De prins die een kikker werd ftzicLeGoiviant BINNENLAND BUITENLAND Rond 75.000 Somaliërs naar Kenya gevlucht CVSE achter VN-inspanningen Joegoslavië Hans van den Broek: Plan van Sovjets: in 35 dagen Westen overrompelen ZATERDAG 1 FEBRUARI 1992 GENEVE - Ongeveer 75.000 Somaliërs zijn naar het naburige Kenya gevlucht sinds op 17 november de binnenlandse strijd in Somalia oplaaide. Woordvoer ster Christian Berthiaume van het Hoge Commissari aat voor Vluchtelingen van de Verenigde Naties (UNHCR) heeft dit gisteren bekend gemaakt. Volgens Berthiaume sterven dagelijks gemiddeld acht van deze vluchtelingen. Momenteel komen per dag zo'n 700 vluchtelingen in Kenya aan. De toestroom „ver oorzaakt een menselijke crisis van ongeëvenaarde proporties" in Kenya, aldus het UNHCR. De meeste vluchtelingen zouden vrouwen, kinderen en oude mannen zijn die volledig uitgemergeld aankomen. Berthiaume noemde de situatie „zeer, zeer ernstig". De Kenyaanse regering en het UNHCR hebben hulp organisaties gevraagd artsen te sturen naar Kenya. Plan voor aanslag op Kuwaytse doelen Wenen WENEN De Oostenrijkse politie heeft drie man nen gearresteerd die van plan zouden zijn geweest een serie aanslagen te plegen op Kuwaytse doelen in Wenen. De verdachten zijn een 32-jarige Ara bier, vermoedelijk afkomstig uit Libanon, een Oostenrijker van Bulgaarse origine en een Joego slaaf. In hun bezit werden aangetroffen een ma chinegeweer met geluidsdemper, 2,5 kilo Semtex (een in Tsjecho-Slowakije vervaardigd soort ex plosieven), geavanceerde ontstekingsmechanis men en andere wapens. Het Weense dagblad Ku- rier meldde gisteren dat de Oostenrijker en de Joegoslaaf „al weken geleden" werden gearres teerd, maar dat was besloten hierover niets in het nieuws te brengen, in de hoop dat ook de Arabier, het vermeende brein achter het complot, zou kun nen worden gepakt. PRAAG De ministers van buitenlandse zaken van de lidstaten van de Conferentie over Vrede en Veiligheid in Europa (CVSE) hebben gis teren in hun slotverklaring de strijdende partijen in Joe goslavië opgeroepen de hui dige wapenstilstand, die na de bemiddeling van de Vere nigde Naties tot stand is ge komen, na te leven. Daarnaast waarschuwden zij de partijen dat zij bij schen dingen van de mensenrech ten persoonlijk ter verant woording kunnen worden geroepen. De ministers van de 48 CVSE-lidstaten waren in Praag bijeen om te discussië ren over de toekomst van hun organisatie. Op dat punt kwamen de deelnemers ech ter niet veel verder dan het doen van aanbevelingen ter versterking van de CVSE-in- stituties die op de vierde CVSE-vervolgconferentie van maart tot juli in Helsinki moeten worden uitgewerkt. Met betrekking tot Joegosla vië onderstreepten de CVSE- landen nogmaals dat de on derlinge grenzen onschend baar zijn. Bovendien dienen de partijen in het conflict de mensenrechten en „legitie me rechten van minderhe den" te respecteren. Bij gro ve schendingen van die rechten kunnen de daders persoonlijk ter verantwoor ding worden geroepen, zo' bepaalden de bewindslie den. De besprekingen in Praag konden echter niet verhin deren dat bij een treffen tus sen etnische Albanezen en de Servische politie in Koso vo gisteren twee mensen om het leven kwamen en ver scheidene anderen gewond raakten. De doden vielen toen een po litiepatrouille Albanese ou ders en scholieren uit het dorp Uce, 60 kilometer ten westen van de provincie hoofdstad Pristina, aanhiel den omdat ze naar een privé- school wilden gaan, aldus de oppositie. Sinds vorig jaar is onderwijs in de