Wensen voor het paradijs
£etdóe6outtmt
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
Een aardse geschiedenis van de hemel
8»
Bisschoppen blijven praten met Acht Mei Beweging
Bisschop wenst afschaffing
anti-joodse bedevaart
COMMENTAAR
3
CeidócSouumt
Hl
VRIJDAG 31 JANUARI 1992
Vaticaan dreigt met maatregelen
tegen moraaltheoloog
VATICAANSTAD - De Vaticaanse congregatie voor
de geloofsleer heeft de Canadese moraaltheoloog An-
dré Guindon laten weten dat hij zijn leerbevoegdheid
kwijtraakt, als hij zijn opvattingen over homoseksuali
teit, voorechtelijk geslachtsverkeer en voorbehoed
middelen niet wijzigt.
Guindon is lid van de orde van de Oblaten van Maria
en hoogleraar aan de St. Paulusuniversiteit in Ottawa.
Hoewel zij er veel positiefs in ziet, heeft de congregatie
onoverkomelijke bezwaren tegen Guindons boek 'De
seksuele scheppers. Een ethisch voorstel voor geënga
geerde christenen', dat naar haar mening in zijn totali
teit 'een ongepaste visie op de seksualiteit' geeft.
De Vaticaanse congregatie heeft zich met haar kritiek
eerst gericht tot de leiding van Guindons orde. Omdat
dit naar haar mening onvoldoende resultaten had,
heeft zij met goedkeuring van paus Johannes Paulus
II haar mening over het boek van Guidon gepubli
ceerd.
Ook de geringste
kracht is voldoende
om te breken, wat
reeds geknakt was
Paus van harte eens met anti-
pornobeweging in Amerika
VATICAANSTAD Paus Johannes Paulus II heeft
donderdag zijn steun uitgeproken voor de onlangs
opgerichte Amerikaanse beweging Religieuze Alli
antie tegen Pornografie. Volgens de paus strijdt de
groep tegen „een van de grootste maatschappelijke
ziektes van onze tijd".
Afgevaardigden van de alliantie, die uit katholieke,
grieks-orthodoxe, protestantse, mormoonse en jood
se gemeenschappen is geformeerd, brengen op het
ogenblik een bezoek aan de paus.
De paus veroordeelde de „toenemende commerciali
sering van de seksualiteit" in het westen en zei dat
de verspreiding van pornografie „soms beschouwd
wordt als een recht op vrijheid van meningsuiting".
„Maar door het lichaam meer en meer tot een instru
ment te maken voor de bevrediging van gevoelens
frustreert pornografie de natuurlijke groei van de
moraal en ondermijnt zij de ontwikkeling van vol
wassen en gezonde relaties", aldus de paus.
Vrouwelijke anglicaanse
priesters pas in 1994
LONDEN - Het kan het nog wel meer dan een jaar duren
voordat er in de Anglicaanse Kerk vrouwen priester worden
gewijd.
De Anglicaanse synode spreekt komende maand over de
toelating van vrouwen tot het priesterambt, maar de defini
tieve beslissing wordt pas in november genomen.
Daarna moeten het Lagerhuis en het Hogerhuis met het be
sluit instemmen, waarna koningin Elizabeth het als hoofd
van de kerk moet goedkeuren. Pas daarna kunnen vrou
wen worden gewijd.
De drie 'huizen' in de synode (voor bisschoppen, priesters
en leken) moeten met tweederde meerderheid zich voor de
toelating van vrouwen tot het priesterambt uitspreken. Het
'huis' van de bisschoppen wordt beschouwd als het zwaar
ste obstakel, omdat zich daar een paar van de meeste fer
vente tegenstanders van vrouwelijke priesters bevinden.
Overigens hebben slechts zes van de 44 anglicaanse bis
dommen zich tegen de toelating van vrouwen tot het prie
sterambt uitgesproken.
