Ia
Mariniers voorbereid op
zware tijd in Cambodja
BINNENLAND
Liberale jongeren vinden macht ambtenaren te groot
AVC komt er bij
de SER niet in
[li
'ol
Ondeskundig beheer funest
voor Nederlandse kastelen
SGP wil toch strafvervolging neuroloog na euthanasie
ftzidóe Soivumt
VRIJDAG 14 FEBRUARI 199
„Openbaar vervoer moet
marktgerichter werken"
DEN HAAG De openbaar-vervoerbedrijven
moeten marktgerichte ondernemingen worden,
die kunnen concurreren tegen de auto. Ze
moeten veel minder afhankelijk worden van de
overheid en vrijer kunnen opereren.
Overheidsbijdragen blijven nodig, omdat veel
lijnen anders niet geëxploiteerd kunnen wor
den, maar het subsidiesysteem mag het klant
en marktgericht werken niet in de weg staan.
Dat stelt een commissie onder leiding van de Til-
burgse burgemeester Brokx in haar gisteren
verschenen startnota 'Openbaar vervoer in be
weging'. De commissie-Brokx is door minister
Maij van verkeer en waterstaat ingesteld om te
adviseren over de verandering van structuur en
werkwijze van het openbaar vervoer. De uit
gangspunten in de nota zullen later dit jaar wor
den uitgewerkt.
11
DEN HAAG Ministers komen en
ministers gaan, maar de verant
woordelijke ambtenaren behou
den hun baan. Ook wanneer coali
ties wijzigen blijven ambtenaren
gewoon zitten. Dit maakt hun
machtspositie ten opzichte van de
politiek behoorlijk groot.
Te groot eigenlijk, vindt de JOVD,
de jongerenorganisatie van de
WD. In een notitie die vandaag is
aangeboden aan de voorzitter van
de Algemene Rekenkamer, voor
malige WD-politicus mr. H. Ko
ning, doet de JOVD een aantal sug
gesties om de groeiende macht van
het ambtenarencorps een halt toe
te roepen.
De macht van ambtenaren is in
eerste instantie gebaseerd op in
formatie. Ambtenaren beschikken
namelijk over informatie die hun
politieke leiders, en dus ook de
Tweede Kamer, vaak nooit onder
ogen krijgen. De Londo-affaire
rond het ministerie van onderwijs
is hiervan wel het meest recente
voorbeeld. Bovendien sluiten amb
tenaren onderling allerlei overeen
komsten af zonder dat de Tweede
Kamer daar enige controle over
heeft.
De machtspositie van de ambtena
ren leidt volgens de liberale jonge
ren bij de kiezers mede tot een
groeiende afkeer van de politiek.
Om dit vertrouwen terug te win
nen stellen zij onder meer voor dat
ministers voortaan hun eigen top
ambtenaren mogen aanstellen.
PvdA-ministers worden dan ge
steund door PvdA-ambtenaren en
CDA-ministers door CDA-ambte-
naren. Bovendien wil de JOVD de
uitwisseling van topambtenaren
tussen de verschillende departe
menten bevorderen door ambtena
ren aan te stellen als 'werknemer
in algemene overheidsdienst' en
niet zoals nu als werknemer van
één bepaald departement.
Niet alleen ambtenaren, maar ook
kamerleden die gespecialiseerd
zijn in een bepaald onderdeel van
het beleid stellen zich volgens de
notitie vaak te eng op als belangen
behartiger van één ministerie. Om
een mogelijke verstrengeling van
belangen tegen te gaan stelt de
JOVD voor de maximale zittings
duur van een parlementariër in
een kamercommissie te beperken
tot acht jaar. Verder dient het lid
maatschap van een commissie on
verenigbaar te zijn met het (be-
stuurs-) lidmaatschap van belan
genorganisaties. Om belangenver
strengeling ook in plenaire kamer
vergaderingen en bij stemmingen
uit te sluiten pleit de JOVD-notitie
ervoor dat kamerleden die lid zijn
van een belangenorganisatie de
debatten en stemmingen over on
derwerpen die daarop betrekking
hebben niet bijwonen.
