Fokker denkt malaise in
luchtvaart te ontlopen
'Er liggen geweldige
kansen in Zuid-Afrika'
ECONOMIE
Landbouwplan van
McSharry onzeker
Klein belang van koningin
Beatrix in Koninklijke Olie
Dow Jones-index
naar recordniveau
ABN Amro wil zetel
op de Spaanse beurs
Minder huishoudens
zitten op zwart zaad
CiidacGommvt
WOENSDAG 4 MAART 1992
Idoor
JO WIJNEN
BRUSSEL - De land
bouwhervormingsplan
nen van Eurocommissaris
Ray MacSharry hebben
gisteren grote averij opge
lopen. Steeds meer EG-
landen overwegen de
plannen in de ijskast te
zetten, dan danwel ze aan
een grondige heroverwe
ging te onderwerpen.
De EG-landbouwministers
kregen gisteren in Brussel een
compromisplan van hun Por
tugese collega Arlinda Cunha
voorgelegd, dat zonder veel
omhaal van woorden in de
prullemand verdween. Daarop
bepleitte Cunha aanname van
het hervormingsplan „behou
dens enkele wijzigingen", zo
als hij het noemde.
Het verwerpen van Cunha's al
ternatief maakte een geheel
nieuwe en onverwachte dis
cussie los onder de twaalf land
bouwministers. De vraag werd
geopperd of het plan van
MacSharry dat onder meer
voorziet in een forse verlaging
van de subsidies in ruil voor di
recte inkomenssteun aan de
Europese boeren niet volle
dig herzien dient te worden.
Sommige ministers drongen
er zelfs op aan een streep te ha
len door het zeer omstreden
plan van de Ierse landbouw
commissaris. Minister Buk
man vond dat wat ver gaan, al
was het maar omdat „MacS-
harry's voorstellen natuurlijk
ook goede elementen bevat-
Het ziet er nu naar uit dat de
landbouwministers zich op
nieuw gaan zetten aan wat mi
nister Bukman gisteravond al:
„een grondige discussie ove
de algemene filosofie van he
Europees landbouwbeleid'
aanduidde. Bij die discussii
moet worden ingespeeld oj
twee hoofdstromen in het den
ken van de EG-ministers. Di
bewindslieden van de noorde
lijke landen neigen naar de op
vatting dat de boer moet wor
den gezien als een onderne
mer die zich min of meer aai
het vrije spel der economise!
krachten onderwerpt. Enge
land, Duitsland, Denemarker
België en ook ons land volgei
in zeer algemene lijnen die op
vatting. De zuidelijke landei
wensen de speciale positie vai
de boer meer te benadrukkei
en pleiten voor permanente in
komenssteun. De noordelijk
landen leggen de nadruk oj
tijdelijke steun.
Een groep van topexperts ei
hoge ambtenaren zal zich an
dermaal over het voorstel vai
McSharry buigen en voor ein<
maart een compromis op tafe
leggen. De Ier lanceerde zijl
plan voor „de meest grootsi
hervorming van het landbouw
beleid sinds het dertig jaar ge
leden werd opgezet" in he
midden van de zomer van he
vorig jaar. Het plan voorzag ii
een zeer forse verlaging van di
landbouwsubsidies. Als gevolj
daarvan zouden de graanprij
zen in drie jaar tijd met 35 pre
cent dalen, de rundvfeesprij
zen met 15 procent en de melk
prijzen met 10 procent. Boe rei
die zwaar door deze prijsdalir
gen zouden worden getroffer
konden vervolgens rekenen oj
een directe inkomenssteun.
Jaeger 90
Technici leggen in
een hangar van
Messerschmidt-
Boelkow-Blohm
de laatste hand
aan een prototype
van de Jaeger 90.
Eind dit jaar moet
het nieuwe
Europese
'vechtvliegtuig' de
lucht in voor de
eerste
testvluchten.
FOTO: EPA
DEN HAAG - Koningin
Beatrix heeft tegen de ver
wachting in geen belang
van meer dan vijf procent
in Koninklijke Olie. Een
belang van die grootte
heeft omgerekend een
beurswaarde van 3,85 mil
jard gulden.
