Ontevreden
Afrikaners
strijden tot
ze sterven
'QeidócQowuvnt'
JOHANNESBURG - „We zul
len vechten voor een eigen boe-
renstaat tot we sterven", zegt een
vriendelijke oma bij een bijeen
komst van conservatieve blanken
in de Zuidafrikaanse hoofdstad
Pretoria.
Ze veegt de grijsblonde lokken opzij
die van onder de vilten hoed in haar
ogen prikken. „Orde boerenvolken",
vermeldt de button die prominent op
haar kaki uniform prijkt.
„Het is nu al oorlog en alles is gerecht
vaardigd, ook het doden van zwarten",
zegt Trudie Ruitenbach. Trots vertelt
ze dat Barend Strydom, die een levens
lange gevangenisstraf uitzit wegens het
vermoorden van willekeurige zwarte
voetgangers, haar schoonzoon is. „Ba
rend kwam op voor de rechten van het
blanke boerenvolk en wij zullen zijn
voorbeeld volgen en zwarte overheer
singvoorkomen", zegt Trudie. Ze geeft
volmondig toe racistisch te zijn, maar
daar is toch niets fout mee want „Hol
landers zijn ook racistisch op hun eigen
volk".
Trudie Ruitenbach vertegenwoordigt
een harde kern van
enkele honderddui
zenden blanke Afri
kaners die bereid zijn
te vechten voor eigen
identiteit, taal en va
derland. Ze zijn
kleurrijk, luidruchtig
en militant. Toch is
het niet deze groep,
waarvan president
De Klerk dinsdag bij
het referendum het
meest te vrezen
heeft, wanneer drieë
neenhalf miljoen
blanken een keuze
maken tussen zijn
hervormingen en de
terugkeer naar de
apartheid zoals de
conservatieven dat
willen. „Veel van de
mensen die tegen De Klerk zullen
stemmen zijn Engelstaligen en onder
hen is een grote groepe recente immi
granten uit Europa", zegt prof. Tom
Lodge van de universiteit van Witwa-
tersrand. „Die blanken constateren dat
hun situatie, sinds de hervormingen in
Zuid-Afrika begonnen, achteruit is ge
gaan. Ze zijn bereid om de radicale
Afrikaners te steunen in het streven
naar een apartheidsstaat".
Bejubeld
Het begon allemaal zo positief. Ruim
twee jaar geleden verbaasde president
De Klerk de wereld met een toespraak
waarin hij de vrijlating van ANC-leider
Nelson Mandela aankondigt. Mandela,
zat 27 jaar gevangen vanwege zijn ver
zet tegen de apartheidsdictatuur maar
die apartheid zou door De Klerk wor
den afgeschaft. In hoog tempo schrapt
hij de belangrijkste apartheidswetten
en begint onderhandelingen met on
dermeer het ANC over een nieuwe
grondwet. Het gaat erg moeizaam maar
enkele maanden geleden kwam er een
politieke doorbraak door de vorming
van Codesa, de conventie voor een de
mocratisch Zuid-Afrika, waar de be
langrijkste politieke partijen onderhan
delen over het 'Nieuwe Zuid-Afrika'.
President De Klerk wordt in de hele
wereld bejubeld over zijn daadkracht
en hervormingen die volgens hem wor
den ondersteund door „de overweldin-
ge meerderheid" van zijn landgenoten.
Langzamerhand worden de sancties af
geschaft tegen Zuid-Afrika, zodat de
Amerikaanse zanger Paul Simon hier
onlangs kon optreden, evenals de Ne
derlandse cabaretier Freek de Jonge.
Ook de sportcontacten komen weer op
gang en vorige week kon president De
Klerk in het televisiejournaal zijn ge
lukwensen overbrengen aan het Zuida
frikaanse cricketteam dat zojuist we
reldkampioen Australië had verslagen.
„Hartelijk gefeliciteerd namens ieder
een hier in Zuid- Afrika", sprak de ka
merbreed glimlachende president in de
telefoon tegen de cricketaanvoerder in
het verre land. Even wilde De Klerk
vergeten dat de meerderheid, de zwarte
bevolking, geen enkele belangstelling
heeft voor het slome cricketspel. Hij
heeft deze succesjes hard nodig in een
periode dat steeds meer blanken ver
trouwen verliezen in zijn beleid. De
hervormingen van De Klerk hebben het
land tot nu toe weinig goeds gebracht.
Ondanks het verdwijnen van financiële
sancties is het land in een diepe econo
mische crisis verzeild geraakt. Meer
dan zeven miljoen zwarten leven in
krotten zonder elektriciteit, water of
wegen. De werkloosheid onder de
zwarte bevolking is tot boven de 50 pro
cent gestegen.
