1
Luttel New Hampshire
stuurt de wereldpolitiek
p
jj 1
ZATERDAG 8 FEBRUARI 1992 PAGINA 33
ll
mal
Ie
New Hampshire is, met maar ruim één
miljoen inwoners op een oppervlak zo
groot als Nederland, voor Amerikaanse
begrippen een dwergstaat. Maar dit
heuvelachtige noordoostelijke stukje
Verenigde Staten is van reuzenbelang
voor de Amerikaanse politiek en daar
mee voor de wereld.
Meer dan welke andere Amerikanen
ook beslissen de burgers van New
Hampshire welke politici kans maken
president te worden van de VS. In de se
rie van vijftig voorverkiezingen immers
net zoveel als er Amerikaanse deel
staten zijn is de stembusstrijd in New
Hampshire de eerste die echt van be
lang is. Die in Iowa gaat er nog aan
vooraf (komende maandag al), maar
heeft de vorm van besloten partijverga
deringen en is daarom geen goede
graadmeter voor de ware sterkte van de
verschillende presidentskandidaten.
In New Hampshire mogen over op 18
februari alle stemgerechtigde inwoners
naar de stembus. De Witte-Huisgega-
digden die het daar slecht doen, hebben
geen enkel excuus meer en stappen ver
volgens veelal uit de race. Maar wie in
New Hampshire bij de Democrati
sche of bij de Republikeinse Partij
wint of bijvoorbeeld een verrassende
tweede wordt, die zal baden in het over
stelpende licht van de wereldmedia, kan
op legers nieuwe geldschieters en cam
pagnehelpers rekenen en zal met die op
stekers op de volgende deelstaten af
gaan, die daarna hun voorverkiezingen
houden. Het gaat er de kandidaten in
die 'primaries' om zoveel mogelijk eigen
gedelegeerden verkozen te krijgen naar
hun nationale partijconventie (komende
zomer), waar de winnaar van de meeste
voorverkiezingen dan formeel de 'nomi
natie' krijgt en het tegen de genomi
neerde van de tegenpartij mag opne
men. De presidentsverkiezingen zijn op
3 november.
Bij de Republikeinen zijn twee kandida
ten: de herkiesbare president George
Bush en diens ultra-conservatieve con
current Patrick Buchanan. De Demo
craten hebben vijf mannen die het hoog
ste ambt ambiëren: Bill Clinton (gou
verneur van Arkansas), Paul Tsongas
(ex-senator uit Massachusetts), Bob
Kerrey (senator uit Nebraska), Tom
Harkin (senator uit Iowa en daarom ze
ker de winnaar van de eerste 'caucus'
daar komende maandag) en Jerry
Brown, ex-gouverneur van Californië.
Onze correspondent in de VS, Mare de
Koninck, reisde een paar dagen door
New Hampshire en zag er de uitdagers
van George Bush aan het werk.
'Ontrouwe' Bill Clinton zegt over zijn echtgenote: „Hillary zal als First
Lady de belangrijkste rol gaan spelen sinds Eleanor Roosevelt. Want ze
is een heel speciale vrouw FOTO: AP
ERRY Het is altijd weer
/en merkwaardig als magnifiek
m te zien hoe de democratie
erkt. Hoe de leiders van het
nd afhankelijk zijn van de
jnst van alleman.
oe de ambitieuzen van het pluche van
in gouverneurs- of senaatszetel
oeten komen om in eenvoudige huis-
tochtige winkelcentra en rom-
schoolgebouwen te bedelen om
extra stemmen. Hoe ze in het ijzige
Hampshire, een van de zwaarst
de recessie getroffen Amerikaan-
staten, de argwanende John's, Sal
Ann's en Billy's moeten zien te
En hoe die John's, Sally's,
en Billy's het in hun macht heb-
te beslissen wie de volgende baas
1 zijn van 's werelds enige supermo-
ndheid.
itrick Buchanan, de Republikein van
:t ruwe, rechtse woord, rijdt deze mid-
ig met twee helpers in een bestelauto
et 'Buchanan for President' erop naar
erry. Het is een kleine stad in het
idoosten van de staat. De glooiende
raten met de witte houten huizen zijn
als sfeervolle schilderijtjes. Tot in
>wntown van deze landelijke gemeen-
n staat er hier en daar een paard in de
in.
de basketbalzaal van Calvary Christi-
School zitten zo'n tweehonderd leer-
rumoerig op de tribune te wach-
n op de kandidaat. Op de voorste rij
zich Tim en Suzie genesteld,
e beiden achttien jaar oud zijn en
voor het eerst in hun leven zullen
ogen stemmen. „Ik ben voor Bush",
gt Suzie. Waarom? „Omdat de De-
ocraten allemaal voor abortus zijn",
m daarentegen kiest voor Bob Ker-
y. „Ik denk dat Clinton wel meer kans
aakt, maar als het waar is dat hij zijn
ouw heeft bedrogen, vind ik hem niet
schikt als president". Waarom niet?
