)ver politie,
lolitici
n pasjes
Onze kerfstok
faatwerk nodig bij legitimatieplicht
-idaeSomant
OPINIE
Brave Jantje
ZATERDAG 28 MAART 1992
N 'T HOUT
Turk, Marokkaan of
lamer in dit land zou
grotelijks belazerd
i. Zaterdagmiddag
de hele Nederland-
>litieke top, Lubbers
ok incluis, naar Am-
im om mij in de
hoogdravende ter-
lan het hart te druk-
Zaterdagavond lees
de krant dat diezelf-
ïbbers, Kok en hun
in het kabinet
;ezind besloten heb-
;en legitimatieplicht
roeren.
maatregel - daarover
iedereen het eens - die
ste instantie bedoeld is
politie beter in staat te
i illegaal in Nederland
yende vreemdelingen
sporen. Met andere
en: het zullen vooral
in met mijn 'verdachte'
jk zijn die straks te pas
Dok te onpas zullen wor-
ingehouden met het be-
ïmiddellijk hun Neder-
fe versie van het 'Ausweis'
m.
;nkt dat de Nederlandse
zich niet aan zulk soort
ninatie zal bezondigen,
de berichten eens lezen
fee inval bij Blokker in
rmalsen. Met 120 man,
wie ME'ers, grote her-
>nden, overvalwagens en
en helikopter omsingel-
politie het betreffende
:ijn. Toevallige passan-
chten dat het om het op-
van een Colombiaanse
ebende ging of het in be-
lemen van een wapen-
lal van de Rote Armee
lucT
erke
nee, die ganse politie-
was uitsluitend samen-
nter :ken voor de opsporing
llegale vreemdelingen,
de legitimatieplicht
nog niet was inge
beten de agenten de
r-mensen met een don-
^rlijk het woord 'kwar-
:spreken. Wat het doel
daarvan was, vermeldden de
berichten niet. Het zal wel zo
geweest zijn dat iedereen die
'koewartje' zei of iets derge
lijks mee moest. Dat blijkt ook
uit de trotse politieverklaring
na afloop dat op die manier
tien 'echte' Nederlanders een
rit naar het bureau bespaard
was gebleven.
En hoeveel illegalen dacht u
dat de Geldermalsense razzia
opleverde? Twee.
Onfris
Hoe heeft het zover kunnen
komen dat een land als Neder
land, dat zichzelf bovendien
nog steeds zeer tolerant en
vreemdelingvriendelij k
waant, een 'Ausweis' gaat in
voeren en zijn politie toestem
ming geeft voor acties die tot
voor kort vereenzelvigd wer
den met de Grüne Polizei of
andere onfrisse organisaties?
Zoals wel vaker ligt de schuld
bij de politiek. Vanaf het mo
ment dat het IJzeren Gordijn
in Oost-Europa werd opge
haald, is het kabinet-Lubbers-
/Kok gebiologeerd 'geraakt
door de vrees dat ons welva
rende landje overspoeld zou
worden door honderdduizen
den, zo niet miljoenen naar
luxe smachtende Oostduit
sers, Polen, Tsjechen, Bulga
ren, Roemenen, Russen, Wi-
trussen, Oekraïeners, Esten,
Letten, Litouwers, Kazaken,
Tataren enzovoort enzovoort.
Aanvankelijk was die angst
nog enigszins reëel. Dagelijks
toonde de televisie beelden
van hele horden Oosteuropea
nen die op drift waren geraakt.
Deze mensen trokken vooral
naar Oostenrijk en de Bonds
republiek, maar ook een land
als Italië kreeg zijn portie (Al
banezen). Zeer onder de in
druk van dit gebeuren besloot
de Nederlandse regering tot
een rigide toepassing van de
vreemdelingenwetten. Alleen
loepzuivere politieke vluchte
lingen - mensen die het risi
co lopen in eigen land zwaar
gestraft of zelfs gedood te wor
den zouden nog worden
toegelaten, plus natuurlijk
de gezinsleden van reeds toe
gelaten allochtonen. Alle ande
re asielzoekers, inclusief vrou
wen en kinderen, dienden
voortaan geweerd te worden.
PvdA-staatssecretaris van jus
titie Kosto kweet zich met zo
veel verve van die taak, dat hij
de bewondering wekte van
rechts en de afschuw van ui
terst links, zoals bleek uit de
bomaanslag op zijn huis door
de RaRa. Maar zelfs daardoor
liet de staatssecretaris zich
niet van zijn stuk brengen.
