p
1
ll
ma
e
De
zonde
van Urk
heeft
geen
naam
ZATERDAG 14 MAART 1992 PAGINA
„Leegvissen van de
zee? Er is vis zat. En
je kan van een visser
niet verlangen dat-ie
het teveel aan tong of
kabeljauw of schol
weer overboord
kiepert
FOTO: SP
£oidóc6ou'umitl
De Urkers vangen hun vis in
zonde. In hun handel en
wandel zijn
ongerechtigheden, dat is
zeker, maar naar de omvang
is het gissen. In de kerken
wordt veel schuld beleden,
maar het werkwoord
frauderen niet vervoegd.
Een zondagse impressie.
URK De zon lonkt, maar Urk heiligt
de zondag. Tussen twee godsdienstoe
feningen loop ik met hol klinkende
stappen door de straten van het oude
eiland en werp blikken door half gelo
ken vensters.
Geen schim te zien, ook niet van 's we
relds poppenkast. Ik verwijl voor een
raambiljet van de Mannenconferentie
Urk op zaterdag 11 april. 'Man naar
Gods hart' is het thema, Henk Binnen
dijk van de EO de spreker. Samen met
andere mannen opgebouwd worden in
je dagelijkse geloofsleven, zegt de toe
lichting.
Vanachter de planten verrijst een
hoofd dat mij lang en nadrukkelijk aan
staart. Ik loop door, voorbij rijen punt
dakhuisjes met groenhouten gevelbe
timmering, waarvan er een de naam
Schaduw van Jeruzalem draagt, en stuit
op de Bethelkerk. Dit massieve vier
kante godshuis van de gereformeerden,
met vier vaste predikanten de grootste
van de elf protestants-christelijke deno
minaties, heeft een eeuw aan stormen
doorstaan. Op de gevelsteen lees ik:
'Laat al 't verloste volk met hart en
mond U loven, en leid hen straks in
vree naar 't Vaderhuis daar boven'.
Aan de haven is meer leven, zij het niet
in de brouwerij. Meeuwen bekrijsen de
verlaten visafslag, de gesloten kroegen
en de rijen aangemeerde, levenloze
kottertjes. De meeste grote 'jongens'
zijn ver weg op zee ter visvangst. In de
luwte van een werf probeert een groep
jongelui elkaar brooddronken uit. Hier
en daar passeer ik verliefd Urk, wande
lend voor het aangezicht des Heeren.
Achter de ramen van het (open) visres
taurant vergaapt een stel Duitsers zich
aan het restant van calvinistische chris
telijkheid. Ze zijn te vroeg, de golf toe
risten die alle kroegen open breekt
moet nog komen.
W ederopstanding
Om vier uur barsten de kerkklokken
los. Urk dient zich ten tweede male die
dag gereed te maken voor het belijden
van zijn zonden. Ruimschoots op tijd,
want de diensten beginnen pas over een
uur. Intussen bezoek ik het kerkhof van
het hervormde kerkje-aan-de-zee. Op
vallend veel stenen gewagen van 'ont
slapen in de Heer' en van de komende
'wederopstanding'.
Om half vijf ontmoet ik Ebb^n, een aan
vaste wal geraakte kottervisser. Hij kui
ert wijdbeens langs de haven, onderweg
naar de Bethelkerk en neemt de tijd
voor een praatje. Hij is gereformeerd
ja, zoals velen van de 13.000 Urkers.
Zijn broer is hervormd geworden, om
zijn vrouw. Dat komt wel meer voor op
het eiland. „Voor iedereen is er een
kerk die hem past. En anders komt er
wel een. Scheuren doen ze hier nogal
makkelijk", merkt hij droog op. Volgt
een verhaal van een dominee die bij
zijn huishoudster een kind verwekte
wat het dorp op drie kerkscheuringen
kwam te staan.
Ik roer het onderwerp visfraude aan.
Hij gaat er vrijmoedig op in. „Natuur
lijk gebeurt er wel 's wat dat het dag
licht niet kan velen, zeker in de handel.
Maar aan die vangstoverschrijdingen
kan een visserman vaak niks doen. Dat
komt door die ellendige quotaregeling.
Daar is Brussel de schuld van. Brussel
regeert de vissers. En ook de boeren zo
als u wel zult weten".
Brussel als de van godswege te gehoor
zamen overheid past niet in zijn gewe
ten. En voor de redenering dat vastge
stelde vangsthoeveelheden de markt
prijs op peil kunnen houden en ook be
doeld zijn om het leegvissen van de zee
te voorkomen heeft hij geen oor.
„Leegvissen van de zee?" Schampere
lach. „Er is vis zat. En je kan van een
visser niet verlangen dat-ie het teveel
aan tong of kabeljauw of schol weer
overboord kiepert. Nog afgezien dat
die vissen zoiets niet overleven. Als-ie
meer vangt dan de toegestane quota
moet-ie dat op een andere manier af
zetten".
Wonder
Over 'het wonder van Urk' kan hij niet
onverdeeld enthousiast zijn. De groot
scheepse capaciteitsuitbreiding van de
vissersvloot, tegen de keer van de quota
in, heeft de verwerkende visindustrie
op het eiland 'rijke zegen' gebracht,
maar hij is blij niet meer aan de 'afval
race' te hoeven meedoen.
