Brill geeft Dode-Zeerollen uit
Pax Christi: Palestijnen zijn vertwijfeld
Naarden herdenkt Tsjechische
theoloog en pedagoog Comenius
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
COMMENTAAR
CeidócSoirttmt
VRIJDAG 13 MAART 1992
Prominente blanke kerkleden
vragen steun voor De Klerk
JOHANNESBURG Negentien prominente leden van de blan
ke Nederduitse Gereformeerde Kerk (NGK) hebben de kerkle
den in een open brief opgeroepen bij het referendum van 17
maart met 'ja' te antwoorden. Het initiatief zal zeker voor nieuwe
spanningen zorgen in de kerk die lange tijd een belangrijke
steunpilaar van het apartheidsbewind was. De leiding van de
grootste blanke kerk van Zuid-Afrika besloot eind vorige maand
de leden geen stemadvies te geven. De NGK heeft behalve veel
leden van de regerende Nasionale Partij ook een substantieel
aantal leden van de Conservatieve Partij (CP) in haar achterban.
CP-voorman Andrics Treurnieht, die de leden van zijn partij
heeft opgeroepen 'nee' te antwoorden, is lid van de NGK.
Volgens de opstellers van de open brief heeft de NGK, die in 1986
formeel afstand nam van de apartheid en dit stelsel vier jaar later
veroordeelde, duidelijke besluiten over apartheid genomen. Op
grond daarvan mag nu van de kerkleden verwacht worden dat zij
president De Klerks hervormingspolitek steunen.
Men valt niet over
zijn fouten. Men valt
altijd, over zijn
vija nden, die deze
fouten uitbuiten
Reorganisatie
bij Christian
Science
BOSTON - Christian Science,
een klein maar door zijn haar
media invloedrijk religieus ge
nootschap in de Verenigde
Staten, heeft een omvangrijke
herstructurering aangekon
digd. De reorganisatie heeft
geen gevolgen voor het voor
aanstaande dagblad The
Christian Science Monitor. De
kerk heeft wel haar televisie
zender te koop aangeboden.
Verscheidene kranten hebben
de afgelopen tijd melding ge
maakt van de financiële pro
blemen bij Christian Science.
Vrouw van tv-evangelist
Jim Bakker wil scheiden
HENDERSONVILLE - Tammy Faye Bakker die haar man, de
tv-evangelist Jim Bakker, in tegenspoed steeds trouw heeft bij
gestaan, heeft aangekondigd te willen scheiden. In een brief aan
volgelingen, verstuurd vanuit haar huis in Orlando, schrijft de
50-jarige Tammy dat ze voortdurend lijdt onder de situatie met
haar echtgenoot. „Jarenlang heb ik gedaan alsof alles goed ging
terwijl ik in feite steeds leed", zegt ze. „Ik kan met meer doen
alsof. Ik kan het fysiek niet meer volhouden". De tv-evangelist
zit in de gevangenis in Minnesota omdat hij 4,7 miljoen dollar
aan giften voor zijn kerk in eigen zak had gestoken. Tijdens het
proces bleef Tammy Faye volhouden dat hij onschuldig was.
Maar hij kreeg 45 jaar cel. Later werd deze straf omgezet in acht
tien jaar. Zijn machtige imperium begon te wankelen toen zijn
buitenechtelijke affaire met secretaresse Jessica Hahn bekend
werd. Hij biechtte deze affaire onder tranen op in zijn eigen tele
visieprogramma. Zijn opgewekte echtgenote verbaasde toen ve
len door hem met vuur te verdedigen en in het openbaar zijn ont
rouw te vergeven.
LEIDEN - De Leidse uit
geverij E.J. Brill geeft een
complete editie van de
Dode-Zeerollen op micro
fiche uit. De bronnenuit
gave zal nog dit jaar ver
schijnen. Dit heeft Brill,
de oudste zelfstandige uit
geverij in Nederland, don
derdag in Den Haag be
kend gemaakt.
