'CcidócSommit'
DEN HAAG Bestuurlijk Ne
derland is langzamerhand wel
doordrongen van de noodzaak
om regionaal samen te werken.
Alleen de manier waarop, daar
over verschillen bestuurders van
mening.
Op het ministerie van binnenlandse za
ken is de bibliotheek te klein voor een
uitstalling van de rapporten die de afge
lopen decennia over bestuurlijke ver
nieuwing zijn geschreven. Plannen voor
miniprovincies, gewestraden en agglo-
meratiebesturen zagen het levenslicht
en stierven vervolgens een zachte dood.
Bestuurders, op welk niveau dan ook,
geven niet graag macht uit handen.
Toch maken de nieuwe plannen van het
kabinet een goede kans van slagen, om
dat het kabinet veel aan de regio's zelf
overlaat. Ook is er momenteel brede
politieke overeenstemming over de ma
nier waarop Nederland in bestuurlijke
zin gereorganiseerd moet worden. Bo
vendien is er, in tegenstelling tot vroe
ger, veel meer animo van gemeenten en
provincies om aan het vernieuwings
proces mee te werken.
Drijvende kracht achter de kabinets
plannen is staatssecretaris De Graaff-
Nauta (CDA) van binnenlandse zaken,
die het 'gedifferentieerde groeimodel'
introduceerde. De verschillende stede
lijke gebieden in Nederland mogen op
hun eigen manier en in hun eigen tem
po werken aan de totstandkoming van
een regionaal bestuur. Hiermee doet
de regering afstand van het verlangen
een blauwdruk te bieden voor de be
stuurlijke organisatie van het land.
De staatssecretaris legde dit principe
neer in twee nota's 'Bestuur op niveau'.
Voor een debat over deze nota heeft de
Tweede Kamer maandag de hele dag
uitgetrokken. In de nota's wordt de vor
ming van regionale bestuursraden in
twee fasen mogelijk gemaakt. De eerste
fase is de intergemeentelijke samen
werking. De tweede fase is de vorming
van een rechtstreeks gekozen stedelijke
gebiedsautoriteit. Het staat volgens het
kabinet niet bij voorbaat vast dat alle
stedelijke gebieden aan deze fase toe
komen of dat intergemeentelijke sa
menwerking afdoende is.
Nog voordat de discussie maandag in
de Tweede Kamer losbarst, is bestuur
lijk Nederland al volop in beweging. En
precies zoals het kabinet het wil, iedere
regio op haar eigen manier in haar ei
gen tempo.
Provincievrij
In de regio Rotterdam zijn ze het verst
met de bestuurlijke herindeling. Vijf
tien gemeenten in deze regio, samen
werkend in het Overlegorgaan Rijn
mond (OOR), verrasten vriend en vij
and door aan te kondigen dat zij de eer
ste fase van het groeimodel willen over
slaan en meteen een rechtstreeks geko
zen regiobestuur willen vormen. De
provincie Zuid-Holland moet zich vol
gens het OOR dan wel terugtrekken.
De gemeente Rotterdam moet worden
opgeheven. Uit de as verrijst vervolgens
een provincievrij stadsgewest, als het
aan het OOR ligt.
Naar de voortvarendheid waarmee ze
in de Rotterdamse regio inmiddels aan
de slag zijn gegaan wordt vanuit hoofd
stad Amsterdam jaloers gekeken. Maar
Amsterdam had zich al vastgelegd op
de weg van de geleidelijkheid, zo liet
burgemeester Ed. van Thijn onlangs
De Tweede Kamer tekent maandag een nieuwe kaart van
Nederland in het debat over de kabinetsnota's 'Bestuur op
Niveau'. De grote steden barsten uit hun jas, de gemeente
grenzen knellen. Regionale problemen zijn niet oplosbaar
zonder grootschalig te denken. Niet alleen ontbreekt het de
grote steden aan ruimte voor woningbouw en bedrijfsvesti
gingen, ook voor wat betreft een efficiënter openbaar ver
voer, een verbetering van de politie- en brandweervoorzie
ningen, bestrijding milieuvervuiling en uitbreiding van on
derwijs- en andere voorzieningen is de schaal van de ge
meente te klein. De financiële positie van de grote steden is
zonder uitzondering zorgwekkend. Zonder bestuurlijke
vernieuwing zal het alleen maar zorgwekkender worden.