Albanese taal vrijwel onmogelijk omdat de Servi sche autoriteiten de onder wijsprogramma's hebben veranderd om ze in overeen stemming te brengen met de rest van Servië. Honderddui zenden Albanese leerlingen boycotten de scholen en vol gen privélessen. Vlucht Albanezen in container TRIEST - In de Italiaanse have stad Triest zijn 21 Albanezen oi dekt die zich in een container vi een vrachtauto verstopt haddi en op die manier naar Italië w den vluchten. De vrachtauto w op een boot gestationeerd. De vluchtelingen, allen mannen, ha den meer dan twintig uur in i container doorgebracht en wari bijna gestikt. Door hard te klc pen op de wand van de containe konden ze worden bevrijd. J sloegen vervolgens op de vlucl maar werden enkele uren lal door de politie gearresteerd en middellijk naar hun vaderland! ruggestuuurd. BONN In geval van oorlog lag in een kluis van het voorma lige Warschaupact een soort 'blitzkrieg'-strategie waarin West-Europa in 35 dagen over rompeld moest worden met be hulp van tactische kernwapens. Dat heeft de Duitse regering gisteren bekend gemaakt. De eens aan de DDR behoorden. Volgens Stoltenberg is aange toond dat de strijdkrachten van het voormalige Oostblok zoda nig waren georganiseerd dat er een invasie van het Westen mo gelijk was. De strategie ging uit van een aanval op NAVO-strijd- krachten aan diverse fronten waardoor, als alles volgens plan Warschaupact-strategie verliep, binnen 35 dagen Dene marken, Duitsland, Nederland, België en Frankrijk onder de voet werden gelopen. Als onderdeel van het plan zou den tactische kernwapens de NAVO-verdedigingslinie open breken. Een specifieke aanval, zo zei Stoltenberg, concentreer de zich op de noordelijke Duit se deelstaat Schleswig-Hol- stein, waarbij 76 kernwapens ingezet moesten worden. Na de komst van Gorbatsjov in 1985 werd de strategie van het War schaupact defensiever van aard, hoewel het aanvalscon- cept niet geheel in de ijskast werd gezet. Stoltenberg gaf ook inzicht in het enorme wapen arsenaal dat de Bondsrepu bliek van de DDR heeft geërfd. Het meeste hiervan is van Sov jet-makelij. De wapens houden onder meer in: 1583 T-55 tanks, 549 T-72 tanks, 251 MiG-21 ge vechtsvliegtuigen, meer dan 5000 pantserwagens, bijna 2000 anti-vliegtuigraketten, zo'n miljoen lichte wapens, 49 Mi 24 gevechtshelikopters en MiG-29 gevechtsvliegtuig Stoltenberg verklaarde Duitsland ongeveer 17 proef van het arsenaal wil hoi# waaronder de geavan* MiG-29-toestellen. Meer een miljoen wapens, tanks' de andere vliegtuigen zullr gedankt worden, aldus St( berg. QN1( Enge opna film i,hist< Op t€ word Niemand twijfelde er pakweg vier jaar geleden aan: Hans van den Broek, de briljante minister van buiten landse zaken, was voorbestemd in de voetsporen van Lubbers te treden. Hij was de enige, zo oordeelde Lub bers zelf indertijd, die in de ministersploeg geen last had van metaalmoeheid. Hoe anders zou het lopen met de kroonprins van de premier! Sedert het paspoort-debacle rijgen de affaires zich aaneen en lijkt niets meer goed te gaan. Waarom? Dig Istha, Van den Broeks persoonlijke woordvoerder: „Dit is een zwaar onderbemand en over werkt departement met een overbelaste minister". Minister van buitenlandse zaken Hans van den Broek. „Een overbelaste minister op een zwaar onderbemand en overwerkt departement". FOTO: CEES VERKERK DEN HAAG/BRUSSEL/LON DEN - Hoe gaat het met minis ter Van den Broek? In politiek Den Haag is dat een retorische vraag geworden. De minister oogt vermoeid, gesleten. Zijn ster staat er bleekjes bij, schrijft de landelijke pers. 