wer
den dan ook direct pogingen ohderno-
men die groep buiten spel te zetten.
Leen van der Linden achteloos achterover leunend: „De huidige minister Dales van binnenlandse zaken is op haar manier een goede
politieminister. m FOTO: DIJKSTRA/WILLEM TEN VELDHUYS
Maar uiteindelijk zijn ze goed terecht
gekomen. En niet dank zij het Neder
landse commissarissencircuit".
Malieveld
Volgens Van der Linden is de heden
daagse politieman beter in staat maat
schappelijke ontwikkelingen te volgen.
Ook het vakbondswerk is in politie-ge-
lederen volgens hem 'gewoon' gewor
den. En de resultaten zijn er, vindt van
der Linden. „De politieman wordt niet
meer beloond als een ongeschoolde ar
beider, zoals in de beginjaren zestig nog
het geval was. Voor mij is dat een van
de grote verbeteringen die de laatste
dertig jaar zijn aangebracht". De de
monstraties op het Haagse Malieveld
waar in 1987 16.000 politie-ambtenaren
demonstreerden, waren voor Van der
Linden een succesvol, maar ook angstig
avontuur. „Konden de mensen zichzelf
in de hand houden? Dat was de vraag.
Want anders zou die actie zich tegen
ons keren. En in 1989, toen in heel Ne
derland acties waren, waren we ons be
wust van onze verantwoordelijkheid:
één ambulance die door falend politie
optreden te laat in een ziekenhuis
kwam en de actie was door bepaalde
ochtendkranten totaal afgemaakt.
Maar het is niet gebeurd. Het was een
keerpunt, want agenten demonstreer
den immers niet. In 1983 was het ons
door de rechter zelfs nog verboden".
Politiek
Het is gedaan met de rust in het NPB-
kantoor als Van der Linden de kwalitei
ten van de Nederlandse ambtenaren,
de politiek en zeker die van de minis
ters onder de loep neemt. Hij windt
zich op over ex-minister De Korte. Van
der Linden zag hem nooit: „Die man
zat er echt alleen voor zichzelf'. En
over Wiegel: „Die kon goed recht in de
camera kijken en daar is alles mee ge
zegd". Van Dijk was een „boekhouder"
en met de „aardige" Rietkerk kon Van
der Linden „goed een borrel drinken".
Er zijn volgens Van der Linden teveel
politieministers geweest die tijdens de
verkiezingen zeiden pal achter 'hun'
politie te staan, maar vervolgens vier
jaar lang wegbleven. Molly Geertsema
zei in de jaren zeventig ooit tegen Van
der Linden, die acties aankondigde als
looneisen niet werden ingewilligd:
„Dan hadden deze mensen maar niet
bij de politie moeten gaan". Over de
huidige minister Dales van binnenland
se zaken lijkt Van der Linden weinig
klachten te hebben: „Je komt bij haar
binnen en na tien minuten weet je pre
cies hoe ze er over denkt en wat ze voor
je wil doen of niet. Boem! Daar hou ik
van, van die manier van werken. En dan
hoef ik het helmaal niet met haar eens
te zijn, op haar manier is ze een goede
politieminister. Ik moet minister Dales
en deze regering meegeven dat zij ten
minste eindelijk aan de reorganisatie
zijn begonnen. Daarover heb ik in de
politiek al discussies gehoord zolang ik
in het NPB-bestuur zit".
„Probleem bij de reorganisatie die nu
aan de gang is, is dat de politie uit het
oog dreigt te verliezen dat het werk
doorgaat. Het zal de burger een zorg
zijn of de arbeidsvoorwaarden voor
agenten deugen. Het werk blijft liggen,
dat is duidelijk. Als ik toch zie wat er in
de regio allemaal wordt afvergaderd.
Het ziet er nu naar uit dat de reorgani
satie langer gaat duren dan was ver
wacht. De politie moet er daarom voor
zorgen dat ze het werk weer snel op
pakt. Anders brengt het schade toe. In
de top zijn ze allemaal bezig met hun
baantjes. Logisch, iedereen verkeert in
onzekerheid".
Motivatie
Over de motivatie van de Nederlandse
agent hoeft niemand zich zorgen te ma
ken, vindt Van der Linden. Weliswaar
is de agent volgens hem minder bereid
de maatschappelijke problemen die in
de politiek opgelost moeten worden, op
hun rug te nemen, maar de gemiddelde
agent laat het er niet bij zitten. „Het
overgrote deel is erg met hun beroep
bezig. Op onze congressen gaat het
over geld en arbeidsvoorwaarden, maar
de helft van de tijd praten we over het
plezier in het werk. De vraag hoe we
moeten vookomen dat de burger denkt
dat-ie niet meer bij ons aan kan klop
pen, dat soort dingen. Voor de gemid
delde agent is het geweldig frustrerend
als hij merkt dat zaken die hij aan
brengt niet tot vervolging leiden. Of als
iemand aangifte van diefstal komt doen
en hij moet zeggen dat er weinig kans is
dat er ook maar iets mee gebeurt. Ik
heb eens tegen minister Van Dijk ge
zegd: 'Als u geen geld heeft voor meer
politie, dan moet u zo moedig zijn te
zeggen wat de politie dan niet meer
hoeft te doen'. We moeten de burger
niet blijven voorliegen dat de politie al
les aankan. Om tot een redelijke poli
tiezorg te komen zou er twintig procent
personeel bij moeten, zo met de natte
vinger gerekend. In een efficiënte orga
nisatie natuurlijk, niet weer allemaal
van die adjudanten 'gevonden vliegtui
gen' erbij".
