„Jongeren knutselen
aan levensbeschouwing"
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
Ex-dominicaan Schaeffer
wordt hervormd predikant
Zelfportret
Blanke NG-Kerk geeft
nog geen stemadvies
„Solidariteit is
mijn laatste utopie"
I
Mgr. Hume verdedigt
bezit kernwapens
COMMENTAAR
£gidóc6ou4a/nt
CeidaeGou/umt
ZATERDAG 29 FEBRUARI 1992
Beginnend predikant heeft haat-liefde-verhouding met kerk
Idoor
DIRK VISSER
AMSTERDAM - Begin
nende predikanten heb
ben een haat-liefde-ver-
houding met de kerk, de
theologie en zichzelf.
In de opleiding krijgt hij of zij
een volledig nieuwe oriëntatie
op geloof en gemeente. Dit ge
beurt in een betrekkelijk korte
tijd, waardoor de student maar
in beperkte mate zijn kennis
kan vermeerderen of zijn per
soonlijkheid kan ontwikkelen.
Zo'n haat-liefde-verhouding
hoort erbij, aldus de scheidend
coördinator van de gerefor
meerde predikantenopleiding
aan de VU, drs. J.J. van Nijen,
op een symposium in Amster
dam. Wat tijdens de studie niet
mogelijk is, komt later wel.
Predikant worden is een ingrij
pende stap, waarvan wordt ge
zegd dat „deze je veel geeft",
maar die ook veel van je
vraagt, aldus Van Nijen, die na
zestien jaar aan de VU te heb
ben gewerkt weer predikant
wordt.
Een predikant loopt het risico
dat zijn persoonlijke levens
sfeer door de werksfeer wordt
overwoekerd. Vroeger mocht
een predikant geen gewoon
mens zijn, zoals Van Nijen zich
een opmerking van een ouder
ling uit zijn eerste gemeente
herinnerde. Tegenwoordig is
het algemeen aanvaard dat
ook hij recht op een gewoon le
ven heeft.
Steeds meer predikanten heb
ben moeite hun werk vol te
houden. In toenemende mate
hebben de voorgangers te ma
ken met teleurstellingen, frus
traties en conflicten, aldus
Keizer. Zij werken gemiddeld
zestig uur per week. Er zijn
predikanten die zich netjes
aan de veertig uur houden, ter
wijl enkele collega's tachtig
uur in de weer zijn. Een verge
lijking met een onderzoek uit
1968 wees uit dat de gemiddel
de werkweek iets korter is ge
worden.
Ais je je gehaast
voelt, maak dan een
omweg
Japans gezegde
NIJMEGEN - De vroegere prior van het dominicanenklooster
Albertinum in Nijmegen, drs. H. J.D. Schaeffer, is door de Neder
landse Hervormde Kerk beroepbaar gesteld als predikant.
Schaeffer kwam in 1986 in het nieuws, toen kardinaal dr. A.J. Si-
monis weigerde zijn aanstelling als docent dogmatiek aan de
theologische faculteit van de Katholieke Universiteit te Nijme
gen te verlengen, omdat hij als priester samenwoonde met zijn
latere echtgenote. Schaeffer (52) was van 1959 tot 1987 lid van de
orde der dominicanen. In 1974 werd hij tot prior van het Alberti
num gekozen. Deze functie combineerde hij met die van weten
schappelijk medewerker van prof.dr. E. Schillebeeckx.
Van 1979 tot 1984 werkte Schaeffer bij het KRO-omroeppasto-
raat. Nadat zijn aanstelling aan de theologische faculteit niet was
verlengd, werd Schaeffer medewerker van het Dominicaans Stu
diecentrum voor Theologie en Samenleving te Nijmegen. In ver
band met zijn wens hervormd predikant te worden, legde
Schaeffer deze functie vorig jaar neer.
'Warm, zelfportret'. Zo heet een van de
tentoongestelde werken op de bijzondere expositie
'Zonder omweg' die te zien is in het Singer-
museum te Laren (N.H.).
