Paddy Ashdown bevecht Brits kiesstelsel
Particulier initiatief bloeit in Tirana
BUITENLAND
Dolfijnen b
verdrinker
voor i
Britse kusC
Superraket
komt niet
van de grond
I
C«idócGoivumt
WOENSDAG 18 MAART 1992 U
■g
Terry Waite gaat
memoires schrijven
LONDEN - De Britse ex-gijzelaar Terry
Waite, die gedurende 1763 dagen in Liba
non gegijzeld geweest is. gaat zijn memoi
res schrijven. Het wordt een autobiografie
met als titel „Taken on Trust" (Vertrouwen
verzekerd). Uitgeverij Hodder en Stough-
ton heeft gisteren meegedeeld dat een con
tract is gesloten met de vroegere speciale
gezant van de aartsbisschop van Canterbu
ry. Waite werd op 20 januari 1987 in Libanon
ontvoerd toen hij in dat land wilde onder
handelen over de vrijlating van Amerikaan
se gijzelaars. Waite vertelt in het boek over
zijn leven. Hij begint bij zijn jeugd en ein
digt met de aankomst op de militaire basis
Lyneham in Engeland, na zijn vrijlating op
18 november 1991.
Ook Cheney schreef
ongedekte cheques uit
WASHINGTON - De Amerikaanse mi
nister van defensie, Dick Cheney, heeft
als lid van het Congres 25 keer een on
gedekte cheque uitgeschreven. Hij
heeft dit zelf gisteren bekendgemaakt.
De minister zei er nooit op gewezen te
zijn dat hij onvoldoende kapitaal op zijn
rekening had.
In de VS is opschudding ontstaan over
een onderzoek waaruit blijkt dat leden
van het Huis van Afgevaardigden dui
zenden ongedekte cheques ter waarde
van miljoenen dollars hebben uitge
schreven.
In feite konden de Congresleden bij de
particuliere bank van het Huis rood
staan zonder dat ze daarover rente be
taalden.
Chinezen nodigen
Boris Jeltsin uit
PEKING - De Russische president Boris
Jeltsin, die door de haviken in China met
argwaan wordt bekeken vanwege zijn rol in
de teloorgang van het communisme in de
voormalige Sovjetunie, is voor een bezoek
aan de Volksrepubliek uitgenodigd. Het
persbureau ITAR-TASS heeft dit gisteren
bericht. De Chinese premier Li Peng deed
de uitnodiging aan Jeltsin tijdens een on
derhoud met de Russische minister van
buitenlandse zaken Andrei Kozyrev. Een
datum voor het bezoek is nog niet vastge
steld. De Chinese top heeft kennelijk beslo
ten dat het van belang is om goede betrek
kingen te onderhouden met Jeltsin, on
danks de bezwaren die Peking tegen zijn
politiek heeft.
Kenya wacht nieuwe
stroom vluchtelingen
NAIROBI - Hulpverleners van de Vere
nigde Naties in Kenya bereiden zich
voor op een verdubbelling tot een
kwart miljoen - van het aantal vluchte
lingen uit Somalia en Etiopië. Volgens
het Hoge Commissariaat voor de Vluch
telingen van de VN (UNHCR) is de situa
tie in Kenya kritiek. Het UNHCR ver
wachtte dat de strijd tussen verschillen
de facties en de honger in Somalia en
Etiopië zullen aanhouden. De Veilig
heidsraad van de Verenigde Naties heeft
gisteren besloten een technische missie
naar Somalia te sturen, die voorberei
dingen moet treffen voor het instellen
van een staakt-het-vuren en het sturen
van humanitaire hulp.