De rollen, in 1947 en volgende
jaren in elf grotten bij Qumran
gevonden, worden als de be
langrijkste handschriften-
vondst van deze eeuw be
schouwd. De ruim 800 hand
schriften dateren uit de perio
de van de derde eeuw voor
Christus tot de eerste eeuw na
Christus. Daaronder bevinden
zich 180 handschriften met
fragmenten van bijna alle boe
ken van het Oude Testament.
Ze werpen een nieuw licht op
de overleveringsgeschiedenis
van het Oude Testament en op
het jodendom van het begin
van onze jaartelling.
De uitgave van Brill, in samen
werking met de uitgaverij van
microfiches IDC te Leiden, be
vat een inleiding van prof.
Emanuel Tov uit Jeruzalem,
hoofd van het officiële pubh-
katieteam. en verder een cata
logus van alle erin voorkomen
de fragmenten.
De uitgave werd bespoedigd
doordat vorig jaar het Hun
tington Museum in Pasadena,
Californië. overging tot de uit
gave van een fotoboek met bij
na alle fragmenten, evenwel
zonder een inhoudsopgave,
een „volslagen onbruikbaar
boek", aldus Qumran-deskun-
dige prof.dr. A.S. van der Wou-
de uit Groningen. Geleerden
uit de gehele wereld dringen al
jaren aan op publikatie van de
rollen. De wetenschappelijke
uitgave, voorzien van com
mentaar, wordt pas over enke
lejaren verwacht.
De meeste handschriften kwa
men terecht bij het Rockefel
ler Museum in Oost-Jeruza-
lem, tot 1967 Jordaans gebied.
Toen het museum niet meer
alle handschriften die werden
aangeboden, kon betalen, sloot
de Jordaanse regering contrac
ten met universiteiten in Euro
pa en de Verenigde Staten af.
Zij verkregen de exclusieve
publikatierechten, indien ze
het handschrift op het mo
ment van de koop aan het Roc
kefeller Museum afstonden.
Daardoor bleven de Dode Zee
rollen voor andere geleerden
ontoegankelijk tot het mo
ment van publikatie.
De Koninklijke Academie voor
de Wetenschappen heeft in
1961 voor honderdduizend gul
den de fragmenten uit grot 11
gekocht. Deze zijn weten
schappelijk bewerkt en voor
publikatie gereedgemaakt
door prof. Van der Woude en
zijn medewerkers aan het
Qumraninstituut van de Rijks
universiteit Groningen.
„Toen wij na tien jaar ons werk
hadden gedaan, werd er al ge
klaagd dat dit lang had ge
duurd. Aan enkele Amerikaan
se instellingen zijn ze al dertig
jaar bezig, terwijl ze nog steeds
niet op de helft zijn", aldus
Van der Woude.
Een en ander werd nog gecom
pliceerder toen in 1967 Oost-
Jeruzalem onder Israëlisch be
heer kwam. Israël heeft de
contracten echter gerespec
teerd. Doordat deze overeen
komsten met de Jordaanse re
gering waren afgesloten, kon
den de Israëlische autoriteiten
weinig of niets doen tegen het
Huntington Museum, dat de
afspraken aan zijn laars lapte.
Ook daarom vond Brill een
welwillend oor. toen de uitge
verij vorig najaar de Israëliërs
benaderde. De Dode-Zeerollen
zijn binnenkort, weliswaar op
microfiche, in principe voor
eenieder beschikbaar.
Vaticaan wil
nieuwe tekst
voor nationale
hymne
VATICAANSTAD - Het
Vaticaan wil zijn nationale
hymne, een mars die in
1869 door de Fransman
Charles Gounod is gecom
poneerd, van een nieuwe
Latijnse tekst voorzien.
Dat heeft de auteur van
deze tekst, abt Rafaello
Lavagna, onthuld.
Anders dan vele andere volks
liederen heeft de hymne van
het Vaticaan van oorsprong
geen tekst. Zij werd in 1949, in
aanwezigheid van paus Pius
XII, officieel aanvaard. De
hymne verving het Vaticaanse
volkslied van de Oostenrijker
Halmajr.
