Zuid-Afrika verdient onze steun
Islam wordt gevestigde godsdienst in Nederland
"r
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
Paus begint achtste
reis naar Afrika
Maria ter Steeg verlaat de KRO
Apartheid volgens professor Ridderbos straks definitief voorbij
COMMENTAAR
Peking geschrokken?
l:\U
M
The Tablet bepleit
afschaffing celibaat
K
CcidöcSomant
QeidóaQounant
DONDERDAG 20 FEBRUARI 1992
ROME - Paus Johannes Paulus II heeft gis
teren Rome verlaten voor zijn achtste be
zoek aan Afrika sinds zijn benoeming in
19,78. Hij zal op zijn 54e buitenlandse reis
achtereenvolgens Senegal, Gambia en
Ëquatoriaal-Guinee aandoen. De dialoog
tüssen de Rooms-Katholieke Kerk en de is
lam behoort tot de belangrijkste thema's tij
dens deze reis. Verder zal de paus eer bewij
zen aan de slachtoffers van de slavernij. Hij
bezoekt zaterdag het slavenhuis op het Se
negalese eiland Goree, waarvandaan tot het
begin van de negentiende eeuw Franse, En
gelse en Portugese slavenhandelaars onge
veer 60.000 gevangen negers naar Amerika
overbrachten. Vandaag had de paus in de
Senegalese hoofdstad Dakar een ontmoe
ting met president Abdou Diouf.
Alles is grappig
zolang het iemand
anders overkomt
Passionisten
in geweer
WASHINGTON - De oversten van
de twee provincies van de paters
passionisten in de Verenigde Staten
voelen niets voor de benoeming van
hun ordegenoot St. Gabriel Possenti
tot patroon van de schutters. Pos
senti zou die eer toekomen, doordat
hij door het behendig gebruik van
een pistool een Italiaans dorp voor
plundering zou hebben behoed. De
oversten hebben de voorzitter van
de Amerikaanse bisschoppenconfe
rentie, aartsbisschop Daniel Pilarc-
zyk, erop gewezen dat de helden
daad van Possenti nooit is bewezen.
Het Amerikaanse burgercomité
voor het dragen van wapens zou
graag zo'n patroon willen hebben.
HILVERSUM - Drs. Maria ter Steeg
- Van Wayenburg legt haar functie
van hoofd van de afdeling godsdien
stige televisieprogramma's bij de
KRO neer.
De reden voor dit besluit is de benoe
ming eind vorig jaar van haar echtge
noot, dr. Louis ter Steeg, tot directeur
coördinatie, beheer en uitgeverij van
de KRO, zo laat zij desgevraagd we
ten.
Zij wil om problemen te voorkomen
niet blijven werken in een organisatie
waar haar man een dergelijke leiding
gevende functie vervult. Ter Steeg,
die nog naar een nieuwe werkkring
op zoek is - „gezien mijn opleiding en
achtergrond zal het iets godsdien
stigs, pastoraals zijn" -, werkte van
1975 tot 1986 als pastoraal werkster
bij het KRO-
Omroeppasto-
raat. Zij werd
per 1 juli 1986
aangesteld in
haar huidige
functie. Zij
was daarmee
de eerste niet-
priester die
hoofd van de
afdeling gods
dienstige pro
gramma's van
de KRO-tele-
visie werd. Bo
vendien was
zij de eerste vrouw met een leidingge
vende positie binnen deze omroep.
Bisschoppen wijzen
op kerkelijke leer
UTRECHT - De Nederlandse
bisschoppen komen volgende
maand met een herdelijke
brief waarin zij een aantal leer
stellige kwesties willen verdui
delijken. De brief die 'In Chris
tus' naam' heet, wordt half
maart gepubliceerd en gaat in
op kwesties betreffende
dienst, sacrament, ambt en
wijding in de RK kerk In het
herderlijk schrijven zetten de
bisschoppen de traditionele
leer van hun kerk ten aanzien
van deze punten uiteen.
