'Het recht
op een kind
bestaat niet'
'finale
Yasser Arafat
berekent zelfs
huwelijksleven
fceidóvQowumt
ZATERDAG 15 FEBRUARI 1992 PAGINA 33
Eind januari had in
Amsterdam een
internationaal congres
over
Kinderombudswerk
plaats.
Initiatiefneemster was
Miek de Langen,
hoogleraar jeugdrecht
aan de Universiteit van
Amsterdam.
In haar functie draagt
zij haar visie uit op de
erkenning van de
rechten van het kind.
Zij was onder meer
betrokken bij de
totstandkoming van de
Kindertelefoon en de
kinderrechtswinkels.
Eind augustus neemt
ze afscheid van de
universiteit.
AMSTERDAM Na zestien
jaar verwoede strijd doet hoogle
raar jeugdrecht aan de Universi
teit van Amsterdam Miek de
Langen (61) bewust een stapje
terug. Afstand nemen van de
vele hoogdravende woorden
over de rechten van kinderen en
de povere resultaten. Even niet
luisteren naar het gepraat van
ouders en raden van kinderbe
scherming over hün behoeften,
hun rechten. Een sombere con
clusie blijft over: „Ze zeggen dat
er veel ten goede is veranderd, ik
geloof er helemaal niets van".
Ronduit sceptisch is ze over de invloed
die haar denkbeelden over de mensen
rechten van het kind hebben gehad op
de wetgeving en de samenleving.
Zuchtend: „Het is erg moeilijk aan te
geven in hoeverre iets dat jij beweert in
vloed zal hebben. Ik kan in elk geval
rustig zeggen dat ik op de wetgeving to
taal geen invloed heb gehad. Wat be
hoorlijk pijnlijk is, maar goed... Het
hele wetgevingsproces is zo verschrik
kelijk hypocriet. Men zegt elke keer
weer dat de wetten in het belang van de
kinderen vorm krijgen maar dat is van
geen kant waar. Neem nou het om
gangsrecht waarover heel lang is gedis
cussieerd. Nou is er uiteindelijk een wet
tot stand gekomen die absoluut niet in
het belang van het kind is. Dus de rech
ten van kinderen worden weer opgeof
ferd aan de rechten van de ouder die in
de praktijk met de opvoeding is belast
en de omgang claimt (nadrukkelijk)
terwijl die ouders de oorzaak zijn van
de scheiding en het kind maar weer op
moet draven om de ouders te bevredi
gen".
„Ik denk dat ik persoonlijk wel enige
invloed heb gehad op de rechtspraak.
Rechters worden rechtstreeks met
mensen geconfronteerd, wetgevers
niet, die praten maar in het wilde weg,
die hebben hun eigen politieke belan
gen. Rechters zijn veel gevoeliger voor
wat er in de mens omgaat en proberen
in het concrete geval de beste oplossing
te vinden. Rechters zijn met name ge
voelig voor de erkenning van de rech
ten van kinderen en daar ben ik erg ge
lukkig mee".
Zo teleurgesteld als ze is over de hou
ding van de wetgevende macht en in
stanties, zo tevreden is ze over het lan
delijk kinderombudswerk dat mede
door haar toedoen ontstond. Door mid
del van de Kindertelefoon, de Kinder
rechtswinkels waarvan er nu zeven zijn
en het Landelijk Aktiecomité Scholie
ren (LAKS) vragen kinderen aandacht
voor hun rechten.
„De Kindertelefoon wordt gelukkig
veelvuldig door kinderen gebruikt. Kin
deren leren steeds beter hun vragen en
problemen zodanig te formuleren dat
anderen daarop kunnen reageren. Kin
deren kunnen bepaalde problemen
heel jong heel goed onder woorden
brengen. Ik geef dan altijd het voor
beeld van twee kinderen uit één gezin
van vier en zes jaar die op een dag in de
kinderrechtswinkel aankomen. Bij een
echtscheidingsprocedure waren ze
overgeplant naar hun moeder en haar
nieuwe vriend en die kinderen kwamen
gewoon vertellen dat ze thuis wilden
blijven. Dat is volstrekt duidelijke taal.