Met kracht bleef hij proberen
de grenzen van ons land voor
alle 'economische vluchtelin
gen' gesloten te houden. En in
de gevallen dat hem dat niet
lukte (Vietnamezen, Russi
sche joden) wist Kosto nog wel
een paar methoden om de be
treffende vreemdelingen het
leven zuur te maken. De
staatssecretaris was wel zo eer
lijk dit in het openbaar toe te
geven. Hij voegde eraan toe
dat zijn hardvochtig lijkende
beleid werd ingegeven door
het streven bij potentiële ge
lukzoekers de indruk weg te
namen dat Nederland voor ie
dereen overvloeit van melk en
honing.
Bombardementen
Of de autochtone Nederlan
ders nog niet voldoende ge
masseerd waren door dit soort
uitspraken van hun leiders,
werden ze ook nog eens ge
bombardeerd met berichten,
verhalen en reportages over
een Ghanese drugsbende met
haar hoofdkwartier in Amster
dam Zuid-Oost. Hoofdcom
missaris Nordholt kwam per
soonlijk op televisie bevesti
gen dat er circa tienduizend
Ghanezen illegaal in de Bijl
merwonen. Veel Haagse politi
ci, met name van CDA en WD,
toonden zich geschokt en ver
bijsterd door deze 'invasie'.
Na dit soort mediabombarde-
menten is het niet te verwon
deren dat de gemiddelde Ne
derlandse burger enigszins pa
nisch is geworden voor vreem
delingen. Het is nu ongeveer
zover dat iedere gekleurde
man of vrouw in ons land het
risico loopt te worden aange
zien voor een drugshandelaar
of op z'n minst een onwettige
arbeider die Nederlandse
werklozen het brood uit de
mond stoot.
Ook genieten de allochtonen
steeds minder politieke be
scherming. De ministers en
staatssecretarissen van de
PvdA, de eerst aangewezen be
schermheren, zwijgen in alle
talen. Zij lijken zich vooral het
hoofd te breken over de vraag
hoe zij straks nog eens vier
jaar op het regeringspluche
kunnen zitten. Daardoor blij
ven alleen de Tweede-Kamer
fractie van de PvdA en de vak
beweging over als invloedrijke
instanties die het opnemen
voor de buitenlanders.
Kalsbeek
Het waren de vakbonden die
het initiatief namen voor de
grote manifestatie in Amster
dam tegen racisme en vreem
delingenhaat. Het zijn ook de
bonden die bezwaar maken te
gen het verplicht dragen van
een 'pasje' op het werk. Maar
als de voortekenen niet bedrie
gen staan zij daarin binnen
kort alleen. Bondgenoot PvdA-
fractie lijkt het hoofd reeds in
de schoot te leggen.
Verklaarde juridisch woord
voerster Ella Kalsbeek zondag
en maandag nog dat een legiti
matieplicht voor alle zes mil
joen werknemers 'te gek voor
woorden' was, woensdag zong
fractieleider Thijs Wöltgens op
een partijbijeenkomst in Vel-
sen een ander liedje. Bij nader
inzien vindt de PvdA de voor
stellen van het kabinet aan
vaardbaar, mits de garantie
wordt gegeven dat de werkne
mers zich ook met een be
staand document (rijbewijs,
paspoort) zullen kunnen legiti
meren en dus geen duur nieuw
pasje behoeven te kopen.
Wilt u nog weten waarom Wölt
gens zijn partijgenote Kals
beek, die zich volkomen te
recht op het regeerakkoord
had beroepen, heeft terugge
floten? U kunt het hem eigen
lijk het beste zelf vragen wan
neer hij bij u in de streek een
spreekbeurt komt houden.
Want de landelijke politiek
wordt tegenwoordig het liefst
ver van Den Haag 'gemaakt'.
Maar voor het geval dat voor u
toch een beetje bezwaarlijk is,
wil ik wel een poging doen tot
verklaring.
Wöltgens is zich rot geschrok
ken van de mededeling van
zijn collega Elco Brinkman in
het Friese Buitenpost, dat het
CDA de legitimatieplicht zono
dig alleen met steun van de
WD door de Kamer zou jas
sen. Dat mocht in geen geval
gebeuren, vond de PvdA'er,
want het CDA zou zich dan wel
eens in de steek gelaten
kunnen voelen. En dat zou
weer het risico kunnen inhou
den dat de christen-democra
ten na de volgende verkiezin
gen naar een andere coalitie
partner gaan uitzien.
