1
mal
Ie
Astrid Roemer voelt zich slachtoffer van vooroordelen
„Je bent
zwart
dus je
bent lui
en dom"
Een reis
door de
heksenwereld
£eidóe6ou/ia/nt
ZATERDAG 1 FEBRUARI 1992 PAGINA 28
DEN HAAG „De vreemde
lingenhaat groeit verbazend
snel", zegt Astrid Roemer die
zich al twintig jaar tegen racisme
verzet. Aanslagen met brand
bommen en opkomend rechts
extremisme zijn hier de sympto
men van.
De Surinaamse schrijfster begon twee
jaar geleden een politieke carrière voor
Groen Links, die nu voortijdig dreigt te
worden afgebroken door een hoogop-
gelopen ruzie die „alles met vooroorde
len tegen migranten te maken heeft",
zegt ze. De andere fractieleden ontken
nen dit en zijn van mening dat Roemer
als raadslid niet goed functioneert. Op
woensdag 5 februari beslist de partij
over het politieke lot van de schrijfster.
Astrid Roemer werd in 1947 in Para
maribo geboren. Als jonge vrouw kwam
ze naar Nederland. „Het beste wat ik
heb, heb ik aan Nederland gegeven",
zegt ze nu. Ze voelt zich mede-schuldig
aan wat er in Suriname is misgegaan.
Daarom zal ze nooit partij kiezen, niet
voor Bouterse, maar ook niet tegen
hem. „Ik vind het pijnlijk mijn land zo
ziek te zien worden. Ik voel me daar
heel diep bij betrokken". Het besluit
haar geboorteland te verlaten heeft
haar leven in Nederland tot nu toe sterk
be/nvloed. Twintig jaar voert ze, als
schrijfster en sinds twee jaar ook als ge
meenteraadslid voor Groen Links,
strijd tegen alle gezichten die rassen
haat kan hebben.
Voor haar raam hangt een affiche dat
oproept de 'geldstroom te keren' en de
rijkdommen eerlijker te verdelen in de
wereld. In haar werkkamer hangt een
kaart van Nederland naast die van de
wereld. Haar strijd tegen onrecht in de
wereld daagt haar steeds weer uit te
schrijven en politiek actief te zijn. Nu
heeft een schijnbaar ordinaire ruzie
over een verschil van inzicht en aanpak
in haar eigen fractie van Groen Links
haar diep getroffen. Astrid Roemer
voelt zich gediscrimeerd. Ze zegt:
„Heel diep weg echoën de vooroorde
len tegen migranten mee".
Uw fractie verwijt u bijvoorbeeld dat u
niet op belangrijke fractievergaderingen
verschijnt. Dat heeft toch niets met discri
minatie te maken
„In eerste instantie niet, maar ik merk
te al driekwart jaar dat de ruzies toch
meer om cultuurverschillen gingen.
Onder het mom van stijlverschillen
werden intussen toch allerlei vooroor
delen tegen migranten bevestigd. Ze
zeiden: 'Je steekt niet genoeg energie in
je werk', waar het syndroom: 'ze zijn al
lemaal lui' en 'ze willen niet werken'
achter zit: En verder: 'Je doet het niet
goed', waar het syndroom 'zwarten zijn
dom' onder zit. De kritiek, dat ik mij
zou isoleren geeft volgens mij alleen
maar uiting aan hun vooroordeel 'mi
granten kunnen zich niet aanpassen'.
Verjaardagen
Het is verbijsterend hoe snel de rijen
zich dan sluiten. Voordat je het weet is
het oorlog. Ik bestudeer dit soort pro-
cessen al twintig jaar en ik kan de zaken
heel goed scheiden: de boosheid om de
kwestie en de discriminatie".
Dus verschil in stijl heeft met culturele
achtergronden te maken?
