De onzin van
de plicht tot
legitimatie
'Ceidóc Somcmt'
Hoogleraren strafrecht verontrust
Legitimatiebewijzen zijn er inmiddels te
over, maar niemand is verplicht ze bij zich
te dragen. Als het aan het kabinet ligt, zal
iedereen die werkt zich in de toekomst op
zijn werk wèl moeten kunnen legitimeren.
FOTO: MILAN KONVALINK4
genomen. De politici leren totaal niet
van de intellectuelen. Ze lezen hun
boeken niet eens. Dit is toch geen tijd
dat de wetenschap in aanzien staat? Ik
wil niet op de man spelen. Zeker,
Hirsch Ballin komt wel uit het weten
schappelijke en intellectuele milieu,
maar hij is nu politicus. Hij wil nu sco
ren. Dat is het spel en dan gaat het niet
om het nadenken. De politiek is abso
luut niet bereid om kennis te nemen
van deze discussie", aldus 't Hart.
Volgens de Amsterdamse hoogleraar
Rüter schermen de politici met schijn
oplossingen. Rüter zegt het nog ster
ker: de algemene legitimatieplicht
werkt zelfs averechts. „Het zijn alle
maal schijnoplossingen die verslechte
rend werken. Als het om zwartrijden
gaat, dan zit het probleem niet bij de
identificering van de dader, maar bij
het feit dat er geen conducteur meer op
de tram zit. Laten ze die terughalen.
Als CDA en VVD wat willen, dan
moeten ze de werkgevers bestraffen die
illegalen aan het werk houden. Laten
zij de charme van het illegale werken
maar eens weghalen door die bollente-
lers harder aan te pakken. Maar dat
doen ze niet, want dan kom je aan hun
kiezers. CDA en VVD doen voortdu
rend alsof zij de criminaliteit bestrijden,
maar met een volstrekt verkeerd con
cept in de hand. Het is de slechtste be
strijding die je kunt bedenken door het
accent op de repressie en niet op de
preventie te leggen. Ik zeg het u nog
sterker: iemand met valse papieren kan
zich in een land met een legitimatie
plicht veiliger voelen dan in een land
waar ze die plicht niet hebben. Want nu
moet je iets verder gaan kijken dan een
papiertje lang is", aldus Rüter.
Schalken van de VU zou ten langen les
te nog wel willen overwegen om zwart
rijders te verplichten zich te legitime
ren, maar de uitgebreide legitimatie
plicht op het werk is voor hem uit den
boze. „Je kunt toch zo naar een bedrijf
stappen en vragen: Geef me de loonlijst
even". En dan loop je door het bedrijf
en je vraagt links en rechts de mensen
even naar hun naam. Zo mijnheer, u
staat niet op de lijst, heeft u daar een
verklaring voor? Dat is toch veel effec
tiever en eenvoudiger?".
Oorzaken
Geen van de hoogleraren waagt zich
aan beschouwingen over de vraag waar
om de legitimatieplicht momenteel
zo'n populair onderwerp is. Volgens
Schalken kunnen alleen de betreffende
politici dat naar hun eigen eer en gewe
ten beantwoorden. Alken professor 't
Hart van de Universiteit van Leiden
vermoedt enkele oorzaken. „De oor
zaak van de politieke bereidheid komt
voort uit internationale druk. In ver
schillende landen om ons heen, zoals
België en Duitsland, kent men al een
algemene legitimatieplicht. Maar de
discussie hierover leidt tevens af van de
economische problemen".
De Nijmeegse hoogleraar Corstens ver
klaart de politieke discussie als 'volko
men onzin'. „CDA en PvdA hebben in
het regeerakkoord afgesproken dat er
een legitimatieplicht moest komen. Dat
is toen als dé oplossing van criminali
teitsbestrijding naar voren gebracht en
aan de mensen verkocht. Toen werd
het een politiek onderwerp. Hoe meer
je er over praat, hoe meer de mensen
gaan denken dat het een oplossing is.