r TOMMEL
kabinet heeft beslo-
pt invoering op be-
schaal van een le-
fetieplicht voor alle
llanders en voor de
Verblijvende vreem-
|en. Zo stond het vo-
fceek zaterdag in alle
feerwerp roept emotione-
(cties op, in de eerste
|^bij hen die de Tweede
loorlog bewust hebben
naakt, maar ook bij an-
-I Zeker voor D66, dat pri-
jescherming hoog in het
£l heeft en dat er ervan
J dat de overheid zich zo
ilogelijk moet bezighou-
jet de privé-aangelegen-
']van de burgers, ligt een
iatieplicht gevoelig,
look met vandalisme in
«nbaar vervoer, het ge
rommel met zwart geld en het
zwartrijden zijn wij allerminst
ingenomen; wij willen even
min ontkennen dat een betere
controle op illegale arbeid al
leszins gewenst is. Vanuit deze
invalshoek bekeken is er veel
voor te zeggen aan iemand die
met een half miljoen contant
geld bij de bank verschijnt een
legitimatiebewijs te vragen en
zijn of haar naam te noteren.
In dat soort gevallen wordt al
leen naar een legitimatiebe
wijs gevraagd als er een goede
reden voor is. Datzelfde geldt
in het .geval van zwartrijden.
Wie geen vervoersbewijs kan
tonen, kan naar het legitima
tiebewijs worden gevraagd.
Ook daar is naar ik meen niets
op tegen. En wie het identi
teitsbewijs dan niet bij zich
heeft krijgt een zwaardere
straf. Ook dat is logisch.
Vreemdelingen
Lastiger is het met de controle
op illegaal in ons land verblij
vende vreemdelingen. Tot nu
toe is er een groot verschil tus
sen vreemdelingen en Neder
landers. De eersten moeten
zich volgens de huidige wetge
ving altijd kunnen legitime
ren, de laatsten nooit. Door het
regeringsvoorstel wordt dit
verschil kleiner en dat is posi
tief.
Het mag echter niet zo worden
dat de politie iedere gekleurde
persoon die zij tegenkomt in
principe gaat beschouwen als
een illegale vreemdeling die
dus om het identiteitsbewijs
moet worden gevraagd. Dat
zoy hoogst discriminerend zijn
voor onze gekleurde landgeno
ten.
De minister van justitie heeft
toegezegd dat het niet zal gaan
om 'uiterlijke kenmerken'.
Maar waar zal het dan wel om
gaan? Om het spreken van Ne
derlands? Dat lijkt mij even
min een geschikt criterium.
Daar komt bij dat de leer mis
schien wel goed is, maar dat de
praktijk zich daarvan - wel
licht in de loop der tijd - heel
geleidelijk zal afwenden. Men
maakt niemand wijs dat de
blanke, goed geklede Engels
sprekende zakenman die uit
een limousine stapt, met even
veel interesse zal worden beke
ken als de Surinamer die in
een oud autootje door de stad
rijdt. En een groep Japanse
toeristen zal wéér anders wor
den bezien.
Te veel ruimte voor de vreem
delingenpolitie kan leiden tot
willekeur en discriminatie, te
weinig ruimte betekent dat de
identificatieplicht geen feite
lijke betekenis heeft. Er is dus
maatwerk nodig. Op dit punt
zal er met het kabinet nog uit
voerig moeten worden gespro
ken. Daarbij zal ook de fraude
bestendigheid van de identifi
catiekaart aan de orde moeten
komen, want wij hebben geen
behoefte aan een nieuwe pas
poortaffaire.
(Dick Tommei is lid van de
Tweede Kamer voor D66.)
Iemand is pas vreemdeling als je daarnaar
door RIK IN 'T HOUT
Waarom maakte de onthutsing op het gezicht van
Jan tje Pronk mij zo aan het lachen? Die vraag
kwelde mij woensdagavond nadat ik de minister
had zien reageren op de mededeling van
Indonesië dat Nederland met zijn
ontwikkelingshulp voortaan de boom in kon. Met
recht sprak Pronk van een zeer verrassende
ontwikkeling. Welk Derde-Wereldland slaat een
jaarlijks cadeautje van 350 miljoen gulden af? En
het is natuurlijk ook waar dat het hooghartige
gebaar van president Suharto consequenties zal
hebben voor de arme Malelërs die nu nog
profiteren van door Nederland gesubsidieerde
projecten.
Alle reden dus voorde minister om onthutst te
zijn, zou je zeggenen geen enkele reden om in
lachen uit te barsten. Waarom deed ik dat dan
desalniettemin? Omdat erop het gezicht van
Pronk nog iets anders te lezen stond, namelijk het
ongeloof van de Brave Hendrik die ondanks zijn
voorbeeldige gedrag wordt afgerost doorzijn
onderwijzer. Jantje Pronk was echt verbijsterd
dat die meneer Suharto in het verre Jakarta hem
plots zo onheus bejegende. Waar had h ij dat aan
verdiend?!