De brief werd in april vorig jaar
aangekondigd en wil een ant
woord zijn op de volgens de
bisschoppen toenemende ver
warring in geloofspraktijken.
Steeds vaker gaan katholieken
en protestanten gezamenlijk
te communie en worden ook
andere regels rond de eucha
ristieviering overtreden, dit
mede naar aanleiding van het
steeds sterker oplopende
priestertekort en de praktijken
dfe in de Acht Mei-beweging
en de met haar verwante Ma-
riënburgvereniging opgeld
doen. Vorig jaar brak voorzit
ter dr. P. Janssen van de Ma-
rfënburgvere'niging een lans
voor de mogelijkheid dat leken
v,oorgaan in een eucharistie
viering. Op de laatste manifes
tatie van de Acht Mei-bewe
ging werd een eucharistievie
ring gehouden met meerdere
voorgangers.
In hun brief wijzen de bis
schoppen er op dat zij het leer
gezag in de kerk vertegen
woordigen. Toediening van de
Sacramenten is in principe al
leen voorbehouden aan gewij-
djé priesters. In de praktijk
\yprden doop-, huwelijks- en
eucharistievieringen steeds
vaker door niet gewijde man
nen geleid.
BEROEPINGEN
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Amsterdam-Watergraafs-
meer P. Bijlefeld te Streekgemeente
Fpeslands-End.
Aangenomen naar Borne A. van Hou-
welingen te Rotterdam-IJsselmonde.
Bedankt voor Meteren en Est M.D. Geu
ze te Noorden;
voor Bruchem en Kerkwijk en Delwijnen
P. Molenaar te
Lekkerkerk.
Gereformeerde Kerken
Bèfoepen te Damwoude S. Boukes te
Giessendam-Neder-Hardinxveld.
Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt
Beroepen te Garrelsweer i.c.m. Ten
Post en Neede S. de Jong, kandidaat te
Vfije Evangelische Gemeenten
Aangenomen naar Utrecht-Centrum-
(part-time) C H van Garderen te Breda.
Id
J
KAMPEN Vorig jaar,
om precies te zijn op 12
december, kreeg de gere
formeerde professor Her
man Ridderbos een ere
doctoraat van de universi
teit van het Zuidafrikaan-
se Stellenbosch. Afgelo
pen woensdag werd de
hooggeleerde heer 83 jaar.
Beide gebeurtenissen wa
ren voldoende reden hem
op te zoeken.
Was er een speciale reden dat
ze u voordroegen voor een ere
doctoraat in Zuid-Afrika? Hoe
kwamen ze bij u?
Precies weet je zoiets nooit.
Maar mijn boeken hebben in
Zuid-Afrika altijd een goede
ingang gehad. Ook zijn er nog
al wat Zuidafrikaanse theolo
gen bij mij gepromoveerd die
daar thans in het hoger onder
wijs een leidende functie heb
ben. Die zullen daaraan dus
ook wel meegewerkt hebben.
Maar in het algemeen, zou ik
zeggen, is men er daar best op
uit om de in de loop van de tijd
verbroken verbindingen weer
te herstellen.
Lange tijd heeft men hier in
Nederland studenten uit Zuid-
Afrika min of meer officieel ge
weerd. Dat neemt nu gelukkig
een keer. Zo was men in Stel
lenbosch zeer ingenomen met
een aanbod van de Leidse uni
versiteit om tot een uitwisse
lingsprogram te komen van
docenten en studenten. Hoe
wel er een vervreemding is op
getreden beschouwt men in
Zuid-Afrika Nederland nog
steeds, vooral ook op theolo
gisch gebied, als hun geestelij
ke akkergrond.
Moet deze erepromotie als een
bewijs van veranderende inter
kerkelijke verhoudingen wor
den gezien?