DEN HAAG - Het geloof
in "de hemel dat eeuwen
lang bepalend was voor de
kijk van christenen op hun
leven op aarde, is sterk ta
nende. In rooms-katholie-
ke begrafenisdiensten
wordt het In Paradisum
nog wel gezongen, vooral
omdat het zo mooi is, maar
de meeste moderne pasto
res zullen het wel uit hun
hoofd laten in concreto te
schilderen wat een eerbare
overledene na zijn dood te
wachten staat. Vooraan
staande theologen als
Bultmann, Tillich en Küng
worstelen duidelijk met
het gegeven en bij de
nieuwste generatie theolo
gen lijkt het onderwerp
zelf helemaal onbespreek
baar geworden.
Zo minimalistisch als het ge
loof in de hemel nu is. zo breed
voerig en gedetailleerd was het
ruim een eeuw geleden. De
Duitse theoloog Bernhard
schreef samen met de Ameri
kaan Colleen McDannell een
boek over de geschiedenis van
de hemel. Leon Stapper, de Ne
derlandse vertaler van het
boek, voegde er terecht aan toe
dat het om een aardse geschie
denis gaat.
Het geloof in de hemel bereikte
volgens Lang in de vorige eeuw
zijn hoogtepunt. Het bestaan in
het hiernamaals werd gezien
als een voortzetting van het le
ven op aarde. Geliefden zouden
elkaar terugzien, de hemel was
een oord van opperste bedrij
vigheid waar het er eeuwig
feestelijk aan toe zou gaan.
Velen zijn nog met de naweeën
van dat geloof opgevoed. Het is
het geloof in een hemel waarin
de mens centraal staat. Als er
daarentegen nu nog geloof in
een hemel is, keert men in feite
terug naar een geloof van oude
re datum dat heel wat minder
concreet werd ingevuld en
waarin de band met God als het
allerbelangrijkste werd gezien.
Het geloof dat men in de hemel
aanzit aan lange tafels en eet
met gouden lepeltjes wordt
waarschijnlijk nu nog slechts
gedeeld door de leden van het
Swedenborggenootschap.
Lang en Mcdannell wijden bij
na een vol hoofdstuk aan deze
Swedenborg, een achttiende-
eeuwse Zweed waarin zij de va
der zien van nu inmiddels zo
goed als weggeëbde voorstellin
gen over de hemel als een stra
lend oord waarin het aardse le
ven onder betere condities
wordt voortgezet.
Het opmerkelijke is dat deze
Swedenborg die als een groot
visionair werd afgeschilderd te
vens een perfecte vertegen
woordiger van de Verlichting
was. Hij schreef niet alleen een
groot aantal werken over de he
mel, maar ook over sterrenkun
de en andere wetenschappen.
Hij meende dat de wereld rede
lijk in elkaar zat en dat dit net
zo goed gold voor de hemel.
Hij leefde in een tijd waarin de
protestantse en katholieke her
vormers aan de al te luisterrijke
en soms frivole beschrijvingen
van de hemel uit de tijd van de
renaissance een eind hadden
gemaakt. Als ze al wisten dat er
zang en muziek in de hemel
was, dan stonden die in dienst
van de verering van God. Van
daar dat Swedenborg moest
concluderen: „De mens der
kerk weet heden ten dage nau
welijks iets van de hemel en
van de hel en van zijn leven na
den dood. Opdat nu zulk ene
ontkenning niet ook nog de
eenvoudigen van harte en de
eenvoudigen in het geloof aan-
steke en bederve, werd het mij
gegeven met de engelen samen
te zijn en met hen te spreken
als de ene mens tot de andere,
als ook om de dingen te aan
schouwen die in de hemelen en
die in de hel zijn".
