500 jaar 'resistencia' bron
voor Indiaanse theologie
„Jaren '90 decennium van de minderheden"
li
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
Dertien nieuwe
Poolse bisdommen
Bezorgde Tökes spreekt Budapest-conferentie toe
COMMENTAAR c
rt" £cidóc(3ou*a/nt
OeUUaQowiant
DONDERDAG 26 MAART 198
Terry Waite
docent in Cambridge
LONDEN - De universiteit van Cam
bridge heeft Teip'Waite, die 1763 dagen
in Libanon gegijzeld werd, een gastdo
centschap aangeboden zodat hij in alle
rust aan zijn biografie kan werken. Wai
te, die tot mei in dienst blijft van de Ang
licaanse Kerk, heeft deze maand een
contract gesloten met de uitgeverij Hod-
der and Stoughton voor zijn memoires
die zullen verschijnen onder de titel 'Ta
ken on Trust' (Vertrouwen verzekerd).
Hij werd op 20 januari 1987 in Libanon
ontvoerd, toen hij in opdracht van de
aartsbisschop van Canterbury daar wil
de onderhandelen over de vrijlating van
Amerikaanse gijzelaars. Hij werd in no
vember vorig jaar vrijgelaten.
Er is niets zeldzamers
dan een mens die
men altijd om zich
heen verdragen kan
VN-embargo houdt invoer
bijbels in Irak tegen
HAARLEM - Een vrachtwagen met 70.000 bijbels en
bijbeluitgaven is aan de grens tussen Jordanië en Irak
tegengehouden. De bijbels mochten Irak niet in in ver
band met het embargo dat de VN-Veiligheidsraad te
gen het land heeft ingesteld, bericht het Nederlands
Bijbelgenootschap in Haarlem. De autoriteiten in Irak
hadden voor de import van de bijbels toestemming ge
geven. Zij zouden worden verspreid over allerlei ker
ken. De organisatie van de leveringen is in handen van
het bijbelgenootschap in Jordanië en wordt mede mo
gelijk gemaakt door steun van de Wereldbond van Bij
belgenootschappen in Stuttgart.
De Wereldbond heeft zich inmiddels gewend tot de em
bargocommissie van de Veiligheidsraad. Als dit niets
uithaalt, zal langs diplomatieke weg worden gepro
beerd de leveringen van bijbels aan Irak alsnog moge
lijk te maken.
VATICAANSTAD Paus Johannes Paulus II heeft het aantal
bisdommen in zijn geboorteland Polen uitgebreid van 27 naar 40.
Het aantal aartsbisdommen stijgt van 5 naar 13. Aan de unie van
de aartsbisdommen Gniezno en Warschau is een einde gemaakt.
De Poolse hoofstad zelf wordt verdeeld over een aartsbisdom en
een bisdom, zo is door het Vaticaan bekendgemaakt. Uitgangs
punt bij de reorganisatie van de Poolse Rooms-Katholieke Kerk
is dat de bisdommen niet groter dan 10.000 vierkante kilometer
mogen zijn. Bovendien mogen er gemiddeld niet meer dan een
miljoen rooms-katholieken wonen. De reorganisatie moet de
Poolse kerk in staat stellen haar nieuwe taken onder de huidige
omstandigheden beter aan te kunnen, schrijft de paus in een
brief aan de Poolse kerk. De primaat van Polen, kardinaal Jozef
Glemp, is benoemd tot aartsbisschop van Warschau. Hij behoudt
de titel van primaat, al zal deze titel voortaan voorbehouden zijn
aan de aartsbisschop van Gniezno.
BREDA „De bergen
hebben toekomst", zeg
gen de Indiaanse boeren
in het Mexicaanse Tehu-
antepec, 500 jaar na de
'ontdekking' van Latijns-
Amerika. Het Columbus-
jaar betekent voor hen de
viering van 500 jaar „resis
tencia" (verzet). Hoe
slaagden ze erin om 500
jaar lang de onderdruk
king de baas te blijven?