Een eredoctoraat als mij aan
geboden is uiteraard geen ker
kelijke aangelegenheid. Tus
sen onze Kerken en die in
Zuid-Afrika is er, zover ik
weet, nog steeds geen volle
correspondentie. Maar er is na
tuurlijk toch wel een veel mil
dere verstandhouding over en
Herman Ridderbos
weer. Men weet in Zuid-Afrika
dat het anders moet en ook an
ders zal moeten gaan. Dat ver
eist natuurlijk wel een gewel
dige geestelijke krachtsin
spanning. Zij verdienen onze
steun en bemoediging om aan
die grootse uitdaging gehoor
en gestalte te geven.
Wij behoren ons daarbij, zowel
op kerkelijk als op weten
schappelijk terrein, ook niet
op te stellen als geestelijke mo
nitoren, die hen stap voor stap
wel even de weg zullen wijzen.
Dat behoeft natuurlijk blijven
de kritiek niet uit te sluiten.
Maar zij hebben meer onze
steun in de rug nodig dan een
program van voorwaarden,
waaraan zij eerst moeten vol
doen alvorens wij weer over de
brug willen komen. Als men
zich indenkt voor welke pro
blemen dit land staat, past ons,
geestelijk gezien, op zijn minst
wel enige bescheidenheid.
FOTO: PERS UNIE
Daarom ben ik graag op hun
aanbod ingegaan, wat ik enke
le jaren geleden niet gedaan
zou hebben.
Heeft deze erepromotie nog
weerstand of negatieve reacties
opgeroepen? In 1975 was u één
van de afgevaardigden naar de
Synode van Kaapstad. Toen
wilde de delegatie duidelijk
onze mening over de apartheid
laten horen, maar kwam nau
welijks aan het woord. U hebt
daar met zoveel woorden ge
zegd: ik vind de mensen in
Zuid-Afrika voorbeeldig in hun
gastvrijheid, hun voorkomend
heid en zoveel meer, maar ik
kan niet begrijpen dat zoveel
aardige mensen zo'n rottige
apartheidspolitiek erop na
houden. Uw ongewijzigde
standpunt zal heus nog wel be
kend zijn.
Persoonlijk heb ik geen enkel
negatief geluid gehoord. In
Kampen is men altijd radicaal
anti-apartheid geweest, maar
men heeft mij nu hartelijk met
deze onderscheiding op mijn
oude dag gefeliciteerd. Al zul
len er ook wel mensen zijn die
er anders over denken. En in
Zuid-Afrika wist men ook nog
zéér wel - uit 1975, waarop u
zinspeelt - hoe ik over hun po
litiek dacht. Maar de wind is
bij degenen met wie wij het
kerkelijk en theologisch in de
eerste plaats te doen hebben,
öm. En dat bepaalde de hele
sfeer van mijn bezoek in de
cember vorig jaar'.
Wat hebt u gemerkt van de
spanning daar?
Laat ik eerst zeggen dat ik he
lemaal niet op kerkelijke ver
gaderingen ben geweest, daar
voor ook geen enkel mandaat
had, maar geheel op eigen ver
antwoordelijkheid ben gegaan.
Maar wat ik, waar ik ook
kwam, opmerkte, was een vol
strekt andere situatie. Men,
dat wil zeggen de grote meer
derheid van degenen die ons
in Zuid-Afrika het naast staan,
is ervan overtuigd dat het pro
ces dat zich thans voltrekt, on
omkeerbaar is. Dat het niet an
ders kan en ook niet anders
mag.
Ik ben onder de indruk geko
men van de positieve houding
die zeer velen daarbij inne
men. Maar tegelijk is er ook
een zeer duidelijke spanning,
onzekerheid, soms ook angst
voor wat de toekomst hen zal
brengen. En met 'hen' bedoel
ik dan niet alleen de blanken,
maar heel de bevolking. Wat
betekent het dat Zuid-Afrika
een voluit democratisch land
zal worden? Wat zal het bete
kenen voor de blanke minder
heid, maar ook voor de zwarte
meerderheid? Is het land rijp
voor de uitoefening van de de
mocratische grondrechten van
eenieder, zonder aanzien des
persoons, zoals Mandela die
als een op zich moeilijk te
weerspreken uitgangspunt
voor heel de nieuwe opbouw
stelt?
