Troost putten uit muziek
Door het optreden
van die harpiste
hebben we de uitvaart
dieper beleefd"
■Ceidóc Qowiani
De laatste
rustplaats.
Sommige
an ij mensen laten
bij de notaris
vastleggen
welke muziek-
en stukken ze
Jtijdenshun
begrafenis
willen laten
staaj spelen.
Het 'My Way
van Frank
Sinatra is een
populair
verzoek
nummer op
begrafenissen
en crematies.
De laatste tijd
komt er steeds
meer
belangstelling
voor live
muziek.
m FOTO: PR
ZATERDAG 7 MAART 1992 PAGINA 251
door
MONIQUE VAN DE VEN
AMSTERDAM/DIEREN
de André Hazes weigerde. Koos Al
berts ook. Te emotioneel vinden
zangers van het levenslied het
zingen naast de kist. Tweehon-
rt-tiderd andere professionele musi-
zijn wél bereid hun beste spel
ten gehore te brengen bij de laat
ste gang. Nabestaanden putten
troost uit de harp, fluit, doedel
en hartverscheurende rock.
Hilda's tweelingbroer John was 31 toen
hij stierf. Aids. De gehele begrafenis'
had hij tevoren met vrienden en familie
doorgesproken. Want hij wilde geen af
scheid zoals dat van zijn neef, waar elke
persoonlijke noot ontbrak. „Het had
net zo goed de buurvrouw kunnen zijn
die in de kist lag", vertelt Hilda. Een
begrafenis hoort bij je persoonlijkheid,
kind John, en hij maakte een scenario
por zijn eigen uitvaart. De muziek
prmde een hoofdstuk apart. In de kerk
ivilde hij geen muziek van cd, plaat of
cassette, maar een levensechte zange
res bij het altaar. Een donkere Ameri
kaanse, die a capella The Rose van Bet
te Midler zou zingen en Amazing Gra
ce. Toen John overleed schakelde TTil-
pa impresariaat Timbre in uit Amster
dam om haar broers laatste wens in ver
ruiling te laten gaan. Drie dagen later
jtond bij het altaar van Uitgeest Bobby
Parks. Zijn ogen betraand. „Ik stond
paar terwijl ik wist dat die jongeman
eigenlijk een vrouw had gewenst, en ik
vilde zó graag dat het okee was". Maar
Hilda, vrienden en familie vonden het
brachtig. „Parks zong met zoveel ge-
Zoel en overtuiging. Het was hartver
warmend. Iedereen was onder de in-
Iruk. Geld speelt dan geen rol. Boven
dien is het ook een investering in jezelf.
Omdat je de laatste wens van een ge-
ïefde zo goed mogelijk probeert te ver-
[uilen, kun je je verdriet beter verwer-
len".
Oagelijks worden in Nederland bijna
(ijfhonderd mensen begraven of gecre-
neerd. Tijdens de uitvaartplechtigheid
ilinkt soms een koor of orgel, maar
neestal komt de muziek uit geluids-
loxen. In landen als de VS en IJsland is
tvende muziek tijdens rouwplechtig-
jeden normaal, maar in Nederland be-
rekkelijk zeldzaam. Van de jaarlijks
Ö00 crematies in Dieren wordt slechts
p'n twee procent omlijst door levende
puziek. „Als de overledene lid was van
!en muziekkorps of zangkoor wordt
Jog wel eens een stukje muziek ge
naakt, maar over het algemeen zijn het
(laten en bandjes die worden afge-
peeld", weet Henk Peters, waarne
mend beheerder van het crematorium
n Dieren. Het Ave Maria en Air van
lach, het Largo van Handel, het Ave
ferum van Mozart en Waarheen,
Vaarvoor van Mieke Telkamp zijn veel
evraagde muziekstukken. Peters hoort
ze al meer dan twintig jaar in de aula
van het crematorium. „Het zijn nog
steeds dezelfde platen van twintig jaar
terug die populair zijn. Er verandert
wel wat, maar heel, héél langzaam".
