Dromen
over
een
schone
Maas
FOTO'S: STEPHEN EVENHUIS
Een laborante van het Waterwinningbedrijf Brabantse Bies-
bosch (WBB) analyseert gifstoffen uit het water.
Meetstation.
Idoor
KARIN SWIERS
WERKENDAM - België
houdt middeleeuwse tradities
graag in ere. Zo komen de riolen
van diverse steden in Wallonië
nog steeds rechtstreeks uit op de
Maas. Het zwaar verontreinigde
afvalwater van de Waalse indus
trie loopt ook zo de rivier in. Wa
ter kent echter geen grenzen en
daarom heeft het Waterwinning-
bedrijf Brabantse Biesbosch
(WBB) inmiddels een half mil
jard gulden geïnvesteerd om de
gevolgen van deze lozingen op te
vangen.
Vijf miljoen mensen zijn voor hun
drinkwater aangewezen op de Maas.
Rotterdam, Noordwest-Brabant, Dor
drecht en Zeeland nemen het 'ruwe wa
ter' van WBB af en verwerken het on
der meer tot drinkwater. Het bedrijf
heeft in het hart van het Brabantse na
tuurgebied drie spaarbekkens aange
legd. Het bekken De Gijster bevat ruim
32 miljoen kubieke meter water, een
voorraad genoeg
voor twee maanden.
De helft van die
voorraad is bijna op
gesoupeerd. Eind ja
nuari zorgde een Bel
gische gifgolf ervoor
dat de inname van
het Maaswater moest
worden gestaakt. Be
gin februari diende
een tweede gifgolf
zich aan met stoffen
die in het spiksplin
ternieuwe laborato
rium van WBB (kos
ten 12 miljoen gul
den) niet eens geana
lyseerd konden wor
den. De monsters
moeten worden uit
besteed a raison van
duizend gulden per
monster. De investe
ringen ten spijt, het
blijft vechten tegen
de Waalse bierkaai.
Woordvoerder Jür-
gen Volz rekent voor
dat het niet kunnen
onttrekken van water
aan de Maas WBB
honderdduizend gul
den per dag kost. Per
jaar gebeurt dat zo'n
vier tot zes keer. Het
sluiten van de inlaat is het zwaarste
middel. En tevens het topje van de ijs
berg. Vorig jaar werd het bedrijf 33
keer gewaarschuwd voor een gevaarlij
ke lozing. De inmiddels gigantische
schadepost kan op niemand worden
verhaald, want de vervuiler ligt op het
kerkhof. Mocht WBB een van de boos
doeners op heterdaad betrappen, dan
ligt een forse schadeclaim klaar.
Ook de Stichting Reinwater staat te
trappelen om een proefproces te begin
nen. Zoals eerder tegen de Franse kali-
mijnen die grote hoeveelheden zout
loosden in de Rijn. De Fransen werden
door Nederlandse tuinders en de stich
ting voor de rechter gedaagd. Na veer
tien jaar procederen werden de mijnen
door de Hoge Raad veroordeeld tot
een schadevergoeding. Een klein suc
cesje, ook al had het proces weinig ef
fect op de lozingen. Reinwater heeft
onlangs monsters genomen in de Maas
en bouwt dossiers op over een aantal
notoire Waalse lozers.
Dossier
Nu zijn die lozers bij naam en toenaam
bekend. De Samenwerkende Rijn- en
Maaswaterleidingbedrijven (RIWA)
noemen ze ieder jaar in het jaarverslag,
stellen zogeheten Maas-memoranda op
in het Nederlands en in het Frans.
Maar vooralsnog leverde het weinig re
sultaat op. Vorig jaar hebben de RIWA
de Maas van de bron tot en met de
monding onderzocht. Het rapport
wordt binnenkort gepubliceerd. Maar
het rapport over hetzelfde onderzoek
uit 1982 volstaat ook, zegt Volz, want
veel is er nog niet veranderd. Uit het
oude rapport blijkt dat de Maas al aan
de bron is vervuild. De 'black spots' be
vinden zich in de omgeving van Luik en
Charleroi, waar ongenegeerd op de
Maas en haar zijrivieren wordt geloosd.
Een onvolledige opsomming: de kunst-
mestfabriek te Engis loost zes ton fluo
ride en fosfaat per dag. Op de Samber,
een zijriviertje van de Maas, wordt rond
de vijhonderd ton zout per dag geloosd.