Duitse rechter doorbreekt
'heilig' recht op racen
KARLSRUHE - Een Duitse federale rechtbank
heeft dinsdag een slag toegebracht aan het 'heilige'
recht van automobilisten om op de Autobahn zo
hard te rijden als zij willen. De autosnelwegen in
Duitsland zijn de enige in de westerse wereld waar
geen maximumsnelheid van kracht is. De rechtbank
in Karlshruhe sprak uit dat een chauffeur die de ge
adviseerde maar niet verplicht voorgeschre
ven maximumsnelheid van 130 km per uur over
schrijdt, aansprakelijk gesteld kan worden voor de
schade van slachtoffers van een ongeluk, ook al
heeft hij dat niet veroorzaakt. De rechtbank deed
uitspraak in een zaak tegen de chauffeur van een
Porsche die 180 km per uur reed op de inhaalbaan
toen plotseling een auto voor hem opdook. Bij het
ongeval dat ontstond raakten twee mensen zwaar
gewond en twee auto's plus een caravan beschadigd.
5 VAN HUET
LONDEN De grote vij
and van de politieke vrij
buiter Paddy Ashdown is
het Britse kiesstelsel. Zijn
Liberale Partij kreeg bij
de vorige verkiezingen 22
zetels in Westminster,
voor evenveel procent van
de stemmen.
De Tories deden beduidend
betere zaken: 376 zetels voor
minder dan het dubbele van
het stemmenpercentage. La
bour legde beslag op 229 zetels
voor 30,8 procent.
Noem het de premie van het
Britse systeem: De winnaar in
een bepaald kiesdistrict krijgt
alles. De verliezers mogen het
over vijf jaar nog eens probe
ren. Niet verwonderlijk dat
Ashdown het proportionele
kiesstelsel bevecht. Het zou
zijn Democratisch-Liberalen
een sleutelpositie bezorgen in
toekomstige coalities.
Van de drie politieke kopstuk
ken is Paddy Ashdown de
minst bekende. Dat ligt niet
aan zijn inzet, want het vech
ten zit hem in het bloed. Let
terlijk. Grootvader was kolonel
in het Britse koloniale leger.
Evenals de vader van premier
Major was Ashdowns vader
geen zakengenie Een var
kensfokkerij in Noord-Ierland
ging op de fles. De jonge Jere
my hield er zijn Ierse bijnaam
'Paddy' aan over.
Het uit zeven kinderen be
staande gezin werd door het
noodlot getekend. Drie kinde
ren stierven door ziekte of on
geluk. Voor een hoge schoolop
leiding was geen geld. Paddy
tekende voor de mariniers en
werkte zich op tot groepscom
mandant van het beruchte eli
tekorps Special Boat. Service.
De vuurdoop onderging hij op
Borneo, waar hij en passant
Maleis leerde. In Noord-Ier
land kreeg hij te maken met
IRA-sluipschutters.
Hoewel zijn avonturiersimago
hem bekendheid gaf, heeft
Ashdown er een hekel aan om
te worden afgeschilderd als
'Rambo'. Tijdens de Golfoor
log maakte hij indruk met ui
terst sobere commentaren
over wat soldaten aan het front
doormaken.
Avonturier
Ashdown koestert niettemin
het avontuur. Na de mariniers
ging hij Chinees studeren aan
de universiteit van Hongkong
om vervolgens bij de Britse
VN-delegatie in Genève te
gaan werken. Naar verluidt
was hij daar ook aktief voor de
Britse inlichtingendienst.
In 1968 kregen de politieke
kriebels vat op hem. De voor
malige Labour-sympathisant
meldde zich zeven jaar later bij
de Liberalen. Tot ieders verba
zing veroverde hij in 1983 een
parlementszetel in de zuidwes
telijk gelegen stad Yeovil,
meer dan 70 jaar een Tory-bol-
werk. Ashdown zette alles op
een politieke carrière. „Volsla
gen onverantwoord", zei hij
daarover later zelf.
De mariniers-commandant
mocht dan geen geboren politi
cus zijn, hij had in ieder geval
charisma en wist zijn stempel
te drukken op een partij die
van oudsher ten prooi, is aan
Paddy Ashdown enthousiast op tournee.
grote interne verdeeldheid. De
liberale Alliantie zag de dog
matische sociaal-democraten
van David Owen afhaken.
Ashdown profileert zich als de
Van Mierlo van de Britse poli
tiek. Zijn partij laat zich ook
het best met D66 vergelijken.
Engelse vrouwen vinden hem
een aantrekkelijke 'he-man'.