De discussie over de vernieuwing van het lokaal bestuur
spitst zich toe op zeven gebieden: de vier grote steden in de
Randstad (Rotterdam, Amsterdam, Den Haag en Utrecht)
en de regio's Eindhoven, Enschede en Arnhem/Nijmegen.
Nog voordat het debat losbarst is bestuurlijk Nederland al
volop in beweging. Een inventarisatie.
Moeizame politieke discussies zullen ongetwijfeld nog volgen voordat de bestuurlijke kaart vi
iIerland geheel ingekleurd is.
met spijt in zijn stem weten, en zal zich
aan die afspraken houden.
De regio Amsterdam is versnipperd in
zeventien gemeenten. Aan die versnip
pering proberen ze nu een eind te ma
ken door een bundeling van de bestuur
lijke bevoegdheden in het Regionaal
Orgaan Amsterdam (ROA).
Het regionale bestuursorgaan krijgt be
langrijke taken op het gebied van onder
andere de volkshuisvesting, economi
sche ontwikkeling, verkeer en vervoer
en het milieu. Het gaat om bevoegdhe
den die nu nog voornamelijk berusten
bij de zeventien betrokken gemeenten
en de provincies Noord-Holland en
Flevoland. Met name voor de provin
cies betekent het een forse aanslag op
het pakket bevoegdheden. Maar ook de
gemeenten leveren een flink stuk auto
nomie in: de besluiten van het ROA
krijgen een voor alle deelnemers bin
dend karakter. Neemt een plaatstelijke
overheid toch een besluit dat strijdig is
met regionale beslissingen, dan moet
het ROA de bevoegdheid krijgen om
dat te schorsen of vernietigen, zo stelde
de commissie onder voorzitterschap
van André van der Louw in december
1990 in het rapport 'De grenzen geo
pend'.
Ontoereikend
Het stadsgewest Haaglanden moet
voor de Haagse regio de oplossing wor
den voor de ontoereikende samenwer
king tussen de gemeenten bij proble
men als planning van bouwlokaties, wo
ningmarkt en milieuvraagstukken. Met
name de stad Den Haag zit diep in de
problemen als gevolg van de ontoerei
kende samenwerking.
Er zijn in Den Haag geen uitbreidings
mogelijkheden voor bijvoorbeeld in
dustrie, daardoor kan geen extra werk
gelegenheid gecreëerd worden en is er
sprake van een structurele eenzijdige
economische structuur, bepaald door
de overheid en de zakelijke dienstverle
ning. Het inwonertal is in enkele tien
tallen jaren gedaald van 600.000 naar
450.000 door gebrek aan woningen.
Wie het financieel kan opbrengen trekt
weg naar de randgemeenten, de soci
aal-economisch zwakkeren blijven ach
ter en moeten hoge tarieven opbrengen
vanwege de slechte financiële positie
van de gemeente.
Drijvende kracht achter de bestuurlijke v
GraaJJ-Nauta.
Den Haag heeft inmiddels met de ge
meenten Nootdorp, Rijswijk, Voor
burg, Zoetermeer, Wassenaar en Leid-
schendam een convenant gesloten.
Voor de zomer moet dat leiden tot een
gemeenschappelijke regeling Stadsge
west Haaglanden. Dit gewest, gekozen
uit en door de gemeenteraden, moet
beslissingen gaan nemen op het gebied
van ruimtelijke ontwikkeling, bouwen
en wonen en verkeer en vervoer.
