Rente zonder bijsmaak
slaat nog niet echt aan
EeidacSomant
BUITENLAND
Heel maart f 10,- korting op
Jongeren- en Rail-Aktief-kaart.
ZATERDAG 7 MAART 1992
Ethisch sparen
De Nederlandse huishoudens hebben totaal
voor rond de 170 miljard gulden op de bank
staan. Verreweg het grootste deel van dat be
drag is tegen een zo aantrekkelijk mogelijke
rente ondergebracht bij 'grote jongens' als de
Rabobank, de NMB-Postbank en ABN-AMRO.
Het enige dat de modale spaarder in de gaten
houdt is de bijschrijving van de jaarlijkse rente.
Waar zijn spaargeld voor wordt gebruikt, lijkt
totaal oninteressant. Een klein aantal 'gewe
tensvolle' landgenoten hecht wel waarde aan
een verantwoorde belegging van zijn leengeld.
Zij kunnen terecht bij enkele 'kritische' banken
en beleggingsfondsen. Maar wat doen die met
het geld, en welke criteria hanteren zij voor hun
investeringen? En waarom is de groep 'kriti
sche spaarders en beleggers' nog maar zo klein?
Een reportage.
Idoor
JAN WITTING
DEN HAAG - „Wil men
de maatschappij hervor
men in die zin, dat de soci
aal zwakkeren meer kan
sen en rechten krijgen op
een menswaardig be
staan, dan zal invloed
moeten worden verkregen
in de geldwereld. Daar is
de invloed op het econo
misch beleid het grootst".
En: „De totale geldstroom
veroorzaakt door de 'man
in de straat' is groot en
vindt zijn weg grotendeels
via dezelfde bankwereld
waarin de vakbeweging
geen enkele zeggenschap
heeft". Twee belangrijke
argumenten voor de vak
beweging om ook in bank
zaken te gaan. Het NW
(dat later samen met het
NKV de FNV vormde) en
de socialistische verzeke
ringsmaatschappij de
Centrale richtten in 1960
-de Algemene Spaarbank
voor Nederland (ASN) op.
De argumentatie mocht nog zo
onweerlegbaar klinken, de
aanhangers van het socialisti
sche gedachtengoed kwamen
niet massaal op 'hun' bank af.
De start van deze spaarbank
verliep zeer moeizaam. Het
laatste decennium gaat het de
ASN redelijk voor de wind. De
bank had in 1975 nog een ba
lanstotaal van honderd mil
joen gulden, vorig jaar bedroeg
dat al een miljard. Het aantal
spaarrekeningen is in die pe
riode gestegen van 45.000 naar
130.000. „De snelstgroeiende
bank van Nederland", roept de
ASN in advertenties. Dat
klinkt iets indrukwekkender
dan het is, want verhoudings
gewijs kan deze spaarbank na
tuurlijk sneller groeien dan
bijvoorbeeld een Rabobank,
waar talloze huishoudens een
kleine tachtig miljard aan
spaargeld hebben uitstaan.
Voor vier op de tien Nederlan
ders heeft de Rabobank de
functie van hedendaagse
spaarvarken op zich genomen.
De ASN onderscheidt zich van
de puur commerciële collega's
vooral door een aantal zaken
principieel niet te doen: geen
geld investeren in landen met
een afkeurenswaardig politiek
systeem; geen geld naar lan
den waar mensenrechten ver
onachtzaamd worden; geen
geld naar ondernemingen die
grotendeels actief zijn in de de
fensie-industrie. Het geld
wordt wel belegd in bijvoor
beeld sociale woningbouw, ge
zondheidscentra, bejaarden
woningen, speeltuinverenigin
gen. Ook komt een flink deel
van het spaargeld in ruil
voor obligaties - bij de over
heid terecht. Omdat de projec
ten waar ASN zijn geld in stopt
niet al te riskant zijn en er bo
vendien tegen een 'normaal'
tarief uitgeleend wordt, levert
dit de spaarder een marktcon
forme rente op: niet lager dan
bij de commerciële collega's.
Maar, het is wel een rente 'zon
der bijsmaak', zo richt de bank
zich tot de fijnproevers.