)mdat dat veel zegt over zijn karak-
r".
an komt Pat Buchanan, omstuwd
lor een kleine roedel cameralui, de
/m' binnen en neemt, het woord.
Vaarom beleeft New Hampshire een
onomische depressie? Waarom is
ïw Hampshire in twee jaar tijd 50.000
nen kwijtgeraakt? Omdat Amerika is
van de weg van de vrijheid,
van Freedom Road. De
erheid steelt met haar belastingen 25
ocent van onze welvaart. We moeten
natie bevrijden van de enorme
We moeten minder buiten-
hulp geven. America first!"
applaus dat Buchanan een wat
acteur onmiskenbaar ver-
blijft eerst nog uit. Bijval komt
als de studenten vragen mogen stel-
en het eerste antwoord luidt: „Ik
n voor honderd procent tegen abor-
5. Ik geloof dat ongeboren kinderen
n onsterfelijke ziel hebben". Suzie
ipt enthousiast mee.
Irown
bescheiden schaal van New Hamps-
re maakt het mogelijk in korte tijd
presidentskandidaten te ontmoe-
n. Die middag zal Democraat Jerry
own de plaatselijke krant in Laconia,
het hart van de staat, bezoeken. Op
'g erheen legt een sneeuwstorm het
onder een maagdelijk witte
ken. De tocht gaat langs tientallen
vroren meren, waarop auto's rijden
i noeste schaatsers zich door de ele-
ploegen.
Own ziet er in zijn spijkerbroek en
tien jaar jonger uit
h zijn 53-jarige leeftijd. In een redac-
van de Evening Citizen
lelt hij aan de vijf opgedraafde ver-
een stenciltje uit, waarop
h prestaties als gouverneur van Cali-
op milieugebied staan vermeld.
Zoals 'de grootste windkrachtcentrale
ter wereld'. Brown heeft de energieke
stijl van iemand die overal waar hij bin
nenkomt in de handen klapt en zegt:
„Zijn er hier problemen'? Oké! Laten
we ze gaan oplossen!"
Hij is anti-Washington en anti-politiek.
„Ik ben de enige met echte alternatie
ven. Ik zeg: terug naar een belastingta
rief van 13 procent voor iedereen. On
rechtvaardig omdat de rijken dan te
licht belast worden? De rijken worden
nu nauwelijks belast omdat hun tarief
dan wel 28 procent is, maar ze door al
die aftrekposten vaak helemaal niets
betalen. Ik zeg: weg met alle aftrekpos
ten, behalve voor liefdadigheid en voor
het eigen huis".
Jerry Brown wil dat de Amerikaanse
overheid gaat investeren in de toe
komst, waaraan andere landen al lang
begonnen zijn: glasvezelkabels, hoge
snelheidstreinen, teletekstsystemen.
Het is moeilijk voor te stellen dat deze
onconventionele man, die de laatste ja
ren voor moeder Teresa werkte en veel
gemediteerd heeft in Tibet, ooit de
gouverneur was van de kolossale staat
Californië. Wat hij ervan vindt dat er
zoveel te doen is geweest over de huwe
lijkse ontrouw van zijn rivaal Bill Clin
ton? „Dat bewijst dat er niets in Clin
tons politieke programma zit dat wél de
moeite van het bespreken waard is...".
Tsongas
De volgende politieke happening wordt
een optreden van Paul Tsongas in het
vermaarde Dartsmouth College in Ha
nover. Tsongas is volgens veel Demo
craten de man met de zinnigste en best
doordachte ideeën. Maar hij is niet
'presidentieel', zo heet het, omdat een
verkeerd stemgeluid, een onooglijk
voorkomen en een klungelige stijl hem
in het televisie-politieke tijdperk tot
een 'communicative disaster' maken.
Toch heeft Tsongas de laatste weken
met opmerkelijk succes die natuurlijke
hindernissen weten te verkeren tot
voordelen. Hij heeft alle pogingen op
gegeven om het tv-medium de baas te
worden en is daardoor geholpen
door grote doses humor en flegma
voor steeds meer mensen in New
Hampshire een populaire anti-held ge
worden. Alle enquêtes geven hem in
het Democratische kamp een solide
tweede plaats na Clinton. En wat deze
overlevende van een ernstige kanke
raandoening zeven jaar geleden
vanavond voor een enorme Ameri
kaanse vlag zegt tot het stampvolle au
ditorium van 'Dartsmouth', weet de
studenten tot enthousiasme en soms
zelfs ontroering te brengen.