De miserabele sociale omstandigheden
vormen een vruchtbare bodem voor ge
weld in de zwarte wijken. Sinds het be
gin van de hervormingen twee jaar ge
leden zijn vijfduizend mensen gesneu
veld in politieke strijd die wordt aange
wakkerd door rechtse elementen in po
litie en leger. Ook de criminaliteit stijgt
en dringt door tot de blanke wijken,
waar de huizen worden getransfor
meerd tot ommuurde vestingen met
waarschuwingsborden en pitbull-ter
riërs. Nog deze maand werd een on
schuldige postbode verscheurd door
drie nerveuze honden toen hij langs een
villatuin liep. Meer dan de helft van de
paranoïde blanke gezinnen heeft in
middels de beschikking over minstens
één vuurwapen.
Ook de armoede onder de blanken is
aanzienlijk toegenomen. In het verle
den kregen zij wettelijke bescherming
Een lid van de Afrikaner
Weerstandsbeweging
tijdens een demonstratie
tegen het
hervormingsbeleid van
president De Klerk.
FOTO: AFP
tegen zwarten die een baantje zochten,
maar die tijd is voorbij. Inmiddels z;ijn
50.000 blanken werkloos en de rijen
voor de gaarkeukens in arme blanke
wijken groeien.
Ook de blanke boeren hebben het mo
menteel zwaar omdat zij kampen met
intense droogte die zal leiden tot een
produktiedaling van rond de 70 pro
cent. Zuid-Afrika zal voor het eerst
voedsel moeten importeren.
„De regering laat ons volledig in de
steek", zegt boer Van Zyl, rondlopend
op zijn uitgestrekte boerderij in de
Transvaal. Hij kijkt moedeloos naar de
uitgedroogde maïs op het land: „Ik heb
altijd op De Klerks Nationale Partij ge
stemd, maar nu kies ik voor de Conser
vatieven omdat die ons wél zullen hel
pen".
Natuurlijk zijn De Klerks veranderin
gen ook positief geweest. De rassenre-
gistratie is afgeschaft, er zitten zwarte
kinderen in voorheen blanke lesloka
len, de vernederende rassenscheiding
op de stranden is verdwenen en zwar
ten mogen wonen waar ze willen.
Af en toe blijkt ook de goede wil en in
zét van de bevolking, zoals onlangs in
het plaatsje Brakpan. „Wij willen een
heid", zongen de blanken samen met
inwoners van een aangrenzende zwarte
wijk. Er werd gedanst, gegeten en ge
dronken. Blanke en zwarte kinderen
plantten samen een boom voor het
„nieuwe Zuid-Afrika" en niemand
dacht nog aan de hoge muur met prik
keldraad die de twee wijken scheidt.
Zo'n feestdag vertekent de werkelijk
heid. Steeds vaker komen spanningen
van de hervormingen duidelijk aan de
oppervlakte. Zoals in de sjieke Kaapse
wijk Houtbaai, waar blanke villabewo
ners ineens met zeil bedekte krotwo
ninkjes zagen verschijnen in de duin
pannen. Vroeger zouden ze met bull
dozers zijn verwijderd en de bewoners
weggeknuppeld naar verre thuislanden,
maar dat kan niet meer in het nieuwe
Zuid-Afrika. Protesten en onderhande
lingen wisselden elkaar enkele maan
den af totdat „door onbekende oor
zaak" de krotten in vlammen opgingen.
Opvoeding
Een ander schrijnend voorbeeld speelt
zich af bij Chartwell, een bemiddelde
slaapwijk van Johannesburg die van de
ene op de andere dag bol stond van ver
hitte emoties. Een provinciale bestuur
der besloot om zwarte krotbewoners te
verhuizen naar een terrein niet ver van
Chartwell met betere voorzieningen en
goedkope huisjes. Binnen een week na
die aankondiging trokken honderden
blanke inwoners met spandoeken door
de stad om het aftreden van het bestuur
te eisen. „Mijn huis daalt met de helft
in waarde als dit doorgaat", roept een
man en zijn buurvrouw beweert dat de
reden voor het protest geen racisme is
maar een economische aangelegen
heid.
De overheid zwicht voor hun druk en
de zwarten wonen nu nog steeds op een
winderige vlakte in Zevenfontein. „Ik
begrijp niet waarom ze ons zo behande
len", zegt een zwarte vrouw die haar
kleren probeert te wassen in een gelige
rivier. „We mogen wel voor ze werken,
maar niet in hun buurt wonen. Is dit het
nieuwe Zuid-Afrika?"
„Het is puur racisme", meent ANC-
topman Mohammed Valli Moosa, „de
blanken in Zuid-Afrika zullen moeten
leren zwarten te accepteren in hun
buurten. Ook al hebben ze geen geld
om net als de blanken dure huizen neer
te zetten". Moosa meent dat veel van
de weerstand die De Klerks hervormin
gen opwekt, voortkomt uit de opvoe
ding van de blanken. „De Klerks Natio
nale Partij heeft altijd geroepen dat
zwarten inferieur zijn en dat het ANC
uit terroristen en communisten bestaat.