Goed-fout
Directeur Piet Boef, zelf ook
geworteld in de vakbeweging,
houdt er niet van zijn bank af
te schilderen als de enige die
de morele toets der kritiek kan
doorstaan. In het Haagse kan
toorgebouw, omgeven door on
der meer fraaie ambassade
panden, is hij bezig met zijn
laatste maanden voordat de
vut wacht. „Nee, het is echt
niet zo dat ik zeg: tjongejonge
wat zijn die andere banken
fout en wat zijn wij goed. Het
ligt allemaal heus niet zo een
duidig en zwart-wit", betoogt
hij.
„Je moet criteria hebben op
basis waarvan je kunt hande
len: dit doen we wel en dit niet.
Maar dat is lang niet altijd ge
makkelijk. Wij hebben vorig
jaar ook een beleggingsadvies
commissie ingesteld. Daar zit
ten mensen in die iets zinnigs
kunnen zeggen over het te ver
wachten rendement en men
sen die de ethische kanten van
de zaak bekijken. Op die ma
nier hoop je op een zorgvuldi
ge manier eruit te komen.
Maar we beseffen dat het een
pad is met veel obstakels".
Respect
Banken als de Rabobank en de
ABN-AMRO kijken 'met res
pect' naar de verrichtingen
van de kritische banken en
fondsen, maar worden er niet
nerveus van. De woordvoerder
van ABN-AMRO zegt de ASN
nou 'ook weer niet zo vreselijk
alternatief te vinden'. Zo her
vormend is het grootscheeps
aanschaffen van staatsobliga
ties toch ook weer niet, dunkt
hem. En niet elke kritische Ne
derlander zal blij zijn met een
lening aan Schiphol. Feit is
wel dat de ASN wellicht
daardoor een breedgescha-
keerd gezelschap spaarders
heeft en onder de 'ideëlen' ver
uit de meeste aanhang heeft.
Directeur Boef over het profiel
van zijn cliëntele: „Er zitten
mensen bij van de Socialisti
sche Partij tot en met het CDA.
En wellicht nog een paar ver
dwaalde WD'ers. Minder dan
de helft is lid van een vakbond.
En we weten dat zestig procent
van de spaarders een hoger-be-
roepsopleiding of een universi
taire opleiding heeft gehad".
De naamsbekendheid van het
bedrijf is de laatste jaren flink
toegenomen. Er kon wat geld
aangewend worden voor regel
matige advertentiecampagnes
waarin ook vaak bekende Ne
derlanders lieten weten het
hart op de goede plek te heb
ben. Maar van het deel der na
tie dat voorzien is van enig pro
gressief levensgevoel komt
toch slechts een fractie bij de
ASN uit. Aarzelend komt Piet
Boef hierover op gang. Hij be
gint met de verwachting dat de
groei er de komende jaren
flink in zal blijven zitten. Bin
nen vijf jaar moet het tweede
miljard spaargeld er zijn. Dan
erkent hij: „Tuurlijk is het te
betreuren dat je nog steeds re
latief klein bent. Wat daar pre
cies de oorzaken van zijn, weet
ik niet. Maar ik denk wel dat
heel veel mensen gewoon naar
de bank om de hoek zijn ge
gaan, omdat dat zo lekker
makkelijk is. Alleen vrees ik
voor hen dat die 'bank-om-de-
hoek' in toenemende mate zal
verdwijnen. Het enige dat wij
kunnen doen is mensen de
mogelijkheid bieden om op
deze manier hun geld te beleg
gen. Daarna houdt het op".
Communicatie
Collega-directeur Peter Blom
van de Triodosbank is er ook
de man niet naar om met enige
harde uitspraken vernietigend
uit te halen naar de represen
tanten van het 'linkse lullen en
het rechtse vullen'.
„Niet iedereen is zo bewust be
zig met sparen. De praktijk
leert dat zo'n tachtig procent
blijft zitten bij de bank waar ze
zit en twintig procent wel eens
wil veranderen. Die tachtig
procent krijgen we dus sowie
so niet", constateert hij nuch
ter. Onbekendheid met deze
bank voor maatschappijver-
nieuwende projecten is onge
twijfeld ook een van de rede
nen dat het aantal spaarders
slechts zevenduizend be
draagt.