Volgens Peters staan mensen tegen
woordig meer stil bij de keuze van de
muziek tijdens de uitvaartplechtigheid
dan vroeger. „Ze nemen vaker eigen
muziek mee omdat de gewenste stuk
ken niet op onze muzieklijst voorko
men". Maar deze groep is nog altijd
sterk in de minderheid. De meeste na
bestaanden plukken een compositie uit
de muzieklijst van het crematorium of
laten de keuze over aan de uitvaartlei-
der of dominee. „Er zijn dominees die
niet komen als de nabestaanden kiezen
voor 'Waarheen Waarvoor' van Mieke
Telkamp. Mij maakt het niet uit wat
mensen willen horen. Je moet ten dien
ste staan van de nabestaanden, die
moeten er verder mee", aldus Peters.
Rituelen
Muziek maakt de rouwverwerking niet
gemakkelijker maar kan wel troostend
werken, weet psycholoog dr. Mark Clei-
ren van de Rijksuniversiteit Leiden.
Voor zijn promotie sprak hij met tallo
ze mensen over rouwverwerking. Uit de
gesprekken bleek dat mensen die weten
dat hun geliefde gaat sterven, tijdens
het ziekbed graag alles willen doen wat
in hun vermogen ligt om het leven van
hun geliefde tot een goed einde te bren
gen. „Ze vervullen een loyaliteit waar
door ze na de dood van hun geliefde be
ter het recht kunnen nemen om verder
te leven", aldus Cleiren.
Steeds meer mensen maken tijdens hun
leven kenbaar hoe zij hun laatste gang
vvillen maken. De Koninklijke Vereni
ging voor Facultatieve Crematie heeft
steeds meer klanten die tot in detail
aangeven wat ze willen. „Ze leggen vast
welke muziek ze willen, welke bloemen,
rouwkaarten, speciale berkehouten kist
of zelfs het merk wijn dat na de begra
fenis gedronken wordt in plaats van
koffie", weet woordvoerder T. Nagte-
geller. Hij verklaart de vraag eenvou
digweg uit het 'rouw-assortiment' dat
de laatste jaren aanzienlijk is uitge
breid.
Cleiren vindt de verklaring „aanbod
schept vraag" wat te simpel. Evenals
crematoria en uitvaartverenigingen
constateert de Leidse psycholoog een
opleving van rituelen. Veel troostge
vende gebruiken zijn teloorgegaan
door de ontkerkelijking en individuali
sering. Rituelen die niet breed worden
gedragen, zijn ten dode opgeschreven.
„Vroeger hadden rituelen een eendui
dige betekenis. Maar nu je tien geloven
binnen één gezin kunt hebben, is het
draagvlak weg en proberen mensen
steeds meer gestalte te geven aan hun
eigen rituelen. Want de behoefte aan
rituelen blijft. Ze symboliseren een be
langrijk en vaak moeilijk keerpunt in
het leven. Door gemeenschappelijk
aandacht te besteden aan een ritueel
wordt die moeilijke overgang beter ge
accepteerd. Het gemis wordt er niet
minder door, maar je sluit er een verlies
mee-aflegt Cleiren uit.
Omdat er geen gedeelde achtergrond
meer is, zijn veel uitvaartplechtigheden
persoonlijker geworden. In het af
scheidswoord, maar ook in de keuze
van graf, kist, muziek en plechtigheid.
Er zijn uitvaarten waarbij op het graf
duiven of balonnen worden losgelaten,
waar een knalrode kist de aarde inzakt,
waar alleen zonnebloemen het graf sie
ren, waar de overledene de familie van
af video toespreekt, op een rondvaart
boot over de Amsterdamse grachten
wordt rondgevaren of met levenslustige
dixieland-muziek naar de laatste rust
plaats wordt gebracht. „Wanneer de
muziek betekenis had voor de overle
dene, dan houden de nabestaanden de
overledene sterker in de herinnering",
aldus Cleiren.