Tsongas vertelt dat hij eens als jonge
man een studiereis maakte door Etio-
pië en dat hij daar dikwijls in de hutten
van de armste mensen twee foto's aan
de wand zag hangen: een van keizer
Haile Selassi en een van een andere
held, president John F. Kennedy. „Ik
was daar als jeugdige Amerikaan
enorm trots op. Hoelang zou ik nu, in
1992, door Etiopië moeten rijden om
een foto te vinden van George Bush?"
De presidentskandidaat heeft de la
chers en de klappers op zijn hand.
Paul Tsongas wil zijn eigen Democrati
sche Partij veranderen. „Onze partij is
pro-banen en anti-ondernemers. Dat
kan niet. Mijn definitie van vooruitstre
ven is: in staat zijn ons commerciële
vermogen te vergroten en de overheids
schuld van 300 miljard dollar per jaar,,
waar George Bush jullie generatie mee
opzadelt, weg te werken. Dat is onmo
gelijk, als we belastingverlaging moeten
geven aan de midden-inkomens, zoals
de andere Democratische kandidaten
beloven. De keus gaat tussen mij en een
van die vier sinterklazen".
Kerrey
De diep bevroren ochtend erna wijst
Lori, beheerder van een klein motel, de
weg naar Memorial High School in
Manchester, waar Bob Kerrey zijn op
wachting zal maken. „Ik weet nog niet
op wie ik zal stemmen", zegt Lori. „Ik
vraag me af of iemand een antwoord
heeft op onze enorme problemen. In
een jaar tijd zijn in New Hampshire zes
banken over de kop gegaan. Mijn man
is werkloos. Hij was technicus in de de
fensie-industrie in Boston bij Raythe
on. Het Pentagon heeft het contract op
gezegd. Wij zijn blij dat de Koude Oor
log is afgelopen, maar Amerika betaalt
nu met werkgelegenheid".
De kleine, slanke senator met het guiti
ge gezicht. Bob Kerrey, is een officiële
"oorlogsheld' sinds hij in Vietnam een
onderbeen verloor. Met zijn prothese
jogt hij al jarenlang dagelijks drie kilo
meter en ook zijn 'uit en aan'-relatie
met actrice Deborah Winger heeft hem
vaak veel welkome publiciteit gegeven.
Voor de overvolle klas in 'Memorial
High' met de verzamelde media tegen
de muren gedrongen hamert Kerrey op
zijn 'issues'. Hij is de enige Democrati
sche kandidaat die als president elke
Amerikaan toegang zou bieden tot zijn
nationale ziekteverzekering. „Als ge
handicapte weet ik maar al te goed hoe
fijn het is om van medische verzorging
op aan te kunnen". Eén op de zes Ame
rikanen heeft thans geen enkele verze
kering tegen ziekte. En een Kerrey-re-
gering zou investeringen stimuleren om
Amerika weer nummer één te maken in
de wereld van communicatie en trans
port. Ook in dit gehoor van jonge Ame
rikanen komt weer het thema abortus
op. „Senator, ik weet dat u pro-keuze
bent, maar wat vindt u van een vrouw
die al vier keer een abortus heeft gehad
omdat dat haar methode van geboorte
beperking is?" Kerrey: „Daar ben ik
niet blij mee, maar toch vind ik dat de
overheid dat niet mag verbieden. Ik ben
voor grotere beschikbaarheid van con
dooms. Ook op scholen". Een aarze
lend applausje in een hoek van het lo
kaal sterft snel weg.
Clinton
Een vlugge lunch bij McDonald's of>
weg naar 'front runner' Bill Clinton die
in Concord de plaatselijke high-school
zal bezoeken, leert opnieuw hoezeer
New Hampshire de traditionele proef
tuin is van Amerika's nationale, poli
tiek. Hier is Ronald Reagan ingelijst,
met in de mond de Big Mac die hij in
1980 in dit restaurant verorberde. Zoals
in de meeste eethuizen en in honder
den huiskamers in New Hampshire de
Jimmy Carters, Hubert Humphreys,
Barry Goldwaters en George McGo-
verns uit vervlogen jaren met trotse au
tochtonen op vergeelde foto's staan.
„Ladies and gentlemen, the next presi
dent of the United States", introdu
ceert studente Donna Povitch in de to
neelzaal van Concord High een Bill
Clinton die zwaar verkouden blijkt.
Waterige ogen en een rode neus plegen
een aanslag op het toch nog evidente
charisma van dit 45-jarige wonderkind,
dat op zijn dertigste verjaardag al gou
verneur was van de staat Arkansas.