Die vraag fascineert pater
Frans van der Hoff. Hij schreef
er een proefschrift over, waar
op hij gisteren in Nijmegen
promoveerde. Bisschop H.C.A.
Ernst van Breda, die enkele ja
ren geleden Tehuantepec be
zocht, is als paranimf betrok
ken bij de promotie van Van
der Hoff.
In 'Organiseer de hoop' be
schrijft Van der Hoff een 'Indi
aanse boerentheologie'. „Maar
het is moeilijk om er achter te
komen wat die theologie in
houdt", zegt Van der Hoff (50),
„want als je ernaar vraagt, zeg
gen de Indianen: geen idee, zo
hebben we het nu eenmaal al
tijd gedaan. Alleen door met
ons samen te leven kun je onze
manier van geloven leren be
grijpen."
Dat dêed hij dan ook. Sinds
1980 werkt hij in hun midden
als landarbeider en priester.
Als bronnen voor zijn proef
schrift gebruikte hij onder
meer gedichten en gezangen
die de boeren hebben geschre
ven en die vooral worden ge
bruikt op heiligenfeesten die
uitgebreid worden gevierd.
Verder baseerde hij zich op
verschillende vormen van ver
bale en non-verbale communi
catie die wordt gebezigd op
vergaderingen, tijdens reflec
tiebijeenkomsten en in dien
sten.
Arbeider
Toen Van der Hoff in 1980 door
een bisschop werd gevraagd
om in het bisdom Tehuantepec
te komen werken, was hij al ja
ren in Latijns-Amerika actief.
In Chili deed hij onderzoek en
in het Canadese Ottawa gaf hij
college aan met name Latino's.
Toen generaal Pinochet in
1973 door een coup aan de
macht kwam, bevond hij zich
in Peru. Daar bleef hij om de
vluchtelingenstroom uit Chili
op te helpen vangen. Uit Peru
vertrok hij in 1974 naar Mexi-
co-stad, waar hij ook met
vluchtelingen werkte.
Tegelijkertijd werkte hij in een
fabriek „om aan den lijve te er
varen hoe de mechanismen
van onderdrukking werken en
om ermee om te leren gaan."
Om 4 uur stond hij op, zodat hij
om 7 uur in de fabriek kon be
ginnen, net als de andere be
woners van de krottenwijk
waar hij woonde en actief was
als priester. „Dat maakte me
geloofwaardiger voor hen,
maar ook vaardiger, omdat ik
de taal van de arbeiders
sprak."
In 1980 ging Van der Hoff naar
Tehuantepec. Een bevriende
bisschop nodigde hem uit om
daar als landarbeider te komen
werken. „Het was belangrijk
voor de kerk om het verhaal
van de armen te horen. Het
verhaal óver de armen kenden
we zo langzamerhand wel."
Van der Hoff ontdekte dat de
Indianen met wie hij als
boer en priester - samen
werkte, geloofden in een al
machtige, straffende God, die
ziekten uitdeelde en je ezel liet
doodgaan. „Dat godsbeeld
kwam voort uit de situatie van
onderdrukking waarin de Indi
aanse gemeenschap zich be
vond. Die ervaring werkte door
in hun godsbeleving. De riten,
mythen en de verering van
heiligen dienden om het leven
vol te houden."
Katalysator
Begin jaren tachtig escaleerde
de situatie. Door mislukking
van de oogst en uitbuiting van
tussenhandelaren zagen de In
diaanse boeren geen andere
uitweg dan het heft in eigen
hand te nemen. „Tien dagen
lang vergaderden we in een
kerk, een vrijplaats in een om
geving waar de repressie over
al werd gevoeld. Ik had in die
gesprekken de functie van ka
talysator: ik schiep ruimte
voor hun verhalen en hielp
hen systematisch te denken."