„Lunchtijd is voor doetjes",
zou hij eens tegen reeds over
werkte medewerkers hebben
Ashdown begint zijn
werkdag voor het ontbijt en
vindt dat journalisten maar om
kwart over zeven op het libera
le hoofdkwartier moeten ver
schijnen, willen ze hem gedu
rende de verkiezingscampag
ne nog vragen willen stellen.
FOTO: AP
'Action Man' is een vast bezoe
ker van de sportzaal van het
Lagerhuis. Zijn grote hobby is
rotsen beklimmen.
Veel verbleef mooie Paddy in
Londen, ver van huis. Volgens
een begrijpende Times-journa-
liste kon de affaire niet uitblij
ven. Het schandaal werd gere
gisseerd door politieke tegen
standers, die geen enkel be
lang hebben bij een krachtige
middenpartij. Men ging zover
in te breken bij Ashdowns ad
vocaat. De schandaalpers pu
bliceerde brieven aan zijn
voormalige secretaresse, die
ooit zijn minnares was. De Li
beralen verwachtten een cata
strofe, maar Ashdown redde de
situatie door het overspel
ronduit aan televisiekijkend
Engeland te erkennen. Vrouw
Jane vergaf hem publiekelijk
en Paddy won drie punten in
de volgende populariteitspoll.
Het signaal was duidelijk. De
Britten waren niet langer ge
diend van 'Amerikaanse' per
sexcessen over het privéleven
van leidende politici. Zelfs de
kwijlende schandaalpers
moest erkennen dat de Ash
downs de hachelijke situatie
hadden gered.
Voor rotsenbeklimmer Ash
down is het nu de grootste uit
daging een weg omhoog te vin
den in een politiek centrum
dat steeds smaller is gewor
den. John Major probeert de
conservatieven naar links uit
te breiden, terwijl Labour naar
het centrum neigt. Het for
ceert Ashdown soms tot een
wonderlijk opbieden: socialer
dan Labour en tegelijk econo
misch liberaler dan de Tories.
Met wie hij uiteindelijk wil re
geren mocht het onverhoopt
tot een coalitie komen heeft hij
tot nu toe in het midden gela
ten. „Ze zijn beiden even
slecht", is zijn oordeel over
Major en Kinnock. Dat Ash
down zijn huid duur zal verko
pen staat vast.
LONDEN - Green »i
maakt zich zorgen om ti m
len dode dolfijnen die di x
ste weken aanspoelen n
stranden van Zuid-West-1
land. ei
Vier en zestig dieren vi ei
alleen al dit jaar gevond
de stranden van Cornw i
Devon. Het afgelopen ;v
einde spoelden opnieuver
dolfijnen aan. Onderzoekpn
uitgewezen dat het om gdi
de dieren gaat die bijn^-
maal zijn verdronken.
peace wijst met een besc I
gende vinger naar lokal
sers wier nylonnetten va:
dodelijk valstrik zoudeiJJ
Vorig jaar werden slecl
dode dolfijnen in dit des0
Engeland gevonden. 31
Franse wetenschappers,
ben ongekend hoge p*
kwik aangetroffen in de 3
vers van de dolfijnen diL?
aangespoeld aan de str
van de Middellandse Z
hadden tot 300 mier 6,1
kwik, 60 maal het aanva er
re niveau, in iedere dolfijk*
getroffen. Dit zou bete
dat de hele voedselkete a,
vuild is door industrieel n,
„Wij kunnen niet al zeggi:
kwik de dolfijnen direct e
Maar het is mogelijk, 0
professor Henri Augier,L
van het Zeebiologische
torium van de Universiti
Marseille. „Kwik hoopt
in alle organismen v i»
voedselketen. Zeezoog0
staan bovenaan de kete|k£
de concentratie (van k\°4
hun organen is groter d|0!