Het is een tentoonstelling van schilderijen en
keramische schalen die gemaakt zijn door
'verstandelijk gehandicapten'. Liever spreek ik
over: 'mensen met een verstandelijke handicap'.
De klemtoon ligt op het mens-zijn. Van mensen
met een verstandelijke handicap kan heel veel
warmte uitgaan en vaak doen ze ook zonder
omweg een appèl op het geven van warmte.
Het schilderij getiteld: 'warm zelfportret'
ontroerde me direct bij het zien. De hoofdkleur is
warm rood. Je ziet een warm-rood gezicht.
Behalve rood is er groen. Het kwam bij mij over
alsof het 'zelf in de hoopvolle kleur groen is
uitgedrukt. Het schilderij nodigt uit tot een
meditatie.
Er waren ook andere zelfportretten, zoals een die
veel verwarring en angst lijkt uit te drukken.
Bertus Steenhagen die het 'warm zelfportret'
maakte heeft een ervaring uitgedrukt in
beeldtaal, die het verlangen van elke mens raakt.
Zoveel mensen voelen zich innerlijk geblokkeerd
om spontaan een warm zelfportret van zich zelf te
tekenen. Het is alsof hun gezicht steeds verborgen
is. Het valt me soms op hoe gezichten van
passerende mensen er zo moe uit kunnen zien.
Zonder kleur en zonder expressie. Het kan een
feest zijn als iemand kwaad wordt, rood aanloopt
of enthousiast wordt, vurig wordt. Dat zijn tekens
van innerlijk leven. Weer andere gezichten vallen
op omdat ze niet opvallen. De ogen, het gelaat
wordt afgewend. Ze lijken de boodschap uit te
zenden: „kijk maarniet naar mij". Toch is dit
vaak taal in de derde persoon. Taal met een
omweg. Soms praat een mens overeen derde, over
een ander, maar het gaat over hemzelf.
Achter de taal schuilt het verlangen om gezien te
worden, van harte aanvaard te worden. Te mogen
ervaren: „jij mag er zijn".
Veel van de schilderijen op de tentoonstelling zijn
ontroerend omdat ze 'zonder omweg' zijn. Je
vraagt je af: wie er is gehandicapt? Ik moet
denken aan de mensen die hun gevoelens niet
kunnen uiten, die zo heel gesloten zijn, die niet
kunnen praten over wat ze hebben meegemaakt.
Mensen die 'meer werkers zijn dan praters'. Dit
onvermogen, deze handicap in het omgaan met
gevoelens, kan een mens koud en eenzaam maken.
Ook de naaste omgeving die wel behoefte heeft
aan kontakt, aan een gesprek kan er zich door
geïsoleerd voelen.
Ik zou een kaart van dit schilderij: 'warm
zelfportret' willen zenden aan die mensen die zo
moeilijk opengaan. Een van de schilderijen is een
tekening van een paard in de nacht. Het paard
staat er verkleumd en mager bij. De maan is
groen. De nacht is blauwdonker. Het lijkt wel het
verlangen van een mens in de eenzame koude
nacht, die zoekt naar een warm gezicht, een warm
gebaar. De tentoonstelling brengt je op een directe
manier in kontakt met thema's uit ieder
mensenleven: vreugde, verdriet, eenzaamheid,
warmte, hoop.
Tijdens het kijken, hoorde ik naast mij de een
tegen de ander zeggen: „Ze hebben natuurlijk ook
hun eerzucht". „Ja", zei de ander, „net zoals de
dieren". Er ging even een koude rilling door me
heen. De mens met een verstandelijke handicap is
vaak meer mens en menselijker dan de mens met
al zijn verstand. De tentoonstelling is nog tot 29
maart te zien.
JOHANNESBURG - De Ne
derduitse Gereformeerde
Kerk (NGK), de grootste blan
ke kerk in Zuid-Afrika, zal
haar leden geen stemadvies
geven voor het referendum
van 17 maart. Wel zal zij de le
den oproepen deel te nemen
aan de raadpleging.