Er waren natuurlijk toen al ge
noeg mensen die hem niet se
rieus namen zoals zijn tijdge
noot de wijsgeer Immanuel
Kant die overigens een over
tuigde christen was. Sweden-
borgs bespiegelingen beston
den volgens hem uit „louter
lucht". Over de hemel konden
we niets met zekerheid weten,
omdat er voor dit doel geen ge
gevens zijn te vinden via de zin
tuigen. ..Misschien dat men
aangaande dit onderwerp in de
toekomst nog meer zal weten te
bedénken, maar men zal in ie
der geval niet meer wéten",
schreef hij treffend. Anderen
gingen in hun kritiek nog ver
der. De anglicaanse geestelijke
Wesley schreef over Sweden-
borgs visioenen dat deze „zo
wild, zo ver verwijderd van de
Schrift en het gezond verstand
zijn, dat ze net zo geloofwaardig
zijn als de sprookjes van Moe
der de Gans".
Kant maakte met zijn opvattin
gen volgens de schrijvers het
moderne ongeloof in de hemel
mogelijk. Toch was zijn visie
lange tijd niet bepalend. Het
geloof in de hemel nam in de
negentiende eeuw juist aan
kracht toe om pas op het eind
van onze eeuw in betekenis af
te nemen.
Alleen al in de Verenigde Sta
ten werden tussen 1830 en 1875
een vijftigtal boeken over de
hemel gepubliceerd. De Ameri
kaanse schrijfster Elizabeth
Stuart Phelps bereikte met
haar „hemelse" roman The Ga
tes Ajar een oplage van 180.000
exemplaren. Schilders en gra
veurs spanden zich in om het
hemelse leven aanschouwelijk
te maken. Toonaangevend wer
den de voorstellingen van de
Engelse dichter en graveur Wil
liam Blake. Evenals Sweden
borg verzette Blake zich tegen
het denkbeeld dat het leven na
de dood een radicale breuk met
alle aardse activiteit zou bete
kenen. Hij was een echte ro
manticus en in zijn gravures
maakte hij daarom veel werk
van de hemelse liefde.
Grote namen
Uit het boek van Lang en Dan-
nell blijkt dat het niet de grote
namen zijn geweest die bepa
lend zijn geweest voor de kijk
op de hemel. Weliswaar valt de
invloed van de kerkvader Au-
gustinus, van de middeleeuwse
theoloog Thomas van Aquino,
van de dichter Dante en de her
vormer Luther moeilijk te over
schatten. Toch zijn het tal van
andere lieden geweest die aan
ons beeld over de hemel een
bijdrage hebben geleverd, beel
den die nog altijd doorwerken.
De vijftiende-eeuwse Italiaanse
monnik Celso Maffei gaf een
hiërarchie in de genoegens in
het paradijs. Het lichaam van
de laagste heilige zal vijftig
maal beter smaken dan honing
of suiker. Een volgende heilige
zal honderdmaal beter smaken
en een derde meer dan duizend
maal. Het zintuiglijk genot is
de basis van menselijk geluk,
zo stelde deze vijftiende-eeuw
se monnik voor de hemel vast.
De geschiedenis van de hemel
laat zich volgens Lang lezen als
een geschiedenis waarin de
mensen hun meest dierbare
wensen hebben geprojecteerd.
Wat werkelijk belangrijk voor
hen was, vindt men ook terug
in hun wensen voor de hemel.
Als wetenschappers hebben
Het Laatste Oordeel
Lang en McDannell gemeend
die wensen en projecties te
moeten rangschikken. Ener
zijds diegenen die de hemel za
gen als een plaats van aanbid
ding en vereniging met God,
anderzijds degenen die juist de
hemel zien als een plaats waar
het leven op aarde onder plezie- BrCllk
riger omstandigheden kan wor
den voortgezet.
het geloof in het bestaan van
een hemel heeft gehad, bleek in
ieder geval goddelijke en men
selijke behoeften in zijn hemel
te kunnen onderbrengen getui
ge zijn Belijdenissen.