Vervolgens werd een tekst ge
schreven door mgr. Antonio
Allegra, meester-organist van
het Vaticaan. Deze tekst wordt
op dit moment als achterhaald
beschouwd. De boodschap is
teveel verpakt in retoriek en
sluit niet meer aan bij de ker
kelijke stijl van na het Tweede
Vaticaans Concilie
Ter illustratie: „Rome. onster
felijk door je martelaren en je
heiligen, hoor ons gezang. O
Rome, vaderstad van eeuwige
herinneringen, jouw glorie is
bezongen door duizenden pal
men en duizenden altaren. O.
Rome, jouw licht verflauwt
nooit...".
Lavagna heeft nu een nieuwe
tekst geschreven in het Latijn
- nog steeds de officiële taal
van het Vaticaan waarin hij
aansluit bij het Nieuwe Testa
ment. Hij heeft daarin gezocht
naar alle teksten waarin ver
wezen wordt naar Petrus (ruim
150) en op basis daarvan een
tekst samengesteld: „Petrus,
prins van apostelen. Petrus,
die de sleutel van het hemel
rijk heeft ontvangen. Petrus,
visser van mensen..." etcetera.
Priesterstudent
is kwetsbaar
ROTTERDAM - Drs. H. A.
Verbakei, priester van het bis
dom Rotterdam en van '83 tot
'88 werkzaam in Naaldwijk, is
deze week gepromoveerd aan
tiet Loyola College van de je
zuïeten in Columbia (VS) tot
doctor in de pastorale psycho
therapie. In zijn studie onder
zocht drs. H. Verbakei de sa
menhang tussen leerstellige
theologische gezichtspunten
en datgene waarbij deze vor
mingsactiviteiten in botsing
kunnen komen met dingen die
de aandacht verdienen bij de
mannelijke ontwikkeling: het
verlangen naar intimiteit/sek
sualiteit, de drang naar zelf
standigheid en de noodzaak
om de psychologische grenzen
te versterken.
Het onderzoek toont aan dat
mensen aan de seminaria zich
bewust zijn van de noodzaak
van een persoonlijke verwer
king van deze twee verschil
lende sferen. Men realiseert
zich dit, maar tegelijkertijd is
het de voornaamste zorg onder
de leidinggevenden van de se
minaria dat de kandidaten
voor het priesterschap zeer
kwetsbaar zijn. Het onderzoek
probeert de leidinggevenden
meer bewust te maken van
deze twee sferen en deze beter
op elkaar af te stemmen.
UTRECHT - Het gaat
volgens Jan ter Laak van
Pax Christi „ontzettend
slecht" met de Palestij
nen.
Na de euforie van Madrid
zijn ze nu gedesillusio
neerd over de voortgang
van het vredesproces. Bo
vendien raken ze onder
ling hoe langer hoe meer
verdeeld.
Dc secretaris van de rk vredes
beweging is tot deze conclusie
gekomen tijdens een zesdaags
bezoek aan Israël en de bezette
gebieden. De Palestijnen heb
ben de indruk dat ze bij de vre
desbesprekingen aan het lijn
tje worden gehouden.
Wat ze ook zeggen, Israël gaat
door met bouwen van nieuwe
nederzettingen in bezet ge
bied. Verder leidt de onderlin
ge verdeeldheid tot steeds har
dere confrontaties tussen ver
schillende Palestijnse groepe
ringen, waarbij de eerste do
den reeds zijn gevallen. Ook de
Israëlische vredesbeweging
Vrede Nu is volgens Ter Laak
heel pessimistisch over de toe
komst.
Deze organisatie, enkele Pale
stijnse groepen rond Faisal
Husayni en Europese vredes
bewegingen hebben de afgelo
pen dagen besloten aan het
eind van het jaar weer een
grootscheepse vredesconfe
rentie in Jeruzalem te houden.