Dit zegt prof. Johan Heyns,
vice-voorzitter van de kerk die
naast veel leden van de rege
rende Nasionale Partij ook een
substantieel aantal leden van
de Conservatieve Partij (CP) in
haar achterban telt. CP-voor-
man Andries Treurnicht is lid
van de NGK, lange tijd een be
langrijke steunpilaar van het
apartheidsbeleid.
De NGK vindt dat de leden
hun eigen geweten moeten la
ten spreken bij beantwoording
van de vraag die president De
Klerk de blanke Zuidafrika
nen voorlegt: „Steunt u de
voortzetting van het hervor
mingsproces dat de staatspre
sident op 2 februari 1990 be
gon, en dat tot doel heeft te ko
men tot een nieuwe grondwet
door middel van onderhande
lingen?"
Alleen als het antwoord 'ja' de
enige manier zou zijn om
vrede in Zuid-Afrika te berei
ken, zou de kerk gerechtigd
zijn haar leden op te roepen dit
antwoord te geven, aldus
Heyns. „Maar dit is niet de eni
ge manier om Zuid-Afrika's
problemen op te lossen. Er zijn
andere manieren."
De rooms-katholieke bis
schoppen hebben de blanke
gelovigen opgeroepen 'ja' te
antwoorden. Op deze manier
kunnen zij hun keuze voor
moeilijke, maar vreedzame on
derhandelingen over een nieu
we grondwet voor Zuid-Afrika
kenbaar maken, aldus de bis
schoppen.
De Zuidafrikaanse Raad van
Kerken (SACC) onthoudt zich,
althans voorlopig, van een
stemadvies. Het bestuur is nog
niet tot overeenstemming ge
komen. De SACC is van me
ning dat het referendum bij
draagt tot de onveiligheid en
instabiliteit in het land en zelfs
de onderhandelingen in ge
vaar kan brengen.
SACC-secretaris Frank Chika-
ne erkent dat De Klerk het
recht heeft een referendum te
houden onder de blanken.
Maar hierdoor „zou niet de toe
komst van de rest van het volk
van Zuid-Afrika bepaald
moeten worden." De blanken
moeten weten dat zij niet ver
der kunnen regeren zonder de
zwarten.
UTRECHT - Jongeren
hebben een in elkaar ge
knutselde levensbeschou
wing. Het zijn eerder le
vensbeschouwelijke knut
selaars dan systeembou-
Hun levensbeschouwing heeft
veel weg van een mozaïek. In
hun gereedschapskist zitten
ideeën uit popsongs, televisie
programma's, films, lectuur,
eigen ervaringen, gesprekken.
Voor sommigen komen daar
nog bij: evangelische idealen,
oosterse opvattingen, anthro-
posofische elementen, ecologi
sche overtuigingen en bewust
zijnsverruimende theorieën.
Maar meestal zijn jongeren
zich volkomen onbewust wat
er in hun kist zit. Zeg je bij
voorbeeld dat ze anthroposoof
zijn, dan haken ze af.
Dat vindt dr. Tjeu van den
Berk, docent katechetiek en
godsdienstpsychologie aan de
Katholieke Theologische Uni
versiteit in Utrecht.
Het heeft geen zin om de
schuld van de onkerkelijkheid
van jongeren te leggen bij de
opvoeders, aldus Van den
Berk. De vermeende ongods
dienstigheid van jongeren
wordt niet opgelost door de
zwarte piet bij ouders of de
godsdienstleraren op de scho
len te leggen. Ook niet door te
kiezen voor een nieuwe didak-
tische of pastorale aanpak.
„Daarvoor zit het probleem te
diep in onze cultuur. Ook een
parochievergadering is er niet
door een jongerenpastor aan te
trekken, die de nieuwe werk
vormen kent om met jongeren
om te gaan. Na een jaar zal die
jongerenpastor als een os in de
regen staan."
Jongeren staan sceptisch te-
Dr. Tjeu van den Berk
genover rationele uitspraken
over het bovennatuurlijke, zo
betoogde hij. Allerlei gelovige
antwoorden, die met een
beroep op buitennatuurlijke of
bovennatuurlijke instanties
gegeven worden, worden door'"'
hen 'neutraal' bekeken.