„Het ging om triviale feiten, zoals de
koffiepauzes die ik oversloeg. Als ik te
veel koffie drink slaap ik niet. Wij Suri
naamse vrouwen houden privé en werk
streng gescheiden. Mij werd verweten
dat ik me niet aanpaste. Op verjaarda
gen verscheen ik ook niet. Ik volstond
met het sturen van een kaartje. Ik moet
al zo veel energie steken in mijn eigen
werk, dat ik blij ben als ik weer in mijn
eigen omgeving ben. Ook als er een
sportclub werd opgericht, moest ik er
bij zijn. Dat is me allemaal te veel. Toen
ik een spreekuur voor migranten be
gon, waaraan ik hoge prioriteit wilde
geven, mocht ik de fractiekamer niet
gebruiken, raakte ik mijn spullen kwijt.
Kortom: ik werd ontmoedigd, in plaats
van aangemoedigd. Achteraf voel ik
dus dat mijn manier van werken die he
lemaal bij mij als zwarte vrouw hoort,
niet werd geaccepteerd. Ze lieten zich
leiden door stereotype vooroordelen,
als 'we moeten hun alles leren, want
zwarten zijn dom'. Terwijl ik als schrijf
ster internationale bekendheid geniet.
Asielzoekers moet je misschien helpen,
maar wij zijn allang zover dat we ande
ren kunnen helpen, maar dat vinden
blanken in het algemeen maar vreemd,
heb ik het gevoel. Ik lees snel, formu
leer goed en mijn ervaringen zouden
goed kunnen worden ingezet. Ik kan nu
alleen nog maar hopen dat iedereen
straks sterker uit deze crisis tevoor
schijn zal komen".
Herkent u in uw eigen conflict met Groen
Links algemene ontwikkelingen
„Alle conflicten hebben een voorge
schiedenis die voor het gemak maar
wordt vergeten. In de oude stadswijken
is het toch allemaal begonnen. De ras-
senrellen bleken daar vaak nog inciden
ten. Nu zijn er overal in Europa natio
nalistische en rechts-extremistische
partijen opgestaan. De voedingsbodem
voor die groepen was er allang, omdat
de grote politieke partijen steeds maar
weer verbanden hebben gelegd tussen
werkloosheidscijfers en migranten en
tussen de hoogte van de uitkeringen en
aanwezigheid van steeds meer asielzoe
kers en migranten in ons land. Er wordt
ge/nsinueerd dat de aanwezigheid van
migranten een te grote druk legt op de
staatskas. Als je steeds in die context
zegt dat er weinig algemene middelen
zijn, dan voelen Nederlanders die zich
al generaties lang achtergesteld voelen,
woede opkomen die ze willen afreage
ren op nieuwkomers bij hen in de buurt.
Dat is een menselijke reactie. Daar be
ginnen de conflicten. En nu zijn we zo
ver dat ook andere Nederlanders die
geen achterstand hebben de woede van
die mensen in de oude stadswijken heb
ben overgenomen. Het gaat niet meer
om de uitkeringen, maar over een alge
heel gevoel van onveiligheid. Ze heb
ben ook geen zin om te betalen voor
mensen die niet tot de eigen soort be
horen".
Uitgespeeld
Maar wat is er dan precies verkeerd ge
gaan?
,,De politiek heeft niet geluisterd naar
de onlustgevoelens van die mensen in
achterstandposities. Als ze dat wel had
den gedaan, hadden ze van hen kunnen
leren. Er is nu een revolutionair gevoel
ontwaakt bij mensen die zich bedreigd
voelen door de aanwezigheid van ande
ren. Die mensen beseffen dat hun posi
tie minder wordt door de binnenkomst
van migranten. Maar ze weten dat ze
nooit zullen profiteren van de rijkdom
men van het iand, net zomin als migran
ten d^t zullen kunnen. In die zin zou
den de mensen met een uitkering en de
migranten eigenlijk bloedbroeders
moeten zijn. Ze worden tegen elkaar
uitgespeeld als de gevestigde orde
doorlopend roept, dat de middelen
schaars zijn. Dan werk je dit soort ras
senconflicten toch in de hand?"
Migranten trekken zich ook terug op hun
eigen eilandjes, zoals in het onderwijs bij
voorbeeld.
„Er zijn altijd scholen geweest die arrh
waren, scholen waarvan een kleiner
percentage van de leerlingen naar het
middelbaar onderwijs ging. Die hiërar
chie is er altijd geweest. Migranten-kin-
deren kwamen in buurten te wonen
waar die armere scholen stonden.
