Hendrik Andr lessen
eeuw geleden geboren
TROS TV-krant niet „weggeconcurreerd'
Kunstwerken horen niet
thuis in een fabriekshal
Extreem rechtse Afrikaner wil 'heilige' oorlog
KUNST/RTV
Duitse prijs
Hans Liberg
Krant op
Zondag
komt met
tv-gids
FICE-prijs voor jeugdprogramma's IKON
Ceidae Sou/ia/nt
VHIJDAG 31 JANUARI 1992
AMSTERDAM - De Nederland
se kleinkunstenaar Hans Liberg
krijgt de 'Knurrhahn'-prijs 1991
van de Duitse stad Wilhelmsha
ven. Aan deze kleinkunstprijs,
die op 3 maart wordt uitgereikt, is
een bedrag van 5.000 mark en een
bronzen plastiek van een knor
haan (vissoort) verbonden. Dit
bliikt uit een bekendmaking gis
teravond van de organisatie.
Het is de tweede keer dat de knor
haan naar een Nederlander gaat.
Vorig jaar werd de prijs aan de
poppentheatergroep Figurenthe-
ater Triangel uit Meppel uitge
reikt.
HILVERSUM - De prijzenac-
tie van de omroepbladen van
AVRO. KRO, VARA, Veronica
en NCRV heeft er niet toe ge
leid dat de goedkope TROS TV-
krant is „weggeconcurreerd'.
„Integendeel, het gaat juist uit
stekend met onze krant", aldus
een TROS-woordvoerder.
Om tegengas te bieden aan de
nieuwe, goedkope krant ver
laagden de andere omroepen
enkele weken de prijs van hun
gids. Dat de TROS naast de
Kompas met de 95 cent kosten
de krant kwam, werd door de
andere omroepen „een niet te
pruimen vorm van prijsbederf
genoemd. Door de tijdelijke
prijsverlaging van de vijf A-om
roepen ontstond een soort van
oorlogssituatie op de bladen
markt, waarvan vooral het pu
bliek heeft geprofiteerd.
Peter Lichtenauer van AVRO-
bode/Televizier weet niet of de
TV-krant te lijden heeft gehad
van die gezamenlijke actie. „Ik
weet wel dat die goedkope
krant niet zo'n succes is. De
verkoop gaat niet echt goed. De
omroepbladenmarkt zit ook
vast, de koek is allang verdeeld.
Ik heb zelf een soort van onder
zoekje bij supermarkten ge
daan. Daaruit blijkt dat de TV-
krant niet zo populair is. De
mensen blijken toch het blad te
kopen, waaraan ze zijn gewend.
En als je dat wil veranderen,
dan moet je wel met een heel
goed produkt komen. De TV-
krant is niet zo'n hoogstaand
stukje omroepbladenwerk. Het
publiek is verwend met kwali
teit en dat heeft die krant niet".
De kritiek deert de TROS niet.
Els Loodsma: „Die kwalifica
ties ziin voor rekening van de
AVRO. Met de TV-krant had
den we twee criteria. We wilden
de goedkoopste en de meest
overzichtelijke gids op de
markt brengen. En daar vol
doen we ruimschoots aan. We
gaan nog wat met de vormge
ving experimenteren. En we
passen waar mogelijk het blad
aan de wensen van het publiek
aan. Onze bedoeling is dan ook
om gewoon door te gaan".
Informatie over abonnee-aan
tallen en cijfers in de losse ver
koop wordt door de TROS niet
gegeven. Lootsma: „De krant
heeft een oplage van honderd
duizend. Het merendeel wordt
verkocht via de losse
maar ook met de abonnl
ten gaat het goed. We zw
tevreden. We hebben hetl
de markt gevonden. En|
schijnlijk is dat
iedereen altijd heeft gedi
De andere omroepblad?
men voorlopig een afv
de houding in. .Vanafl
week zitten onze bladen P8'® 01
op de normale prijs. DeiQlQfUE
menlijke prijzenactie is 1
mee voorbij. Voorlopig. Werf" k(
ben afgesproken dat Hj
even afwachten", alctaP311
SPORT
12.15 n3 i
mSieme
up-ontm(
S/ER!
.35 n2i
iderland
wee maa
ap Jong
jthun do
iPEEL
5.45 bfh
0.15 arc
115 rtl
iGrodm
115 rtl
kroyd K
25 rtl
HAARLEM De viering
van de honderdste geboor
tedag van de componist
Hendrik Andriessen op 7
februari in Haarlem wordt
het begin van een klin
kend herdenkingsjaar.
De Stichting Hendrik Andries
sen Eeuwfeest 1992 pakt de za
ken grootscheeps aan. Volgen
de week vrijdagmiddag opent
minister Hedy d'Ancona te
Haarlem het herdenkingsjaar,
waarin de uitvoering van zijn
werken centraal staat.