Dit onderscheid is echter voor
een deel kunstmatig. Bij de
vele hemelbestormers die de af
gelopen eeuwen hebben opge
leverd is het lang niet altijd vast
te stellen. Augustinus die mis
schien wel van alle christelijke
denkers de meeste invloed op
I FOTO: STEPHEN EVENHUIS
Bisschop Bar
pleit voor
voortbestaan
Leidse Courant
ROTTERDAM - In een
brief aan de Raad van Be
stuur van Sijthoff Pers
heeft mgr. R. Ph. Bar van
Rotterdam zijn grote be
zorgdheid uitgesproken
over de toekomst van deze
krant.
„Dat Sijthoff Pers helaas staat
voor de dringende noodzaak
om ingrijpende maatregelen te
nemen neem ik graag aan, doch
ik heb er de grootste moeite
mee dat daarbij de pijn hoofd
zakelijk geleden zal moeten
worden door Het Binnenhof en
de Leidse Courant en wel in de
vorm van een voorgestelde sa
menvoeging met de Haagse
Courant. In feite komt dit neer
op de opheffing van deze bla
den".
De bisschop schrijft dat zijn be
zorgdheid gedekt blijkt te wor
den door het rapport dat in op
dracht van de vakbonden is op
gesteld. Daarin wordt gepleit
voor een op gedegen onderzoek
gebaseerd beleidsplan voor bei
de kranten om te bezien wat de
toekomstmogelijkheden van
deze kranten zijn.
Volgens bisschop Bar mag ver-
ROTTERDAM Bisschop
R.Ph. Bar van Rotterdam gaat
op 30 maart naar Breda om daar
samen met bisschop H.C.A.
Ernst te spreken met het be
stuur van de Acht Mei Bewe
ging.
Hij wil zo de mogelijkheid tot
dialoog openhouden met groe
pen gelovigen die zich verwant
voelen met of deelnemen in de
Acht Mei Beweging, heeft hij
de priesterraad van zijn bisdom
meegedeeld.
Enkele weken geleden betwij
felde mgr. Bar openlijk of
voortzetting van de gesprekken
met de beweging zinvol was.
Aanleiding was de zeer koele
bejegening die hij ondervond
tijdens een openbaar debat, ge
organiseerd door het progres
sieve katholieke weekblad De
Bazuin in de Dominicuskerk in
Amsterdam. Bovendien hield
de voorzitster van de beweging,
W. Stael-Merkx, daar een lezing
waarin zij tot groot ongenoegen
van bisschop Bar geheel voor
bijging aan de plaats van de
paus en bisschoppen in de
Rooms-Katholieke Kerk.
De Rotterdamse priesterraad
had veel begrip voor de hou
ding van de bisschop, maar
voelde er weinig voor dat de
bisschop de gesprekken zou
Tsjechoslowaakse kerken en
kastelen geplaagd door inbrekers
Mgr. R.Ph. Bar FOTO: ANP
wacht worden dat beide kran
ten een „geloofwaardige en her
kenbare rol kunnen blijven
spelen met wat zij ideëel voor
staan. Dat zal naar mijn over
tuiging het totale abonneebe
stand van Sijthoff Pers meer
ten goede komen dan het 'weg-
bezuinigen' waar het in het be
leidsplan van Sijthoff Pers min
stens om lijkt te gaan"
De bisschop schrijft ten slotte
dat door de opheffing van beide
kranten geen dienst wordt be
wezen aan de door velen zo ge
wenste pluriformiteit in de
nieuwsvoorziening en opinie
vorming.
PRAAG - Kerken en kastelen
in Tsjechoslowakije worden ge
plaagd door inbrekers die op
zoek zijn naar kunstvoorwer
pen.
In Tsjechië alleen al zijn vorig
jaar 1400 gevallen van kunst-
roof gemeld. Sommige kerken
zijn de afgelopen jaar vier keer
door inbrekers bezocht, zegt Ja-
roslav Zavadsky van de
Tsjechoslowaakse politie.