Het veel te hoge chloridegehalte in dit
riviertje wordt veroorzaakt door lozin
gen van een sodafabriek en een chloor-
elektrolysefabriek. De invloed van de
lozing van een papierpulpfabriek in
Harnoncourt is zo groot dat het effect
tot bij de Maasmonding merkbaar
blijft. De metaalverwerkende bedrijven
rondom Luik lozen cadmium, een van
de meest giftige zware metalen.
Lippendienst
Conclusie: de Maas is nabij Luik zo
sterk vervuild dat van een gezond biolo
gisch leven geen sprake meer is. De
vreemde fluoriserende kleuren,
schuimvorming en hinderlijke stank
spreken boekdelen. Maar„Wallo
nië vindt de waterkwaliteit van de Maas
goed genoeg. De directeur van de Luik
se haven zegt dat de Maas de schoonste
rivier is van West-Europa. Hij zegt ook
dat die arrogante Nederlanders een
nog schonere Maas maar zelf moeten
betalen", herinnert Volz. Saillant detail
is dat Wallonië haar drinkwater niet uit
de Maas haalt. Antwerpen en Brussel
doen dat wel en zij betalen daarvoor
een behoorlijke 'tax' aan de Walen.
Nederland staat niet helemaal alleen in
het gevecht tegen de Waalse smeerpij-
perij. Greenpeace België luidde eerder
samen met enkele vissersverenigingen
de alarmklok. Een lijvig dossier vol aan
tijgingen werd vorig jaar naar buiten
gebracht. De Waalse overheid weiger
de hierop te reageren. Uit het rapport
komt naar voren dat Wallonië tot op
heden enkel 'lippendienst' heeft bewe
zen aan veel internationale voorschrif
ten. De EG-richtlijnen inzake de be
scherming van oppervlaktewateren
worden niet toegepast. België, dus ook
Wallonië, heeft daarnaast in het
Noordzee-Aktieplan plechtig beloofd
de vervuiling van de rivieren in 1995
met de helft te hebben teruggebracht.
Greenpeace verwacht dat zelfs het jaar
2000 niet gehaald wordt. Logisch, want
nog geen 25 procent van het Waalse
stedelijk afvalwater wordt gezuiverd.
Laat staan het afvalwater van de indus
trie.
„De Waalse overheid weet niet, wil niet
en kan niet", vat Olivier Deleuze van
Greenpeace het probleem kort samen.
De staatshervorming en het grote ge
brek aan geld vormen samen het strui
kelblok. Hoewel het waterbeheer is ge
regionaliseerd, zijn de bevoegdheden
onoverzichtelijk versnipperd tussen ge
westelijke en nationale instanties. Die'
instanties beconcurreren elkaar liever
dan dat ze enige verantwoordelijkheid
nemen. Het beschermen van opper
vlaktewateren in Wallonië komt neer
op het vaag voorschrijven van emissie
normen. Bovendien wordt daarvoor
eerst het Verbond van Belgische On
dernemingen geraadpleegd. Milieube
wegingen worden zonder pardon aan
de kant gezet. Uit onderzoek van het
Instituut voor Hygiëne en Epidemiolo
gie blijkt dat de emissienormen om de
haverklap overschreden worden.
Spionage
Het vergunningenbeleid van de Waalse
overheid is een puinhoop. De bedrijven
hebben zo goed als vrij spel voor het
ongegeneerd lozen van hun afvalwater.
Van de drieduizend bedrijven hebben
er slechts achthonderd een vergunning
om te lozen. „Bij de regionale admini
stratie zijn slechts vijf ingenieurs in
dienst om vergunningen op te stellen.
Aangezien de normen zeer vaag zijn,
wordt een vergunning verstrekt op
maat van de aanvrager". Personeelsge
brek en reorganisatie maken controle
op het naleven van de vergunningen
onmogelijk. Dat de illegale lozers ge
pakt en bestraft worden is een utopie.
Greenpeace probeert al jaren in het be
zit te komen van de vergunningen om
zelf de controle ter hand te nemen. „Er
is waterwetgeving die zegt dat vergun
ningen openbaar zijn. Maar dat kan pas
via een ministerieel besluit. De ministe
ries doen er alles aan om te voorkomen
dat de vergunningen openbaar worden.