Ook Clinton schildert een Amerika dat
achterop is geraakt bij West-Europa en
Japan. „In landen die het economisch
wél goed doen, bestaat zoiets als per
manente scholing en training. Als hier
in de VS leerlingen vroegtijdig van
school gaan, bemoeit niemand zich
meer met hen. De front runner wil elke
Amerikaanse jongere recht geven op
een studiebeurs die kan worden terug
betaald in dollars of met twee jaar soci
ale dienstplicht".
Clinton is een merkwaardige cocktail
van politieke routine, verlegenheid en
naar het lijkt waarachtige emotie. Hij
weet nu en dan rillingen van aandoe
ning door zijn gehoor te sturen, bijvoor
beeld als hij schildert hoeveel Ameri
kaanse jongeren tegenwoordig na-
schooltijd met bezwaard gemoed naar
huis gaan, omdat hun ouders daar zon
der baan zitten en overwegen het huis
te verkopen.
Toch blijven de studenten kritisch.
„Gouverneur, u wilt tweemaal zoveel
besparen op defensie als president
Bush, maar New Hampshire lijdt nu al
zo verschrikkelijk onder die bezuinigin
gen". Clinton knikt begripvol, denkt se
conden lang na en zegt: „We kunnen
ons niet veroorloven om als Amerika
veel meer aan defensie te doen dan Eu
ropa en Japan. Het probleem is niet de
bezuinigingen daarop, het probleem is
dat Bush alleen maar snoeit, zonder
een plan te hebben om er civiele pro-
duktie voor in de plaats te creëren.
Bush interesseert zich gewoon niet voor
de gedupeerde mensen".
Noodlot
Een uur van vraag en antwoord trekt
voorbij en niet eenmaal komt Clintons
beweerde buitenechtelijke activiteit ter
sprake. Het onderwerp is door New
Hampshire met een soort vastberaden
heid tot 'non-issue' verklaard. Wel wil
redactrice Miriam van de schoolkrant
De Democraten
hebben vijf
belangrijke
kandidaten die
's werelds
hoogste ambt
ambiëren: v.l.n.r.
Bob Kerrey
(senator uit
Nebraska), Tom
Harkin (senator uit
Iowa en daarom
zeker de winnaar
van de eerste
'caucus' daar
komende
maandag), Jerry
Brown (ex-
gouverneur van
Californië), Bill
Clinton
(gouverneur van
Arkansas) en Paul
Tsongas (ex-
senator uit
Massachusetts).
FOTO: AFP
weten of Clintons echtgenote Hillary,
die na de 'onthulling' opvalt door haar
extra actieve bijdrage aan Bill's presi
dentscampagne, misschien vice-presi
dent kan worden. „Dat kan ik niet ma
ken", antwoordt Clinton. „Maar ze zal
als First Lady de belangrijkste rol gaan
spelen sinds Eleanor Roosevelt. Want
ze is een heel speciale vrouw".
In New Hampshire moge het huwelijk
van Bill en Hillary dan terzijde blijven,
de top van de Democratische Partij in
Washington is er nog steeds niet gerust
op. Wat als er nog nieuwe onthullingen
komen'? Of als Bill Clinton om wat voor
reden dan ook bij volgende voorverkie
zingen zijn leidende positie verliest?
Geen van de andere Democratische
kandidaten lijkt voldoende presidentië
le potentie te hebben om Bush serieus
te kunnen bedreigen.
Juist nu de zittende Republikeinse pre
sident eindelijk aangeschoten en dus
kwetsbaar wild is, belichaamt Bill Clin
ton de vrees voor een noodlottig drama
bij de Democraten. Geruchten willen
dan ook dat in de coulissen toch nog
andere zwaargewichten zich in gereed
heid houden om als kandidaat in te
springen. Het zou de sensatie van de
eeuw zijn. Bill Bradley, Al Gore, Ri
chard Gebhard en eens te meer gouver
neur Mario Quomo van New York zijn
de gefluisterde namen.
Een handvol Democratische partijle
den heeft in New Hampshire de kiezers
opgeroepen om Quomo als een zoge
naamde 'inschrijfkandidaat' te vermel
den op het stemformulier. Het New-
yorkse politieke kanon heeft opnieuw
op meesterlijke wijze voor de eer be
dankt: „Ik ben geen kandidaat, maar
het is moeilijk om mensen te ontmoedi
gen die zulke aardige dingen over je
zeggen".
I let geheimzinnige landschap van New
Hampshire met zijn zwijgende heuvels
en zijn gestolde meren lijkt dit verkie
zingsjaar dan ook nog mysterieuzer dan
anders. En een tegenvallend resultaat
voor Clinton, een opvallend sterke uit
komst voor Buchanan en een meer dan
symbolische steun voor Quomo zouden
de spoken kunnen zijn die New Hamps
hire op de avond van 18 februari loslaat
op de rest van Amerika en op de we
reld.
CcicUeSoiwa/nt