Zavadsky schrijft de vele inbra
ken toe aan twee factoren. Vele
burgers voelen zich nauwelijks
verantwoordelijk voor het be
waken van 'kunstschatten van
de gemeenschap'. Bovendien
zijn de meeste kunstvoorwer
pen niet geregistreerd en
schort er veel aan de bewaking.
In veel gevallen is het nog altijd
onduidelijk wie voor een kapel
of kerk verantwoordelijk is.
Omdat er geen geld voor alarm
installaties is, kunnen inbre
kers vrij hun gang gaan.
Op dit moment werkt de
Tsjechoslowaakse monumen
tenzorg aan een electronische
databank van alle belangrijke
bezittingen van de musea, kas
telen en burchten.
Volgens Zavadsky zijn de dief
stallen een echte onderneming
geworden die vanuit het bui
tenland wordt geleid. Vaak
wordt een kunstroof pas ont
dekt, als de voorwerpen al bui
ten Tsjechoslowakije zijn. Dat
kan ook de reden zijn, waarom
slechts 25 procent van alle in
braken wordt opgelost. Om de
diefstallen beter te bestrijden
heeft de politie speciale recher
cheteams opgericht.
DEGGENDORF De bisschop
van Regensburg, Manfred Mül-
ler, is voor afschaffing van de
bedevaart naar Deggendorf.
Onderzoek heeft aangetoond
dat de aanleiding van de bede
vaart, als zouden de joden in
Deggendorf hosties hebben
ontwijd en rituele moorden op
kinderen hebben gepleegd, his
torisch onjuist is.
Het gemeentebestuur van Deg
gendorf wil met een gedenk
steen herinneren aan deze smet
op het verleden van de stad. De
gemeente erkent dat de joden
in 1338 uit laaghartige motie
ven zijn gedood en dat de le
gende dat de joden hosties zou
den hebben ontwijd, bedoeld is
geweest om deze misdaad te
ii-C
ag<
iosc
Opluchting voor Deetma l
VOOR huidig Kamervoorzitter Wim Deetman moet het
pele briefje dat zijn opvolger Ritzen gisteren naar de T\v d. Vol
Kamer stuurde een hele opluchting zijn. Deetman, zo coi nger
deert Ritzen uit de archiefstukken van zijn ministerie,
begin 1988 als minister van onderwijs niet op de hoogtfe'
steld van de problemen met Londo, een geautomatiseeri
steem voor bekostiging van het basisonderwijs. De beweent e
man bevestigde daarmee nog eens wat Deetman zelf
heeft beweerd, namelijk dat hij pas eind 1988 vernam vai
problemen.
Er ontstond twijfel over die bewering, toen vorige wee|vonde
dens een hoorzitting over de Londo-affaire plotseling ee; eSC'li
tem memorandum boven tafel kwam, waaruit bleek
ambtelijke top in elk geval al in januari 1988 op de hoogte
Vraag was dus, of die informatie toen ook naar Deetman
doorgespeeld. Was dat het geval geweest, dan had Deetma +1
logen, en was er vrijwel zeker een abrupt einde gekorherfl Kj
zijn politieke carrière.
aider
miljc
net gi
ntsM'
spitte
OPLUCHTING voor Deetman dus, die er eerder door de;
mene Rekenkamer van was beschuldigd de Tweede Kaï
laat en niet volledig te hebben ingelicht over de proble
met Londo. Ook die stelling lijkt niet langer houdbaar; zoa
zaken zich nu aftekenen heeft Deetman de Kamer vrij sni
vermoedelijk ook naar beste weten geïnformeerd, al was
informatie dan ook gelimiteerd tot wat zijn ambtelijke top
hem kwijt wilde. De hoorzitting vorige week door de Kaï
commissie voor de Rijksuitgaven heeft aangetoond dat ~Tan
niet al te veel was. .flai
Klan
WAT altijd zal blijven hangen is het beeld van een min et
die geen greep had op zijn ambtelijk apparaat en die een
projecten begon die veel te complex waren. Want het min met
rie van onderwijs was niet berekend op de problemen dit ilaat,
doemden bij Londo, net zo min als het later klaar bleek voc
invoering van de studiefinanciering. Twee zaken die wei
ingevoerd onder verantwoordelijkheid van Deetman, en u
van de volle consequenties pas duidelijk werden onder ziji
volger. Die werd geconfronteerd met een extra-uitgave vai n g€
miljoen gulden als gevolg van het Londo-échec.