Langzaam maar zeker haalden steeds
meer blanke ouders hun kinderen van
die scholen af. Ze wilden beter onder
wijs voor hun kinderen. Toen onder
stonden er dus zwarte scholen. Dat is
een ongewenste situatie, ook voor de
migranten zelf natuurlijk. Het was voor
de migranten-kinderen ook een trau
matische ervaring dat de blanke kinde
ren van school werden gehaald. Wat
een belediging. Geen wonder dat ze be
sloten de zaken om te keren en zeiden
'we richten onze eigen scholen op'. Dat
is een zelf gekozen apartheid, dat is niet
isolerend en dat is krachtig. Een goede
zaak en het is een antwoord op wat er
was. De islamitische scholen zijn zo'n
antwoord".
Veiligheid
Maar hoeven ze zich dan niet aan de Ne
derlandse onderwijswetten te houden?
„De islamitische scholen moeten net zo
goed als de christelijke en joodse scho
len aan de wettelijke voorschriften vol
doen. Ze hebben het recht om de maat
schappij via het onderwijs op hun eigen
wijze te bekijken. De principes van
waaruit een islamitische school de
maatschappij bekijkt is islamitisch. Op
die manier kweken ze bij hun kinderen
een basisgevoel van veiligheid. Mensen
kunnen niet integreren als ze zich niet
veilig voelen. Onveiligheid werkt juist
een negatieve vorm van isolement in de
hand. Zo hebben vrouwen zich toch
ook sterk gemaakt door te kiezen voor
eigen structuren in een mannenmaat
schappij. We hebben vaardigheden
moeten ontwikkelen om ons volwaardig
mens te voelen. Dat moeten migranten
ook om tot een integratie te kunnen ko
men. Ze hebben hun land verlaten en
hebben al een deel van hun eigen waar
den losgelaten. Zij beseffen, dat ze hun
waarden moeten herijken en dat zij een
nieuwe taal moeten leren. Dat is zeker
voor mensen uit Arabische of Aziati
sche landen een enorme opgave. Mi
granten-vrouwen moeten hun kinderen
en hun man opvangen, zelf aan een
vreemd land wennen en dan moeten ze
ook nog een andere taal leren - dat is
erg veel. Als we die mensen dan hier
halen, dan moeten wij zorgen dat zij de
goede voorzieningen hebben en dan
moeten we hen niet beledigen zoals we
dat hebben gedaan toen de blanke ou
ders hun kinderen van de scholen haal
den. Niemand zei daar wat van. En nu
roept iedereen dat ze niet op hun eigen
school mogen blijven".
Sommigen vinden dat met het opheffen
van de onderwijszuilen kan worden voor
komen dat sommige groepen migranten
zich blijven afzonderen.
„De zuilen moeten gewoon blijven. Ik
vind het een goede beweging dat mi
granten via hun aparte opstelling tot in
tegratie proberen te komen. Vanuit een
ge/soleerde positie sterk worden past
precies in de traditie van Nederland.
Zo hebben de migranten zich dus al
aangepast. De verzuiling heeft dit land
juist sterk gemaakt. Ik vind het ook ty
pisch Nederlands. Maar zolang we aan
de calvinistische norm 'wie niet werkt is
ook geen volwaardige burger' vasthou
den, groeien de schuldgevoelens van
Astrid Roemer:
„Voor mij is
welvaart niet:
kunnen kiezen
uit twintig
soorten
pindakaas.
Voor mij
betekent
welvaart
kansen voor
iedereen.
FOTO:
ENGEL
LAMEIJER
mensen die van een sociale voorziening
gebruik maken. Die norm drukt de hele
discussie over de positie van migranten
in een negatieve spiraal. We moeten
toch onder ogen zien dat sommige
mensen levenslang werkloos zullen blij
ven. Wat is werk? Is loonarbeid de eni
ge manier of is voor je kinderen zorgen
ook werken?"
Welvaart
Maar hoe moeten deze problemen dan
opgelost worden?
De discussie over integratie gaat alleen
over het aanpassen van de anderen. Er
spreekt weinig medemenselijkheid uit.