Al jaren duiken er met enige
regelmaat geruchten op dat
koningin Beatrix aanzienlijke
belangen zou hebben in Ko
ninklijke Olie. Het blad Fortu
ne schatte in 1990 dat Beatrix
een vermogen zou beheren
van 8,8 miljard. Een jaar la
ter echter wprd ze geschrapt
van de lijst met miljardairs. Óf
de koningin een belang heeft
in Koninklijke Olie werd door
de Rijksvoorlichtingsdienst
niet gemeld.
De stroom berichten in het ka
der van de Wet Melding Zeg
genschap is aan het opdrogen.
De aanmeldingstermijn is offi
cieel op 3 maart verstreken.
Toch zijn ook vandaag nog
meldingen verstrekt. Mochten
bedrijven later deze week nog
meldingen doen, dan zijn zij of
de aanmelders van de aande
lenpakketten in principe straf
baar. Overtreders lopen de
kans door de Stichting Toe
zicht Effectenverkeer te wor
den aangegeven bij de Econo
mische Controle Dienst. De
maximale boete is 100.000 gul
den of twee jaar celstraf.
Verrassend was de melding
van 20 procent die Joep van
den Nieuwenhuijzen heeft in
Mulder Boskoop, een fabri
kant van rollend materieel.
Daarnaast bleek dat Van den
Nieuwenhuijzen 49,35 procent
van de aandelen Begemann in
bezit heeft. Dat belang is gro
ter dan de 45 procent die hij
zelf in december noemde. Het
belang van de familie Heijn in
Ahold is inmiddels aangemeld.
Via de Stichting Weerpad heeft
de familie een belang van 7,66
procent in de Koninklijke
Ahold.
Het aantal meldingen is voor
lopig blijven steken op 900
stuks. Morgen kan de Stich
ting Toezicht Effectenverkeer,
de beursorganisatie die belas
is met de uitvoering van d
Wet Melding Zeggenscha
(WMZ), de balans definitief oi
maken. Het aantal meldinge
is aanmerkelijk minder dan d
1200 waarop vooraf gereken
was. Opvallend is vooral dé
vanuit het buitenland nauw<
lijks meldingen zijn binnengt
komen, terwijl daar naar vei
wachting grote belangen zitte
in Nederlandse beursgent
teerde bedrijven.
NEW YORK - De Newyorkse effectenbeurs is giste
ren hoger gesloten onder invloed van gunstige cijfers
over de Amerikaanse economie. De Dow Jones-index
van de dertig belangrijkste aandelen steeg met 14,98
punten tot een recordniveau van 3290,25. Het vorige
record (3283,33) werd geboekt op 26 februari. Het aan
tal hoger sluitende fondsen was slechts weinig groter
dan het aantal verliezers. De hoop op economisch her
stel werd versterkt door de cijfers over de „index of le
ading indicators" en de huizenverkoop in januari. Het
maandag gepubliceerde indexcijfer van de Ameri
kaanse inkoopdirecteuren wijst ook in de goede rich
ting. De maximale winst voor de Dow Jones-index be
droeg ongeveer 20 punten. De koersstijgingen werden
binnen de perken gehouden door de obligatiemarkt,
die de kansen op verdere rentedaling ziet verminde
ren nu de Amerikaanse economie lijkt op te veren
Veertien procent
meer passagiers
LONDEN In januari hebben de
lijndienstmaatschappijen veertien
procent meer passagiers vervoerd
dan in januari vorig jaar. Dit heeft
de LATA, de overkoepelende orga
nisatie van internationale lucht
vaartmaatschappijen, gisteren be
kendgemaakt. Het vrachtvervoer
steeg met tien procent. IATA-direc-
teur Günter Eser noemde het ver
heugend dat het vrachtvervoer zich
ook aan het herstellen is. Hij teken
de erbij aan dat het transport door
de lucht in januari vorig jaar werd
geminimaliseerd door de Golfoor
log. Eser acht het nog te vroeg om
een verwachting voor 1992 uit te
spreken.
„Amsterdam kanshebber
Europese centrale bank"
LONDEN - Amsterdam heeft goede kansen om
de vestigingsplaats te worden voor de Europese
centrale bank.