H0FI
HA
defii
Met de brief van Ritzen lijkt nu in elk geval de politiekf
gel uit de Londo-affaire verwijderd te zijn. De Tweede Ka 1 d
moet straks nog wel een oordeel uitspreken, maar het stak
erop dat echt verstrekkende politieke gevolgen achten
kunnen blijven. Ook voor Deetmans staatssecretarissen je w
jaar-Maas en Van Leijenhorst, die in hetzelfde schuitje a 0ijti,
Bij het ministerie van onderwijs, waar alle hoge ambten or bi
uit de Londo-tijd inmiddels zijn vertrokken, heeft inmid ir bi;
een reorganisatie plaatsgevonden die herhaling van dit s 'derz
problemen moet voorkomen. En dat is dan ook het enige j
tieve dat uit deze zaak is voortgekomen.
Pas onze tijd betekent een
breukpunt in het geloof in de
hemel. Niet alleen zijn filosofen
als Kant en Nietzche daar debet
aan, het zijn vooral ook spraak
makende theologen als Bult
mann, Küng en Tillich die het
belang van een hemel voor de
waarde van het christelijk ge
loof sterk relativeren. Hun visie
staat haaks op de belofte waar
mee de eerste christenen, on
der wie de apostel Paulus, zich
troostten. Het komend verblijf
in de hemel als beloning voor
hun beproevingen op aarde be
paalde hun doen en laten. Ook
nu gaat dat voor bepaalde groe
pen christenen nog op. maar zij
zijn een duidelijke minderheid
geworden. Voor veel theologen
is de hemel slechts hooguit een
symbool. Het leven op aarde is
het allerbelangrijkste gewor
den. „Wat voor een God is het
die in staat is engelen en men
sen te scheppen die dag en
nacht in alle eeuwigheid zijn
naam zullen prijzen?" zo vroeg
de christelijke filosoof A. Whi
tehead zich af.
Toch blijft het geloof in een
voortbestaan mensen bezig
houden. Is het geloof in de he-'
mei sterk tanende, de overtui
ging dat de ziel van mensen ge
reïncarneerd kan worden,
neemt juist toe. Ook een be
langrijke rooms-katholieke
theoloog als Karl Rahner zag
daartoe een mogelijkheid. Lang
vindt dat niet vreemd: „De he
mel is een antwoord op het
raadsel van de dood, de reïncar
natie is dat eveneens".
Colleen McDannell, Bernhard
Lang: De hemel, een aardse ge
schiedenis. Uitgeverij Gottmer.
Prijs/ 45.
Religieuze leiders bezoeken moskee
AMERSFOORT - Religieuze leiders, zoals kardinaal dr. AJ
monis en rabbijn L. van de Kamp, bezoeken vrijdag de Mevl sjes
moskee in Amersfoort.
Het bezoek is bedoeld om blijk te geven van solidariteit mi i d
moslims en het recht op ongestoorde godsdienstbeleving te oi te w
strepen. De moskee was vorige week het doelwit van een aai ber i
met brandbommen. erig
Een aantal mensen van diverse religieuze en politieke ov< oor
ging, die een appèl tegen vreemdelingenhaat hebben opges bini
namen het initiatief tot het bezoek.
ikt i
nde:
Wij geloven. Maar niet in:
"eigen schuld dikke bult."
staken. Leden van de raad we
zen er onder meer op dat het
publiek bij het debat niet repre
sentatief was voor de gemiddel
de bezoeker van de jaarlijkse
manifestaties van de beweging
en de meeste participanten in
de beweging. Bovendien vroeg
men zich af in hoeverre de
standpunten van Stael-Merkx
worden gedeeld door deze par
ticipanten en de bezoekers van
de manifestaties.
rechtvaardigen.