Verschillende dorpen organi
seerden zich in een coöperatie,
die sinds 1986 biologisch ge
teelde koffie uitvoert. De in
komsten uit die koffie werden
gebruikt om een aantal ge
meenschapsprojecten te finan
cieren. Van der Hoff was nauw
betrokken bij de oprichting
van de coöperatie en werd later
mede-oprichter van Max Have-
laar, die de koffie in Nederland
importeert. „De lokale bureau
cratie en de tussenhandelaren
voelden zich door de acties van
de boeren bedreigd. Dat leidde
regelmatig tot felle botsingen.
De saamhorigheid van de Indi
anen, die geloven dat bloed
vruchtbaar maakt, werd hier
door versterkt."
„Een aantal boeren verweet
me dat ik teveel over politiek,
en te weinig over religie
sprak", vertelt Van der Hoff.
„We zijn ook gelovigen, hiel
den ze me voor." De ontwikke
lingen die ze op politiek ter
rein doormaakten, leidden er
toe dat de oude godsbeelden
van de Indianen niet meer vol
deden. „In diensten en tijdens
reflectiebijeenkomsten beke
ken we wat bepaalde bijbeltek
sten ons zeiden. Zo ontdekten
we een God die met het volk
meetrekt, een God die be
vrijdt. Langzamerhand veran
derde de inhoud van het geloof
van de Indianen, terwijl de
vorm ervan gelijk bleef."
Sekten
De veranderingen die de Indi
aanse gemeenschap door
maakte, leidde ook tot botsin
gen met dorpen waar de sek
ten goed waren vertegenwoor
digd. „Geleidelijk aan ontdek
ten die echter dat het ook over
hen ging. Dan vroeg een sekte
om bijbeluitleg van iemand
van ons. Soms leidde dat er
zelfs toe dat een meestal
Noordamerikaanse pastor
eruit werd gegooid en door ie
mand van hun eigen groep
werd vervangen."
De 'kerk van de armen' vormt
een bedreiging voor de mid
denklasse. Toch proberen de
Indiaanse boeren die midden
klasse bij de zaak van de ar
men te betrekken. „We doen
een moreel appèl op ze: waar
haal je het recht vandaan om je
medemens uit te zuigen. Heel
concreet kan dat betekenen
dat iemand uit de middenklas-
Voor de Indiaanse bevolking is de agave een belangrijke vrucht, on
der meer als leverancier van de volksdrank pulque.
FOTO: PERS UNIE
se zijn vrachtwagen beschik
baar stelt voor het vervoer van
koffie tegen een redelijke
prijs."
Op dit moment is een delegatie
uit Mexico in Nederland in het
kader van een uitwisselings
project tussen het bisdom Bre
da en Tuhuantepec. „Het is
een uitwisseling van totaal ver
schillende kerken en culturen.
In welke God geloven jullie?,
vragen de 'arme Indianen' aan
de middenklasse-gelovigen in
Nederland. Dan staan ze met
de mond vol tanden. Terwijl
die vraag voor de Indiaanse
boeren essentieel is."
Door de uitwisseling hoopt
Van der Hoff vragen naar de
zin van het leven in deze post
moderne maatschappij boven
water te krijgen. Wat dat be
treft kunnen de Nederlanders
van de Mexicaanse Indianen
leren. Hoewel hij erkent dat
Nederland op dit moment in
zekere zin een grotere uitda
ging vormt om als priester te
werken dan Mexico, reist hij
op 6 april weer terug naar Te
huantepec.. „Misschien zullen
in de toekomst mensen uit
Mexico in Nederland komen
werken in het kader van de
herevangelisatie", aldus Van
der Hoff. „Die is hard nodig."
„Koning moet
edict tegen
Spaansejoden
intrekken"
MADRID De secretaris-ge
neraal van de joodse gemeen
ten in Spanje, Samuel Toleda-
no, eist van koning Juan Car
los de intrekking van het edict
uit 1492 dat de joden opdracht
gaf zich tot het christendom te
bekeren of anders Spanje te
verlaten.