De bijeenkomst zal vooral in
het teken van solidariteit met
de Palestijnen staan, een
standpunt dat volledig door
Vrede Nu werd onderschre
ven. Verder zal het congres
zich bezig houden met het ne
derzettingen beleid in de bezet
te gebieden.
Idoor
HENK VAN 'T KLOOSTER
NAARDEN - De gemeen
te Naarden herdenkt dit
jaar uitgebreid de Tsjechi
sche pedagoog, filosoof en
theoloog Jan Amos Come-
nius, die 400 jaar geleden
in Nivnice in Moravië
werd geboren en in 1670
in de Naardense Waalse
kerk werd begraven.
De meeste festiviteiten iheb-
ben plaats in de periode van 6
tot en met 23 mei. Het Comeni-
usmuseum krijgt dan een
nieuwe behuizing in een voor
malige kazerne naast de Waal
se kerk, koningin Beatrix
woont in de Grote Kerk een
herdenkingsbijeenkomst bij,
er is een wetenschappelijk
symposium en er zijn tal van
concerten, waaraan musici uit
Tsjechoslowakije deelnemen.
Het officiële begin van de her
denkingsperiode is op 28
maart. De Tsjechoslowaakse
ambassadeur en de loco-bur
gemeester van Naarden leg
gen dan een krans bij het beeld
van Comenius in de vesting
stad in het Gooi. Een dag later
houden de Nederlandse Her
vormde Kerk en de Gerefor
meerde Kerken in Nederland
Vanuit Nederland hoopt Ter
Laak zo'n 150 deelnemers te
kunnen mobiliseren. Daarbij
denkt hij vooral aan mensen
die al betrokken zijn bij con
tacten met Palestijnen, zoals
uit burgerlijke of kerkelijke
gemeenten en instellingen.
Palestijnse christenen hadden
Ter Laak bij herhaling hun er
gernis laten blijken over de
in de Grote Kerk een herden
kingsbijeenkomst.
Comenius, die eigenlijk Jan
Amos Komensky heette, is in
Nederland misschien niet
meer zo bekend, maar zijn
naam wordt in Tsjechoslowa
kije nog altijd hooggehouden.
President Vaclav Havel citeer
de hem in zijn eerste nieuw
jaarstoespraak als president
en vorig jaar kwamen 17.000
Tsjechen en Slowaken naar
Naarden om, soms met tranen
in de ogen en het volkslied zin
gend, het graf van Comenius te
bezoeken.
Dit jaar wordt een nog groter
aantal bezoekers uit het Oost-
europese land verwacht. In het
Comeniusmuseum zal daarom
het Tsjechisch naast het Ne
derlands en Engels de voertaal
zijn.
Broederschap
Comenius was lid van de Broe-
deruniteit of Boheems-Moravi-
sche Broederschap, de eerste
protestantse kerkgemeen
schap in Tsjechië die echt los
van Rome stond en in het mid
den van de vijftiende eeuw was
ontstaan. Hij vluchtte in 1628
definitief uit zijn geboorte
land, toen de Rooms-Katholie-
ke Kerk een steeds grotere
druk op de protestanten legde.
Hii woonde en werkte in Po-
bouw van het Holland Dorp
door Christenen voor Israel in
bezet gebied. In het nabijgele
gen Bethlehem, waar veel
Palestijnse christenen wonen,
heerst grote verbittering over
het feit dat juist christenen dit
plan steunen.
Het is volgens Ter Laak niet te
achterhalen van wie dit land
len, Hongarije en Noord-Duits-
land en werd in 1648 tot bis
schop van de Broederuniteit
gekozen.
Comenius vestigde zich in
1656 in Amsterdam en bleef
daar tot zijn dood in november
1670. Hij waande zich veilig in
deze stad, waar ruimte was
voor alle godsdienstige gezind
ten en die hij omschreef als 'de
oogappel der steden, het sie
raad van België en de ver
rukking van Europa'. Hem
werd door de pas gestichte uni
versiteit het ambt van hoogle
raar aangeboden, maar Come
nius weigerde.