„Het probleem zit 'm ook voor
een groot deel in de communi
catie", legt Blom uit. „Heel
veel mensen denken heel mooi
over bijvoorbeeld het milieu,
maar leggen niet de verbin
ding met hun spaargeld. Na
melijk: dat hun spaargedrag
een bijdrage kan leveren in het
realiseren van hun principiële
keuzes. Maar ik zal de laatste
zijn om mensen te veroordelen
op hun spaargedrag. Want be
halve dat ze zich er misschien
niet bewust van zijn, kunnen
er weer andere persoonlijke
motieven een rol spelen. Feit is
ook dat we een procent minder
rente bieden. Wie ben ik dan
om die mensen daarop aan te
vallen?".
Als voorloper van de Triodos
bank, werd in 1971 de Stich
ting Triodos opgericht. Doel
van de stichting was bemidde
len bij schenkingen en lenin
gen ten behoeve van vernieu
wende initiatieven. Later werd
ook nog een borgstellings
fonds in het leven geroepen,
maar eind jaren zeventig bleek
de behoefte aan een heuse
bank steeds groter te worden.
De feitelijke oprichting van de
in Zeist gevestigde bank vond
plaats in 1980. In het begin
heerste er nogal wat scepsis,
herinnert Blom zich. „Princi
pes en geld horen niet bij el
kaar, was een veelgehoorde op
merking in die dagen. De initi
atieven uit de jaren zeventig
hielden inderdaad weinig re
kening met begrippen uit de
bedrijfseconomie. Wilde je se
rieus genomen worden, dan
moest er ten eerste winst ge
maakt worden en ten tweede
moest de boel professioneel
opgezet worden. Ook moesten
mensen die met dergelijke ver
nieuwende projecten aan de
slag wilden, accepteren dat er
een zekere mate van hiërar
chie moet zijn in een bedrijf.
Want het was voor ons natuur
lijk volstrekt helder: we kon
den het geld niet langer 'weg
geven'. Het gaat nu om spaar
geld en niet langer om dona
ties. Dat vroeg bij ons derhalve
ook om een wat zakelijker aan
pak".
Ex-kraakpanden
Triodos (balanstotaal 125 mil
joen gulden) mag als 'algeme
ne' bank - in tegenstelling
tot de ASN - kredieten verle
nen aan ondernemers. Het
moet wel gaan om projecten
met een 'maatschappelijke
meerwaarde'. Zo heeft de bank
veel geld gestoken in winde
nergieparken, de huisvesting
van woongroepen, het opknap
pen van ex-kraakpanden, het
ondersteunen van kunste
naars, het financieren van
vrije scholen en initiatieven op
het gebied van de natuurvoe-
ding. Om de biologische land
bouw te stimuleren heeft de
bank een speciaal beleggings
fonds opgericht: Biogrond. Op
zet daarvan is dat Biogrond
grond koopt om vervolgens in
erfpacht uit te geven aan boe
ren die de biologische land-,
bouw bedrijven. Het fonds is
samen met de NMB Postbank
en de Bank Mees en Hope op
gezet. Blom doet wel vaker za
ken met de reguliere banken.
„Je merkt dat die banken in
sommige projecten ook best
brood zien. Als de zaak daar
mee gediend is, wil ik best zo
pragmatisch zijn om met die
reguliere banken in zee te
gaan. Het zou natuurlijk een
goede zaak zijn als die ook an
ders tegen dit soort initiatie
ven gaan aankijken, want het
effect daarvan is natuurlijk
veel groter".
De spaarders bij de op antropo
sofische grondslag werkende
instelling zijn veel meer be
trokken bij de investeringen
van hun bank dan de door
snee-spaarder. Maar het zou te
ver voeren om de individuele
spaarder inspraak te gunnen
bij de belegging van zijn spaar
potje. Peter Blom: „Het idee
dat de spaarder bij ons zelf zou
kunnen bepalen in welk be
drijf zijn geld gestoken wordt,
bestaat nog wel, maar dat is
niet mogelijk. Spaarders
moeten het in hoofdlijnen eens
kunnen zijn met ons beleid,
daar gaat het om".
Een vorm van alternatief bankieren is het investeren in windenergieparken.