We moeten constructieve oplossingen
bedenken. Je kan toch niet zeggen: 'die
migranten die moeten maar weg' als we
ze zelf hierheen hebben gehaald. De
Nederlandse cultuur heeft vanaf de ze
ventiende eeuw contacten met andere
culturen. Ik hoef niet naar Suriname
voor het Surinaams eten, ik kan hier
zelfs betere Surinaamse produkten krij
gen dan waar ook. Nieuw is, dat de
mensen die bij die produkten horen
ook meekomen. Zoals we de produkten
hebben ge/ntegreerd, zo moeten we
ook de mensen integreren. En dat is
moeilijk. Dat zijn ook politieke keuzes
die niet alleen een zaak van Nederland
zijn, maar van de hele wereld. Onze zo
genaamde welvaart staat onder druk".
Zogenaamde welvaart?
„Voor mij is welvaart niet: kunnen kie
zen uit twintig soorten pindakaas. Voor
mij betekent welvaart kansen voor ie
dereen. En dan ligt de grens niet bij
mijn buurman of bij mensen die ik ken.
Mijn verlangen is mondiaal. Materiële
welvaart is niets, het gaat om de wel
vaart van gevoel. Waarom zijn mensen
nu zo bang? Iedereen weet dat er zo
veel armen zijn, je kunt niet rustig met
open ramen gaan slapen. Pas als die ar
moede er niet meer zou zijn, dan ben je
welvarend. Ik geloof dat het ooit goed
komt. Kijk maar naar kinderen. Die
zijn steeds meer bereid te delen en te
denken aan de rest van de wereld, ze
willen de aarde behouden".
Zou racisme dan ook verdwijnen?
„Racisme komt ook voort uit de angst
'ze pakken me alles af. In alle Europe
se landen leeft die angst nu. In dat ge
voel van angst wortelt de haat. Zelf
word ik niet meer kwaad als ik mij ge
discrimineerd voel. Ik word hoogstens
terughoudend en probeer te voorko
men op allerlei achterhaalde standpun
ten terug te komen. Ik word wel ver
drietig als anno 1992 de rijen zich slui
ten en de partijen zich scheiden op
grond van huidskleur of cultuur. Ieder
een weet hoe dat kan aflopen, maar ie
dereen schijnt vergeten te zijn hoe het
begon. De neiging tot racistisch denken
zit in iedereen. Absoluut. Ik heb ge
leerd, dat ik bij conflicten moet nagaan
waar ik zelf de fout in ben
En?
„Ik denk dat ik mij niet sociaal genoeg
heb opgesteld. Ik heb de strijd te gauw
opgegeven. Ik had toch naar verjaar
dagsfeestjes moeten gaan en de schei
ding tussen privé en werk wat minder
sterk moeten maken".
Idoor
MAURICE VELTHUIS
GOOR Zomaar een berichtje
in een landelijk dagblad. 'Au
teurs zoeken contact met heksen
en heksenbewegingen'. Lezers
die zich door de oproep aange
sproken voelen kunnen zich
wenden tot een postbusnummer
in Goor. De postbus is van de 42-
jarige cultureel-antropoloog
Victor van Gemert. Hij heeft
met zijn 12-jarige dochter het
plan opgevat om een kinderboek
te schrijven over heksen en tove
narij.
Het voornemen verkeert nog in een pril
stadium. Heksen geven zich niet graag
bloot. De eerste kennis is dan ook af
komstig uit bestaande boeken en tijd
schriftartikelen. „We zijn erg voorzich
tig met onze informatiebronnen", geeft
Van Gemert toe. „Wie weet lukt ons
plan niet. We gaan er in ieder geval met
ons tweeën hard aan werken. We willen
voorkomen dat de mensen na verloop
van tijd stellen dat we gewogen en te
licht bevonden zijn," lacht hij. De an
tropoloog staat garant voor een interes
sante tocht door de internationale 'hek
senwereld' waarbij het feminisme, ket
terij, zwarte magie, kristallen bollen en
het onafscheidelijke vervoermiddel van
de heks: de bezemsteel, aan de orde ko
men.