xlam
etpe
DEN HAAG De Sociaal-Economische Ra;
wijst het verzoek van de Algemene Vaka n<
(AVC) om toelating tot de SER af. Volgens eei t
missie van de SER is de AVC niet represents! :y
noeg. Minister De Vries van sociale zaken had
advies gevraagd in verband met een nieuwe z
periode van de SER. De AVC telt 122.000 leden,Jstzijn v,
cent van hen behoort echter tot de sector 'o
dienstverlening'. In de acht andere sectoren
SER onderscheidt is de AVC sterk onderveAe
woordigd, aldus de commissie. De AVC heeft m<
waardigd gereageerd. De organisatie zegt goed
voor 7,5 procent van de werknemers die gei ii
seerd zijn in vakcentrales, e centrales FNV,
MHP bezetten 15 van de 45 zetels in de SEI
122.000 leden zou de AVC minstens aan ééi :yzelfmi
moeten komen.
ideling
de be;
Boldu
te hong
kijke:
ioeite
uebec u
jn na e
(ganders
critici s
EDE „Water is uw le
vensverzekering. Bij ge
brek aan water vertoont
uw lichaam steeds akeli
ger verschijnselen en via
delirium en krampen rest
uiteindelijk de dood. Maar
eventueel is er water uit
planten en lianen te ha
len, behalve wanneer ze
een melkachtig sap af
scheiden, want dan is het
niet betrouwbaar".
Adjudant Bakker van de mari
niers liet er gisteren geen twij
fel over bestaan: de 27 Neder
landse militairen die deze
maand voor een half jaar naar
Cambodja vertrekken, de eer
ste vier vertrekken zondag al,
dienen de persoonlijke hygië
ne serieus te nemen, want ze
staan in de tropen bloot aan
talloze gevaren. „Een beet van
een gifslang is te herkennen
aan de afdruk van twee tanden
uit de bovenkaak en vier klei
ne onder. Het is raadzaam voor
een slaapplaats de grond met
de schoenen schoon te vegen,
want onder de bladeren kun
nen zich schorpioenen bevin
den. En zet vooral de schroom
opzij en kijk elkaar in de bil
naad".
De omstandigheden waaron
der ze er moeten leven lijken
nog riskanter dan de taak
waarvoor zij worden uitgezon
den: het opleiden van en toe
zicht houden op Cambodjaans
personeel dat een begin moet
maken met het opruimen van
de drie tot vijf miljoen mijnen
die op het ogenblik het noord
westelijke grensgebied met
Thailand volstrekt ontoegan
kelijk maken. De operatie
heeft tot doel de repatriëring
mogelijk te maken van hon
derdduizenden vluchtelingen
die nu nog in Thailand verblij
ven. In het bomvrije gebied
zullen voor hen opvangkam
pen worden ingericht.
Gruwelen
Tijdens een stoomcursus van
drie dagen worden de toekom
stige VN-waarnemers, gesto
ken in gloednieuwe camoufla
gepakken, in de Simon Stevin-
kazerne in Ede voorbereid op
de omstandigheden die in
Cambodja te verwachten zijn:
de militaire situatie in het
land; inlichtingen over weer en
terrein; de ziektes die er drei
gen en hoe ze te voorkomen
zijn; cultuur, geschiedenis en
zeden en gewoonten; en doel
van de vredesoperatie. Na de
voorlichting over dreigende te
ken, vlooien, ratten en bloed
zuigers „nooit eraf trekken,
want ze bijten zich vast; zout
strooien is beter, of anders een
natte sigaret want ze houden
niet van nicotine; en altijd de
schoenen controleren voordat
je erin stapt" volgt een uit
eenzetting over de gruwelen
van de voorbije oorlog van een
expert van Clingendael.
Het ruimen van de mijnen is
een taak van enorme omvang.