Nu moeten ze ineens zwarten in de
buurt accepteren en horen dat er bin
nenkort een regering komt met ANC-
ministers. Veel blanken kunnen dat
niet verwerken", zegt Moosa.
De conservatieven weten de laatste
twee jaar handig in te spelen op de
angst en onvrede van de blanken door
hun voor te houden dat terugkeer naar
apartheid de oplossing is. Ook voor
heen liberale gemeenschappen blijken
voor die optie te voelen en bij enkele
regionale verkiezingen wordt president
De Klerk verslagen door de conserva
tieve partij. Na een onverwachte neder
laag in zijn oude woonplaats Potchef-
stroom, enkele weken geleden, besluit
De Klerk dat het zo niet langer kan en
schrijft een referendum uit om te bepa
len of de blanken zijn hervormingen
nog wel voldoende steunen. In de eer
ste weken na die aankondiging was het
optimisme over De Klerks winstkansen
hoog, maar dat is wat afgenomen. „Ik
denk dat hij wel zal winnen maar hoog
uit met een kleine meerderheid", zegt
prof. Lodge die het ongenoegen onder
de blanken erg hoog inschat.
„U onderhandelt om communisten in
de regering te brengen! U brengt
schande over onze geschiedenis!",
roept Andries Treurnicht, de leider van
de Conservatieve Partij tegen zijn en
thousiaste aanhangers. Samen met
bondgenoten van de extremistische
Afrikaner Weerstands Beweging
(AWB) probeert hij de blanken te
doordringen van het gevaar dat dreigt
onder een toekomstig zwart bewind.
Demagogie
„De Klerk onterft zijn eigen soortgeno
ten", roept Treurnicht en Terblans
(AWB) scheldt op een regering die met
„onchristelijke zwarte communisten"
wil regeren: „Dit is een referendum tus
sen God en het communisme! Dit gaat
over ons land dat zij willen stelen. Dit is
ons land!", schreeuwt een verhitte Ter
blans, die Adolf Hitler nog bijles had
kunnen geven in demagogie.
De toehoorders vinden het prachtig.
„Wij zullen sterven voör Zuid-Afrika",
zingen ze naar de leiders op het podi
um. Een breekbare grijze man in het
publiek wordt ondersteund door zijn
rimpelige vrouw. Met zijn linkerknuist
omknelt hij een stok met de Zuidafri
kaanse vlag, alsof die ieder momènt
door Nelson Mandela persoonlijk uit
zijn handen kan worden gerukt. „Ik
stem nee tegen de hervormingen omdat
ik niet onder de zwarte communisten
wil leven", zegt de man. „Al onze pro
blemen komen door de sancties van het
buitenland, Amerika maar ook Hol
land. Wij zijn de nazaten van Holland
maar worden verraden in tijden van
nood. We zullen nog met u afrekenen!"
zegt de strijdlustige baas terwijl hij
vlaggestok al dreigend omhoog bref-
„Göd zal met Holland afrekenen",
de vrouw kalmerend tegen haar ma(l(
De conservatieven willen de apartj
terugbrengen. Ze willen de vergui!
pasjeswetten weer invoeren en zwa*
moeten verdwijnen uit het 'blaL
Zuid-Afrika naar speciale reserv.^
de zogenaamde thuislanden. „Wij [n
len nooit terugkeren naar apartj
want de zwarte bevolking zal zichL
zetten als nooit tevoren", zegt ANlUf
Moosa. „De conservatieven zullen n
nen enkele maanden worden gedv a;
gen om net als De Klerk met ons tain
derhandelen". Hij meent dat hetjsr
tenland de terugkeer naar apartheilen
afwijzen en dat harde sancties vergfr.h
baar met die tegen het oorlogszuqD
Irak wel het minste zijn dat het landj.
verwachten. fj
Toch lijkt het allemaal weinig indrL'
maken op de koppige Afrikaners. La
streven naar een blank vaderland^,
gelijken ze met de onafhankelijkhL.
oorlog van hun voorvaderen teger^
Engelsen. Aan muren van AWB-k£ I
ren hangen portretten van historf
volkshelden en ook de jaartallefcN
veldslagen tegen Zulu's en Xosa'jcf
ten geprent in de robuste koppeiror
mensen van deze geïsoleerde pf®F
landsgemeenschappen vergelijken^
met volkeren in Oost-Europa eir"
zonder twijfel bereid om te stervenfe
eigen staat en identiteit. Het ziLr
maar een paar honderdduizend, L
de vraag is hoeveel andere, ontevij
blanken in Zuid-Afrika bereid ziju
samen met hen strijdend ten onlj