Maar volgens de Utrechtse
godsdienstpedagoog is het ook
nooit de bedoeling om iets te
geloven tegen je verstand in.
Met geloven is het precies zo
als met muziek en erotiek.
Niet de mens maakt de mu
ziek, maar de muziek maakt de
mens. „Eros maakt ons éro-
FOTO: PERS UNIE
tisch en het is God, die ons ge
lovig maakt. Bij waarden moet
je leren voelen met de geest en
denken met het hart."
Geloven is niet zomaar te plan
nen en rationeel over te dra
gen, maar een kwestie van er
varen. En dat zijn ervaringen,
die dwars door door rationele
codes, begrippen en dogma's
heenbreken, zoals bij de mysti
ci uit de christelijke traditie.
„Als je het goddelijke door de
week niet in de natuur om je
heen ziet en je ziet het zondags
wel in brood en wijn, dan zie je
het ook zondags niet. Het moet
wel ervaren worden in de din
gen om ons heen."
In oude kerkelijke uitspraak
voor, dat de Heilige Geest in de
gedaante van een Duif neder
gedaald is op de Moeder Maria.
„Een jongere zal het niet be
grijpen. Voor hem is dat een
sprookje. Maar wij volwassen
begrijpen het ook niet, als ik
zeg, dat er in dit lokaal een gro
te rode draak rondvliegt. En
dat is juist voor kinderen een
sprookje. We zullen moeten le
ren de diepere betekenis daar
van te ontdekken."
Madonna
Bij geloofsoverdracht aan jon
geren zullen derhalve andere
dan verstandelijke bronnen
moeten worden aangeboord in
de menselijke psyche, zoals
symbolen, mythen en sprook
jes. Drie miljoen jongeren kij
ken avond aan avond naar
'Goede Tijden, Slechte Tijden'
van RTL4. „Net als bij Madon
na laven ze daar hun ziel aan.
Je vindt er allerlei types in. De
slechterik Rien Hogendoorn in
Goede Tijden, Slechte Tijden
of de farizeër in de evar\gelie-
verhalen, het gaat om dezelfde
symbolen."
Volgens de godsdienstpeda
goog kan het er in de geloofs
overdracht nooit om gaan om
te 'beleren', maar juist om te
'leren' en zelf het goede voor
beeld te geven. „Dat betekent
'open staan', zo met elkaar om
gaan dat de spontaneïteit niet
onderdrukt wordt en elkaar
vrij laten en vrij maken. Dan
kunnen we, wanneer het heili
ge ons bereikt, geraakt wor
den, zodat de vonk kan over
slaan. Dat vraagt om personen
die zich werkelijk bezorgd ma
ken, dat en hoe een jongere
zichzelf leert zien." Want het
goede of slechte voorbeeld is
honderdmaal sterker dan de
meest overtuigende en intelli
gente leerstof....
Leslek Kolakowski:
AMSTERDAM - „Wij ge
dragen ons als kleine kin
deren. We willen vrijheid
én zekerheid zonder te be
seffen dat het een en het
ander niet tegelijkertijd
kan. In ieder geval besef
ten de auteurs van het
Oude Testament dat wel".
Niet langer de totalitaire
mensvernietigende aanspra
ken van de communisten ston
den centraal in de lezing die de
Poolse filosoof Leszek Kola
kowski deze week in Amster
dam hield, dit maal overheer
ste veeleer de teleurstelling
over het gedebiliseerde, ver
wende westen dat zijn verant
woordelijkheid niet wil ne
men. Een verantwoordelijk
heid die de mensen zichzelf
bewust laten ontnemen in hun
begerigheid naar nog meer
comfort en luxe doordat politi
ci die hen nooit durven tegen
te spreken hen naar de mond
praten. „Regeringen moeten
steeds voor de oplossingen zor
gen, iedereen vindt dat hij vol
maakt is, alleen de maatschap
pij deugt niet".