We willen helemaal niet naar een ander
huis, we willen niet worden geconfron
teerd met een meneer die we helemaal
niet kennen, we willen gewoon thuis
blijven. Nou, daar heeft de rechtbank
dan maar rekening mee te houden.
Kinderen kunnen niet alles overzien wat er in de wereld gebeurt.
Hoogleraar jeugdrecht Miek de Langen: „De rechten van het kind worden maar al te
vaak opgeofferd aan de rechten van de ouders of opvoeders FOTO: DIJKSTRA
Vaak kreeg ze het verwijt te horen
'Denk je nou echt dat kinderen hurr ei
gen situatie kunnen overzien?' Ze haalt
haar schouders op. „Dat betekent na
tuurlijk niet dat kinderen alles kunnen
overzien wat er in de wereld gebeurt
maar ze kunnen hun eigen omstandig
heden veelal wel verwoorden".
Discrepantie
Wat haar misschien nog het meeste pijn
doet is de enorme discrepantie tussen
theorie en praktijk. Het besef dat kin
deren mensen zijn die net als ouderen
rechten hebben staat in volzinnen op
papier maar talloze gezinnen en hulp
verleningsinstanties geven blijk weinig
benul van deze zaak te hebben. „In ge
zinnen gebeurt het niet. Op scholen ge
beurt het ook helemaal niet. Men deelt
straffen uit die helemaal niet mogen en
pleegt censuur op schoolkranten. Alle
maal schendingen van mensenrech
ten".
Ook de hulpverlening heeft er een
handje van. „Ze weten daar natuurlijk
allang dat je vanuit de cliënt moet den
ken en handelen. Bij kinderen gebeurt
dit helemaal niet. Maar velen in de
hulpverlening hebben hun plan allang
klaar waaraan het kind dan maar moet
voldoen en luisteren helemaal niet naar
wat het kind zelf wenst. Ze zeggen wel
dat er veel ten goede is veranderd, ik
geloof er dus niets van".
Gesterkt voelt Miek de Langen zich na
het op haar instigatie opgezette inter
nationale congres over Kinderombuds
werk dat eind vorige maand in Amster
dam werd gehouden. Het contact met
gelijkgestemde collega-deskundigen uit
de hele wereld heeft haar goed gedaan.
„Het is een sprookje dat het hier alle
maal zo goed is", antwoord De Langen
ontkennend. „Vergelijken is moeilijk
omdat de kwantiteit en de ernst van de
schending van kinderrechten in landen
als bijvoorbeeld Brazilië, Thailand of
India groter is. Aan de andere kant: wij
hebben hier meer mogelijkheden om
de rechten van kinderen te realiseren
en dus is het bij ons veel ernstiger dat ze
geschonden worden. Neem de grote
aantallen van kindermishandeling, in
cest, misbruik van het lichaam van kin
deren in het algemeen, neeïn de grote
aantallen echtscheidingen waar elk jaar
30.000 kinderen betrokken bij raken.
Kinderen worden altijd de dupe van het
uiteenvallen van een samenlevingsver
band. Onze menselijke verhoudingen
zijn in het algemeen zo slecht dat er bij
ons weer sprake is van vooral psycholo
gische mishandeling. Je kan dus niet
zeggen dat de rechten van kinderen in
ons land zo goed zijn gewaarborgd."
Ze kan het niet nalaten nog eens haar
credo te laten horen. „Schending van
het recht op lichamelijke integriteit,
kindermishandeling in welke vorm dan
ook is een buitengewoon grove schen
ding van de grondrechten van de mens.
Puur machtsmisbruik van ouderen die
het kinderleven niet respecteren".
Uitholling
Vreselijk kwaad maakt ze zich nog al
tijd over de wat ze noemt de uitholling
van het recht op een gezinsleven. „Dat
betekent bijvoorbeeld dat er geen re
stricties mogen worden gemaakt op het
recht van hereniging van buitenlandse
kinderen met hun ouders. En als je een
kind uit een gezin wil halen op grond
van het feit dat je meent dat het kind in
eigen gezin slecht wordt verzorgd, moet
je donders goed weten wat je doet. Je
moet het kind een veel beter alternatief
kunnen bieden om zijn recht te mogen
schenden.