Men kan daarbij nog niet zo
zeer. spreken van een wantrou
wen in eikaars bedoelingen,
eerder van een nog niet kun
nen overzien van de conse
quenties van hetgeen men in
principe bereid is te aanvaar
den.
Als u dat zegt denk ik aan de
leider van de ultra-conserva
tieven, Treurnicht, en de Afri
kaander Weerstand Beweging,
die.
Dat zijn ongemakkelijke, erg
fanatieke mensen. En daar
mee raakt u uiteraard nog een
veel moeilijker punt, de grote
weerstanden waarmee in de
eerste plaats De Klerk in eigen
kring te maken heeft: het fana
tisme van de zogenaamde
'rechtse' blanken onder lei
ding van Treurnicht en ande
ren, die de Nationale Partij van
verraad aan de blanke zaak be
schuldigen.
Aan de andere kant heb je ook
de weerstand van de commu
nistische vleugel van het ANC,
volgens welke de 'revolutie'
mislukt is, omdat Mandela met
De Klerk aan één tafel zit. Dat
kan uiteraard de hoofdleiders
van het spel meer tot elkaar
drijven, wetende dat zij het
van elkaar moeten hebben.
Het maakt echter duidelijk
hoezeer beiden in hun bewe
gingen ook geremd worden
door hetgeen zich in hun ach
terban afspeelt.
Allemaal problemen waarvan
een buitenstaander de draag
wijdte niet kan overzien, maar
die wel duidelijk maken dat
ook bij degenen die zich in
Zuid-Afrika bewust positief
opstellen in de nieuwe ontwik
keling, de onzekerheid en
daarmee ook de bezorgdheid
groot is, waarmee zij de toe
komst tegemoet gaan.
Ik heb mij, in de toespraak
waarmee ik mijn eredoctoraat
aanvaardde, bescheiden opge
steld, maar mij tevens veroor
loofd de grote universiteit van
Stellenbosch, als centrum van
christelijke cultuuur in Zuid-
Afrika, te wijzen op de diepe
zin van hun eigen zinspraak:
Sol iustitia illustra nos, zon
van gerechtigheid verlicht
ons!'
De geweldige uitdaging die
voor hen ligt is niet enkel die
van goede wil, maar is de uit
daging van de gerechtigheid,
niet meer en niet minder. Maar
om die op te volgen is wel het
licht en de kracht nodig van de
Zon van gerechtigheid, die,
zonder onderscheid te maken
al de volkeren van dit in diepe
crisis verkerende, maar heer
lijke land Zuid-Afrika, wil be
schijnen. Een betere dienst
dan elkaar daarvan te door
dringen kunnen wij elkaar
moeilijk bewijzen.
AMSTERDAM - De tijd
dat islamitische gastarbei
ders hun gebedsmat al
leen in de fabriekshal uit
rolden, ligt ver achter ons.
De minaretten die hier en
daar in het stadsbeeld ver
rijzen, symboliseren dat
de islam één van de geves
tigde godsdiensten van
Nederland aan het worden
is. Dat schrijft de theoloog
drs. Nico Landman in zijn
proefschrift 'Van mat tot
minaret' over de institu
tionalisering van de islam
m Nederland, waarop hij
vandaag aan de Rijksuni
versiteit in Utrecht is ge
promoveerd.
Op dit moment heeft Neder
land 300 moskeeën en bijna
600 islamitische organisaties.
De immigratiestroom uit met
name Turkije, Marokko en Su
riname zorgde voor een enor
me toename van het aantal
moslims in Nederland, van 0,5
procent van de bevolking in
1971 tot bijna 3 procent in 1990.
Landman constateert dat stu
dies die specifiek de islam tot
onderwerp hebben, schaars
zijn. Dat komt volgens hem
öïhdat veel onderzoek gedaan
wordt door de overheid, die in
haar minderhedenbeleid wei
nig aandacht besteedt aan reli
gieuze aspecten van de proble
matiek. Verder waren de be
trokken moslims weinig toe
gankelijk voor de meeste on
derzoekers, onder meer door
de taalbarrière en de anonimi
teit en het isolement waarin zij
töt voor kort hun activiteiten
ontplooiden.