Comenius heeft bijna 200 boe
ken geschreven, niet alleen op
het gebied van de theologie, fi
losofie en pedagogie, maar ook
op het terrein van de natuur
wetenschappen en de taalkun
de. Zijn zeer gedetailleerde
kaart van Moravië werd opge
nomen in de atlassen van be
roemde Nederlandse cartogra
fen.
Pansofie
Zijn theologische gedachten
vatte Comenius samen in het
begip 'pansofie' (alwijsheid).
Deze allesomvattende wijs
heid moest de mensen de
grondslagen, oorzaken en
doeleinden van alle dingen le
ren en daarmee hun wijsheid,
was. Gesproken wordt over de
Lutherse Kerk in Duitsland,
het Oecumenisch Patriarchaat
en de Armeense Kerk. „Mis
schien zullen we de waarheid
pas in de hemel horen," zo zei
de rk patriarch voor Jeruza
lem, Michael Sabbah.
Een woordvoerder van Vrede
Nu was verbaasd over een ver-
deugd en geloof geven. Come
nius geloofde dat de pansofie
zou leiden tot eenheid in de
ernstig verscheurde wereld.
Om de wereld zo te verbeteren
achtte Comenius de opvoeding
van de jeugd en het vormings
werk van volwassenen van
groot belang. De school zou
„een werkplaats voor de men
selijkheid" moeten worden,
een plaats waar iedereen alle
dingen van alle kanten kan le
ren. Een groot deel van zijn ge
schriften behelst daarom op
voedkundige werken.
Beroemd is zijn schoolboek
'Orbis Sensualium Pictus' (De
zichtbare wereld) uit 1658
waarin 150» afbeeldingen met
bijbehorende tekst zijn afge
drukt. Er zijn 254 uitgaven van
dit boek in zeker twintig talen
bekend.
In 1633 schreef Comenius een
'Informatorium der Mutter-
schule', waarin hij de moeders
voorhoudt dat het kind in de
opvoeding centraal behoort te
staan. Opvoeders, leraren en
moeders moeten weten: God
heeft ons de kinderen tot voor
beeld en leraren gegeven en
ons met Zijn gave geëerd, zo
dat wij hen mogen helpen dat
zij dat mogen worden waartoe
zij bestemd zijn, aldus Come
nius.
klaring van het CIDI, waarin
geen afstand van het Holland
Dorp werd genomen maar de
critici werden bekritiseerd.
„Het CIDI treedt meer op als
woordvoerder van de Israëli
sche regering dan als verte
genwoordiger van de joodse
gemeenschap," zo kreeg Ter
Laak te horen. Hij kon het niet
weerspreken
Templetonprijs
voor Koreaanse
predikant
LONDEN - De Templeton
prijs voor de bevordering van
de godsdienst is dit jaar toege
kend aan de 89-jarige Koreaan
se predikant Kyung-Chik Han.
Door zijn werk voor vluchtelin
gen en armen heeft hij de aan
dacht van de wereld gevestigd
op het groeiend christendom
in Korea. Aan de prijs is een
geldbedrag van ruim 1,3 mil
joen gulden verbonden. Ky
ung-Chik Han, oprichter van
de Young Nak-kerk in Seoul, is
volgens de jury „een symbool
van de evangelisatie" in Korea
geworden. De kerk is de groot
ste presbyteriaanse gemeente
in de wereld. De Templeton
prijs is in 1972 ingesteld door
de Engelse zakenman John
Templeton, die van mening
was dat er ook een Nobelprijs
voor de godsdienst zou moeten
bestaan.
Tot de eerdere winnaars beho
ren moeder Teresa, Roger
Schvitz, oprichter van de oecu
menische gemeenschap van
Taizé, de Belgische kardinaal
Leo Suenens en de Ameri
kaanse evangelist Billy Gra
ham.