Had Jan juist niet z'n uiterste best gedaan om zijn
eigen PvdA te weerhouden van strenge
strafmaatregelen tegen Indonesië na het
'incident' op Oost-Timor? En God wist hoeveel
moeite hem dat had gekost. Want het was
natuurlijk een onvervalst bloedbad geweest dat de
Indonesische soldaten hadden aangericht op
Timor, op een deel notabene dat niet eens van
Indonesië is! Want al wordt het oosten van het
eiland sinds 1975 bezet gehouden door Javaanse
troepen, volgens de Verenigde Naties maakt het
nog steeds deel uit van het grondgebied van
Portugal.
Welnu, was het dan niet heel knap van Pronk
geweest dat hij de zeer boze PvdA-fractie tevreden
had weten te stellen met eenflauwekul-
maatregel? Het opschorten van de gesprekken
over nieuwe ontwikkelingsprojecten Het
mocht wat! Indonesië had daar nog geen seconde
pijn van gehad. En had bovendien de
Nederlandse regering deze maatregel niet pijlsnel
ingetrokken toen president Suharto aankondigde
dat de bevelvoerende officieren op Oost-Timor
ontslagen of zelfs gestraft zouden worden?
Welaan, waarom moest Indonesië zich dan toch
en notabene per brief beklagen over
irritante bemoeizucht van Nederlandse kant? En
waarom moest er in dat schrijven verwezen
worden naar hetgeen Nederland in Indië heeft
uitgespookt in de koloniale tijd? „Buiten alle
proporties!", snikte onze Janneman voorde
microfoon van de AVRO-radio.
Op dat moment moet hij met smart teruggedacht
hebben aan de jaren zeventig, toen hij minister
was in het kabinet-Den Uyl. Dat waren nog eens
tijden! Jantje kon toen straffeloos dwepen met
Fidel Castro en Che Guevara en hij mocht gerust
proberen in woord en daad op de Cubaanse
revolucionarioste gelijken. In die tijd zou de
volgebaarde Scheveninger er niet over gepeinsd
hebben een 'verachtelijk rechts regime als dat van
generaal Suharto, zelf een massamoordenaar
immers', naar de mond te praten.
Maar als kandidaat voor het kabinet-
Lubbers/Kok had Pronk een andere toon
aangeslagen. De tijden waren veranderd en hij
moest mee veranderen wilde hij voor Wim Kok
acceptabel zijn als minister. Deze neo-realist
verwacht alle heil van het bedrijfsleven en moet
dus niets hebben van revolutionair elan. Wilde
Pronk opnieuw regeerder worden, dan diende ook
hij rekening te gaan houden met de belangen van
Nederlandse ondernemingen in den vreemde.
Zoals een Franse koning in vroeger eeuwen al zei:
Parijs is wel een mis waard.
Maar net als die monarch moet Pronk dan ook de
consequenties willen dragen van zijn
geloofsverandering. Ik bedoel: als Suharto
aanstoot neemt aan zijn woorden, hoe voorzichtig
die ook geformuleerd zijn, dan moet Jan bereid
zijn tot excuses. Weigert hij dat, dan schaadt hij
de miljardenbelangen van het Nederlandse
bedrijfsleven in de Gordel van Smaragd die
natuuurlijk niet voor niets zo genoemd wordt.
Zou Onze Jan daarom zo onthutst gekeken
hebben? Zag hij al voor zich hoe hij, ooit de
wapenbroeder van Fidel en Che, straks naar
Canossa, eh Jakarta moet om aldaar Zijne
Doorluchtige Hoogheid sultan 'Suharto de
Rechtse' desnoods barrevoets om vergeving te
smeken? Ik zie dat wel al voor me. Hahahahaü!
s er een groot verschil tussen vreemdelingen en Nederlanders. De eersten moeten zich volgens de huidige wetgeving altijd kun-
itimeren, de laatsten nooit. Door het regeringsvoorstel wordt dit verschil kleiner en dat is positief. foto: anp
Iemand die niets op z'n kerf
stok heeft zal ook geen reden
hebben tegen de legitimatie
plicht te zijn. Dit vaak gebruik
te argument rechtvaardigt
voor veel mensen het verplicht
dragen van een identiteitsbe
wijs. Het deugt echter niet.
Het typerende van een (alge
mene) identificatieplicht
- en daar gaan we hard naar
toe is namelijk dat het geen
onderscheid maakt tussen ie
mand die redelijkerwijs ver
dacht is en iemand die redelij
kerwijs niet verdacht wordt.