Doedelzak
Nooit vergeet Josine van Norden het
pianospel tijdens de uitvaart van een
goede vriend. Het was zelfs de aanlei
ding voor de oprichting van Timbre, het
eerste en enige impresariaat in Neder
land voor uitvaarten. Een jaar na op
richting beschikt Van Norden over
tweehonderd professionele musici die
bereid zijn te spelen bij uitvaartplech
tigheden. In het bestand komen ook
populaire namen voor zoals die van
Lenny Kuhr en Peter Dóuglas, de Ne
derlandse Frank Sinatra. De meeste
musici komen spelen voor 450 gulden
(exclusief btw). Twee musici kosten 650
gulden. Timbre garandeert dat ze de
gewenste muziekkeuze binnen drie da
gen kan leveren. Ongeacht het instru
ment of het genre muziek. Klassiek,
modern, jazz, gospel, harp, piano, saxo
foon, doedelzak. „Toen ik begon dacht
ik dat er voornamelijk vraag zou zijn
naar langzame delen uit sonates en sui
tes en zo. Maar mensen vragen heel an
dere dingen dan verwacht. Veel harp en
fluit bij voorbeeld. Die zijn niet zo bela
den, maar licht, sprankelend en rustge
vend", aldus Van Norden, celliste en
thuis in de klassieke muziek.
De klanten van Timbre zijn kenners
van muziek maar ook absolute leken.
Van Norden maakt ze wegwijs of zoekt
een pianist voor de bladmuziek die
moeder altijd speelde toen ze nog leef
de. Behalve nabestaanden heeft Tim
bre ook klanten die de muziek voor hun
eigen begrafenis alvast komen uitzoe
ken. „Zo heb ik een mevrouw die per se
doedelzakmuziek wil bij haar begrafe
nis. Ze is 76 jaar en heeft drie jaar ge
vangen gezeten in een Jappenkamp. Bij
de bevrijding klonk Schotse doedelzak
muziek en die wil ze straks ook bij haar
uitvaart. Om er zeker van te zijn dat dat
ook gebeurt, heeft ze haar muziekwens
bij de notaris laten beschrijven", aldus
Van Norden, die bij haar eigen begrafe
nis een strijkkwartet wil.
Geladen sfeer
Met veertig klanten in het eerste jaar
heeft Timbre een bescheiden start ge
maakt. Het impresariaat is sterk afhan
kelijk van de uitvaartwereld. Nabe
staanden kunnen Timbre uiteraard op
eigen houtje bereiken, maar als ze niet
van het bestaan van het impresariaat af
weten, moeten ze daar opgewezen wor
den door uitvaarondernemingen. De
uitvaartwereld in Nederland juicht de
idee van levende muziek toe, maar is te
gelijkertijd een beetje huiverig om met
nieuwelingen in zee te gaan. Kan Tim
bre waarmaken wat ze belooft? Kunnen
we er van op aan als we nabestaanden
levende muziek aanbieden, dat er drie
dagen later ook een violist op de stoep
staat? Ter kennismaking heeft Van
Norden concerten georganiseerd in au
la's van crematoria en diverse directies
De begrafenis
van een
geliefde zal
veel
nabestaanden
bijblijven
wanneer er
bijzondere
muziek
stukken ten
gehore zijn
gebracht in de
kerk of aula.
m FOTO: SP
overtuigd. Amsterdams grootste -uit
vaaronderneming, de Coörperatie PC,
heeft' Timbre in haar pakket opgeno
men en heeft niets dan lof. Met andere
uitvaartverenigingen en crematoria is
het impresariaat in onderhandeling.
Bij nabestaanden en musici hebben de
muzikale rouwplechtigheden diepe in
druk achtergelaten. „Mijn man wilde
een eenvoudige uitvaart maar wij wil
den er wel een speciaal cachet aan ge
ven. Samen met de kinderen heb ik
toen besloten om een musicus te laten
spelen omdat een plaat zo onpersoon
lijk is. We kozen voor een harpiste om
dat een harp droevig kan zijn maar ook
kan tintelen. Alleen bij het zien van een
harp kun je al genieten. Door de leven
de muziek hebben we de uitvaart die
per beleefd en zal mijn man bij veel
mensen in de herinnering blijven", ver
zekert mevrouw Timmermans uit
Zaandam. Voor veel musici blijkt een
optreden tijdens een rouwplechtigheid
veel meer dan alleen een schnabbel.
Celliste Ariane James: „Het is geen ge
makkelijk optreden omdat jeT anders
dan bij een concert, in een heel geladen
sfeer terecht komt. Maar je hebt het ge
voel dat je iets kunt betekenen voor de
mensen en dat is heel mooi".