De Nederlandse hoofdstad heeft in vergelijking
met andere kandidaten de voordelen van een cen
trale ligging, uitstekende luchtverbindingen en
relatief goede talenkennis bij de bevolking. Bo
vendien zullen de meeste lidstaten van de Euro
pese Gemeenschap er weinig voor voelen de bank
te vestigen in een groot land. Dit zegt het Britse
Henley Centre for Forecasting, een vooraan
staand particulier adviesbureau, in een vandaag
gepubliceerd rapport. Het bureau heeft onder
zoek gedaan naar de kansen van de kandidaat
steden in opdracht van stadsdeelraden van Lon
den. Behalve naar de Britse hoofdstad en Amster
dam is gekeken naar onder meer Frankfurt, Ber
lijn, Parijs en Madrid.
AMSTERDAM - ABN Amro wil een zetel op de ef
fectenbeurs van Madrid veroveren. Daartoe over
weegt de bank een belang van negentig procent te
nemen in het Spaanse effectenhuis Capital Mar
kets Equities (CME). Hiermee is een investering
gemoeid van tientallen miljoenen guldens. Een
woordvoerster van de bank bevestigde vandaag het
voornemen een beurszetel te veroveren. Volgens
haar moeten de autoriteiten hun toestemming nog
verlenen. Volgens Spaanse financiële kringen is
met de acquisitie ongeveer 25 miljoen gulden ge
moeid. ABN Amro wil met CME dat vorig jaar
vier ton verlies leed en in 1990 tegen een een ver
lies van 1,4 miljoen gulden aankeek tevens een
breed dienstenpakket ontwikkelen zoals opzetten
van beleggingsfondsen, vermogensbeheer, bege
leiden van emissies en dergelijke.
Idoor
PEET VOGELS
AMSTERDAM - Fokker
rekent voor de komende
jaren op een gestage stij
ging van de omzet. Voor
1992 rekent de vliegtuig
bouwer op een verdere
verbetering van het resul
taat. Dat schrijft Fokker in
het vandaag verschenen
jaarverslag.
Hoewel de luchtvaartindustrie
als geheel moeilijke tijden
doormaakt, denkt Fokker de
malaise te kunnen ontlopen.
De markt voor het regionale
luchtverkeer, de belangrijkste
markt voor de Fokker-vliegtui
gen, zal de komende jaren al
leen maar groeien verwacht
men op het Amsterdamse
hoofdkantoor.
De omzet van Fokker ging in
het afgelopen boekjaar met
ruim 600 miljoen gulden om
hoog tot 3,8 miljard gulden. De
winst liet een wat bescheide
ner stijging zien met 4 miljoen
gulden tot 87 miljoen gulden.
Gelet op de gunstige vooruit
zichten gaat Fokker na jaren
dividend betalen; 75 cent per
aandeel van nominaal 10 gul
den.
In de loop van dit jaar zal Fok
ker een beslissing nemen of
zal worden overgegaan op de
bouw van de Fokker 70 en 130.
De beslissing is afhankelijk
van de interesse die er vanuit
de markt bestaat. Fokker is op
timistisch over deze kansen,
omdat de markt voor kleinere
straalvliegtuigen toe zal ne
men. De grote luchtvaartmaat
schappijen besteden het regio
nale vervoer binnen een
land of een continent meer
en meer uit aan regionale
vliegtuigmaatschappijen.
Juist bij deze regionale maat
schappijen zal daarom de be
hoefte aan kleinere straalvlieg
tuigen toenemen, denkt Fok
ker.
Kostenbesparing
Daarnaast is Fokker bezig het
aantal types van de Fokker 50
uit te breiden. Naast de be
staande civiele uitvoering
brengt Fokker een militaire
versie op de markt. Aan ver
lenging van de Fokker 50
wordt ook doorgewerkt meldt
het bedrijf.
Met de bestaande Fokkers 50
en 100 loopt het intussen naar
wens. Het doorgevoerde pro
gramma voor kostenbesparing
heeft in 1991 al zijn vruchten
afgeworpen. Het bedrijfsresul
taat bij de vliegtuigbouw nam,
mede daardoor, toe van 39,5
miljoen gulden tot 102,6 mil
joen gulden. De omzet nam toe
van 2,8 miljard gulden tot 3,4
miljard gulden. Bij onderhoud
en reparatie liepen omzet en
bedrijfsresultaat sterk terug.