Een van de argumenten die zij daar
voor gebruiken is dat er sprake zou zijn
van industriële spionage", schetst De-
leuze de waanzin. Naar de rechter stap
pen heeft geen zin, zegt hij. Want de
rechterlijke macht is niet overtuigd van
het milieubelang. „Dat wordt een pijn
lijk, heel lang, moeizaam en kostbaar
proces dat we zeker zullen verliezen".
Greenpeace hoopt dat Nederland meer
druk uit gaat oefenen op België.
Loopgraven
De Stichting Reinwater doet haar best,
maar stuit op een voor haar onbekende
cultuur van bestuurlijke geheimhou
ding. „De Belgen zijn heel slim in het
doorspelen van verantwoordelijkheden
naar gewesten of nationale regeringen.
Het is maar net zoals het uitkomt. We
worden voortdurend van het kastje
naar de muur gestuurd. Maar ook de
bedrijven hebben zo hun loopgraven.
Ze kijkén eerst wat je van hun produk-
tieproces en zuiveringsmethodes af
weet. En dan zeggen ze dat het bij hun
net iets anders gaat. waardoor je het
overzicht weer kwijt bent. Ze komen
met de meest vreemdsoortige technie
ken die het afvalwater voor tachtig pro
cent zouden zuiveren. De trukendoos is
enorm, ook die van de overheid. Wij
hebben inmiddels wel wat ervaring op
gedaan, maar precies de vinger op de
zere plek leggen is erg moeilijk", ver
zucht Joost Rutteman.
Reinwater vindt dat de Nederlandse
overheid moet aankaarten dat de EG-
richtlijnen worden overtreden. „Het is
toch onbehoorlijk dat de buren ons be
lasten met hun vervuiling. Dat moet re
den genoeg zijn om naar het Internatio
nale Hof van Justitie te stappen. Ook in
het Nóordzee-Aktieplan zijn duidelijke
afspraken gemaakt. Dat is genoeg om
stand te houden in zo'n procedure".
WBB wil dat de Nederlandse regering
het initiatief neemt om met alle vijf
Maasoeverlanden om de tafel te gaan
zitten. „Dan kan België zich namelijk
niet meer verschuilen achter het argu
ment dat Nederland onredelijke eisen
stelt. Duitsland saneert. Frankrijk en
Luxemburg saneren, België is een
eiland tussen zuiverende naties gewor
den". RIWA droomt van een interna
tionale Maascommissie analoog aan de
Internationale Rijncommissie. Die
commissie moet een Maas- actieplan
opstellen voor zuiver Maaswater. Een
internationaal meet-, meld- en waar
schuwingssysteem moet worden opge
zet. Want vooralsnog kunnen gifgolven
ongestoord 250 kilometer afleggen,
voordat ze worden gesignaleerd aan de
Nederlandse grens.
Waterverdragen
Wat doet de Nederlandse overheid?
Uiteraard stond de Tweede Kamer op
de achterste benen vanwege de recente
giflozingen. Aangedrongen werd op
een harde aanpak. De zuiderburen
moesten maar eens voor de internatio
nale rechter worden gesleept. Minister
Hanja Maij-Weggen van verkeer en wa
terstaat suste de bezorgde volksverte
genwoordigers. Een vrachtwagen zou
op een stil plekje langs de rivier zijn
tank leeg hebben laten lopen. WBB be
strijdt dit, want het gaat om stoffen die
in veel industriële processen worden
gebruikt. De minister verwacht binnen
twee jaar een akkoord te kunnen slui
ten met de Belgische regering over de
beruchte waterverdragen. Berucht, om
dat er al sinds de jaren zeventig over
wordt overhandeld. Kort samengevat
komt het erop neer dat Nederland de
vaargeul van de Westerschelde uitdiept
in ruil voor het schoonhouden van de
Maas. Met de verdieping wordt het mo
gelijk dat schepen tot 125.000 ton de
haven van Antwerpen binnenvaren.
Gunstig voor de Vlamingen, maar de
Walen schieten er niets mee op. De
stugge houding van de Walen heeft de
onderhandelingen dan ook doen mis
lukken. Voorlopig wordt niet verwacht
dat de Walen zullen gaan betalen voor
een ruil waar alleen Vlaanderen profijt
van heeft.
CcidócSouwnt