Dit alles draagt bij aan wat de
Pool omschreef als onze gees
telijke verwarring. Het lot van
de democratieën is niet verze
kerd, de totalitaire verleiding
blijft bestaan.
Overigens geloofde Kolakows
ki niet dat dit gevaar nu op de
eerste plaats de Oostbloklan
den in het bijzondere bedreigt.
Alleen wanneer daar grote eco
nomische rampen uitbreken,
kan er volgens hem een nieu
we dictatuur ontstaan. Spre
kend over zijn vaderland ont
kende hij dat de katholieke
kerk daar een totalitaire rol
zou kunnen of willen vervul
len. „Zij heeft geen totalitaire
ambities. Haar invloed is ta
nende, zij heeft net als elders
te maken met de secularisa
tie".
Over het nationalisme in de
Oosteuropese landen zouden
we ons volgens Kolakowski
evenmin veel zorgen moeten
maken. „De communistische
ideologie was al lang dood
voordat het systeem als zoda
nig ineenstortte. De commu-
Leslek Kolakowski
nistische leiders hebben in
plaats daarvan allerlei nationa
listische ideeën gepropageerd
en toen het communisme
ineengestort was, zagen zij
zich als de woordvoerders van
het nationale bewustzijn".
Traditioneel punt van zorg was
ook het christendom waarin
Kolakowski die bekend staat
als een bewonderaar van paus
Woityla de voornaamste waar
borg ziet tegen een nieuw tota
litarisme. De behoefte aan to
tale oplossingen die zowel in
het Westen als in het Oosten
steeds weer opsteekt moeten
we volgens hem voortdurend
indammen. „Ik geloof niet in
utopieën, de enige utopie
Studentenpastoraat
in Delft op straat
DELFT - Het Delftse studen
tenpastoraat moet zijn onder
komen aan de Oude Delft 18 op
30 maart vaarwel zeggen. De
eigenares van het pand, de stu
dentenvereniging Virgiel, wil
de huur niet langer verlengen.
Volgens een woordvoerder van
het studentenpastoraat heeft
Virgiel de huur opgezegd om
dat de buurt heeft geklaagd
over overlast vanwege het toe
nemend aantal bezoekers door
nieuwsoortige activiteiten. Het
studentenpastoraat heeft ge
probeerd de bezwaren van Vir
giel weg te nemen door de ge
luidsoverlast weg te nemen.
Van de kant van Virgiel is daar
volgens het studentenpasto
raat afwijzend op gereageerd.
LONDEN - Het hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk in Enge
land, kardinaal Basil Hume, vindt het „voor de directe toe
komst" moreel gerechtvaardigd, dat de Britse regering aan het
bezit van kernwapens vasthoudt.
Hij distantieert zich in een artikel in The Universe, het grootste
katholieke weekblad in Engeland, van de oproep van honderd
kerkelijke leiders, onder wie zes rooms-katholieke bisschoppen,
om te stoppen met de ontwikkeling van Trident-2-rakketten.
Hume meent dat de onzekerheid voor de directe toekomst zo
groot is, dat het bezit van kernwapens moreel te rechtvaardigen
is. Maar hij stelt twee voorwaarden. In de eerste plaats mag het
aantal kernkoppen niet worden uitgebreid, zoals de Britse rege
ring wel beoogt met de invoering van de Trident-raketten.
In de tweede plaats moet de Britse regering in haar beleid min
stens evenveel nadruk leggen op vertrouwenwekkende maatre
gelen en het tegengaan van de verspreiding van kernwapens als
op de modernisering van het Britse afschrikkingssysteem. „Wij
moeten af van de idee dat wat de toekomst ook brengen moge
Groot-Brittannië altijd kernwapens nodig heeft", meent Hume.