bij weekdieren of vissen di
Enkele landen, waa ki
Frankrijk, hebben ma;v
len getroffen om het gj|
van kwik te beperken^
het blijft veel gebruikt
in onder andere ziekenhit
de farmaceutische indidi
in kernenergie en doorp'
artsen. F
Artsen naar 1;
Bangladesh
AMSTERDAM - Een |e
lands team van Artsen F
Grenzen gaat eind dezt
naar Bangladesh om l» i
geven aan vluchteling 2
Myanmar (het vroeger»»
ma). Het team zal uit oi^f
dertien mensen bestaP6
zijn meer dan honderddL
islamitische Myanmar^
Bangladesh. Zij zijn gth
voor het Myanmarese lefbi
Pas halverwege 1964, drie
jaar na de Amerikanen, be
gonnen de Sovjets het hoog
ste belang te hechten aan een
bemande maanlanding. Door
intern gekibbel en versnippe
ring van de middelen zouden
ze de Amerikanen nooit inha
len.
Hoofdconstructeur Koroljov
was zich van deze problemen
bewust, maar werd gehin
derd door een gebrek aan
tijd, geld en industriële capa
citeit. Toch kon de maanra-
ket N-l, waaraan 500 organi
saties en 26 ministeries had
den meegedaan, op 21 febru
ari 1969 klaargemaakt wor
den voor een eerste onbe
mande testvlucht. Het bijna
100 meter hoge gevaarte
werkte aanvankelijk naar be
horen, maar een brand in het
onderste gedeelte van de ra
ket zorgde voor een enorme
ontploffing, 70 seconden na
de lancering. Op 21 juli 1969
stapte de Amerikaan Neil
Armstrong als eerste mens op
het maanoppervlak. Kort te
voren, op 3 juli, hadden de
Sovjets voor een tweede keer
geprobeerd een N-l te lance
ren. Deze keer verwoestte
een explosie het lanceerplat-
form. Op 27 juni 1971 liep het
voor een derde keer mis. De
motoren van de eerste trap
werkten slechts gedurende 7
seconden en de raket viel te
rug op de grond.
De beste van vier onbemande
testvluchten was de laatste
op 23 november 1972. Maar
kort voor het uitbranden van
de eerste trap was er toch een
explosie, 108 seconden na de
lancering. De Amerikanen
hadden hun Apollo-maanpro-
gramma toen bijna voltooid.
Na deze mislukkingen werd
het maanprogramma van de
Sovjetunie klaarblijkelijk
stilgelegd en in 1974 defini
tief afgevoerd. Vasili Misjin,
de opvolger Koroljov, werd
ontslagen. De onderdelen
voor zes N-l raketten, waar
onder twee volledig geassem
bleerde pxemplaren die in au
gustus 1974 en op het eind
van dat jaar hadden moeten
worden gelanceerd, werden
naar de schroothoop ge
stuurd.
De Sovjetunie zou zich nu
volledig gaan toeleggen op de
bouw van ruimtestations in
een baan om de aarde. Men
E l {Uk
Op deze stiekem genomen en ietwat onduidelijke foto ziet men de
bijna 100 meter hoge maanraket N-1 met onderaan dertig moto
ren kort voor de eerste lancering op 21 februari 1969. Foto's van
de N-1 waren tot voor kort staatsgeheim.
FOTO: PERS UNIE
begon met de ontwikkeling
van een nieuwe zware lan-
ceerraket, de Energia, die
voor het eerst in 1987 werd
gelanceerd en in 1988 de eer
ste en tot nu toe enige (onbe
mande) space shuttle Boeran
van de USSR in de ruimte
bracht.
Hoe stonden de betrokkenen
tegenover het Amerikaanse
maansucces? Enkelen kijken
op sportieve wijze terug. Voor
kosmonaut Roekavisjnikov
was de eerste maanlanding
de belangrijkste gebeurtenis
van de wereld. Het was heel
interessant Armstrong met
zijn voet de maanbodem te
zien raken. Of ik jaloers was?
Wat kan ik zeggen? Het wa
ren onze collega's en zij wa
ren daar eerst. Iemand moet
eerst zijn. De Amerikanen
waren misschien jaloers op
onze vlucht van Gagarin. Ja-
loershheid komt in ons niet
op. Ik was blij omdat het een
grote verwezenlijking van de
mensheid was.