„Wanneer de mijnen geruimd
zijn? Over vijftig jaar. Het zijn
er vele miljoenen. Maar ver
geet niet dat bij ons ook nog
dagelijks oorlogstuig gevon
den wordt", aldus majoor
E.A.W. Kroon, hoofd bureau
vredesoperaties. In een eerder
stadium was hij al betrokken
bij de Nederlandse missie naar
Joegoslavië. Hij verwacht dat
de VN binnenkort ook zullen
vragen om mariniers die de te
rugkeer van Cambodja naar
een burgerregiem moeten
voorbereiden.
Het Nederlandse detachement
voor de mijnenbestrijding
maakt deel uit van UNAMIC,
de 'voorbereidende missie van
de Verenigde Naties in Cam
bodja'. Dat is een internationa
le organisatie met in totaal
1300 militairen, die verder af
komstig zijn uit Frankrijk, het
Verenigd Koninkrijk, Nieuw-
Zeeland, Bangladesh, India,
Pakistan, en Rusland. Zij vor
men de voorlopers van de gro
te VN-vredesoperatie UNTAC,
het 'voorlopig gezag' van de
VN in Cambodja. Dat gaat ver
kiezingen voorbereiden, de po
litie en het bestuur organise
ren en de terugkeer van vluch
telingen regelen. „Ik verwacht
dat de mariniers in mei zullen
vertrekken. Zij zullen deel uit
maken van de militaire compo
nent van totaal 16.000 man die
in het kader van UNTAC de
orde moet handhaven".
Rode Khmer
De activiteiten vloeien voort
uit de politieke regeling die in
oktober vorig jaar een einde
maakte aan de bijzonder bloe
dige burgeroorlog waardoor
Cambodja 21 jaar lang werd ge
teisterd. Het land raakte in die
periode bovendien betrokken
bij de Vietnamese oorlog en
leed na het vertrek van de
Amerikanen uit de regio onder
het schrikbewind van Pol Pot,
de leider van de Rode Khmer,
dat aan één tot drie miljoen
Cambodjanen het leven kostte
als gevolg van gedwongen de
portaties, executies, dwangar
beid en honger. Een inval van
Vietnam bracht de vrede even
min dichterbij en pogingen
van China om de Vietnamezen
te verdrijven maakten de toe
komst uiterst onzeker. Ook nu
de rust in het gebied is terug
gekeerd vallen er maandelijks
nog 200 tot 1000 doden als ge
volg van de miljoenen mijnen
waarmee de strijdende partij
en het gehele land in de loop
van de tijd hebben bezaaid.
Zondag vertrekken de eerste
vier kwartiermakers naar de
hoofdstad Phnom Penh; in de
loop van de maand volgt de
rest van het detachement. Ma
rine en landmacht leveren elk
twaalf man; de luchtmacht
zendt drie militairen uit. Het
gaat om vrijwilligers, al maken
de deelnemers duidelijk dat ze
goede redenen moesten heb
ben om het beroep dat op hen
werd gedaan te weigeren.
G. ter Horst, korporaal bij de
mariniers uit Enschede, kreeg
tijdens zijn kerstverlof een te
lefoontje van zijn kapitein: hij
moest rekening houden met
uitzending naar Cambodja. „Ik
had er geen problemen mee; ik
heb er ook veel zin in. Mijn
vrouw was wel onder de in
druk. Uitgerekend op nieuw
jaarsdag werd duidelijk dat ze
zwanger was. Maar als alles
goed gaat ben ik op tijd weer
terug". Tegen het werken met
springstoffen ziet hij niet op.
„Ik heb er een speciale oplei
ding voor gehad. Je moet goed
weten waar je mee bezig bent,
dan kan het geen probleem
zijn". Wel vreest hij de hitte.
„Ik ben op Curagao geweest,
maar dat is heel wat anders
dan de tropen".