KLM toont daadkracht
BEGIN deze week was de voortgang in de samenwerk
gesprekken tussen de KLM en British Airways niet dust"
dat ze als werkelijk hopeloos kon worden bestempelt
KLM-directie had toen nog steeds enige hoop dat de Bi,
alsnog zouden bijdraaien in hun oordeel over de ecoi,
sche waarde van de KLM. Pas toen president-directeu
Pieter Bouw afgelopen woensdag uit Londen terugk
waar hij met de leden van de Raad van Bestuur van B
Airways om de tafel had gezeten, kwam men tot de defi
ve conclusie dat de Britse vrienden onvermurwbaar v
Enkele uren later was een besluit genomen: de onderh;
lingen over een joint venture worden gestopt.
HET toont de daadkracht van de KLM en tekent teven
vertrouwen in eigen kunnen van onze nationale trot
KLM kan de komende jaren min of meer probleemloos
leven zonder een Europese partner aan haar zijde.
EEN dergelijke constatering lijkt op het eerste gezicht
arrogant, zeker als men de verliezen in ogenschouw n
die de KLM de afgelopen jaren heeft geleden. Men
evenwel te bedenken, dat diezelfde KLM ook een er
daadkracht aan de dag heeft gelegd, waarbij die verlie2
korte tijd werden omgebogen tot een redelijke winst.
MAAR er is nog een reden waarom de KLM niet al t
zorgd is over haar directe toekomst. Het afgelopen jaar il
duidelijk geworden dat de samenwerking met KLM's A
kaanse partner Northwest Airlines aanzienlijk beter ven
dan in het begin was verondersteld. Die samenwerking
en zal nu verder worden geïntensiveerd. Indien daarlj
mogelijkheden ten volle worden benut kan dit zelfs zo
British Airways leiden tot een verbond dat de komendej
elke vorm van concurrentie kan weerstaan.
TOCH ontkomt de KLM er niet aan opnieuw op zoek te
naar een Europese partner. Want in Europa zelf ligt (ni
het zwakke punt van deze luchtvaartmaatschappij. Op c
ropese markt heeft ze een aandeel van slechts 2,6 procei
KLM stelt zich ten doel dat de komende tijd te vergroti
rond 10 procent. Door een samenwerkingsverband me
tish Airways was dat moeiteloos gelukt. Samen zoudi
dan een marktaandeel hebben verkregen van 13,2 pr<
Wat dat betreft is het mislukken van de gesprekken jam
Tot slot nog een opmerkelijk detail in deze hele kwest
bonden hebben opgelucht gereageerd. Zij meldden in
dat er met het beëindigen van de gesprekken een einde
komen aan de onzekerheid voor het personeel; van een
aantal ontslagen - zoals als gevolg van een fusie wer
wacht is nu geen sprake meer. Dat lijkt ons een wa
naïeve veronderstelling. De KLM was èn is met haar j
neel altijd sterk overbedeeld geweest. De bonden m
zich dan ook geen enkele illusie maken, dat verdere o
gen nu van de baan zijn. Integendeel. Wil de KLM de ee
mende jaren een goed rendement kunnen behalen,
aan verdere personeelsverminderingen zelfs niet te c
men. Wat dat betreft is de toekomst van het KLM-pers
er door het afketsen van een fusie alleen maar onzekere
geworden.
I r is niets te koop in de wereld,
of't komt in de krant.
FOTO: PR
waartoe ik in staat ben is de so
lidariteit". De geest van onze
kerheid, onvoltooidheid, van
de onvolkomen identiteit, deze
westerse waarden die voor Ko
lakowski het Westen superieur
maken, zijn ook in het chris
tendom te vinden. Of het chris
tendom dat is aangetast door
de secularisatie kan overleven
is voor hem geen uitgemaakte
zaak. Het is er volgens hem
duidelijk nog niet in geslaagd
een nieuwe taal te vinden. Als
ze daar niet in Slaagt, gaat ze
haar ondergang tegemoet.
Maar dat de religie uit het Wes
ten zal verdwijnen gelooft hij
niet, daarvoor is het te zeer een
element van de westerse cul
tuur.
BEROEPINGEN
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Kampen F. Verboom te
Pesse; te 's-Grevelduin-Capelle P. Mo
lenaar te Lekkerkerk). Toegelaten tot
de evangeliebediening Mevr. J. E.