De eeuwenlange belastering
leidde niet alleen tot een ver
wrongen beeld van de joden in
de Middeleeuwen, maar be
schadigde ook de reputatie van
hun nakomelingen in de eeu
wen erna.
In plaats van de bedevaarts-
week zal er voortaan in Deggen
dorf eens per jaar een 'week
van het geloof worden gehou
den. Alle voorwerpen die aan de
anti-joodse voorgeschiedenis
van de bedevaart herinneren,
gaan vermoedelijk naar een
museum, waaronder de gena
debeelden die op niet mis te
verstane manier de zogenaam
de wreedheden van de joden
schilderen.
Uitgave
Kantoor:
Telefoon:
Telefax
Postadres:
Westerpers bv (maakt deel uit v;
Apothekersdijk 34, Leiden.
071 -122 244
071 -134 941
Postbus 112300 AA Leiden.
Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9. 2288 BC Rijswijk.
Telefoon 070-3190 933
Telefax 070-3906 717
Postadres- Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Directeur/hoofdredacteur: J. Leune.
Adjunct-hoofdredacteur: J Timmers
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel 070 - 3190 808): L van I
Leiden en omgeving (tel 071 - 144 046/047/48/49): G - J Onvlee (chef-redacte
F Buurman, K. van Herpen, K van Kesteren, R. Kleijn, drs R Koldenhof, M Kr
T Pieters en M. Roso,
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel: 070 - 3190 815):
A van Rijn (chef), W. Bunschoten, drs C van Haersma Buma, A van Holsti
E Huisman. H Jansen, drs. J van Leeuwen - Voorbij. R. de Roo. drs. K. Verc
A
Kunst/rtv (tel. 070 - 3190 834) G. Ansems (coördinator), B. Jansma, H. Piët.
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835): L. Kooistra, drs. P van Velthoven.
Foto (tel 070 - 3190 838): M Konvalinka (chef). S. Evenhuis. S. Pieterse
flak
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T Kors.
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten v
jjjgj|||j ide
Uil
aacnoneei samenwerKingsveroano van negen regionale Kramen in iveoenaiw-,
België De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn H Leber, drs K. Swie !eie
M. van de Ven en P Vogels De parlementaire redactie bestaat uit R in 't Hoi^] W
(chef), H Bijleveld, D. Hofland, P Koopman, D. van Rietschoten en K. van
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus:
- de volgende correspondenten in het buitenland: drs D. J. van den Bergh
(Peking), drs. H Botje (Tunis), A. Courant (Athene), R Hasselerharm
(Johannesburg), drs A Heering (Rome), B van Huët (Parijs), M de Koninck
(Washington), F Lindenkamp (Sao Paulo), R Simons (Londen), drs R. Vunde
(Moskou), W. Werkman (Jeruzalem), G van Wijland (Belgrado), F. Wijnands
(Bonn), J, Wijnen (Brussel).
De Leidse Courant heeft als lid v,
publicatierechten van The Times
M deCocq
n 08.30 tot 17.00 u
n 18 00 tot 19.00 uur. op zi
Nabezorging
Telefoon 071 -122 248 op n
15.00 uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:
per maand 27,00
per kwartaal 79,80
per jaar 312,65
Bij betaling per acceptgirokaart:
per maand
per kwartaal
per jaar
28,20
82,80
318,65
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel 071 -122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902
Bankiers
ABN/AMRO BANK-NV 473 575 515
POSTBANK 663 050