De omzet daalde met 15,5 mil
joen gulden tot 192 miljoen
gulden en het bedrijfsresultaat
duikelde ruim 10 miljoen gul
den tot 22,2 miljoen gulden. De
ruimtevaartpoot bleef op peil.
De omzet bleef met 199 mil
joen gulden gelijk en het be
drijfsresultaat daalde met 1,5
miljoen gulden tot 20,2 miljoen
gulden.
Ook in 1991 investeerde Fok
ker fors in de uitbreiding van
de produktiecapaciteit. In to
taal werd voor 140 miljoen gul
den in nieuwe gebouwen en
machines geïnvesteerd. De af
schrijvingen bedroegen 64 mil
joen gulden, zodat Fokker op
nieuw geld moest lenen voor
de uitbreiding. Het saldo van
betaalde en ontvangen rente
verslechterde in 1991 dan ook
verder van 40 miljoen negatief
tot 62 miljoen gulden negatief.
Driewielertje
Het is gissen, maar vermoedelijk heeft autofabrikant Daihatsu kapi
taalkrachtige volwassenen waarin het kind nog woelt in gedachten
gehad bij de ontwikkeling van de BC-7. Het elektrische driewielertje
is vanaf morgen in Genève te zien op de internationale autotentoon
stelling.
FOTO: EPA
De handel met Zuid-Afrika bloeit als nooit tevoren. De
apartheid is dood. Op dit moment staan maar liefst vijf
tig Nederlandse bedrijven op de 'Dutch Trade Fair' in
Johannesburg waar zij met steun van staatssecretaris
Yvonne van Rooy hun produkten aan de man proberen
te brengen. VNO voorzitter Rinnooy Kann gaat in mei;
de ministers Lubbers, Kok en Van den Broek in augus
tus.
De problemen met investeringen door Nederlandse bedrijven in Zuid
in het objectieve, politieke risico van instabiliteit van het land.
door
LEO ENTHOVEN
DEN HAAG - Het Nederland
se bedrijfsleven is zich goed
bewust van de kansen in het
'nieuwe' Zuid-Afrika, maar
ook van de risico's. De aan
dacht richt zich op dit moment
vooral op de handel en niet op
investeringen voor de lange
termijn.
VNO-voorzitter dr. A.H.G. Rin
nooy Kann gaat in mei op be
zoek in Zuid-Afrika, als gast
van de Zuidafrikaanse rege
ring. Hij is zeer optimistisch
over de mogelijkheden voor
het Nederlandse bedrijfsleven.
In 1979 was hij er al eens enke
le dagen. „Ik vond het een
schitterend land met geweldi
ge kansen waar tegelijkertijd
zwaar de domper van die harde
apartheidspolitiek op rustte.
Dat gaf een heel onbehaaglijk
gevoel".
Nu de deur open staat naar een
betere toekomst is hij optimis
tischer: „Er is geen enkel prin
cipieel verschil van inzicht
met het ANC. Het ziet in dat
het voor de economische toe
komst van' Zuid-Afrika van
groot belang is het land maxi
maal open te stellen voor bui
tenlandse investeringen. Al
leen de uitwerking is voor het
ANC een probleem. Voorberei
dingen vindt het prima, maar
het wil op regeringsniveau
kunnen meepraten als de in
vesteringen daadwerkelijk ge
daan worden. Het wil dat in
vesteerders wachten".
Dus: contacten: ja; contracten:
neen.
„Ik heb de indruk dat, los van
dit argument, bij het Neder
landse bedrijfsleven op dit mo
ment een bepaalde mate van
nervositeit heerst. Het is on
duidelijk wat er op politiek ge
bied precies gaat gebeuren in
Zuid-Afrika. De handelsbe
trekkingen bloeien en breiden
zich snel uit. Dat loopt alle
maal best. Bij investeringen
gaat het om de lange termijn
en om vaak grote bedragen en
corresponderende risico's".
Nationalisatie
Het ANC heeft het vaak over
nationalisaties.