Scheenstra, Schelpenkade T/O 35,
2313 ZS Leiden; Mevr. G. van der Vel
de, Kerkstraat 5-09, 3961 AV Wijk bij
Duurstede. Toegelaten tot de evange
liebediening en beroepbaar
Mevr. K. van den Broeke, Johan Wes-
terweelstraat 8, 3132 BC Vlaardingen;
W. P. Emaus, Grindweg 31, 4691 ES
Tholen.
Gereformeerde Kerken
Beroepen te Westerlee(beiden part
time) drs. W. Biesheuvel en mevr.drs.
E.M Ezinga, beiden kandidaat aldaar
die dit beroep hebben aangenomen;
te Colmschate (SoW) (2e pred.pl) drs.
J. Dorstte Neckartailfingen (Duitsland),
verbonden aan de kerk van Duisburg-
Ruhrort;
Christelijke Gereformeerde Kerken
Aangenomen naar Sliedrecht(Eben
Haëzerkerk) R. Kok te Damwoude.
Uitgave:
Kantoor:
Telefoon:
Telefax:
Postadres:
Westerpers bv (maakt deel uit v
Apothekersdijk 34, Leiden.
071 -122 244.
071 -134 941
Postbus 112300 AA Leiden.
Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk.
Telefoon: 070-3190 933.
Telefax 070-3906 717.
Postadres: Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Directeur/hoofdredacteur: J. Leune.
Adjunct-hoofdredacteur: J. Timmers.
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808) L. van Koot.
Leiden en omgeving (tel. 071 - 144 046/047/48/49): G.- J. Onvlee (chef-redacl
F. Buurman, K. van Herpen, K. van Kesteren, R Kleijn, drs. R. Koldenhof, M I
T Pieters en M. Roso,
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel: 070 - 3190 815):
A. van Rijn (chef), W Bunschoten, drs. C. van Haersma Buma, A. van Holsteii
E. Huisman, H. Jansen, drs. J. van Leeuwen - Voorbij, R. de Roo, drs. K. Vera
Kunst/rtv (tel. 070 - 3190 834): G Ansems (coördinator), B. Jansma, H. Piet.
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835): L. Kooistra, drs. P van Velthoven.
Foto (tel. 070 - 3190 838): M. Konvalinka (chef), S. Evenhuis, S. Pieterse.
Opmaak (tel: 070 - 3190 831): Ch. Bels (chef), A. df
J. Hofmeester, C. de Kier, H Nieuwmans, H. Schne
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T. Kors.
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van:
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied;
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie,
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in NederlE
België. De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn H Leber, drs. K. Sw
M. van de Ven en P. Vogels. De parlementaire redactie bestaat uit R. in 't I-
(chef), H. Bijleveld, D Hofland, P. Koopman, D. van Rietschoten en K. van
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus;
- de volgende correspondenten in het buitenland: drs D. J. van den Bergh
(Peking), drs. H. Botje (Tunis), A Courant (Athene), R. Hasselerharm
(Johannesburg), drs. A. Heering (Rome), B. van Huët (Parijs), M. de Konini
(Washington), F Lindenkamp (Sao Paulo), R. Simons (Londen), drs R. Vun
(Moskou), W. Werkman (Jeruzalem), G. van Wijland (Belgrado), F. Wijnanc
(Bonn), J. Wijnen (Brussel).
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve vert
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London. Vertaalst*
M. de Cocq.
n 08.30 tot 17.00 u
Nabezorging
Telefoon: 071 - 122 248 op me
15.00 uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:
per maand
per kwartaal
per jaar
n 18.00 tot 19.00 u
27,00
79,80
312,65
28,20
82,80
318,65
t te worden voldaan.
Bij betaling per acceptgirokaart:
per maand
per kwartaal
per jaar
Het abonnementsgeld dient voori
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 - 122 244
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902
Bankiers
ABN/AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK 663 050
door MARINUS V.D. BERG