We hebben in de afgelopen jaren gran
dioze schandalen' meegemaakt met de
Kinderbescherming waarbij niet alleen
geen beter alternatief werd geboden,
maar een schandelijk alternatief waar
bij de rechten van het kind nog ernsti
ger werden geschonden dan dat dat
ooit in een gezin het geval was geweest.
On()er bepaalde omstandigheden kan
een situatie zo slecht zijn dat er inge
grepen moet en ook mag worden, maar
de wijze waarop ons apparaat en met
name de raden van Kinderbescherming
hiermee omgaat, is uiterst onzorgvul
dig. Ze plaatsen het kind te snel buiten
een gezin terwijl nog niet alle mogelijke
hulpmiddelen zijn ingezet om het kind
in het gezin te laten functioneren".
De wijze waarop Miek de Langen in de
afgelopen jaren haar hoogleraarschap
jeugdrecht invulde werd haar niet door
iedereen in dank afgenomen. Op het
congres over Kinderombudswerk in
Grand Hotel Krasnapolsky in Amster
dam liep zij veel bekenden tegen het lijf
maar geen Nederlandse collega's.
Opstoken
„Toch durft bijna niemand zich open
lijk tegen mijn werk uit te spreken.
Want tegenwoordig vindt iedereen dat
je voor de rechten van het kind móet
opkomen. De kinderrechtswinkel die ik
heb opgezet wordt niet meer bestreden,
dat kan niemand zich meer permitte
ren. Ook al denken sommigen dat met
die kinderrechtswinkel de ouderlijke
macht aangetast wordt. Als je opkomt
voor de rechten van kinderen dan bete
kent dat, dat je kinderen leert dat zij
rechten hebben die altijd afgewogen
moeten worden tegen de rechten van
andere mensen. Je stookt kinderen dus
helemaal niet op tegen de ouders. Onze
boodschap is een simpele".
Miek de Langen is de enige hoogleraar
jeugdrecht in ons land die van universi-
teitswege is aangesteld. Verschillende
van haar collega's zijn bijzonder hoog
leraar en dus door bepaalde stichtingen
aangesteld. Op één na heeft De Langen
geen contacten met hen.
Dat suggereert een gebrek aan een
eensluidende visie op de rechten van
kinderen. „Ja, mijn collega's willen of
kunnen helemaal niet uitgaan van het
feit dat kinderen mensen zijn die rech
ten hebben".
Wat is dan hun visie op 'jeugdrecht'?
„Nou ja, ze vinden wel dat kinderen iets
meer inspraak mogen hebben maar ze
gaan er toch weer vanuit dat kinderen
een aparte categorie zijn die beschermd
en opgevoed moet worden. Ik blijf aan
dringen: kinderen zijn mensen en je
mag hen de algemene mensenrechten
niet onthouden al zullen die in sommi
ge gevallen een andere inhoud krijgen
gezien inderdaad de nog afhankelijke
positie en geringere ervaring".
Beschaving
Ziet u een opvolger in de strijd? „Ik
denk dat er na mijn vertrek geen hoog
leraarjeugdrecht meer zal zijn. Maar ik
ben er zelf helemaal niet rouwig om.
Juist als je zo duidelijk als ik heb ge
daan, beweert dat kinderen mensen
zijn, dan heb je daar eigenlijk geen
apart recht voor nodig. Kinderrecht op
zich is geen vak".