Terecht constateerde minister
Hirsch Ballin onlangs dat ie
mand pas vreemdeling is als je
daarnaar gevraagd hebt. Heeft
hij geen identiteitspapieren bij
zich, dan kan ook moeilijk
vastgesteld worden dat de be
treffende persoon al of niet il
legaal in vreemdelingschap
ons land bevolkt. Als het niet
aan iemands uiterlijk is te
zien, dan maar aan zijn papie
ren. Dus menen de voorstan
ders van de legitimatieplicht
dat iedereen deze papieren
moet kunnen tonen, want al
leen dat maakt dnderscheid
naar kleur en geur bij controle
ongedaan. Als dat de serieuze
en consequente redenering is
van strevers naar rechtzinnige
rechtshandhaving, dan is dat
sympathiek maar tegelijk be
dreigend.
Het is in elk geval consequen
ter dat het aanwijzen van be
paalde groepen met een natte
vinger. En het is bedreigend
omdat het in een rijtje maatre
gelen past dat de vrijheidszin
beperkt.
Dat rijtje begon met het fiscale
nummer dat onder de politieke
bezwering werd geïntrodu
ceerd dat het alléén voor de fis
cus zou gelden. Maar beloftes
in de politiek zijn niet zo duur,
dus werd het nummer toch ge
koppeld aan de registratie bij
sociale zaken en de sociale ver
zekeringen. Nu is een kabi
netsvoorstel gedaan waarin
het nummer ook voor onze
pensioenen zou moeten gaan
dienen, oproepbaar is bij de
studiefinanciering, opvraag
baar wordt bij arbeidsbureaus
en beschikbaar is voor nage
noeg alle opsporingsinstan
ties.
Nu komt het identiteitsbewijs
er aan, begint een omvangrijk
registratiesysteem en omwille
van de rechtvaardigheid gaan
we systematisch registreren
waar wie zich op welk moment
bevindt. Want dat gebeurt be
slist als we in de wet vastleg
gen dat iedere werknemer zich
verplicht weet tot het dragen
van een legitimatiebewijs. Die
wet moet gehandhaafd wor
den. En dat zal naar gelang de
maatschappelijke verontwaar
diging afneemt ook zeker ge
beuren.
Gebeurt dat niet en beperken
de steekproeven zich tot de
willekeurige fraudegevoelige
sectoren van de glastuinbouw,
de bouw en voedingssector
dan ontstaat een ongelijkheid
waar iedere beginnende jurist
de vloer mee aanveegt. Nee, de
systematiek en haar brede toe
passing vormt de rechtvaardi
ging van een algemene identi
ficatieplicht. De Belgen en met
name de allochtone Belgen we
ten inmiddels waar het toe
leidt als de algemene legitima
tieplicht selectief wordt gecon
troleerd. Die situatie willen we
hier niet.
Persoonlijke moraal
Terwille van de openbare orde,
zoals verwijdering van illegale
vreemdelingen en effectieve
strafvervolging worden we
echter in Nederland wel van de
persoonlijke moraal beroofd.
Want het gevolg van een nau
wer sluitend politioneel en
ambtelijk vangnet is de afna
me van de individuele moraal.
Wie die nogal abstracte opmer
king wat beter voor de geest
wil krijgen moet het rechtsze-
kerheidsstelsel eens gaan ver
gelijken met het sociale zeker
heidsstelsel. Nam het nauwer
wordende sociale vangnet niet
tevens een stuk arbeidsmoraal
weg? Zodra te veel gedragin
gen door de overheid worden
gecontroleerd en systematisch
worden geregistreerd, dan
schuift de verantwoordelijk
heid eveneens als vanzelf van
het individu richting dat ano
nieme lichaam dat overheid
heet. En dat het controlenet
van overheidswege nauw moet
gaan sluiten blijkt wel uit de
blijdschap van CDA-fractielei-
der Brinkman over de gedach
te dat je straks in elk geval bij
het uitlaten van je hond of in
het eerzame pension van een
bejaardenoord geen controle
hebt te duchten. Voor de mees
te overige terreinen ben je wél
verdachte geworden op het
moment dat controleurs op de
stoep staan en dat is zowel
strikt juridisch als gevoelsma
tig het geval. Dat bevordert de
rechtshandhaving, maar be
knot de individuele verant
woordelijkheid en het vrij
heidsgevoel onevenredig.
Onze kerfstok wordt gevormd
door die vrijheidszin en per
soonlijke verantwoordelijk
heid. Dat zou de kern moeten
worden van het armetierige
debat over de legitimatieplicht
dat nu van electoraal gewin
(CDA en WD) en electorale
angst (PvdA) aan elkaar hangt.