„Wij hopen dat de koning
openlijk de verdrijving van de
joden uit Spanje betreurt. Het
edict moet op die manier als
historische vergissing alsnog
teniet worden gedaan", zegt
Toledano. Door zo te handelen
zou koning de 15.000 Spaanse
joden alsnog genoegdoening
schenken en tegelijkertijd hen
uitnodigen mee te werken aan
de opbouw van de moderne
Spaanse samenleving.
Toledano vindt de herdenking
van de verdrijving van de jo
den en moslims uit Spanje in
1492 een kans om te wijzen op
de bijdrage van deze bevol
kingsgroepen aan de Spaanse
geschiedenis. Er is geen reden
tot feestvieren, maar de her
denking biedt een goede gele
genheid feiten in herinnering
te roepen die men lang heeft
verdrongen. „In naam van het
katholicisme werd onze bijdra
ge aan de geschiedenis van
Spanje eeuwenlang eenvoudig
verzwegen. Op dezelfde ma
nier ging het met de prestaties
van de islam die evenmin in
het concept pasten".
Toledano prijst de ontwikke
lingen in zijn land na de ver
dwijning van de dictatuur van
Franco. Hij meent dat het hui
dige Spanje weinig meer ge
meen heeft met de intolerantie
van vroegere eeuwen.
Duizenden vrijlatingen
aan einde Ramadan
CAIRO President Hosni
Mubarak van Egypte heeft een
decreet ondertekend om 3.500
gevangenen vrij te laten ter ge
legenheid van het einde van de
Ramadan, de islamitische vas
tenmaand.
Uit het decreet valt niet op te
maken of onder de gevange
nen die op vrije voeten komen
ook islamitische extremisten
zijn. Honderden fanatieke
moslims-zijn in Egypte veroor
deeld wegens acties gericht te
gen de nationale veiligheid.
BUDAPEST De jaren
'90 zijn volgens de Roe
meense bisschop van
Hongaarse afkomst, Las-
zlo Tökes, het decennium
van de minderheden. Ver
wijzend naar de uiteenge
vallen landen als de Sov
jetunie en Joegoslavië en
naar zijn eigen land zegt
Tökes dat „we onszelf
voor de gek zouden hou
den als we dit vraagstuk
zouden ontkennen. Maar
voor de internationale po
litiek is het geen eenvou
dig probleem."
Als een van de leiders van de
Hongaarse minderheid in Roe
menië wordt Tökes herhaalde
lijk met de dood bedreigd.
Anonieme nationalisten heb
ben zelfs een groot bedrag op
zijn hoofd gezei. Tijdens een
kort verblijf op de protestantse
Europese bijeenkomst in Bu
dapest wordt Tökes be
schermd door twee lijfwach
ten. Hij bezoekt deze week
Hongarije op uitnodiging van
de Hongaarse regering, die
geen enkel risico wilde nemen.
Desgevraagd sluit sluit Tökes
een gewelddadige confrontatie
tussen Roemeense nationalis
ten enerzijds en etnische min
derheden en de democratische
oppositie anderzijds niet uit.
De regering laat neo-fascisti-
sche demonstraties toe. We
gens de economische crisis
heeft zij de stemmen van de
nationalisten nodig. „Het is
duidelijk dat er een lijn loopt
van de regering-Ceausescu
naar de huidige regering-Ilies-
cu. Het nationalisme en de po
ging de macht te behouden
vormen daarbij de drijfveren.
Bovendien wil Iliescu het de
mocratiseringsproces terug
draaien."
Massamoordenaars
Alle massamoordenaars lopen
weer vrij over straat, consta
teert Tökes. Kortgeleden zijn
de laatste Securitate-leden
Bisschop Tökes (I) op het door hem bekritiseerde Centraal Comité van de Wereldraad in Geneève, 1990.
Naast hem secretaris-generaal Emilio Castro.