„De schippers beconcurreren mekaar
kapot. Steeds grotere en sterkere en
duurdere schepen. Om de bank af te
betalen moet je heel wat vangen. De
grote vissen vreten de kleine op". Hij
wijst op een nieuw roodbruin casco aan
de kade. „Van m'n neef. Hij moet ook
weer groter, 't Gaat tegen mekaar op".
Ik wil weten of de dominees de visfrau
de wel 's wraken in hun preek. Hij grin
nikt. „Niet elke week, maar het komt
voor dat er een vermaning vanaf de
kansel komt".
Ik besluit ter plekke de vijf-uurs-dienst
bij te wonen, mede indachtig een uit
spraak van Ad Ploeg, de voormalige
VVD-staatssecretaris die in '85 een
aantal frauderende Urker vissers aan
wilde pakken. Hun vangsten werden
door de rechter verbeurd verklaard.
Anderhalf jaar terug, toen de Tweede
Kamer minister Braks over zijn 'boter
zachte' visserijbeleid deed struikelen,
sprak Ploeg in een open terugblik: „Ik
heb in mijn jaren als staatssecretaris
ooit gezegd: ik heb wel eens de neiging
om in Urk vanaf de kansel tegen de vis
sers te zeggen, dat ze door de week alles
overtreden wat hun zondags in de kerk
verteld wordt. Toen kreeg ik onmiddel
lijk de Urker dominees over me heen:
die staatssecretaris bemoeit zich niet al
leen met de visserij; die begint zich nu
ook met ons geloof te bemoeien. De
dominees en het gemeentebestuur van
Urk dekten de vissers volledig en Zetten
hen aan tot burgerlijke ongehoorzaam
heid. Ik heb dat de burgemeester erg
kwalijk genomen".
De Urkers ongehoorzaam? Ik kan het
me moeilijk voorstellen terwijl ik me
voeg in de stroom brave kerkgangers
die te voet optrekt
naar de Bethelkerk
en andere stromen
op weg naar andere
kerken zwijgend
kruist. Toch is be
wezen dat Urker
vissers uitermate
creatief zijn in het
ontduiken van de
voorgesch reven
vangsthoeveelhe
den. Bij controle
vist de AID - de
politie van minister
Bukman - vaak
achter het net. Het
bewijs is moeilijk te
leveren, ook al om
dat veertig procent
van alle gevangen
vis, zo schat men op
het ministerie van
landbouw en visse
rij, buiten de veiling
om wordt afgezet,
via niet geregis
treerde kanalen zo
als daar zijn buiten
landse opdrachtge
vers en restaurant
ketens.
Zo lang er in de EG
geen internationale
veilplicht voor alle
gevangen vis komt,
zo besefte ook Ad
Ploeg indertijd,
blijft dat grijze cir
cuit welig tieren.
Het bestond al on
der Braks en ook
onder Bukman
krijgt de AID er
geen vat op. Vissers
en handelaren zet-
Knoeien
Vanaf mijn positie in de kerk, op het
achterbalkon recht tegenover de kan
sel, overdenk ik de uitspraak van de Llr-
ker burgemeester Veninga die hij vori
ge week deed tegenover minister Buk
man, zijn inderhaaste bezoeker. „De
minister en ik zijn tot de conclusie ge
komen dat de hoeveelheid 'zwarte' en
'grijze' vis nooit groot kan zijn. Cijfer
matig gaat het om kleine getallen. En al
die bla-bla over fraude en zwarte cir
cuits, wat moet ik er mee? Ik kan het
niet kwalificeren, niet kwantificeren en
niet lokaliseren".
Met deze ongegronde vrijspraak be
wees de burgemeester de minister een
grote dienst. Hij goot namelijk olie op
de politieke golven, die een week
eerder waren opgewekt door een publi-
citeitsstorm over frauduleus gevangen
vis en malafide handelaars. Blijft de
vraag hoe je een verschijnsel kunt baga
telliseren als je de omvang niet kent.
Met vertoon van grafieken en statistie
ken gaf de burgemeester aan hoe groot
het belang van de visserij voor Urk is.
Aan de hand van recente cijfers meen
de hij aan te kunnen tonen dat de vis
sers en handel zich vorig jaar 'over het
algemeen netjes aan de regels hebben
gehouden'.
„De visafslag op Urk had vorig jaar een
omzet van 240 miljoen. Daar kun je nog
zo'n 100 miljoen optellen voor vis die
door Urkers in Harlingen aan land is
gezet en dan kom je aan totale omzet
van 340 miljoen. Allemaal volkomen le
ten de inspecteurs voor joker waar ze
bij staan. En lukt het wel om ergens de
vinger achter te krijgen dan is er nog
het wapen van intimidatie en (drei
gend) geweld.
Zeker, er zijn zo nu en dan gerechtelij
ke veroordelingen van vissers en visver-
werkingsbedrijven, maar de boetes
worden vaak onder hoongelach uit de
achterzak betaald. De illegale praktij
ken lonen de straffen in ruime mate.