„Het ANC realiseert zich
steeds meer dat sommige uit
spraken niet stimulerend zijn
voor potentiële investeerders.
Dan heb ik het over nationali
saties of niet, over schuldenaf
lossing of niet, over winstex-
.port of niet. Toen ik in Davos
met Mandela sprak werd mij
duidelijk dat hij in een lastig
parket zit met een achterban
die hoge verwachtingen heeft
van het nieuwe Zuid-Afrika.
Investeerders beoordelen elke
investering koel en zakelijk op
risico versus rendement. Aan
de ene kant verwacht het ANC
veel van internationale inves
teerders, aan.de andere kant
heeft het nogal wat politieke
wensen. Mandela begon in Da-
vos met te vertellen dat het
ANC zich een aantal rechten
nadrukkelijk voorbehoudt.
Een dag later erkende hij dat
het signaal dat hij uitzendt in
vesteerders afschrikt".
Drs. F.A Engering, directeur-
generaal voor de Buitenlandse
Economische Betrekkingen
leidde vorig jaar een beschei
den handelsmissie naar Zuid-
Afrika. Hij zegt in een analyse:
„De politieke onzekerheid
werkt door in de economie en
vormt momenteel de belang
rijkste reden voor aarzeling
aan de kant van Zuidafrikaan
se en buitenlandse investeer
ders". En: „Zuid-Afrika heeft
op dit moment (nog) geen aan
trekkelijk investeringsklimaat
vanwege de politieke instabili
teit, dè geweldsrisico's en de
onzekerheid over de ontwikke
ling van de economie". Ondub
belzinnige meningen voor po
tentiële investeerders.
Groeimarkt
Dat neemt niet weg dat Zuid-
Afrika een interessante markt
is. De armoe is er groot, maar
vergeleken met de rest van het
continent is zelfs de gemiddel
de zwarte er 'rijk'. Het bruto
nationaal produkt per hoofd
van de bevolking is er onge
veer 4400 gulden. In Mozambi
que is dat 160 gulden. In de pe
riode 1980 tot september 1991
vertoonde de handel tussen
Nederland en Zuid-Afrika al
een stijgende lijn, ondanks
boycots. De invoer steeg van
371,1 miljoen gulden in heel
1990 naar 424,5 miljoen in de
eerste negen maanden van vo
rig jaar. De uitvoer ging om
hoog van 521,7 miljoen naar
764,5 miljoen gulden. Vorig
jaar steeg die uitvoer met zes
tig procent. Het economisch
potentieel van het land is
enorm: grote natuurlijke rijk
dommen, indrukwekkende af
zetmarkt, uitstekende infra
structuur, strategische ligging,
technologische kennis, hoog
waardige landbouw, veel na
tuurschoon en een fraai kli
maat.
Cruciaal zijn het economische
toekomstperspectief en de po
litieke ontwikkelingen. In dat
proces is van belang welke eco
nomische politiek het ANC
straks volgt. Het ANC toonde
zich tot voor kort een fervent
voorstander van nationalisa
ties en een door de staat be
heerste economie. In Davos
heeft Mandela echter te ken
nen gegeven dat die stok
paardjes minder heilig zijn
dan twee jaar geleden.
Toch zijn er nog andere onze
kerheden. De Zuidafrikaanse
vakbonden eisen een strenge
investeringscode, om een
groot deel van de opbrengsten
in het land te houden.
Rinnooy Kann: „Bedrijven
zijn zich bewust van hun ver
antwoordelijkheid jegens de
samenleving waarin ze opere
ren. Er is een goede, interna
tionale investeringscode,
mede door het Nederlandse
bedrijfsleven onderschreven.
We hebben geen behoefte aan
een nieuwe code. Komt zo'n
code er toch, met nieuwe eisen,
dan zal dat investeerders niet
aanmoedigen. Ik heb de over
tuiging dat Mandela dat goed
begint te begrijpen".
Startpositie
Voor welke sectoren van het
Nederlandse bedrijfsleven ziet
het VNO vooral kansen in
Zuid-Afrika?
„In principe zijn er over de
hele breedte van het exporte
rende Nederlandse bedrijfs
leven fantastische kansen op
de Zuidafrikaanse markt. Er
zijn nauwelijks beperkingen.