In een samenleving waarin de ontwik
kelingen snel gaan en steeds meer men
sen uit de boot dreigen te vallen door
onder meer werkloosheid en gebroken
relaties, ziet De Langen weinig licht
puntjes. „Het tekent het beschavings
peil van een samenleving als die kinde
ren niet serieus neemt. Ik maak me op
het moment dan ook verschrikkelijk
druk over de manier waarop sommige
ouders spreken over kinderen als over
een soort produkt. De term 'recht op
een kind' wordt ook al veelvuldig ge
bruikt maar dat recht bestaat helemaal
niet en zal er ook nooit komen. Heel
erg vind ik het als mensen het krijgen
van een kind als een schadeclaim naar
voren brengen wanneer dat kind geko
men is, terwijl de ouders dachten geste
riliseerd te zijn. Een vorm van decaden
tie in onze maatschappij die zijn weerga
niet kent. Kijk verder eens naar de ont
wikkelingen in de gezondheidszorg.
Kunstmatige voortplantingstechnieken
vind ik verwerpelijk, althans wanneer
de afstamming van kinderen niet meer
te achterhalen is. Het is wat anders als
een paar om biologische redenen geen
kind kan krijgen en dan gebruik maakt
van de kunstmatige weg. Kinderen heb
ben er recht op hun ontstaan te kennen.
Het kan artsen in het algemeen niks
schelen en de toekomstige ouders veel
al ook niet. Absoluut verwerpelijk".
Een trend die zich voortzet, voorziet
De Langen. „Er is een groeiende on
macht. Men spreekt nonchalant en
egoïstisch over het krijgen van een kind
en het kind weer weigeren als het niet
voldoet.
Mishandeling is geen uiting van sadis
me van ouders maar het is een teken
van eigen onmacht en frustratie. De po
sitie van volwassenen in onze maat
schappij wordt voor velen steeds moei
lijker. Frustraties nemen hand over
hand toe. Gebrek aan werk, slechte
huisvesting, slechte huwelijksrelaties
noem maar op. Al onze acties tegen
kindermishandeling hebben niet kun
nen verhinderen dat ouders zich als ge
volg hiervan zich aan hun kinderen ver
grijpen".
Na haar afscheid van de universiteit
gaat een wens van jaren in vervulling.
De Langen wil in haar huis een proeflo
kaal voor wijn opzetten en stort zich op
een studie Italiaans. „Ik woon in een
prachtig pand in Amsterdam, een geëi
gende plek om proeflokaal te beginnen.
Bovendien hou ik erg van Italië en wijn,
dus de combinatie lag voor de hand. Ik
zal zelfs een groot deel van het jaar in
Italië doorbrengen. Het lijkt me erg
leuk. Ik ben het vechten eerlijk
een beetje zat".
Idoor
ROGIER SLOP
TUNIS Yasser Arafat is een soepel
mens. In de slangenkuil van het Mid
den-Oosten is soepelheid tenslotte een
voorwaarde om te overleven, en Arafat
heeft zich daarin een meester getoond
sinds in de jaren zestig zijn al-Fatah
werd opgericht.
Stellingnames en uitspraken zijn altijd
weer aan nuanceringen onderhevig, al
naar gelang het politieke tij en de plaats
waar de uitspraken worden gedaan. Zo
krijgt een Amerikaanse diplomaat in de
sjieke zalen van het PLÓ-hoofdkwar-
tier wezenlijk iets anders te horen dan
de ontwortelde vluchtelingen die in
Palestijnse kampen overal in de Arabi
sche wereld zitten te wachten op 'de
dag van de wraak'.
Maar over één ding is Arafat altijd een
duidig geweest: zijn persoonlijke leven.
Dat had hij namelijk niet. In honderden
vraaggesprekken beten de meest ge
haaide interviewers hun tanden stuk op
vragen naar zijn individuele achter
grond. Voor de goede zaak wilde hij
nog wel melden dat hij uit Jeruzalem
komt en al in 1947 de gewapende strijd
tegen de Israëliërs had gekozen. Maar
op de vraag naar zijn familie en zijn
naaste gezinskring kwam altijd weer het
cliché-antwoord: „Ik ben getrouwd met
de Palestijnse Revolutie".
Daarmee nam hij een risico in de pro-
pagandastrijd. Allereerst bestrijdt Is
raël dat Arafat uit Jeruzalem komt.
Volgens de Israëliërs is Arafat geboren
en getogen in Cairo. Dat bestempelt
hem dan tot 'een Arabier' die geen en
kel recht kan doen gelden op een plek
in het zo gevoelig liggende Jeruzalem.