Met een concert door het
Noordhollands Philharmonisch
Orkest zullen de festiviteiten
van het Eeuwfeest diezelfde
avond klinkend worden inge
luid. Het gehele verdere jaar
zullen allerhande activiteiten
plaatsvinden in het kader van
het Andriessen Eeuwfeest. Spe
ciaal voor de lezers van het
Haarlems Dagblad riep Hen
drik Andriessen (1892-1981) een
vaste muzikale kameraad in
het leven: zijn alter ego en co
lumnist Fermate. „Mijn vriend
Fermate vergezelt mij overal
waar de muziek mij bezighoudt
en hij kan dit zo trouw doen om
dat hij onder hetzelfde schedel
dak woont".
Het muzikale landschap
scheen Hendrik Andriessen
dermate complex dat „twee
mensen in één hoofd er reden
van bestaan hebben". Fermate
representeerde het muzikale
geweten van Andriessen en of
schoon hij zeker niet a-muzi-
kaal was, kon vrind Fermate
niet componeren. Waarom
niet? Omdat hij zo oplettend en
schrander was! „Hij luistert
goed en wil zich zelf daarbij in
derdaad vergeten, maar zich
verliezen kan hij toch niet".
Met de creatie van Fermate
lijkt Hendrik Andriessen on
verbloemd een aantal karakter
trekken van zichzelf bloot te ge
ven. Niet alleen leren we door
deze krante-artikelen Andries
sen kennen als een bezield mu
sicus die zijn liefde voor de
toonkunst in begrijpelijke be
woordingen op zijn lezers
wenst over te brengen. Maar
ook laat hii hier zijn visie op het
componeren doorschemeren:
intellectualiteit lijkt het crea
tieve element van het compo
neren in belangrijke mate uit te
sluiten. Of zoals Hendrik An
driessen het later verwoordde:
„Werkelijke artiesten compo
neren niet door hun intellect,
maar vanuit hun natuur".
Hendrik Franciscus Andries
sen werd op 17 september 1892
in Haarlem geboren. Zijn moe
der was schilderes en zijn va
der, Nicolaas Hendrik Andries
sen, was componist en als orga
nist verbonden aan de plaatse
lijke St. Jozefkerk. De jeugdige
Hendrik ontving zijn eerste
muzieklessen van zijn vader
totdat enige tijd later de beken
de stadsorganist Louis Robert
het van zijn collega overnam.
Getalenteerd
Buitengewoon getalenteerd
bleek hij en op tienjarige leef
tijd verving de kleine Andries
sen reeds incidenteel zijn vader
als kerkorganist. Na eerst enke
le schreden op het pad van de
muziekjournalistiek te hebben
gezet (in dienst van de Nieuwe
Haarlemsche Courant), verkoos
Hendrik Andriessen in 1914 te
gaan studeren aan het Amster
dams Conservatorium. Onder
leiding van Jean Baptiste de
Pauw bekwaamde hij zich ver
der in het orgelspel en van Ber
nard Zweers ontving hij compo
sitielessen. Twee jaar later al
deed hij eindexamen. Van zijn
vader, die in 1913 was overle
den, had hij ondertussen de be
trekking van organist aan de
St.Jozefkerk 'geërfd'. Hij zou
deze functie tot 1934 vervullen.
Niet alleen als briljant improvi
serend organist, maar ook als
componist van rooms-katholie-
ke kerkmuziek deed Andries
sen spoedig de aandacht op
zich vestigen. Zijn kerkmuziek
is later eens getypeerd als „een
melodische meditatie over het
thema liturgie". Een van zijn
eerste vocale werken met orgel
begeleiding, de mis 'In hono-
rem Sacratissimi Cordis' uit
1918, betekende een doorbraak
van zijn volstrekt individuele
componeertrant binnen de
grenzen van de liturgie. Deze
muziek grijpt enerzijds terug
naar de vroege middeleeuwen
(Notre-Dame-stijl, Gregori
aans); anderzijds is zij modern
Frans georiënteerd.
Diepenbrock
Andriessens affiniteit met de
Franse cultuur, in dit geval Ga
briel Fauré en César Franck, is
zijn hele leven onmiskenbaar
geweest. Duitse muziek was
aan hem hoegenaamd niet be
steed. De missen van Hendrik
Andriessen, negentien in het
getal, zullen tussen mei en no
vember van dit jaar integraal
door de KRO worden uitgezon
den in het radioprogramma
Laudate.
Toen Andriessen nog studeer
de maakte hij kennis met de
werken van Alphons Diepen
brock en tevens met de compo
nist persoonlijk. Diepenbrocks
compositiestijl heeft hem een
tijdlang beïnvloed. Te noemen
valt hier 'Magna Res est Amor'
uit 1919, een werk voor zang
stem en orkest. Tijdens het con
cert op 7 februari in Haarlem
zal deze compositie worden ver
tolkt door de sopraan Miranda
van Kralingen en het Noordhol
lands Philharmonisch Orkest
onder leiding van Alexander
Vakoulsky.