Omgekeerd geldt hetzelfde.
teeziccj.
-Afrika zitten volgens Rinnooy Kann
FOTO AP
We kunnen heel veel uit Zuid-
Afrika halen waar we hier wat
aan hebben. Je kunt alleen
maar hopen dat dit hachelijke
avontuur goed afloopt".
Nederland is niet het enige
land dat staat te trappelen om
in Zuid-Afrika zaken te doen.
Rinnooy Kann: „Nederland
heeft in alle opzichten een
voortreffelijke startpositie.
Het heeft een speciale, histori
sche relatie met het land. We
spreken de taal. Als het gaat
om een principiële stellingna-
me tegenover de apartheid
heeft ons land zich vanaf het
prilste begin heel principevast
gedragen. De vruchten daar
van vind je terug in de relatie
met het ANC. De problemen
zitten in het objectieve, politie
ke risico van instabiliteit waar
onder Zuid-Afrika gebukt
gaat. Dat is niet van de ene op
de andere dag weg te nemen.
Eén ding is duidelijk: als de
politieke overgang op een be
vredigende manier lukt. is eco
nomische groei het allerbeste
medicijn tegen de naweeën
van de apartheid".
Idoor
PAUL KOOPMAN
DEN HAAG - Het aantal men
sen dat op zwart zaad zit lijkt af
te nemen. In 1988 had 5 pro
cent van de huishoudens fi
nanciële problemen: 3.6 pro
cent minder dan in 1985.
Ook het aantal huishoudens in
een 'problematische schuldsi
tuatie' verminderde, van 4
naar 2,3 procent, zo blijkt uit
cijfers van het ministerie van
sociale zaken. De gegevens
zijn gebaseerd op een enquête
die elk halfjaar onder 4200
huishoudens wordt gehouden.
Het onderzoek wijst verder uit
dat het hebben van schulden
geen hardnekkig verschijnsel
is. Slechts 1,4 procent van de
schulden-huishoudens ver
keerden de gehele periode in
de rode cijfers.
In het onderzoek wordt een on
derscheid gemaakt tussen g(
wone schulden, financiële pre
blemen en 'problematisch
schuldsituaties'. Onder de eei
ste categorie vallen alle hui:
houdens met uitstaande lenir
gen (19,4 procent). De tweed
categorie heeft problemen m«
de betaling van vaste laster
zoals de huur en elektriciteit:
rekening. De laatste groe
slaagt er ook niet in de rent
over afgesloten leningen o
tijd te voldoen.
In een begeleidende brief aa
de Tweede Kamer schrij!
staatssecretaris Ter Veld va
sociale zaken dat het hebbe
van schuldenproblemen gee
exclusief domein is van mer
sen met een minimuminkc
men. Huishoudens met ee
bovenminimaal inkomen m£
ken zelfs vaker schulden, i
leidt dit minder snel tot bet<
lingsachterstanden.
Volgens een opgave van het VNO zijn op dit moment de volgende
Nederlandse bedrijven sterk vertegenwoordigd in Zuid-Afrika
Akzo, Cinema International. Nationale Nederlanden, SHV, Shell
en de meeste grote banken. De KLM vliegt tweemaal per week op
Johannesburg en gaat het aantal vluchten op Zuid-Afrika uit
breiden. Uitvoer naar Zuid-Afrika: chemische produkten, machi
nes, kantoormachines, elektrische apparatuur, textielinvoer uit
Zuid-Afrika metaalerts, steenkool, groente, fruit. wijn. In 1991
bedroeg de handel tussen Nederland en Zuid-Afrika ongeveer
twee miljard gulden. Sedert kort bestaat de mogelijkheid vooreen
kredietgarantie bij exporten.
De op één na beo te
manier om kennlo te maken
met Allele ke like no.
Het prachtige Miele Keukenboek ligt voor u klaar
Als u het komt ophalen, is de beste manier
natuurlijk om u door ons. als ervaren keuken
adviseurs. een persoonlijk advies te laten geven.
Miele-Keuken-Centrum "Leiden"
Korevaarstraat 11
tel. 071 - 149859