Mevrouw arafat
Tegelijkertijd was de afwezigheid van
een 'mevrouw Arafat' voor de Israëli
sche propaganda koren op de molen.
Hoe makkelijk was het niet om met
name in het Westen en dan zeker in
de VS de weerzin tegen de PLO-lei-
der op te voeren door hem af te schilde
ren als een man die vooral van kleine
jongetjes houdt.
Zo kwamen de afgelopen jaren de te-
gengeruchten in de wereld. In de jaren
zeventig werd al gesproken van een
echtgenote, die in volstrekte anonimi
teit in Cairo zou leven. Zelfs zong het
verhaal rond dat Arafat een verhouding
had met een joodse schrijfster, die de
schellen van de ogen waren gevallen en
zich bewust geworden was van het on
recht dat de Israëliërs de Palestijnen
aandoen. Journalisten die de grote lei
der wilden interviewen werden ontvan
gen door bloedstollend mooie meisjes.
Maar de politiek gesproken nare 'be
schuldiging' van homoseksualiteit bleef
hem achtervolgen.
Intellectueel
Tot vorige week. Toen werd bekend dat
de 62-jarige Arafat in het PLO-hoofd-
kwartier in Tunis getrouwd was met een
28-jarige vrouw, Soeha Tawil. Zij heeft
enkele jaren in Parijs aan de Sorbonne
gestudeerd en komt uit een vooraan
staande christelijke (Grieks-orthodoxe)
familie uit de bezette gebieden. Voor
waar dus iemand die politiek en intel
lectueel gesproken de goede papieren
heeft om de 'president van Palestina'
bij te staan.
Of het nu een rustig 'huisje-boompje-
beestje'-huwelijk wordt, valt echter nog
te bezien. En niet alleen omdat Arafat,
uit angst voor Israëlische en Palestijnse
aanslagen, ieder etmaal op een andere
plek overnacht. Maar vooral omdat de
echtverbintenis gestoeld is op politieke
berekening.
Allereerst is daar de beeldvorming in
het Westen. De 'president' kan tenslot
te niet zonder 'first lady'. Maar daar
naast spelen nog veel meer factoren
een rol. De familie Tawil staat in hoog
aanzien in een stad die een van de
brandpunten is in de intifadah, de Pale
stijnse opstand in de bezette gebieden:
Ramallah, op de Westelijke Jordaanoe-
ver. De moeder van Soeha, Raimonda,
is in deze stad een formidabele per
soonlijkheid.
Intifadah
Met zijn huwelijk heeft Arafat de alou-
de Hollandse wijsheid 'moeder paaien,
dochter huwen' volledig omgekeerd.
Want door zijn verbintenis met de Ta-
wil-clan stijgt zijn ster binnen de intifa-
dah-beweging. En dat was hard nodig
omdat de wereldse PLO steeds meer
aanhang dreigt kwijt te raken aan de ra
dicale fundamentalisten van de mos
lim-beweging Hamas. Die organisatie
ironisch genoeg eerst door de Israë
lische autoriteiten met raad en daad ge
steund om de PLO de wind uit de zeilen
te nemen zet zich fel af tegen het
door de PLO gekozen pad van onder
handelingen. De meest uitzichtloze
plek op aarde, de Gaza-strook. is al bij
na volledig Hamas-gebied. De West
oever dreigt dezelfde kant op te gaan.
Arafat heeft nu, met zijn huwelijk, een
'clan' in Ramallah, die de PLO-lijn
strikt zal bewaken. Daarnaast kan hij
ermee pronken dat hij een brug heeft
geslagen tussen islamitische en christe
lijke Palestijnen. Hoewel Soeha Tawil,
om de fundamentalisten niet nog meer
tegen de haren in te strijken, vlak voor
het huwelijk nog snel tot de islam is
overgegaan, blijft het beeld van een
christelijke familie en een islamitische
schoonzoon volledig intact. Want zelfs
in zijn plotseling openbare leven blijft
Yasser Arafat altijd soepel.