Hierin is volgens Landman de
laatste jaren verandering ge
komen. Moskeeën gaan steeds
minder verscholen achter
dichtgeplakte winkelruiten, de
islamitische Omroep Stichting
laat van zich horen en ook de
opkomst van islamitische ba
sisscholen wijst op een grotere
zichtbaarheid van de islam in
de Nederlandse samenleving.
Verder heeft de Rushdie-affai
re de belangstelling voor de re
ligieuze aspecten van het ver
schijnsel multi-etnische sa
menleving vergroot.
Landman onderscheidt drie
grote groepen moslims in Ne
derland: Turken (46 procent
van alle moslims in Neder
land), Marokkanen (38 pro
cent) en Surinamers (6 pro
cent). Daarnaast noemt hij In
donesische, Pakistaanse, Tu-
nesisische en Egyptische mos
lims. Zij zijn georganiseerd in
overkoepelende organisaties,
grotendeels gegroepeerd naar
land van herkomst en om die
reden enorm versplinterd. In
zijn proefschrift behandelt hij
uitgebreid alle verschillende
overkoepelende, nationale en
locale organisaties.
Veel lokale moslimorganisa
ties richtten zich in de jaren ze
ventig en tachtig vooral op het
vinden van een ruimte waar ze
een moskee konden inrichten.
In 128 gemeenten zijn inmid
dels 300 moskeeën gevestigd.
Maandelijks komen er nog
nieuwe bij. In tegenstelling tot
wat vaak wordt gedacht, wordt
de bouw van deze moskeeën
slechts in uitzonderlijke geval
len gefinancierd door Arabi
sche geldschieters. In verre
weg de meeste gevallen ko
men zij tot stond door de in
spanningen van plaatselijke
islamitische leiders, zonder ex
terne ondersteuning.
Landman onderscheidt mos
keeën waar voornamelijk reli
gieuze bijeenkomsten worden
gehouden, en moskeeën die
daarnaast fungeren als sociale
en culturele centra. Verbre
ding van de doelstelling ver
groot de mogelijkheden om
subsidie te krijgen en biedt de
mogelijkheid om jongeren aan
zich te binden.
„De heterogeniteit van de isla
mitische gemeenschap in Ne
derland vormt een handicap in
de relatie met de overheid",
constateert Landman.
Op het moment dat het proef
schrift werd gedrukt, was de
Islamitische Raad Nederland
nog niet opgericht. Uit het feit
dat na twee jaar onderhande
len de IRN nog steeds niet tot
stand was gekomen, conclu
deert Landman dat de toena
dering nog niet soepel ver
loopt. Hij constateert dat op
deelterreinen wel allerlei coali
ties zijn gesloten.
De meeste islamitische organi
saties onderhandelen afzon
derlijk met de Nederlandse
overheid over het beschikbaar
stellen van faciliteiten en ver
krijgen van inspraak. Land
man wijst erop dat een Neder
lands sprekend kader hiervoor
onontbeerlijk is. Daarnaast is
het belangrijk is om de autori
teiten te overtuigen van een
grote achterban en een gema
tigde opstelling. Een 'funda
mentalistisch' of 'extremis
tisch' imago schrikt af. Afge
zien daarvan is de houding van
de overheid slechts in zeer be
perkte mate afhankelijk van
religieuze of politieke kleur.
De overheid werkt over het al
gemeen mee aan voorzienin
gen waarvoor een wettelijke
basis is. Zo ontstond de Islami
tische Omroep Stichting en
kwamen er islamitische scho
len. Op beleidsterreinen waar
geen verplichting tot over
heidsoptreden bestaat, maar
weliswaar sprake is van een
achterstandspositie van mos
lims, is overheidssteun margi
naal.
„In het kader van het minder
hedenbeleid is overheidssteun
aan islamitische organisatie
vorming marginaal geweest",
schrijft Landman. Ook in ge
meenten is de steun zeer be
scheiden in vergelijking met
de ondersteuning van niet-reli-
gieuze minderheidsorganisa
ties.