'Heeft hij zelf nog wel aardig heid in het werk?', vragen zijn politieke vrienden zich af. Er worden tekenen gesignaleerd van stress en oververmoeid heid. Tien jaar buitenlandse za ken is ook niet niets, wordt er gezegd. En: was hij bij de kabi netsformatie van 1989 maar mi nister van justitie geworden. Verandering van spijs doet im mers eten. D66-Europarlementariër Jan Willem Bertens, voormalig woordvoerder van Van den Broek, verbaast zich als zovele anderen over de metamorfose die zich in enkele jaren tijds heeft voltrokken. „Stel dat ik een tijdlang in coma had gele gen en nu voor het eerst weer de kranten had opengeslagen, dan had ik mijn ogen niet ge loofd Ze zijn gek geworden, had ik uitgeroepen. Van den Broek een brokkenmaker? On mogelijk!". Dezelfde verbijstering klinkt door als PvdA-kamerlid Maar ten van Traa de recente carriè regeschiedenis van de be windsman in ogenschouw neemt. „Het rare is dat Van den Broek lange tijd een bijna Olympische bewondering ten deel viel en nu in zo'n spiraal naar beneden zit dat hij bijna geen goed meer kan doen". „Kunnen we nog wel met één minister toe op buitenlandse zaken?", vraagt CDA-buiten- landwoordvoerder Harry Aarts zich op zijn beurt hardop af. „Van den Broek vliegt van pro bleem naar probleem, hij heeft weken waarin hij niet meer dan vier uur per etmaal slaapt. Waar hij nu aan bloot staat, dat is fy siek niet vol te houden". Kroonprins Het was premier Lubbers zelf die Hans van den Broek, nu ruim vier jaar geleden, op zijn bekende subtiele wijze tipte als de toekomstige 'baas' van Ne derland. Het kabinet Lubbers- De Korte had last van metaal moeheid, klaagde de premier in een vraaggesprek met Vrij Ne derland. Maar er was één uit zondering: Van den Broek. Die man trok de kar nog alsof hij net aan het karwei was begon nen. „Gelukkig maar". Deze ontboezeming, gevoegd bij Van den Broeks' flinke populariteit in het land, bracht vriend en vijand tot één en dezelfde con clusie: deze rijzige gestalte droeg de versierselen van de kroonprins. In zijn voetstappen zouden spontaan bloemen op schieten. Van den Broek zelf was overi gens allerminst gelukkig met die informele eretitel. „Derge lijke vanzelfsprekende lofprij zingen zijn riskanter dan groe ne zeep op een hellend vlak", zei hij in een weekblad-inter view. „Ze vormen een ideale ondergrond voor uitglijders. Want als je eenmaal tot kroon prins bent uitgeroepen word je van je ontbijt tot je nachthoedje gevolgd en door gelicht". Achter de hand fluis terde hij, ongemakkelijk kij kend, de functie van eerste mi nister niet te ambiëren. „Maar als ik dat openlijk zeg conclu deert de pers: zie je wel, hij loopt zich al warm!". Paspoortenaffaire Hoe verraderlijk een zeepbaan kan zijn ervoer Van den Broek niet lang daarna. Het was 1988, het jaar van wat de paspoorten affaire is gaan heten. Twee be windslieden, Van Eekelen en Van der Linden moesten het veld ruimen. Van den Broek bleef op zijn post en wist dat hij als bij toverslag kroonprins-af was. Dat de productie van een nieuw paspoort was ontaard in een tragikomische klucht had de minister te laat onderkend, zo had de paspoortencommis sie geconcludeerd. Een onple zierige constatering, maar het werd de minister met zijn voor treffelijke staat van dienst graag vergeven. Van Eekelen, nu secretaris-ge neraal van de WEU in Londen: „Ik kende en ken Van den Broek als één van de krachtig ste ministers uit de ploeg. Ook na de paspoortenaffaire en alles wat daar achteraan is gekomen overheerst bij mij nog het