Van Gemert begon zijn speurtocht op
verzoek van zijn dochter. „Na het lezen
van een 6oek over heksen en tovenarij
vroeg ik mijn vader of daar niet meer
boekn van zijn," vertelt de 12-jarige
Maaike. „Kaarsen, wierook, een altaar
en verschillende rituelen en ceremo
nieën met allerlei verschillende beteke
nissen. Daar wil ik graag meer van we
ten".
Haarvader: „Kinderen zien de heks als
de kromneuzige Eucalypta bij Paulus
de Boskabouter. Brouwseltjes maken,
dieren betoveren en het verplaatsen
per bezemsteel. Voor haar telt het exo
tische element, terwijl ik vooral in de
subcultuur geïnteresseerd ben. De na
tionale en internationale heksen en
heksenbewegingen vormen een interes
sante minderheid. De negatieve klank
in het woord heks is even oud als het
verschijnsel heks".
Volgens Van Gemert is het woord heks
afkomstig van het Germaanse woord
'hakawika', wat zoveel wil zeggen als
'zittend op een haag'. Een haag die de
afscheiding vormt tussen het rationele
en het irrationele in onze samenleving.
Het natuurlijke en het bovennatuurlij
ke. Het concrete en de magie. „Het
woord heksen heeft vooral in Duitsland
en ons land een negatieve lading. Het
Engelse 'witch' staat voor wijze vrouw.
Iemand die bijvoorbeeld kruiden
kweekt waarmee ze anderen helpt. In
ons land werden de heksen vooral tij
dens de 15e, 16e, en 17e eeuw vervolgd.
De mensen begrepen de heksen niet,
hoewel het gewone mensen waren. Ze
zagen ze als ketters, gedrochten op be
zemstelen, Ze moesten dus vervolgd
worden".
agie
„De Engelse heksenkringen baseren
zich globaal op twee soorten magie. De
zwarte magie, die betrekking heeft op
demonen, kwade geesten en de satan.
En de witte magie, een levensvorm
waarbij de betrokkenen hun kennis in
dienst stellen van een ander. Een posi
tieve beweging, die ervan uitgaat dat er
naast ratio ook ruimte moet zijn voor
een positieve gevoelswaarde. Een spiri
tuele meerwaarde".
Een veredelde vrouwenbeweging dus
eigenlijk? „Nee hoor. Het is veel bre
der. Naast heksen zijn er ook heksen
meesters, de mannelijke tak van het ge
zelschap. Je vindt ze overal in de 'groe
ne hoek'. Milieuactivisten.
Volgens Van Gemert is een deel van de
heksenbeweging gebaseerd op een oer-
religie. Tijdens de kerstening van Euro
pa zijn kleine groeperingen overgegaan
tot het ondergronds belijden van een
'oer-geloof, afkomstig uit de eeuwen
oude Keltische culturen. De Rozen
kruizers en Vrijmetselaars zijn daar on
dermeer een uitvloeisel van. De christe
lijke kerk heeft zich altijd afkeurend
uitgelaten over de internationale hek
senbewegingen. Zelfs in 1985 en
lijdde dit nog tot uitdrijvingsrites (exor
cisme) in Duitsland.
Terug naar het te schrijven kinderboek.
Van Gemert heeft inmiddels contact
gezocht met museum De Heksenwaag
in Oudewater. „Vroeger werden daar
van heinde en ver mensen gewogen en
veelal te licht bevonden. Op die manier
controleerden ze of ze heks waren of
niet. Voorts is het opvallend dat de
meeste heksen en -bewegingen in de
Randstad zijn gesignaleerd".
In het Hamburgse museum van Vol
kenkunde is een complete geschied
schrijving aanwezig van de Europese
heksenbeweging vanaf de 16e eeuw.
„De hedendaagse heksen hebben nau
we contacten met vrouwenbewegingen.
Door met die mensen in contact te tre
den hoop ik allerlei materiaal te kun
nen verzamelen dat ik wellicht later
voor een kinderboek kan gebruiken. De
heksen kunnen daar zelf aan meewer
ken. Eigenlijk willen we niet meer dan
een kijkje nemen in de keuken van een
heks. Geen mysterieuze activiteiten.
Open en eerlijk".