Maar vanuit de wetenschap schrijven
we er niet over. Waarom niet? Omdat
het geen serieuze oplossing is".
door
HILDEBRAND BIJLEVELD
keld verhaal, maar ik heb er ook voor
geleerd en ik weet dus dat het helemaal
niet zo ingewikkeld ligt. Natuurlijk is
dit voorstel bedoeld voor een algemene
legitimatieplicht. Het gaat gelden als
een machtsmiddel, als middel om de
macht te demonstreren. Wat gebeurt
er: U krijgt op een bepaald moment
woorden met een politieman en om u te
intimideren vraagt hij naar uw papie
ren. Dat is de praktijk".
Schijnheiligheid
Rüter en Schalken delen de opvatting
dat de legitimatieplicht in de eerste
plaats bedoeld is voor het opsporen van
illegale vreemdelingen met alle gevol
gen van dien. Schalken vreest voor raz
zia's in de grote steden en Rüter is bang
voor discriminatie. Rüter: „Dit beleid
kenmerkt zich door een verschuiving
van preventie naar repressie. Denkt u
nu heus dat ze straks naast zestien
zwarten ook nog eens zestien bleekge-
zichten gaan controleren om de schijn
van discriminatie tegen te gaan? Ge
looft u nou echt dat ze straks in de kas
sen tegen een Westlandse kaaskop zeg
gen: „Mag ik uw papieren even zien?"
Natuurlijk niet. Ze stampen in een keer
door naar die groep Tamils achterin de
kassen".
„Ongeveer tien jaar zit het CDA op die
algemene legitimatieplicht te drammen
vanuit een volstrekt verkeerd concept
van criminaliteitsbestrijding. Ze
moeten niet doen alsof de legitimatie
plicht nodig is om vreemdelingen naar
hun identiteit te kunnen vragen, want
dat kan nu ook al. Voor hen geldt die
plicht al lang. Het kabinet wil nu echter
bereiken dat straks ook op straat ge
controleerd kan worden. En dan krijg je
situaties als bij de rassenrellen in Bel
gië. Denkt u dat de BVD geen gelijk
heeft met die waarschuwing voor ras
senrellen? Ik heb hun rapport zelf gele
zen. Daar staat het precies in. Èen alge
mene legitimatieplicht geeft eerder
aanzet tot rassenrellen. Als een bank
overvallergestoken in een rood jasje de
benen neemt, denkt u dan dat ze ineens
ook alle mannen in een blauw jasje
gaan aanhouden om de schijn van dis
criminatie te voorkomen? Vergeet het
maar. Mijnheer, we hebben het over
katholieke schijnheiligheid. Maar ja, te
)EN HAAG De intellectuele
erontwaardiging over invoering
an de legitimatieplicht groeit.
ir 10 Raadpleging van vier vooraan
staande hoogleraren strafrecht
:ert dat zij er grote bezwaren te-
en hebben en bang zijn voor
assenonlusten door selectieve
ontrole. In gesprekken begin-
ien de vier ondervraagde hoog-
raren beschaafd. Ze noemen
invoering van de legitimatie-
app licht in de eerste plaats onge
wenst, vervolgens niet effectief
in tenslotte worden ze boos.
e een verwijt minister Hirsch Ballin
in justitie „katholieke draaikonterij",
ander waarschuwt voor onvermijde-
jke razzia's, een derde beticht CDA-
actieleider Brinkman van „populisme
in het gevaarlijke soort" en de vierde
)emt het voorstel volkomen onzin,
et PvdA-idee om de plicht tot enkele
edrijfssectoren als de bouw, glastuin-
duw en in de havens te beperken ach-
n de meesten een vriendelijke vorm
onnozelheid in wetgeversland.
leen van de vier hoogleraren ziet enig
ut in de legitimatieplicht die op stapel
aat. Maar ze zijn wel bezorgd over de
olitieke discussie. In hun ogen bete-
het kabinetsvoorstel met een
icht tol legitimatie bij belangrijke
anktransacties, zwartrijden in het
penbaar vervoer, op het werk en bij de
iciale dienst onbetwist de feitelijke in-
oering van de algemene legitimatie-
icht.
of. mr. dr. F.M.C.J Schalken van de
ije Universiteit in Amsterdam zegt:
- ,lk geloof dat je er alleen nog aan ont-
- comt als je werkloos bent en de hele
ag thuis blijft zitten. Maar dan mag je
et kabinetsplan geen beperkte legiti
matieplicht noemen, zoals wordt gesug-
;reerd".
ijn collega van de Universiteit van
msterdam, prof. mr. dr. C.F. Rüter,
Demt de formulering van minister
irsch Ballin „volkomen kletskoek.