Immuun
„Ik verwacht in Cambodja veel
armoede en ellende te zullen
zien; vooral ook veel vermin
kingen als gevolg van die mij
nen, die nu nog overal ver
spreid liggen", zegt luitenant
ter zee eerste klasse J.G. Vos
uit Amersfoort. Hij verbleef de
afgelopen jaren voortdurend
in het buitenland. „Drie weken
geleden kreeg ik het verzoek
om deel te nemen aan de expe
ditie. Ik was net drie maanden
terug uit Engeland, waar ik de
afgelopen twee jaar voor de
NAVO werkte. En daarvoor, in
1989, nam ik deel a,an de mijn-
ruimoperatie in de Perzische
Golf'. Over de warmte van ge
middeld 27 graden die in Cam
bodja te verwachten is maakt
hij zich geen zorgen. „Ik ben in
Indonesië geboren en heb al
een tijd in de tropen gewoond.
Ik had er ook verschillende
ziekten, waar ik nu dus im
muun voor ben".
W. van Tilborg uit Kampen,
sergeant-majoor bij de land
macht, heeft geen verstand
van bommen. Hij zal vooral be
trokken zijn bij de voorberei
ding van de komst van de UN-
TNO: uitstooi
van kooldioxii
kan met
60 pet omlaag
DELFT - De uitstoc
kooldioxide (C02) in de
pese Gemeenschap kan )r
procent verminderd vi COERAN
Dat blijkt uit een stu<
TNO in Delft heeft uitg
in opdracht van de EG j
dioxide onstaat door 1 ié Bal
bruik van fossiele bra le wee
fen en is in hoge matestadiu
woordelijk voor het b eien d
seffect. u
TNO onderscheidt drie
ten maatregelen die te 0t,
150 miljard gulden piek
kosten. De goedkoops!
thoden zijn energiebes
en het gebruik van dui
energie. Duurder is het j^gnlai
den van C02 bij de br<
voorbeeld in elektriciter
trales en kernenergie,
zou vervolgens kunne ie heef
den opgeslagen in lege
den. Het duurst zijn
sche maatregelen, zoals bied in
bossing en het telen va iki
ten waaruit energie gev nd Ma
kan worden.
Die laatste maatregeleicharen
ben echter het voordeel zoals
braakligpremies op lam irecte
gronden en exportsubsi an Soci
landbouwprodukten
dig maken.
S;ene
juiten
aan d<
EG a:
te v
>ns de
ogenaa
als de
;che
Drieclo's sai^
in één gebou
Voor de deur van de Simon Stevinkazerne in Ede poseren de 27 Nederlandse militairen die naar Cam
bodja worden uitgezonden.
FOTO:ANP
bijzonder nuttige taak". Maar
ook ziet hij zijn reis als een
avontuur. „Thailand, daar
gaan nog wel mensen heen
met vakantie. Maar Cambodja,
daar zou je anders nooit ko
men".
DEN HAAG - De drie 4.
landbouworgani satie s
gaan nog nauwer sar
ken. De voorzitters
KNBTB, NCBTB en het
zijn het eens gewordej"
een gezamenlijke huisjp
in Den Haag. Vorig jaaij
de onderhandelingen ol
uit. De samenwerking
nog in de loop van dit j NS WIJf1
stalte krijgen. De vooi
zijn wel overeen gekon
de afzonderlijke orgar I
[n
binnen de samenwerkii en
TAC-yredesmacht die de ver
kiezingen moet voorbereiden.
Hij behoort tot de kwartierma
kers in Phnom Penh, al zal hij
later vertrekken dan zijn vier
collega's: „Ik heb nog niet al
mijn injecties te pakken". Pas
drie weken geleden werd hij
gevraagd, op zijn werk als in
lichtingen- en veiligheidsoffi
cier in Wezep. Hij ziet zijn mis
sie als een uitdaging. „We
moeten die mensen hun stem
recht teruggeven. Dat is een
kenbaar blijven. Het de
ling dat de commissies
nemende mate gezai
vergaderen. Het is vol|
voorzitters niet uitgi
dat het in de toekomst
fusie tussen de landbou van
nisaties komt.
n de
lie
laai ei
naar
in. Da
li, gis
gd.