Vasili Misjin: „De Sovjetspe
cialisten hebben deze zeer
bijzondere Amerikaanse
ruimtevlucht nauwgezet ge
volgd. Het Sovjetvolk werd
echter pas veel later inge
licht. Vele jaren later. Voor
Misjin had het Sovjetmaan-
project moeten verder gaan.
Een geslaagde lancering van
de N-l was volgens hem zeer
nabij. Naar verluidt was het
team rond Misjin zeer ver
baasd dat het N-l-program
ma eerst werd stilgelegd en
daarna definitief geschrapt.
Hadden de twee volgende ge
plande vluchten een succes
geweest, dan had de raket te
gen 1976 operationeel kun
nen zijn.
Er werden zelfs nog plannen
gemaakt om een uitgebreider
maanprogramma dan het
Amerikaanse uit te voeren
door drie kosmonauten via
twee lanceringen van de N-l
(een voor een maanschip en
een voor een grote maanlan
der) tot een maand op de
maan te laten verblijven,
maar die waren tevergeefs.
Niet iedereen in de Sovjetu
nie was het overigens eens
met de plannen van Misjin.
Konstantin Feoktistov, een
van de drie kosmonauten van
de Voschod-1 (zie vorig arti
kel) en nauw betrokken bij
het ontwerp van ruimtetui-
gen, probeerde het geld van
het maanprogramma te laten
uitgeven aan ruimtestations:
„Voor onze ingenieurs was
het duidelijk dat de belang-
rijktste ontwikkeling in de
bemande ruimtevaart ruim
testations moesten worden.
Misjin gaf de voorkeur aan
het maanprogramma. Al de
rest was zinloos". Feoktistov
bereikte uiteindelijk toch
zijn doel...
TIRANA - Veel te bele
ven valt er 's avonds in Ti
rana niet. Duistere stra
ten, rondzwervende ban
dieten en de schaarste aan
spijs en drank maken de
Albanese hoofdstad onge
schikt als uitgaanscen
trum. Het enige overge
bleven centrum van mon-
daniteit is de bar van Ho
tel Dajti, het grootste en
meest voorname van de
weinige hotels die Tirana
rijk is.
In de ruime en rokerige Dajti-
bar kan alleen met westerse
valuta worden betaald. Een
kop koffie kost een dollar en
een flesje Tsjechisch bier drie,
ofwel een kwart van het
maandsalaris van een modale
Albanese ambtenaar. Hotel
Dajti wordt daarom uitsluitend
gefrequenteerd door westerse
zakenlieden en journalisten,
ambitieuze politici en nieuwe
rijken. Die laatste categorie
- van keurige heren in trench
coats tot patserige types met
opzichtige leren jassen
vormt het bewijs dat ook in Al
banië een nieuwe onderne
mersklasse aan het ontstaan
is.
In mei 1991 heeft het Albanese
parlement het grondwetsarti
kel geschrapt waarin privébe-
zit verboden werd verklaard.
Sindsdien heeft het land on
danks de armoede een explo
sie van kleinschalig bedrijfs
leven gekend. In het centrum
van Tirana staan honderden
kleine kraampjes, waarin plak
ken brood met gebakken schij
ven eenheidsworst worden
verkocht. Op elke straathoek
staat een schoenpoetser. Een
zijstraat van het centrale
Skanderbegplein is omgeto
verd in een openluchtmarkt
van stokoude uit Zwitserland
en Italië geïmporteerde perso
nenauto's. Het aanzicht van Ti
rana, dat twee jaar geleden nog
minder dan honderd auto's
rijk was, verandert daardoor
snel. Voormalige kale staatsca-
fés, waar de koffie nog steeds
één lek (drie cent) kost, wor
den met vurenhouten lambri-
zeringen gezellig gemaakt. En
overal in de stad veranderen
woonhuizen, erkers en trot
toirs in gelegenheidswinkels.