Voorlichter
Treinkapingen, terrorisme, schietpar
tijen; de voorzitter van de Nederlandse
Politiebond liet er, niet gehinderd door
ook maar één minuut politie-ervaring,
zijn licht over schijnen. Soms was Van
der Linden zo duidelijk dat hij kritiek
op zijn houding kreeg. In 1986 advi
seerde hij agenten die met terrorisme
werden geconfronteerd „snel in te pak
ken en weg te wezen". Van der Linden
bedoelde dat de politie niet was toege
rust op de beveiliging tegen terrorisme.
De gewraakte uitspraak van de NPB-
man zou drempelverlagend werken
voor terroristen die iets in Nederland
van plan waren, reageerde het Centrum
voor Informatie en Documentatie Is
raël. „Ik was een tijd lang voorlichter
van de Nederlandse politie. Als ze de
politietop niet voor de camera kregen,
lieten ze mij weer opdraven. Daar ben
ik mee gestopt, de mensen dachten
'daar heb je die 'kletser' Van der Lin
den weer'. Bij de acties van 1987 en
1988 heb ik me wel eens aan Koffeman
(voorzitter van de Algemene Christelij
ke Politiebondde, red)geërgerd. Publi
citeit moest het doel van de acties die
nen, vond ik, niet zijn eigen doel: Kof
feman is destijds heel snel bekende Ne
derlander geworden".
Enthousiasme
'Den Haag' en de televisiekijker
moeten het vanaf deze week zonder
Van der Linden doen. Zelf zegt hij dat
zijn gezondheid geen beslissende rol
speelde bij de beslissing tot vertrek. De
fysieke conditie van de gemiddelde Ne
derlandse agent mag dan achterblijven,
bij de NPB-voorzitter is het geen pro
bleem: Van der Linden loopt drie keer
in de week ongeveer tien kilometer
hard. Toch zagen zijn collega's dat Van
der Linden vaker een vermoeide, soms
zelfs ongeïnteresseerde indruk maakte.
Van der Linden: „De druk is van de ke
tel, ik word niet meer geleefd door de
agenda. Vakbondswerk staat nooit stil,
dat moet je met veel energie doen. Die
reorganisatie had ik met verve kunnen
afmaken, maar opnieuw een discussie
over de verhoging van de contributie...
nee, dat niet". In 1986 al verzuchtte
Van der Linden moe te worden van mi
nisters en ambtenaren die voor de zo
veelste keer over samenvoeging van de
Nederlandse politie spraken zonder te
weten wat er in het 'politieveld' leefde.
Ook toen al zei hij zich nog met weinig
enthousiasme in de Haagse plannen te
verdiepen, omdat ze daar toch maar om
de hete brij heen draaiden. „Dertig
keer heb ik de politiek erover gehoord,
twintig keer was ik bij een hoorzitting
over de politie. Ik heb een keer geroe
pen: 'Ik kom hier niet meer, ik doe het
niet meer'. Uiteindelijk ging ik toch,
omdat ik daar ook zat voor die indivi
duele politie-ambtenaar. Nou hoef ik
niet meer, anderen gaan dat doen. Ge
lukkig".
Nieuwe rijken in P
Budapest leren stijl
i!
ïtP-
:Kl
i
me.l 1
offelk
BUDAPEST Eva Koertvelyes ziet!
niet uit als een vrouw die aan de
Marx Universiteit in Hongarije een
heeft behaald in de sociale economie.
Ze kwam afgelopen week een coffe
shop in Budapest binnenzwiers
schudde de bontjas van haar schoudtj
en wierp een blik op haar Cartier horlj
ge. Ze legde uit dat ze net terug was yï
een vakantie op de Caribische Eiland}
en dat ze al de hele week te laat wasj do
weest voor haar afspraken. Koertvelj AC
is mede-oprichtster en hoofdredactri
van Elite, een chic maandblad voon)E
high-society. Doelgroep van het blad ikl
het groeiend aantal welgestelde Hoez
garen.