Groen bankieren slaat nog niet echt aan
„En nu het milieuvraagstuk
serieus op de politieke agenda
is komen te staan, verwacht ik
de komende jaren dat steeds
meer mensen voelen voor een
dergelijk beleid. Ook de acties
in de kerken inzake de Schul
denproblematiek in de Derde
Wereld en de rol van de grote
banken daarin, hebben veel
nieuwe spaarders opgeleverd.
Ik denk dat die ontwikkeling
nog wel even doorgaat. Maar
de spaarder zal bij ons nog
steeds rekening moeten hou
den met minder rente. We heb
ben die marge nodig omdat we
nu eenmaal te maken hebben
met projecten die wat risico
voller zijn en wat minder ren
dement opleveren. Het heeft
ook niet onze prioriteit om net
zo'n hoge rente te kunnen bie
den als de reguliere banken.
Dat is ook een consequentie
van sparen bij ons".
Ethisch
In Amerika bestaan ze al een
geruime tijd en zijn zeer tal
rijk: de ethical funds. Beleg
gingsfondsen die weigeren
hun kapitaal te stoppen in be
drijven die er 'onethische'
praktijken op na houden. In
Nederland overheerste lange
tijd het idee dat beleggen al
leen iets was voor de 'rechtsen'
en 'het bedrijfsleven'. Sedert
een aantal jaren raakt het par
ticulier beleggen ook hier iet
wat in zwang. In de vorm van
het Andere Beleggingsfonds
(ARF) heeft Nederland sinds
vorig voorjaar ook een derge
lijk beursgenoteerd fonds. De
Triodosbank, de Raad van Ker
ken, de Stichting Memo, het
Oecumenisch Studie- en Actie
centrum en het Landelijk Mi-
lieuoverleg waren de initiatief
nemers. Aanvankelijk zou ook
de ASN meedoen, maar die
haakte af omdat het allemaal
te lang duurde. De mogelijk
heid bestaat dat de spaarbank
binnen afzienbare tijd met een
eigen fonds op de markt komt.
Directeur Chris Wisman van
het ABF heeft een zware tijd
achter de rug. Presentatie op
de beurs is één, maar het vin
den van beleggers en verant
woorde bedrijven om in te be
leggen is andere koek. „Het
was een heel moeilijke start.
Probleem is elke keer: je kunt
nog niks laten zien. Het punt is
dat je krediet moet hebben om
krediet te krijgen. Een oude
bankierswet. Nu hebben' we
een balanstotaal van 31 mil
joen: zeventig procent obliga
ties, de rest aandelen. Het be
drag is natuurlijk nog veel te
klein, maar we moesten toch
een keer aan de slag. Orden en
congregaties hebben daarvan
22 miljoen verschaft. De bij
drage van de kerken is nog
zeer marginaal: slechts een
half procent van het totaal. Ik
denk dat ze daar toch nadruk
kelijk de kat uit de boom wil
len kijken. Ze willen waar
schijnlijk eens afwachten of
we het kunnen waarmaken.
Tot nu toe weten we een rende
ment van zo'n acht procent te
halen; dat is een heel aardig re
sultaat. We hebben de ver
wachting dat het beleggingsre
sultaat ook niet veel zal afwij
ken van wat de belangrijkste
fondsen gemiddeld zo doen."
fatsoenlijk met de vakbond
om. Het vergt enorm veel tijd
aan research om een beetje
duidelijkheid daarin te krij
gen. Bovendien willen niet alle
bedrijven meewerken aan een
dergelijk criteria-onderzoek.
Groene fondsen
Hoewel het ABF zich affi
cheert als Neêrlands eerste
ethische fonds, zijn er de afge
lopen jaren her en der 'groene'
beleggingsfondsen opgericht,
zogenaamd ter meerdere eer
en glorie van Het Milieu. Zo
kwam de Britse verzekerings
maatschappij Eagle Star met
het Milieu Aandelen Fonds
(MAF) en stichtte Pierson, Hel
dring en Pierson het Environ
mental Growth Fund (EGF).
Zij lijken echter het milieu
niet zozeer te koesteren, maar
te beschouwen als een winge
west; een onontgonnen markt.