FOTO: AP
vrijgelaten zonder dat ze ooit
zijn veroordeeld. In naam van
het Roemeense nationalisme
zouden zij maar al te graag
weer tegen de democratische
oppositie en de minderheden
optreden. „De dissidenten on
der Ceausescu zijn nog steeds
de dissidenten. Zij zijn maar
enkele maanden 'de helden
van Roemenië' geweest. Niet
alleen mijn leven, maar ook
het hunne is nog steeds in ge
vaar," aldus Tökes, die vooral
de campagnes op de tv hekelt.
De Roemeens-Orthodoxe
Kerk, waarvan de leiding met
dictator Ceausescu heeft ge
collaboreerd, steunt nu de re
gerende nationalistische par
tij. Na de val van Ceausescu
werd patriarch Teoctist afge
zet. Toen de oude machtheb
bers weer terugkeerden, kwam
ook Teoctist terug. In de lei
ding van de Roemeens-Ortho
doxe Kerk is niets veranderd.
Alleen metropoliet Nikolaj van
Timisoara durft een afwijkend
sandpunt in te nemen.
Kenmerkend voor het machts
denken van de Orthodoxe
Kerk noemt Tökes haar hou
ding tegenover de met Rome
verbonden Grieks-Katholieke
Kerk, die in 1948 werd verbo
den en sinds twee jaar weer is
toegestaan. Hoewel de leden
allen Roemenen zijn, in tegen
stelling tot de leden van de
Hervormde Kerk, die tot de
Hongaarse minderheid beho
ren, weigert de Orthodoxe
Kerk de Grieks-katholieken
kerkgebouwen terug te geven.
Niet alleen leeft het antisemi
tisme weer op, ook keert de Or
thodoxe Kerk zich steeds feller
tegen de protestanten. In een
recente 'oproep tegen de sek
ten' noemt abt Ioanichie Balan
van het Sinastria-klooster de
Hervormde Kerk de ergste
ketterij.
Ronde tafel
Desondanks ijvert Tökes voor
een ronde tafel-gesprek van
alle religies in Roemenië. Pas
na het derde verzoek heeft de
Roemeens-Orthodoxe Kerk
zich bereid verklaard zonder
voorwaarden vooraf aan de ge
sprekken deel te nemen.
Teleurgesteld toont de her
vormde bisschop zich over de
oecumenische organisaties,
met uitzondering van de We
reldbond van Hervormde en
Gereformeerde Kerken
(WARC). De Wereldraad van
Kerken en de Konferentie van
Europese Kerken hebben zich
veel te veel door het orthodoxe
blok laten manipuleren. Welis
waar maakte de Wereldraad in
1990 een goed begin met een
kritische beoordeling van zijn
Oost-Europa-beleid, maar het
herstel van de oude hiërarchie
in de orthodoxe kerken ging
gepaard met aarzeling bij de
oecumenische organisaties.
Het proces van verwerking
van het belaste verleden is tot
stilstand gekomen.
„We moeten de christelijke be
leefdheid vermijden die alle
Nederland en Indonesf1
De dreun moet hard zijn aangekomen. Onlangs nogj,j
minister Van den Broek naar eigen zeggen zeer constrL
gesprekken met zijn Indonesische collega Alatas enk
Indonesië op korte termijn een einde wil maken aani I
wikkelingsrelatie met Nederland. Den Haag restte
avond niets anders dan zich neer te leggen bij het In :i
sche voornemen. Indonesië is een onafhankelijke, s<rt
ne staat, die zelf mag bepalen met wie hij een ontwikk,"^
relatie in stand houdt. Het heeft voor Nederland g(c]
geld te reserveren voor een land dat daar geen behoe|s
zegt te hebben. t€
I
IN theorie is er niet zo veel op het Indonesische besluip
merken. Uitgangspunt van elke ontwikkelingsrelatie
immers te zijn dat zij eindig is. Het gaat er om een lantL
pen in zijn ontwikkeling tot een volwaardige partne^,
wereldgemeenschap. Als een land meent zonder Nedj
se steun verder te kunnen, moeten wij dat standpunt (Ij