Indianen
contra
stuwmeren
In Amsterdam wordt
volgende week een
tribunaal gehouden
over een klacht van de
Canadese Cree-
Indianen tegen de
bouw van
waterkrachtcentrales
in Noord-Quebec, hun
leefgebied. Drie grote
stuwmeren brengen
de indianen daar
danig in het nauw. Met
een tocht door
Amsterdam in een
kano, 'odeyak'
genoemd, trokken de
Indianen gisteren de
aandacht voor hun
problemen.
FOTO ANP
Idoor
patrick selbach
SUSKEENWISKE - LAMBIKBABA
DEN BOSCH - De Ne-
derlandse kastelen wor
den bedreigd. Doordat de
Rijksoverheid de geld
kraan voor restauratie en
onderhoud bijna heeft
dichtgedraaid, vallen de
bouwwerken steeds meer
ten prooi aan ondeskun
dig beheer, particuliere
zelfbeschikking en specu
latie.
Prof. H.L. Janssen, die op 24
februari het ambt van bijzon
der hoogleraar in de kastelen-
kunde aan de Rijksuniversi
teit Utrecht zal aanvaarden,
begint zich behoorlijk onge
rust te maken. De overheid
moet volgens de Bossche stad-
sarcheoloog kleur bekennen
wanneer het gaat over het be
houd van het Nederlandse cul
tuur-erfgoed. De subsidies
voor het onderhoud en beheer
van de Nederlandse kastelen
zijn in de afgelopen jaren dras
tisch gekort.
Sinds de nieuwe Monumen
tenwet uit 1988 is veel verant
woordelijkheid gelegd bij de
gemeenten, die vaak geen geld
hebben om de kastelen binnen
hun grenzen goed te verzor
gen. „Wanneer de overheid
zegt dat we als gemeenschap
geen geld over hebben voor de
kastelen, dan moeten we er re
kening mee houden dat ze
over tien of twintig jaar naar de
bliksem gaan", aldus Janssen.
Ruïnes
De hoogleraar meent dat het in
de toekomst steeds vaker par
ticulieren of het bedrijfsleven
zullen zijn, die kastelen behe
ren. „Daar is op zich niets op
tegen, maar de belangen ver
schillen. Een goed behoud van
het kastelenbestand is gebaat
bij wetenschappelijk verant
woorde restauratie of verbou
wing. Een kasteel mag best
een partycentrum worden,
maar dan moet de waarde van
het gebouw niet worden aan
getast". Janssen zet ook vraag
tekens bij de deskundigheid
van de veelal kleinere gemeen
telijke besturen die voor de
kastelen verantwoordelijk
zijn.
De overheid zou in de visie van
de archeoloog in ieder geval
moeten opdraaien voor de be
langrijkste kosten van het be
heer van een kasteel. „Daar
naast zijn genoeg bronnen
denkbaar waaruit ook andere
gelden kunnen worden ge
haald, zoals openstelling voor
het publiek of een andere
vorm van exploitatie".
De huidige staat van de Neder
landse kastelen omschrijft
Janssen nog als „redelijk".
Met betrekking tot de ver
scheidene ruïnes die ons land
telt is hij duidelijk. „Die zijn er
gewoon beroerd aan toe. In de
visie van cultuurminister
D'Ancona is Nederland uitge-
restaureerd. Zo'n zienswijze
kan wel eens funest worden
voor onze kastelen".
Wisselvallig
Nederland telt nu nog onge
veer 300 kastelen. Ruim 140
daarvan zijn in gebruik als mu
seum of op een andere wijze
geheel of gedeeltelijk voor het
publiek toegankelijk. Zo'n 120
kastelen zijn in particuliere
handen. De overige zijn in ge
bruik als gemeentehuis of
school of ze bieden onderdak
aan instellingen. Deze cijfers
zijn slechts globaal omdat niet
altijd duidelijk is wanneer een
gebouw ook een kasteel is.