Ook de financiële steun van
kerken aan de moslimgemeen
schap was zeer marginaal. Wel
boden kerkelijk werkers inten
sieve begeleiding aan een aan
tal moskeeprojecten. „Naar
mate het proces van institutio
nalisering voortschrijdt,
REGERING en parlement stellen zich stoer op tegenove
China. Als de Volksrepubliek ons land nog één keer acht*
stelt, is de boot aan, zei minister Andriessen van economi ni|
sche zaken. Die flinke taal kan echter niet verhullen dat NedeI
derland zich nu met instemming van de volksvertegenwooi
diging ten tweede male heeft laten koeioneren door Pekinj l
Weer loopt de RDM een zeer lucratieve order voor onderzee jn',
boten mis, omdat Peking het zo wil.
u'p
sta y
HET eerste kabinet-Lubbers, dat zich in 1983 een exportve
bod liet opdringen, kon nog wijzen op positieve ontwikkel
gen in China. Het leek er toen op dat dit reusachtige land
mocratischer aan het worden was en meer oog kreeg voor
voordelen van een markteconomie. Negen jaar later
echter vast dat de Volksrepubliek een star dictatoriaal
communistisch land is gebleven waar de mensenrechten
voeten worden getreden. Bovendien zien de Chinezen er ze
geen been in wapens te exporteren, bijvoorbeeld rakett*
naar Syrië, welk land deze wapens kan gebruiken tegen
raël.
PREMIER Lubbers beroept zich op het 'herenakkoord' va
1984, waarin Nederland heeft beloofd geen wapens meer
zullen leveren aan Taiwan. De omstandigheden zijn echter 2
gewijzigd dat de regering deze afspraak, die trouwens r:
voor de eeuwigheid is gemaakt, had moeten negeren,
maar China dreigde ook weer met economische represaille
bracht Lubbers daar tegenin. Als de RDM de Taiwanese
der mocht uitvoeren, zouden Shell, Philips en DSM die zwi
hebben geïnvesteerd in de Volksrepubliek, het ongetwijfel jjj*
hebben moeten ontgelden.
F01
vooi
MIDDÏ
Verenij
Award'
de Cue!
1
;rsch<
«maal
vnjheic
en vrij]
istitul
toe. Die
zijn lan
rg Nederl;
ïusicü
inberj
;t op 1
13 j
ïlburg
lEN
toet 1
'n ho<
fwijk
Is he
an w
he
DIE kans was inderdaad niet denkbeeldig. Maar is dat rede
om te buigen voor chantage, terwijl bovendien een ander
land (Frankrijk) wel wapens (fregatten) mag leveren aan
wan? Het lijkt van ons niet. Heel flink roepen dat we ons
nog eens zullen laten chanteren, zal weinig verbetering brei
gen in de situatie. De chanteurs in Peking denken waa
schijnlijk - en niet helemaal ten onrechte - dat de boo
heid van die Nederlanders wel zal overgaan na nog een
orders voor Fokker-vliegtuigen en enkele andere 'Made
Holland'-kapitaalgoederen
LONDEN - „Steeds meer ka
tholieken zullen zich aanslui
ten bij fundamentalistische
sekten tenzij het aantal pries
ters flink stijgt. Dat zal alleen
kunnen gebeuren als het celi
baat op de helling gaat. Deze
uitspraak van de Ierse priester
Sean McDonagh in het katho
lieke Engelse blad The Tablet
heeft in de Britse media een
heftige discussie doen oplaai
en over getrouwde priesters.
McDonagh zegt aangemoe
digd te zijn tot zijn oproep door
het recente pleidooi van enke
le „moedige bisschoppen"
yoor afschaffing van het celi
baat.