teren. Feit is ook dat Indonesië de voorbije jaren opt
sociaal-economische terreinen grote voortgang heeft g
al leven nog altijd dertig miljoen mensen onder de|
degrens. Dat 'succes' is niet in de laatste plaats het ra,
van de miljarden dollars aan westerse hulp. Niet mini)
twintig procent van de overheidsuitgaven van Indone^/
den daarmee betaald. a
Het probleem is echter dat het Indonesische besluip
taal andere gronden is genomen. De regering wil alle^
Nederland breken, omdat Den Haag de afgelopen tw,
een duidelijk verband heeft gelegd tussen ontwikkj
hulp en mensenrechten. Nederland zou de hulp gebU
als „een instrument van intimidatie en als gereedsch° 1
dreigementen aan het adres van Indonesië". In de buj}
de Indonesische regering wordt ook nog eens onverHv
gewezen op het koloniale verleden, dat wordt omschreL
„eeuwen van onmenselijke onderdruking" en „bai g
gruweldaden" van Nederland. Dat is de taal van een
dat als het om economische ontwikkeling gaat met eer^a
voldoende wordt beloond, maar op terreinen als derru
sche ontwikkeling en naleving van de mensenrecht^
steeds dikkere min scoort. In het verleden waren de L
westerse landen bereid de corruptie en het totalitaire)
ter van het regime Suharto door de vingers te zien. IV
recente 'gebeurtenissen in Oost-Timor hebben nog eetn
getoond dat de machthebbers in Jakarta een absoluL
achting aan de dag leggen voor de naleving van de rrï
rechten. Door nu juist dat punt aan te grijpen voor halvi:
opmerkelijke besluit, plaats de regering in Jakarta zichv
te buiten de internationale gemeenschap. lei
ng
Het streven naar naleving van de mensenrechte!
mers geen Nederlandse hobby, maar een standpunt
de westerse wereld wordt uitgedragen al pakt de
helaas nog weieens anders uit. Vandaar dat ministeijra
wat dreigend kon verklaren dat Indonesië met haarjiei
een reactie van andere donorlanden riskeert, die zpi'
eens behoedzamer ten aanzien van het land zouden
gaan opstellen. Donoren plegen ook onderling overleg
bij moet echter meteen worden opgemerkt dat drie
grootste donoren van Indonesië twee internationale
gen zijn, die politiek minder in de melk hebben te brolj
en Japan, dat er nog minder dan andere landen
men mee heeft mensenrechten ondergeschikt te mal^o
economisch gewin.
rlc
INTUSSEN blijft de vraag onbeantwoord wie de reker^]
betalen voor het Indonesische besluit. Zo is het nog orer
lijk of de beëindiging van de ontwikkelingsrelatie allls
officiële Nederlandse projecten betreft of ook die welzlJ
Nederlands overheidsgeld worden uitgevoerd door
beeld het Nederlandse bedrijfsleven of de particulier^31
organisaties. Daarmee is een bedrag gemoeid van tieje)
miljoenen guldens, dat vooral ten goede komt aan „di
ne Indonesiërs". De Indonesische regering treft met h
sluit van gisteren vooral haar eigen bevolking. lip
gei
problemen omzeilt. We bidden
herhaaldelijk tot God en noe
men elkaar broeder en zuster
maar we vergeten oprecht te
zijn en elkaar de waarheid te
zeggen. Dit is erg gevaarlijk,
want we kennen de feiten
maar al te goed", waarschuwt
Tökes.
Economie
De sociale, economische en po
litieke vernieuwing van Euro
pa is volgens prof. dr. B. Goud
zwaard afhankelijk van een
fundamentele herstructure
ring van de economie. Alleen
heroriëntering op de bijbelse
begrippen vrijheid en gerech
tigheid kan een uitweg uit de
huidige crisis bieden.