Volgende maand is er voor het Arn
hemse gerechtshof opnieuw een frau
dezaak aan de orde, waar ook de ge
meente Urk als eigenaar van de visaf
slag is gedagvaard. Justitie heeft er
twee volle dagen voor uitgetrokken.
Maar in Urk haalt men de zakdoekjes
voor het bloeden al weer te voorschijn.
De Bethelkerk in
Urk. Het komt wel
eens voor dat de
visfraude vanaf de
kansel aan de kaak
wordt gesteld.
FOTO: SP
llou
aan te merken, en ook het ondeni n-
zeer toepasselijk (visserman Petri'V£
in geloofstwijfel over het water w[
lend naar de diepte zakt: Heercinie
mij) maar inhoudelijk is het eenjvar
briesje. Over de zonde der vislüize
geen woord. De gemeente mojven
doen met de vage vermaning datL
de keuze tussen Jezus en de werell®
lukt om van twee walletjes te efspe
twee heren (God en de Mammöols
dienen. Maar als dominee zovertt ee
de galerijjeugd al goeddeels op eejje r
Het slotlied maakt veel goed: ,Feu
stormen mogen woeden, alles
heen zij nacht, God, mijn God zd oi
behoeden, God houdt voor mijn (jjU
wacht". Op deze machtige melodj
geleid door het orgel en de geni
zwoegend in het kielzog, vaar ik II
den de haven mijner jeugd binnen
Na twee uur weer op straat kla)
een mevrouw aan: zijn de kerke)
elke week nog vol? „Ja, heerlijj
barst ze uit, „en wat een jeugd, *1
niet? Nee, nee, dat is zeker geen i
Ik verbaas me wel dat de jonger
zo massaal in de kerk komen, tei
toch een heleboel buiten Urk v
Ik zie het aan m'n eigen kinderen
oudste zoon denkt er spontaan o
belijdenis te doen".
„De schippers
beconcurreren
mekaar kapot.
Steeds grotere en
sterkere en duurdere
schepen. Om de
bank af te betalen
moet je heel wat
vangen
FOTO: SP
gaal. Daar valt absoluut niks mee
knoeien. Die cijfers rollen gewoon
de computer. Als je die eventuele gri;
vis, waarvan het bewijs overigens ni
steeds niet is geleverd, daar tegen af
dan gaat het om wat gerommel in
marge," aldus de burgemeester. Vo
jaar zou er zeker geen reden voor fra
de geweest zijn, aangezien het coni
gent toereikend en de prijzen hoogv
ren. De bewindsman, die vorige we
nog suggereerde dat er wellicht hogt
boetes aan frauderende vissers en h;
delaars opgelegd zouden moeten vv(?p
den, zou zich volgens de burgemeer
in die uitleg hebben kunnen vinden.
Hoe de situatie nu is, wist de bur
meester niet. „Op dit moment zijn
prijzen laag. Ja, en dan is de verleid
weer groot om wat buiten de boeU
om te doen. Maar nogmaals, ik Inser
daarvoor geen enkel bewijs. leden quw
roept maar, zonder dat het concr
wordt gemaakt. Ik wil eerst precies
ten wat er aan de hand is. Maar tot
toe blijft het bij vage beschuldigingen^^
Het gemeentebestuur had ook nog
half uur ingeruimd voor de grooth
del. In dat gesprek nam secret;
Romkes van de vereniging van
groothandelaren op Urk afstand
opmerkingen van landelijk voorzil
Buys dat er sprake zou zijn van een
vangrijk zwart circuit.
Preek
jronc
Het schip van de kerk is afgeladenjen; e
de dienst begint. Beneden op de hajglijki
houten banken zit volwassen Urk i|- 'I
veel kroost tussen zich in geklemdiicky
de beide galerijen boven doet opvpze
send Urk zijn best niet op te letten, bard
minee Posthumus staat nog maarjk u
op de kansel - als een schipper nizev<
God - of we rollen reeds buitengjlear
op het ritme van een lange machinde
deining. Hele noten bij de vleet. Dep be«
kozen psalmen (berijming anno lllat i
zijn opwekkend: 'U zegenen, o Piling
Uw hartsbeminden die elke dag pun
goedheid ondervinden (145 vers dnallee
Met het Heilig Avondmaal, bedeel h
voor degenen 'met droefheid over er v<
ongerechtigheid', heb ik geluk. dru
De animo onder de door domineei We
geroepen zondaren is nauwelijks grflun
dan het aantal zitplaatsen aan tafel,len.
stuk of zeventig, dus wordt met een
ronde van een kwartiertje volstÜat f
«e-
Van mijn buurman verneem ik dajergr
ochtendienst zes volle ronden heefjik
teld. Alvorens brood en wijn te dijk, c
waarschuwt de herder de schapen-fcebi
der-oprechte-droefheid alsnog op|
schreden terug te keren teneindeii^p
de kans te lopen in de buitenste duif
nis te worden aangetroffen. pt I
De preek valt me tegen. Technischp 2
op het verhaal-in-drie-punten wt ,.ki