Huiver
In de regio Utrecht wil de samenwer
king niët erg vlotten. Er bestaat wel het
Regionaal Beraad Utrecht (RBU),
waarin tien gemeenten proberen de
muren te slechten. Enig resultaat is tot
nu toe uitgebleven. De stad Utrecht ligt
met alle buren overhoop. De huiver tot
vergaande samenwerking van de buur
gemeenten is grotendeels te verklaren
door de beroerde financiële situatie van
de grote broer. Utrecht sleept al jaren
lang een schuld van honderden miljoe
nen guldens met zich mee, en weet met
geen mogelijkheid de begroting slui
tend te krijgen. De dorpen rondom
Utercht voelen er niets voor om met
zo'n armlastige partner in zee te gaan.
Op haar beurt verwijt Utrecht haar bu
ren dat zij gratis gebruik maken van tal
loze voorzieningen die de stad biedt.
Het gemeentebestuur klaagt steen en
been over de 'extreme centrumfunctie'
die de stad vervult. Utrecht zou, ook in
vergelijking met andere grote steden,
uitermate veel burgers uit buurgemeen
ten over de vloer krijgen. De voorzie
ningen waarvan die bezoekers gebruik
maken moeten uit de Utrechtse kas be
taald worden en dat vinden de bestuur
ders onredelijk.
Een tweede slepende kwestie is de door
Utrecht gewenste annexatie van de ten
westen van de stad gelegen kern De
Meern. Utrecht is nagenoeg volge
bouwd en dus moet er over de grens ge
keken worden. Tot 2015 zouden er tus
sen Utrecht en De Meern tienduizen
den woningen gebouwd moeten wor
den.
Utrecht wil dit echter op eigen grond
gebied doen om zo de inkomsten zelf
op te strijken. Daarvoor is dus annexa
tie van het grondgebied nodig. De
Meern is daar vanzelfsprekend niet blij
mee. Na lang soebatten is de gemeente
raad van het dorp akkoord gegaan met
de bouw van een grote hoeveelheid wo
ningen, maar dan wel op het eigen
grondgebied. Een extra complicerende
factor is de aanwezigheid van een glas
tuinbouwgebied tussen Utrecht en De
Meern. De kassen moeten dus verdwij
nen. Utrecht heeft voor haar plannen
inmiddels de steun verworven van mi
nister Alders.
In Brabant vallen de kabinetsplannen
samen met activiteiten van de provincie
op het gebied van de gemeentelijke
herindeling. Een commissie heeft zich
hierover gebogen en adviseerde het
provinciaal bestuur de randgemeenten
van Eindhoven op te heffen en een
mammoetgemeente Eindhoven-Hel
mond te vormen. De nieuwe gemeente
zou 300.000 inwoners gaan tellen. Het
provinciaal bestuur heeft zich positief
uitgelaten over de plannen.
Maar vooral binnen het CDA in het
overwegend katholieke Brabant heb
ben de herindelingsplannen in de ge
meenteraden tot hevige beroering ge
leid. De CDA-afdeling Liempde hief
zich bijvoorbeeld uit protest op. Voor
lopig zal De Graaff-Nauta (van CDA-
huize) in deze moeilijke regio niet ver
der willen gaan dan tot het niveau var
de intergemeentelijke samenwerking.
De regio's Eindhoven en Helmond zul
len hierbij worden samengevoegd tol
een samenwerkingsgebied zuid-oosl
Brabant.
Het enthousiasme voor samenwerking
in de regio Arnhem en Nijmegen is gro
ter. Het gebied presenteert zich graa
als de Randstad van het Oosten, waa
nog ruimte is voor bedrijven in de ovei
slag tussen de Randstad en het Ruhrge
bied in Duitsland. 'Het Kan', heet d<
nota waarin de plannen van deze regii
zijn verwoord. Een naam met een dub
bele betekenis, want 'Kan' staat vooii
Knooppunt Arnhem Nijmegen.