Het Centrum voor Energiebe
sparing en Schone Technolo
gie (CE), dat criteria opstelde
voor het 'ethisch beleggen',
maakt zich er bij monde van
onderzoeksmedewerker Piet
Strengers ongerust over. „We
hebben het idee dat er inder
daad fondsen zijn die niet erg
zuiver op de graat zijn. We wil
len dat proberen te onderzoe
ken om zodoende het kaf en
het koren te scheiden. Namen
van instellingen die we 'ver
dacht' vinden, willen we liever
nu nog niet kwijt, omdat we
het niet met harde gegevens
kunnen staven. Maar het lijkt
me dat die informatie er wel
moet komen; de klant moet
niet voor de gek gehouden
worden".
Ook Peter van der Veer mede
werker van Stichting Natuur
en Milieu meent dat er hier en
daar enige discrepantie is te
bespeuren tussen pretentie en
werkelijkheid. Hij durft wel
namen te noemen. In zijn visie
zitten ondernemingen als het
ABF, de Triodosbank, Bio
grond en ASN aan de goede
streep vanwege 'de vrij expli
ciete criteria'. „Maar zo'n EGF
(het fonds van Pierson Hel
dring en Pierson) kun je daar
toch moeilijk onder laten val
len. De bedrijven waar zij in
beleggen zorgen nou niet be
paald voor het oplossen van
het milieuvraagstuk. Boven
dien doen ze in kernenergie;
toch ook geen onomstreden
onderwerp. Het is allemaal ook
veel te vaag geformuleerd. Je
kunt er te veel kanten
op".
Onbeperkt
Wat kan er soms een op
rende werking uitgaan
opiniepeilingen. Een k]
zestig procent van de Nf
landers zou volgens een oii
zoek er wel wat voor voelel
(een deel van) de spaarcel
te beleggen in zo'n gewei
vol fonds als het ABF, vd
Wisman hoopvol. Natuui
beaamt hij, is er een verj
tussen zeggen en doen.
met een goed rendemen
een goede portefeuille zid
volop kansen. „Dan ia
markt onbeperkt", klinkj
strijdvaardig. Als er strakj
meer geld is, kan er oom
vrijgemaakt worden om i|
me te maken. Maar hij bi
dat er nog een lange w^
gaan is. Het verbaast hen
voorbeeld dat bedrijfspi
oenfondsen, waar de vak!
toch ook een vinger in ds
heeft, nog geen dubbeltje
hun vermogen hebben o
gebracht bij het ABF. „H<
halen van een zeker ri
ment staat kennelijk vo
Maar ik blijf dat strever
beetje kortzichtig vinden'
INKÏU VOORKOM»
NORMAL!
PRIJS
PRIJS MIT JONGKIN
fN RAILAKIItf-KAARI
im «[SPARING
SffOUS SOïïHfflML CS - BNDH0WN
f 40,58
F 24,25
f 16,25 40%
WffiCFND«£70US DEN HAAG CS - GRONINGEN
F 84,-'
f 32,25
F 51,75 62'i
Avommoun iaden - Mmom cs
f is je
F 6,25
f12,25
Avommout oomcht - Bfifr
F 14,50
F 5,-
F CjO
Reislustige landgenoten opgelet. Want in de maand maart kost de Rail-
Aktief-kaart maar f 98,- en de Jongerenkaart f 89,-.
Dat is f 10,- korting op kaarten die al zoveel voordeel betekenen. Want zij
In de Verenigde Staten hou
den de ethische fondsen er
vooral negatieve criteria ('wat
mogen ze niet') op na; het ABF
heeft ook positieve ('waaraan
moeten ze voldoen of beloven
te gaan voldoen') gedefinieerd.
„Maar da's niet zo gemakke
lijk", luidt het understatement
van Wisman. Wat het milieu
criterium betreft, sluit het
ABF aan bij het Nationaal Mi
lieubeleidsplan Plus. Maar:
wat is het gedrag van het be
trokken bedrijf in relatie tot
arme landen; is er een beleid
inzake het aannemen van al
lochtonen of vrouwen; hoe is
het wao-beleid; gaat het bedrijf
geven een jaar lang recht op 40% korting op elke treinreis in de z.g. voordeel
uren: na negen uur 's ochtends en in het hele weekend.
Bovendien komt u alleen met deze kaarten in aanmerking voor de
supervoordelige avond- en weekendretours.
Het bovenstaande schema geeft u voorbeelden van wat u zo allemaal
kunt besparen. Dus vóór 1 april snel naar het NS-loket.