„Een duidelijke definitie is
niet te geven. Zeker niet om
dat de Middeleeuwers de term
„kasteel" niet eens kenden. In
die tijd werd gesproken over
een „huus" of een „borg" en
pas later kwam de naam kas
teel om de hoek kijken". In de
visie van Janssen moet een
kasteel in ieder geval voldoen
aan de minimale criteria van
„bewoonbaarheid" en „verde
digbaarheid".
litzicht
ie in d
ïeeft d<
ng vai
•If en 1
;een 1
repul
ivjetr
le Oek
Prof. Janssen met op de achtergrond het 14e euwse kasteel n
s°yen- m F0 kou
nog zeker vijf tot zes ja Jüpfi
ren alvorens de inventa
„Ons land kende in totaal on
geveer 2500 kastelen. De res
ten daarvan zitten nog onder
de grond. Van 80 procent is de
plek bekend en 200 hebben al
de status van beschermd ar
cheologisch monument", ver
telt Janssen.
Hij toont zich bezorgd over de
grote mate waarin nogal wat
archeologische groepen en
heemkundekringen in de
grond wroeten. „Er is op dit
moment geen goed overzicht
of inventarisatie van de resten
die alom, al dan niet verant
woord, uit de grond worden ge
haald. Evenmin is de docu
mentatie of opslag van resten
van oude kastelen. De resulta
ten van opgravingen voor we
tenschappelijk onderzoek zijn
zeer wisselvallig".
Met het uitbrengen van een
lexicon hoopt Janssen de hoe
veelheid aan informatie over
boven- en ondergrondse kaste
len te stroomlijnen. Het zal
gereed is. „Het uiteini )n h
doel is eigenlijk de op
ling van een kastelei |n zq
mentatie-instituut. Zo'n ju, r
ling zal als expertise- i sch£ n
viescentrum voor overh i,
particulieren dienst n
doen en daarnaast and
moeten bieden voor 1 er J
schappelijk onderzoek." ters va
De bijzonder hoogleraai ^eskt
kastelenkunde gaat zijl -
tie naar eigen zeggen m krant on'
plezier en zonder betali 00 uur,
voeren. „Je krijgt nogs ,r9d
gekke reacties wanneet -
Toch was een kasteel
wereldse samenleving
de als een kerk in een
ze. Maar wanneer een
der hoogleraar in de kei
architectuur zou woi
noemd, trekt bijna
zijn wenkbrauwen op".
DEN HAAG - De SGP-fractie dische termen sprake van
i de Tweede Kamer wil dat moord. De kamerleden hebben
minister Hirsch Ballin van jus
titie alsnog een strafvervol
ging gelast tegen een neuro-
in schriftelijke vragen een toe
lichting verzocht over hoe vol
gens de minister het besluit
Standaard Uitqeverii/Waverv Productions
loog van het Delftse Reinier de van de procureurs-generaal
Graaf Gasthuis. Deze arts zich verhoudt tot het kabinets-
heeft in 1987 actief het leven standpunt over euthanasie,
beëindigd van een verkeers- Volgens de kabinetschef van
slachtoffer in coma. de procureur-generaal in Den
Haag, H. W. Zuur, zijn twee
ethici, een jurist en een medi-
Voor de SGP-fractie is in juri-
cus toen de vergadering van
procureurs-generaal tot de
conclusie kwam dat het om
een zeer principiële zaak ging.
De arts had namelijk voldaan
aan alle criteria voor euthana
sie op één na: het verzoek van
de patiënt.
De deskundigen kwamen tot
de conclusie dat de neuroloog
buitengewoon zorgvuldig had
gehandeld. Zo had hij ook con
tact opgenomen met de familie
om er achter te komen hoe de
patiënt zou hebben gereageerd
als hij zijn wil wél kenbaar had
kunnen maken.
Zuur benadrukte dat er nu
geen nieuw, algemeen toepas
baar, criterium is voor eutha
nasie bij wilsonbekwame pa
tiënten. Het gaat om deze zaak
in deze situatie, die uitgebreid
is onderzocht, zei hij:
best zijn dat het openbj
nisterie in de toekomst
min of meer verglijkbai
tot een andere conclusi(
en dat alleen maar het li
gen van de familie dan II
noeg is.
Pagina 5: Verlamde Cal
sterft met permissie [twee s
bank plijk in