leeft echter binnen enge gren
zen, doordat de Albanezen
over weinig kapitaal en prak
tisch geen buitenlandse valuta
beschikken. In de straat waar
ik verblijf, heeft zich enkele
maanden geleden een Turk ge
vestigd als bakker. Voor zijn
zaak staat van 's morgens tot 's
avonds een lange rij van klan
ten, hoewel zijn smakelijke
platte broden drie lek kosten
in plaats van de twee lek die in
de staatswinkels worden be
taald. De Turkse ondernemer
verdient leks als water, maar
dat kan alleen doordat hij
werkt met een uit zijn vader
land geïmporteerde bijzondere
oven. Om diezelfde reden is de
eerste, voor Albanezen peper
dure, westerse supermarkt in
Tirana onlangs door een Ita
liaan geopend.
Net als elders in Oost-Europa
bestaat vrijwel de enige moge
lijkheid om grote investerin
gen te kunnen doen uit het
stichten van joint ventures
met westerse ondernemingen.
In juni 1990, vlak nadat een
wetswijziging de introductie
van westers kapitaal mogelijk
Kamerleden
als waarnemer
DEN HAAG - Kamerle
den van de fracties van
PvdA en D66 zullen de par
lementsverkiezingen in
Albanië op 22 maart als
waarnemer bijwonen. Van
de PvdA zijn dat de kamer
leden Apostolou en Valk
en voor D66 het kamerlid
Ybema. De WD zendt
geen afvaardiging. Of het
CDA een afvaardiging
stuurt is onbekend.
had gemaakt, nam de Franse
grossier Julien Roche daartoe
als eerste het initatief. Zijn
Adriatic Duty Free Shop Alba
nia (ADA) is gedeeltelijk eigen
dom van hemzelf en van de Al
banese staat, hoewel de Frans
man alleen voor het beginkapi
taal heeft gezorgd. Aanvanke
lijk exploiteerde de ADA al
leen de valutawinkels op dé
luchthaven van Tirana en in
het Dajti-hotel, maar sedert
dien is zij uitgegroeid tot een
holding die een keten kleding-
boetieks, een luchtvaartmaat
schappij, een informaticabe-
drijf en een economisch maga
zine omvat. Binnenkort zal het
bedrijf volledig geprivatiseerd
worden, doordat de overheid
zich terugtrekt en de mede
werkers de mogelijkheid
wordt geboden om haar aan
deel over te nemen.
Het voorbeeld van de ADA is
tot nu toe door weinig buiten
landse investeerders nage
volgd. Het aardigste voorbeeld
daarvan is de Club Albania,
een joint venture van een
Liechstenstein gevestigd be
drijf van Amerikaanse zaken
lieden van Albanese afkomst
en het Albanese onderministe
rie van jeugdzaken. Club Alba
nia exploiteert de eerste mo
derne discotheek in Tirana,
die overmorgen officieel in ge
bruik wordt genomen.
Toch hebben ondernemers in
Albanië met talloze moeilijk
heden te kampen. „De Albane
zen hebben weinig geld, de po
litieke situatie is onzeker, de
infrastructuren zijn belabberd
»P
en er zijn nog geen maajH'
pijen werkzaam die bef1(
sico's verzekeren. Ma^
ergste is de bureauctfo
instelling van de overijl5
stanties. Een Albanees Ph
winkel wil openen modsi
dan een half jaar op t<£(e
ming wachten, en het sjj)2
van een fabriek is bijnj
gonnen werk. Het is dep*
liteit van tientallen jar^
munisme, en die ve|
niet van de ene dag op d
re", zegt de ondërdirects
de ADA, Endi B
Niettemin gelooft hij I
nu een goed moment is
Albanië te investeren. ,i
nu voor een schijntje tl
Met een beetje kapitaal
nu veel geld verdiener
dat over twee jaar d(
multinationale onder)
gen het initatief overal
De 26-jarige Bushati hi
de daad bij het woord {j
door als nevenactivitel
kasten uit Bulgarije
importeren. De legend*
Albanese handelsgees
door 45 jaar communist
gebroken. (es
Enge grenzen
Het nieuwe ondernemerschap Albanezen schreeuwen om meer vrijheid en rechten.