posi tieve. Buiten Lubbers zet toch geen bewindsman zich zo voor zijn zaakjes in? Als geen ander slaagt hij er in ook bij forse kri tiek recht overeind te blijven". Justitie Voor Van den Broek werd het kabinet Lubbers-III niet onder een gunstig gesternte geboren. De ellende begon al tijdens de voorbereiding. Informateur De Koning had hem gevraagd of hij het geen goed idee vond mi nister van justitie te worden. „De gedachte daarachter was dat ik me wat moest verbreden. Ze zochten voor justitie bij de formatie een wat steile en rechtlijnige man", onthulde Van den Broek later. Maar Van den Broek, de jurist, wilde graag nog een laatste termijn op zijn vertrouwde departe ment doorbrengen. „Had hij maar voor justitie ge kozen", zegt WD-fractieleider Frits Bolkestein nu, onder het vorige kabinet collega-minister van Van den Broek. „Tien jaar op één departement, eerst als staatssecretaris en daarna als minister, is gewoon te lang. Ze ven jaar is zelfs al te lang. Daar word je bedrijfsblind van. Je krijgt het gevoel dat je het alle maal al een keer gezien hebt. Ik begrijp de verleiding wel om het bij het bekende te houden, wantje kent de dossiers van vo ren naar achteren. Maar een overstap naar justitie had ons veel leed kunnen besparen". Bolkestein doelt met name op de 'Zwarte Maandag' die Ne derland als voorzitter van de EG beleefde toen het voorstel voor een Europese Politieke Unie in het Utrechtse plaatsje Haarzuilens door tien van de twaalf regeringsleiders van ta fel werd geveegd. Een 'afgang als een gieter', volgens de woorden van Van den Broek zelf. De WD-leider zegt het hem na: „Politiek is de kunst van het haalbare, maar het EPU-voorstel was een ernstige mistaxatie van wat haalbaar was. Het ministerie van buiten landse zaken heeft de weer stand die tegen het Nederland se voorstel in Europa leefde niet op waarde geschat. De ge volgen van die afgang dreunen nog steeds na". Maar er was meer. PvdA-ka merlid Maarten van Traa roept de impasse rond de Iraakse gij zelaarscrisis tijdens de Golfoor log in herinnering. „Het sierde Van den Broek dat hij geen koe handel met de Iraakse regering wilde drijven over de Nederlan ders die daar gegijzeld werden. Maar hij heeft dat standpunt wel erg lang volgehouden. Er kwam een moment dat de reali teit er gewoon om vroeg iets te ondernemen". Lof èn kritiek oogstte de minis ter vanwege zijn optreden in de Joegoslavische burgeroorlog. Zijn koortsachtig zoeken naar een oplossing die alle partijen tevreden zou stellen werd aan vankelijk zeer gewaardeerd, maar in Europa groeide de twij fel of daarmee een begaanbare weg was ingeslagen. Jan Wil lem Bertens hierover: „Uitein delijk is precies datgene ge beurd waartegen Van den Broek zich zo fel verzette: Kroa tië en Slovenië zijn erkend. Dat het allemaal zo lang heeft ge duurd maakte hem in Kroatië maar ook in Duitsland, dat al veel eerder voor erkenning pleitte, niet bepaald geliefd". Dan was er vorig jaar augustus de onverkwikkelijke ruzie met EG-voorzitter Delors over de vraag wie een verklaring mocht afleggen over het mislukken van de coup in de Sovjetunie en als klap op de vuurpijl de Zuid- Afrika-operette. een diploma tieke en politieke flater waaro ver Van den Broek deze'week in de Kamer zei; „Ik draag in hoge mate verantwoordelijk heid voor de situatie zoals die is ontstaan". Overwerkt Een verklaring voor het plots gekeerde tij is niet snel gege ven. Volgens premier Lubbers is het toeval. „Zelfs de beste breiers laten wel eens een steekje vallen", zei hij tijdens een van de debatten