De RK Kerk heeft het
het bestrijden van de groei*
de invloed van conservatie
christelijke groepen, die evj
geliseren in overwegend
tholieke landen. In Latiji
Amerika en in delen van Al
ka en Azië zijn hierdoor vi
katholieken van de kerk
dwaald, constateert Mcl
nagh, die zelf twintig jaar op
Filipijnen heeft gewerkt.
priestertekort is een ernsl
belemmering om dit probl*
aan te pakken. Zo is er in
zilië 1 priester op 10.000 gelo
gen, vergeleken met 1 op
1100 in de Verenigde Staten.
Wij geloven. Maar niet in:
"eigen schuld dikke bult."
FOTO: ANP
neemt de rol van de kerken in
betekenis af', signaleert Land
man. Als pleitbezorger bij de
overheid hebben de moslims
de kerken niet langer nodig.
In de jaren zeventig werden re
gelmatig kerkgebouwen ver
huurd aan islamitische organi
saties. Er werden minder ker
ken aan islamitische organisa
ties verkocht dan men mocht
verwachten op grond van het
grote aantal gebouwen dat
door de kerken moest worden
afgestoten. Dat hangt samen
met grote terughoudendheid
van de top van de Rooms-Ka
tholieke Kerk op dit vlak en
weerstanden bij de achterban
van protestantse kerkgemeen
schappen.
Westerpers bv (maakt deel uit v:
Apothekersdijk 34, Leiden.
071 - 122 244.
071 - 134 941
Postbus 112300 AA Leiden.
Uitgave:
Kantoor:
Telefoon:
Telefax-
Postadres
Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk.
Telefoon: 070-3190 933.
Telefax 070-3906 717.
Postadres Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Directeur/hoofdredacteur: J. Leune
Adjunct-hoofdredacteur: J. Timmers.
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808): L.
046/047/48/49): G.-J. i
Kesteren, R. Kleijn, drs. R. Koldenhof, M. Kr
T Pieters en M. Roso,
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel: 070 - 3190 815):
A van Rijn (chef), W. Bunschoten, drs. C. van Haersma Buma, A van Holstein,
E. Huisman. H Jansen, drs. J. van Leeuwen - Voorbij, R. de Roo, drs. K. Veraart
mini
•g alt
ak v
|wat
dpen
itinee
ten w
voel
kt,
iringe
'te
OOI
EN
eerde
l uj 1,
s van Pers Unie zijn H. Leber, drs. K Swiers
1 uit R. in 't Hout ®tra
n en K. van Wal itiek
het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlands
de volgende correspondenten in het buitenland: drs. D. J. van den
- drs. H. Botje (Tunis), A. Courant (Athene), R. Hasselerharm
- drs. A. Heering (Rome), B van Huët (Parijs), M. de Konlnck
Lindenkamp (Sao Paulo), R. Simons (Londen), drs. R. Vundei* 2 0
Wijland (Belgrado), F. Wijnands u
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve vertaai-
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London Vertaalster:
M deCocq.
Kunst/rtv (tel. 070 - 3190 834): G. Ansems (coördinator). B. Jansma, H. Piet
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835): L. Kooistra, drs. P van Velthoven.
Foto (tel. 070 - 3190 838): M. Konvalinka (chef), S. Evenhuis, S. Pieterse.
Opmaak (tel: 070 - 3190 831): Ch. Bels (chef), A. de E
J. Hofmeester, C. de Kier, H. Nieuwmans, H. Schneid
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819)- T Kors.
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de d
l. t/m vr. van 08.30 tot 17.00 u
Bij automatische betaling:
per maand
per kwartaal
per jaar
Bij betaling per acceptgirokaart:
per maand
per kwartaal
27,00
79,80
312,65
28,20
82,80
318,65
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 -122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902 702
Bankiers
ABN/AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK 663 050
neerd
[roen
ie w
i6-w
iel.
afjpTT
en se
I ihree
;ti inde
lefcngei
B en. i
•f Ui
nke
var
>orgc
stre
:hter
it ti
ardei
)A-fr;
pte ei
iword
k gij
edag
*g', v
iel vul
artin
ngen
aatsj(
et zo
nu
elda
ns k
n. hi
nbec
mou
itjare
iSprob