Tijdens de bijeenkomst van
Europese protestanten in Bu
dapest hield de VU-hoogleraar
de 200 aanwezigen voor dat
vrijheid een veel diepere bete
kenis heeft dan de vrijheid van
de markt en gerechtigheid
veel meer betekent dan sociale
gerechtigheid. Vrijheid is het
tegendeel van slavernij en ver
slaving aan bijvoorbeeld egoïs
me en consumptie. Gerechtig
heid betekent dat in de eerste
plaats de armen en zwakken
worden beschermd.
Dat gaat volgens Goudzwaard
veel verder dan een aanpas
sing in ecologisch en sociaal
opzicht van het westers econo
misch systeem. De vrije markt
mag niet het kompas van de
samenleving zijn en niet de
maatstaf waaraan het heil en
het geluk worden gemeten.
De Tsjechoslowaakse hoogle
raar sociale theologie Jakub
Trojan sprak zich uit tegen een
derde weg tussen planecono
mie en sociale marktecono
mie. In de huidige situatie is er
geen alternatief voor de markt
economie. Het ontbreekt de
kerken in Oost-Europa aan
kennis en ervaring om een al
ternatief te ontwerpen.
Oost-Europa kan slechts ho
pen dat het westers econo
misch systeem dat onverbid
delijk wordt ingevoerd, zich
aan de culturele omstandighe
den zal aanpassen en dat de
kerken en andere democrati
sche krachten in staat zijn dit
proces ethisch te beïnvloeden.
Uitgave: Westerpers bv (maakt deel uit van Sijthoff Pers bv).
Kantoor Apothekersdijk 34. Leiden.
Telefoon 071 -122 244
Telefax: 071 -134 941
Postadres: Postbus 112300 AA Leiden.
Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9. 2288 BC Rijswijk
Telefoon: 070-3190 933.
Telefax 070-3906 717
Postadres: Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Directeur/hoofdredacteur: J. Leune.
Adjunct-hoofdredacteur; J Timmers.
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel 070 - 3190 808) L van Koot.
Leiden
F Buurman,
M. Roso.
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel 070 - 3190 815):
A van Rijn (chef), W. Bunschoten, drs C. van Haersma Buma, A. van Hols'
E Huisman. H Jansen, drs J van Leeuwen - Voorbij, R de Roo, drs. K w*"
W
•aai
Kunst/rtv (tel 070 - 3190 834): G. Ansems (coördinator), B Jansma, H. Pi|ni<
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835) L. Kooistra, drs. P van Velthoven. P
Foto (tel. 070 - 3190 838): M Konvalinka (chef) en S. Evenhuis. d d
Opmaak (tel 070 - 3190 831): Ch. Bels (chef), A de Bruijn. W. Diekstra. L]an
'-1— Jat
imgeving (tel. 071 - 144 046/047/48/49): G - J. Onvlee (chef-re<hal
i, K. van Kesteren, R. Kleijn, drs. R. Koldenhof, M Kroft, T. Piet^
J 'Hofmeester. C. de Kier, H Nieuwmans, H. Schneider.
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T. Kors
t to
eru
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de d
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied t
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unif6
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nee
(chef), H. Bijleveld, D Hofland. P. Koopman, D. van Rietschoten en K v
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus;
- de volgende correspondenten in het buitenland: drs. D J van den Berc S(
(Peking), drs. H. Botje (Tunis), A Courant (Athene), R Hasselerharm Va:
(Johannesburg), drs A. Heering (Rome), B van Huet (Londen). M de K
(Washington), F. Lindenkamp (Sao Paulo), B Schampers (Brussel), W V"
(Londen), drs. R Vunderink (Moskou), W. Werkman (Jeruzalem), G. varïl)
(Belgrado), F. Wijnands (Bonn), J. Wijnen (Brussel). [el
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve dn i;
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London. Verta&jjjj
M. de Cocq.
Nabezorglng
Telefoon: 071 -122 248 op ma. t/m vr. var
15 00 uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling-
per maand j
per kwartaal
per jaar
Bij betaling per acceptgirokaart:
per maand
per kwartaal
28,20
82,80
318,65
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 - 122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 -134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3:
Bankiers
ABN/AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK 663 050