BEROEPINGEN
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Woubrugge G.K Korpo
raal te Woudrichem
Gereformeerde Kerken
Beroepen te Purmerend (SOW) Mevr
C R Groenendijk, kandidaat te Amster
dam, die dit beroep heeft aangenomen.
Brandblussers gevraagc
TURKSE vliegtuigen bombarderen kampen van de K
sche guerrilla-beweging PKK in Irak, acties die door de)
nigde Staten worden goedgekeurd. Saddam Hoesayn f
teert van de gelegenheid om van zijn kant de Kurden a;
vallen. Georgië verkeert na een bloedige staatsgreep t
de democratisch verkozen president Zviad Gamsachcx
in de grootste politieke en economische chaos. In Arm
worden GOS-troepen en kazernes van het GOS-leger, ei
lijk het Russische leger, overvallen om wapens buit te
ken. Heel de Kaukasus is na de ineenstorting van de Sov
nie en het wegvallen van de Sovjet-macht een haard vai
rust geworden.
HET heetste conflict gaat om Nagorno-Karabach, Arm
grondgebied dat door dictator Stalin bij de vorming va
Unie van Socialistische Sovjet-republieken aan Azerbajd
werd toegebedeeld. Armeniërs en Azeri's vechten al viei
verbeten om het bezit van de enclave. De strijd heeft tol
toe aan meer dan duizend mensen het leven gekost. D
vechten worden met de dag bitterder. In West-Europal
men zich tot nog toe weinig aangetrokken van het lokal?
logje in de verre Kaukasus. Men troostte zich met de ged
te dat de Russen de toestand daar wel onder controle zoi
houden. Maar de Russen zijn het kennelijk beu de ondan
re rol van politieman te spelen. De Russische president!
Jeltsin beval zijn troepen de terugtocht. Pas nu begint mi
het Westen te beseffen dat het lokale conflict dreigt uit:
pen op een internationale oorlog waarbij heel de KauH
en regio's ver daarbuiten kunnen worden betrokken. J
De ministers van Buitenlandse Zaken van Armeni
Azerbajdjan, die dinsdag bij hun officiële intrede i
Noordatlantische Samenwerkingsraad broederlijk naa
kaar zaten in het NAVO-hoofdkwartier in Evere, werdei
ter verantwoording geroepen. Maar wat kunnen zij in Br
doen wanneer hun eigen rederingen niet in staat zijn de
le milities onder controle te houden? De twee landen di
middellijk bedreigd worden door de uitbreiding van d<
log, met name Turkije en Iran, hebben al geprobeerd eei
de te maken aan het geweld. De GOS-republiek Azerbaji
grenst aan Iraans-Azerbajdzjan. Turkije heeft een gen
schappelijke grens met Armenië, maar kan zich niet ti
engageren met de Turkse en islamitische Azeri's, want A
niërs en Turken staan al sinds eeuwen op niet al te beste
TURKIJE wordt nu een helpende hand geboden door C
Brittan nië en de NAVO. Zij vrezen een doorbraak van
naar de Kaukasus, een gebied dat volgens Teheran t(
traditionele expansiegebied van Iran behoort. Groot wa
mers het gejuich in Teheran na de onafhankelijkheidsvi
ring van de Middenaziatische Sovjet-republieken. Voc
eerst sinds lange tijd was de Kaspische Zee weer een isl;
sche zee, zo klonk het in Teheran. Armenië dat geen ve
wen heeft in Turkse bemiddeling, doet zoals in het ver
een beroep op Moskou om bescherming te bieden teg
omringende Turkse en islamitische vijanden. Of de
deling veel zal uithalen blijft de vraag. De conflicten
Kaukasus zijn eeuwenoud en zitten diep. Het beste w
men kan hopen, is een wapenbestand in Nagorno-Kar|
en het onder controle brengen van de wilde Armeen
I
Een van de grootste hindernissen voor de vrede is volgens de Palestijnen de voortgaande bouw van huizen op de westelijke Jordaanoever.
Op de foto: Grondwerk voor het plaatsen van nieuwe woningen. FOTO: AP