'irsch Ballin houdt een heel ingewik
zin. Het enige waar je voor zorgt, is dat
je een nieuw strafbaar feit creëert, bo
venop de andere gepleegde strafbare
feiten. Maar de criminaliteit gaat het
niet tegen. Een crimineel wil immers
juist anoniem blijven. Die neemt voor
het plegen van delicten toch geen iden
titeitsbewijs mee? Je krijgt hoogstens
wat extra valse papieren in omloop", al
dus Corstens.
De Leidse hoogleraar straf- en straf
procesrecht prof. mr. A.C. 't Hart ziet
een nog veel fundamenteler bezwaar
tegen de invoering van de algemene le
gitimatieplicht. 't Hart meent zelfs dat
de Nederlandse regering het publieke
rechtsbesef op ernstige wijze onder
graaft. 't Hart: „Ik ben bang voor een
bepaald type maatschappij. Als ik
Brinkman hoor zeggen dat iemand die
zijn hondje uitlaat of in een bejaarde
noord woont niets heeft te duchten,
dan is dat een soort populisme met alle
gevaren van dien. Het past in een trend.
Het aaneensluiten van databanken
(computerbestanden), registratie van
etnische minderheden op het werk
noemt u het gerust classificatie
en straks de algemene legitimatieplicht
doen me de vraag stellen of we banger
moeten zijn voor de criminaliteit of
gen dommigheid helpt niets", aldus
Rüter.
Schalken, die tevens voorzitter is van de
klachtencommissie van de Amsterdam
se politie, weet uit eigen ervaring dat
controle op identiteitsbewijzen niets
helpt. Schalken: „Vreemdelingen zijn
immers juist eerder geneigd hun identi
teitsbewijs thuis te laten dan Nederlan
ders. Ze zijn als de dood die dingên
kwijt te raken. Straks krijg je dus dat
met name de gekleurde Nederlander
zich moet gaan legitimeren. Als je de
bedoeling hebt alle illegalen uit Neder
land te verwijderen, dan moet je het po
litieapparaat drastisch uitbreiden.
Maar dat is niet de bedoeling en het ge
beurt ook niet. Het beleid is er nu op
gericht de criminele illegalen op te spo
ren. Een legitimatieplicht draagt daar
niets aan bij".
Fundamenteel
juist voor de criminaliteitsbestrijding en
degenen die de orde moeten handha
ven".
„De rechtsstaat is meer dan datgene
wat democratisch besloten wordt. Het
heeft ook te maken met de kwaliteit
van de aangewende middelen. De ei
genheid van de burger, zijn vrijheid,
zijn privacy, de menselijke autonome
ontwikkeling komt in gevaar. Dan is de
democratische legitimatie van zo'n be
sluit een farce. Alle zaken worden als
aparte discussiepunten op tafel gelegd,
maar gezamenlijk zijn ze uitzonderlijk
gevaarlijk. Als je de menselijke gedra
gingen zo controleerbaar maakt, dan
komt de vrije ontwikkeling van stand
punten in gevaar", aldus 't Hart.
Populisme
Vanaf de Nijmeegse Universiteit stelt
prof. mr. G.J.M Corstens dat de legiti
matieplicht in het kader van de crimi
naliteitsbestrijding overbodig is en zelfs
extra moeilijkheden voor de politie zal
opleveren. „In het kader van de mis
daadbestrijding heeft het totaal geen
De Leidse hoogleraar is tamelijk ont
goocheld over de politici. Het 'gevaar
lijke populisme' van Brinkman be
schouwt hij als een voldongen feit waar
niets tegen te doen valt. „In de politiek
wordt puur praktisch en op een heel
korte termijn gedacht. Men vraagt zich
alleen af hoe het overkomt in de media
en op de kiezers. Maar het democra
tisch rechtsbegrip wordt daardoor weg-