over de voorgenomen reis naar Zuid- Afrika. Dig Istha, de persoonlij ke woordvoerder van de minis ter, komt met de volgende rede nering: „Bedenk dat we fabe lachtige internationaal-politie- ke ontwikkelingen doormaken. Alles lijkt tegelijkertijd te ge beuren: de oorlog in Joegosla vië, de vredesconferentie in het Midden-Oosten, het Neder landse voorzitterschap van de EG, de ineenstorting van de Sovjetunie en de omwentelin gen in Zuid-Afrika en in de voormalige Oostbloklanden. Het aantal onderwerpen dat tij dens onze stafvergaderingen op tafel komt is niet te overzien. Kortom: dit is een zwaar onder bemand en overwerkt departe ment met een overbelaste mi nister. En als je dan ziet met welke gretigheid men zich stort op elk steekje dat hij laat val len... Echt fair vind ik het niet". Van Eekelen wijst op het feit dat de minister van buitenland se zaken per definitie in de schijnwerpers staat en ook de scherven mag oprapen als een ander de vaas heeft laten val len. „Dat er in7oegoslavië niet veel resultaat is geboekt kun je hem toch nauwelijks aanwrij ven? Gezien de enorme haat in het land zelf had niemand daar echt vrede kunnen stichten. En Van den Broeks omzichtige op stelling werd natuurlijk ook veroorzaakt doordét hij als EG- voorzitter een kruiwagen met kikkers moest voortduwen". Van PvdA'er Maarten van Traa is de observatie dat een lange staat van dienst, gevoegd bij een neiging tot eigenwijsheid, ook nadelen heeft. „Hij ver toont soms de trekken van ie mand die het allemaal al gezien heeft en het dus beter weet", meent hij. „Ik vrees ook dat hij door al het gereis van de afgelo pen maanden onvoldoende toe is gekomen aan.bezinning. Een paar dagen brainstormen op de Veluwe zou geen kwaad kun nen". En hij voegt er aan toe, zorgvuldig formulerend: „De vraag is: wanneer versta je de tekenen van de tijd? Daar is reflectie voor nodig, en dat is de laatste tijd niet het sterkste punt van de minister". Kippedrift Meer overeenstemming is er over de schade die wordt aange richt door de nauwëlijks ver borgen competentiestrijd tus sen buitenlandse zaken en al gemene zaken, het departe ment van premier Lubbers. Volgens ambtenaren van beide ministeries, die in steeds grote ren getalen anoniem de publici- SUSKE EN VUSKK - LAMBIK BABA PvdA-kamerlid Maarten van Traa: „Het rare is dat Van den Broek lan ge tijd een bijna Olympische bewondering ten deel viel en nu in zo'n spiraal naar beneden zit dat hij bijna geen goed meer kan doen". FOTO: ANP CDA-buitenlandwoordvoerder Harry Aarts: „Ach, zo'n affaire als Zuid-Afrika wordt in het buitenland niet eens opgemerkt FOTO: ANP teit zoeken, ettert deze affaire al jaren voort. „Elke keer als we met algemene zaken te maken hebben, krijgen gevoelens van wantrouwen op ons ministerie de overhand", onthulde een 'hoge BZ-ambtenaar' deze week in NRC-Handelsblad. Halverwege 1990 trad de rivali teit tussen Van den Broek en Lubbers voor het eerst aan het licht. Een briefwisseling tussen beide heren bereikte de persbu relen. Het waren geen zoetge vooisde woorden die daarin wa ren opgetekend. Lubbers had, zo bleek, een klemmend beroep op Van den Bfoek gedaan om meer vrijheid van handelen te krijgen op het terrein van de buitenlandse politiek. Van den Broek reageerde als door een wesp gestoken, beriep zich op de grondwet en dreigde in be dekte termen zelfs met aftre den. Bolkestein: „De verhouding tussen de premier en Van den Broek is sinds die tijd danig be koeld, dat kan iedereen waar nemen. Maar ik kan me de kip pedrift van Van den Broek ook