Maar ook hier zal er nog veel gepraa
moeten worden. Waar haalt Nijmegei
bijvoorbeeld het grondgebied vandaai
om, ten behoeve van de vele woning
zoekenden, de sprong over de Waal
maken? Wie koopt de glastuinbouwer
uit, die zoals overal deerlijk in de we
zitten? En hoe kun je zonder pijn ee
Betuwespoorlijn aanleggen en twe
snelwegen doortrekken? En, wellich
de belangrijkste vraag: wie krijgt he
voor het zeggen in de Randstad van he
Oosten, Arnhem of Nijmegen?
Twente heeft de afgelopen 25 jaar
Nederland geschiedenis geschreve
waar het om bestuurlijke reorganisati
gaat. Tegen de achtergrond van de soci
ale, culturele en economische samer
hang werd begin jaren zeventig ondei
zocht met welke bestuurlijke aanpa
Twente het best gediend zou zijn
Via de stedenband Twente, waarin d
grote gemeenten samen werkten en d
Twenteraad (platform voor alle g(
meenten in Twente) ontstond in 19
het Gewest Twente. Dit gewest was oi
der andere bedoeld om de sociaal-ec<
nomische positie van Twente te verste
ken. Gesteund door de rijksoverheii
die het aantal provincies wilde uitbre
den, ging het Gewest Twente zie
steeds meer als een voorloper van
provincie Twente beschouwen. Voor
de provincie Overijssel ageerde stei
tegen die ontwikkeling omdat er na
afscheiding van Twente weinig mei
van Overijssel zou overblijven.
In 1985 besldbt de regering het pl;
voor de uitbreiding van het aantal pri
vincies te laten varen. Kort hierna vi
het Gewest Twente uiteen in de
meentekringen Almelo, Hengelo
Enschede en een Twents samenwe
kingsverband voor met name vuilve
werking en recreatie.
gev£
niet
wel.
op s
krep
over
gent
om.'
„Kit
over
krijg
nen
der I
telle
hulp
deui
Derl
spre<
de f:
dat I
gene
't W
Aan'
kosti
onde
finar
parti
en sr
wel c
in b
maai
geve
over
Het
drug
de rt
tenia
of si
drug:
riers
verle
„Of.
peric
nanci
deale
Met i
ring i
derla
moch
krijgt
zijn e
ik no
tot e
Hij v
nadei
gen s
men
tafel
dat g<
hij ac
niet n
goed
zoon.
cel".
Inmic
buitei
geziei
onder
Noon
Spanj
Noon
LON
Groc
konir
vadei
febru
het c
Konii
Konii
De jo
dochte
koning
van de
Zeelar
haar v;
zabeth
lip, die
wordt
Deensi
Kei
kwam.
Kolom
isecreta
de, vrc
Istin foi
dragen
standig
zei ze,
gin Eli
middag
De toe
Winsto
komde
Zijn je
1953 i
De bestuurlijke toekomst van Twen
staat weer ter discussie sinds het ve
schijnen van de Vierde Nota Ruimtel
ke Ordening in 1988. In die nota z
Enschede en Hengelo samen aangew
zen als een zogenoemd stedelijk knoo
punt, een gebied dat vanwege zijn ec
nomische belang op extra steun van h Wegen
Rijk kan rekenen. De beide gemeent tigheid
nemen een voor Nederland uniek ini de eers
atief: nauwe samenwerking die kan u tage) z:
monden in een fusie. Een ontwikkelden beti
die binnenlandse zaken zeer toejuicl0p £\lz
Op dit moment wordt onderzocht h beklom
de dubbelstad Enschede/Hengelo Veertig
zijnertijd in het kader van het nieuiBrittan.'
Europa kan samenwerken met de Du april 66
se steden Münster en Osnabrück. js De v
den vo<
Moeizame politieke discussies zullkroonpi
ongetwijfeld nog volgen voordat de 144-jarig
stuurlijke kaart van Nederland geh(Vrijgere
ingekleurd is. Maar de ontwikkeling
die er momenteel plaatsvinden, g^T^rr
aan dat de tijd rijp is voor bestuurlij 1 Kb
reorganisaties. Het woord is maand Er js 0
aan de Tweede Kamer. bracht