Eva Koertvelyes vertelt haar 60.000la
zers wat het betekent om rijk te zien
hoeveel ze hun bedienden moeien
betalen, hoe ze zich moeten kled|ui
voor deftige diners en wat voor drai eS|
jes ze moeten drinken. Eva, die vollei
autodidact is, is een goeroe geword
van duurdoenerij; Hongarije's eerP°{
raadsvrouw op het gebied van stijl vcfle
een pas bevrijde generatie die weii oi
ervaring heeft met winst en succes, .ipj
moest mijn marxistische bul in de
nau gooien", zei ze. „Maar ik weet
dat het mogelijk is om zelfs met heP'
maal niets opnieuw te beginnen". oli
Elite is niet het enige blad voor de Het
gaarse nouveau riche. Er zijn talrie I
tijdschriften die betrekking hebben nn
het zakenleven, met zelfvoldane kapi Serj
listische namen als Personal Profit eei
Cash Flow. Maar Eva Koertvelyes, «;rd
lange, bleke vrouw van rond de deinst'
is de enige uitgever die aandacht Ing.
steedt aan belangrijke details zoals 'etl
juiste manier om een vlinderdas ird
strikken en het verschil tussen clai
avondmaal en een avondpartij. :ht
„Voor mensen die deze dingen al len
hele leven kennen is het gemakkelijiek
aldus Eva. „Maar in Hongarije bqtlc
nen we eigenlijk pas sinds kort te lev nvt
Mensen willen weten hoe ze elegige
kunnen worden". -ka
n t
Onbereikbaar
Maar voor de grote meerderheid bei
de Hongaren zal dat doel onbereikblat
blijven. Hoewel het land indruk hJe e
gemaakt op zijn westerse partners i :t\
zijn stabiliteit en economische voor ne
gang na de val van het communisme ar
ven de meeste gezinnen nog steeds;ma
per boven de armoedegrens en wor loc
ze bedreigd door een stijgende wielj
loosheid en een inflatie van meer en
dertig procent. cel
Maar voor een gelukkige mindert
die zichtbaar groeit, heeft de val var
communisme de deur geopend
een rijkdom die enkele jaren gele*at
nog ondenkbaar was. Koertvelyes' p>°g
ner bij Elite is Zsuza Mihalyi, de 3(frg
rige vrouw van Gabor Dicso, diredjuw
van één van de succesvolste privé-jn
dernemingen in Hongarije. oe
Het bedrijf van Dicso, Kontrax, v;ri
vier jaar geleden opgericht met eenpijg
pitaal van ruim 3000 gulden. Het le\clr;
kopieerapparaten, faxen en andere r
chines aan bedrijven. Het afgelot
jaar maakte Kontrax een winst vair^
miljoen gulden, en de volgende maüz
wordt een nieuw hoofdkantoor betd
ken, het eerste kantoorgebouw in M<
dapest met een landingsbaan voorlig
kopters op het dak. De nieuwe rijkdi
die wordt vertegenwoordigd doorf1 A
drijven als Kontrax, is het best te JIS
aan de stroom luxe auto's die gejèei
keerd staan voor de beste restaurigÊ
van Budapest; en aan de zwembade£a,
de rijkste buitenwijken van de stac
de advertenties in de kranten waarirf
clame wordt gemaakt voor dienicd
waar men voorheen nog nooit vanüs
gehoord zoals plastische chirurgiejg
zonnecentra. Maar er zijn ook njj
verborgen tekenen van de groeiei
welvaart. De Amerikaanse ambasif.
in Budapest verstrekte het afgelcfl^
jaar meer dan 60.000 toeristische visin t
Corruptie p
Niet iedereen is blij met het succeslr
het post-communistische tijdpee'
Sommige mensen klagen dat de siektc
ke boulevards van de hoofdstad woi
verpest door opzichtige casino's,e r
pless bars en snackbars.
Er zijn bovendien donkere vermoei5'1.)
over de bronnen van de nieuwe P8'
dom. Er worden herhaaldelijk bescP a
digingen geuit over corruptie er^u
wordt gesuggereerd dat voorm;Fei
vooraanstaande communisten hun ea
nis hebben gebruikt om lucratieve
deltjes op te zetten.
Ook het vertonen van extravagant l®r
drag wordt meestal niet gewaarde
De man met de sportieve jekker,k
Reebok gymschoenen, het gouden ve'
tinkje en de blondine naast zich ii^
Mercedes wordt vaak gezien als vi
der van het systeem. Veel van de oi'
re Hongaren die hun communisti SJ'
idealen nog niet helemaal hebben1 va
zworen, vragen zich af wat er van 1 '.mi
garije terecht moet komen. lnt
Ook Eva Koertvelyes is het doelwit
weest van agressieve jaloezie: haarre^
te witte BMW werd op een nacht vi
smeerd met rotte groente. Om ven w
provocatie te vermijden is ze nu 21
haar wagen in te ruilen voor een tkc
kleihere Volkswagen. Maar voor!
rest heeft Koertvelyes geen spijti
haar roeping de rijken te vormen.' R
zijn al genoeg kranten en tijdschil
voor mensen die over armoede V
lezen. Ons werk is mensen vermaP,
Wij willen dat de Hongaren hur n<
aangenaam doorbrengen".
The Sunday Times