wel levendig voorstellen. Over Lubbers heeft Jelle Zijlstra eens gezegd: onder zo'n ruste loze premier zou ik niet kunnen werken. En wat is het geval met Lubbers? Hij heeft het binnen land zo'n beetje afgegraasd en krijgt nu steeds meer trek in het internationale wereldto neel. Daar heeft Van den Broek natuurlijk last van. Het is ook buitengewoon irritant om van een conferentie in Bangkok te rug te keren en te merken dat de kaarten opnieuw geschud zijn". Ook kamerleden van PvdA en CDA maken zich zorgen over de coördinatie van het buiten lands beleid. Zou die 'kippe drift' iets te maken hebben met de 'afgang' in Haarzuilens en het debacle rond de reis naar Zuid-Afrika, zo vragen buiten landwoordvoerders Van Traa en Aarts zich af. Van Traa: „Ik maak me zorgen over de com petentiestrijd die volgens een aantal anonieme zegslieden nog steeds woedt. Die strijd dreigt proporties aan te nemen die een gewoon mens niet meer kan volgen. Dit zou het opere ren van ons land ernstig kun nen schaden". Aarts: „Als twee ministers in een prestige-kwes- tie terechtkomen sijpelt dat door naar de ambtenaren. Dan ontstaat er een ongezonde riva liteit". Duiventil Zowel Aarts als Van Traa vin den dat Van den Broek zich in schikkelijker moet opstellen. Dat regeringsleider Lubbers in het verenigd Europa meer over het buitenland te zeggen krijgt noemt Van Traa een „vanzei sprekende zaak". Aarts zeg „Formeel heeft Van den Broe gelijk als hij zegt dat de grom wet zo'n rol van de premier niet toestaat. Maar in een onzekere Europese toekomst is er we, voor te zeggen om Lubbers fel beleid mede vorm te latent ven. Dat is ook in het landsbe lang". Vanuit Brussel laat Jan Willen Bertens weten dat de Europe! eenwording geleid heeft tothi vertrek van veel goed ingevoe de ambtenaren bij buitenlan se zaken. Ook daaruit verklaa hij voor een deel de fouten bij het (diplomatieke) ham werk zijn gemaakt. Berten „Het ministerie aan de Bezu denhoutseweg is al jaren duiventil waar geen prijswu naar meer binnenvliegt. Bru sel heeft een enorme aanz gende werking. Daar komt dat het EG-beleid Van dt Broek steeds meer uit de ha den glipt. Als je ziet welke n nisteries hier in Brussel naa buitenlandse zaken een vertegenwoordiging hebben' noem Defensie, EZ, Sociale Z ken en Financiën. Buitenlaa se zaken met zijn kleine hobbelt er steeds meer acht aan en moet van anderen stukken krijgen". Prestige Heeft nu, alles overziend, i prestige van Van den Broek zijn voornaamste werkterrei het buitenland - een gevoi ge knauw gekregen? Daarov maakt niemand zich echt gen. „Wat de EPU betreft gel eind goed, al goed", juicht Eekelen. „Ach, zo'n affaire met Zuid-Afrika wordt in buitenland niet eens O] merkt", relativeert Aarts. prestige van Van den Br< staat nog recht overeind'" deelt Bertens. „Als hij kaï daat zou zijn voor een hoge ternationale post zou niema zeggen: O God, liever niet Van den Broek. Integendeel' Frits Bolkestein wikt en wee Van den Broek heeft de pen maanden veel te veel h op zijn vork genomen, zegt' Ware het niet wijzer gewe meer zaken aan zijn diplor ten over te laten? Het EPU-d ma heeft volgens Bolkest het Nederlandse prestige degelijk aangetast. Aan de dere affaires zou het buitenla - Zuid-Afrika uitgezonden minder zwaar tillen. En in derland? Staat de positie Van den Broek hier ter disci sie? De WD-leider maakt wegwuivend gebaar: „Ach, lang hij lid blijft van het Cl kan deze minister zich nog h< wat potsierlijke vertoning veroorloven".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1992 | | pagina 4