Na de Tweede Wereldoorlog
nog bewerkte Andriessen enke
le composities van Diepen
brock, waaronder enkele delen
van diens 'Missa in Die Festo'.
Deze maand zullen ook diverse
koorwerken van de hand van
Andriessen worden uitgeVoerd.
Deze Koorprojecten Rotterdam
onder leiding van Maarten Mi-
chielsen en de concerten van
het Kathedrale Koor Utrecht
Als componist van kerkmuziek heeft Hendrik Andriessen school gemaakt.
met als dirigent Gerard Beem-
ster zullen op een cd worden
vastgelegd.
Kerkmuziek
Als componist van kerkmuziek
heeft Hendrik Andriessen
school gemaakt. Tot zijn leer
lingen behoorden onder meer
Herman Strategier, Albert de
Klerk en Jan Mul. Ter gelegen
heid van Andriessens vijftigste
verjaardag in 1942 componeer
den deze zij voor hun leermees
ter gezamenlijk de 'Missa Tri-
um Puerorum'.
De Klerk, die op zijn beurt ove
rigens weer de orgelbank van
Andriessen in de St.Jozefkerk
overnam, heeft recentelijk op
een viertal cd's de complete or
gelwerken van Hendrik An
driessen geregistreerd. Tijdens
de officiële opening van het An
driessen Eeuwfeest zullen deze
aan het publiek worden gepre
senteerd. Ook in zijn orgelwer
ken betoonde Andriessen zijn
francofiele oriëntatie. Zijn com
posities voor dit instrument
worden gezien als een voortzet
ting van de Franse symfonische
orgelschool. Hierbij moet men
denken aan componisten als
César Franck en Charles-Marie
Widor.
Toch heeft Andriessen zeker
niet alleen sacrale werken of
stukken voor orgel gecompo
neerd. Zijn bijdrage aan het
niet-kerkelijk muziekrepertoi
re in Nederland is eveneens
zeer aanzienlijk. Hij compo
neerde talloze wereldlijke lie
deren als de cyclus 'Miroir de
Peine' deze zal eveneens ko
mende vrijdag worden uitge
voerd of de 'Trois Pastora
les' op teksten van de Franse
dichter Arthur Rimbaud, als
ook vele stukken voor kamer-
muziek-bezetting.
Een ad hoc-sextet samenge
steld uit musici van Het Bra
bants Orkest zal in 's-Hertogen-
bosch en Tilburg deze maand
een tweetal concerten van An
driessens kamermuziekwerken
geven. Tevens zal dit jaar het
Amsterdamse muziekcentrum
foto: sp
De IJsbreker het podium bie
den voor de kamermuziek van
Andriessen en zal het Gemini
Ensemble, dat bestaat uit klein
kinderen van de componist, de
speciaal voor hen geschreven
muziek uitvoeren.
De symfonische muziek zal dit
jaar onder meer aan de orde ko
men bij Het Brabants Orkest
(onder leiding van Heinz Frie-
sen) en het Residentie Orkest
met Ed Spanjaard. Beide gezel
schappen hebben een compo
nistenportret aan Andriessen
gewijd. Daarnaast zal Vera
Beths, begeleid door het Lim
burgs Symphonie Orkest, het
Vioolconcert van zijn hand ten
gehore brengen.
HILVERSUM - Met
eerste nummer van de
Krant op Zondag wil
Krant op Zondag
'nieuwe frisse kijk o
fenomeen televisie' i.oo suf
bieden. Vanaf zondag 1!
deze tv-programma| J
samen met de Krant
Zondag wekelijks bij
abonnees worden thui wAiiy»
zorgd. 15 rtl
30 zdf
v Misdé
10 bbc
ring in tegenstelling tot a len-Melc
25 rtl
ïyWrigl
formatie 'van boven naarl
den' die andere tv-gidsen
teren. De programma-over
ten lopen van zondag tot
zaterdag.
De Krant op Zondag
hiermee de juiste aanpa "owes
hebben gevonden want zo i
in het eerste nummer te
„Amerikaanse mediaonde )io rijb
kers concludeerden dat ingen
kijker sneller zijn weg vin tonin9
het 'spoorboekje' met '°1AC1
vens". De keuze van het
zenders die de TV krant m no i 16
is gebaseerd op basis vat IV Bullet
kijkgedrag van de hoger
leide Nederlander. De ni
gids hanteert vier kleurei
corresponderen met vier no li 15
riete items van kijkers: act Gerart
teiten, film, cultuur ens*r'
De redactie van de Krai a^u
Zondag meent dat de tijd ozieRa<
bij is dat programmabi
naast hun informatieve fui
ook noodzakelijkerwijs
strooiing moeten bieden.
Krant op Zondag beseft da io iv 15
praktische gids die direct! rfiat der
gramma-informatie biedt
meest in overeenstemmi
met de eisen van de tijd", ,grote q
hoofdredacteur René de Bi »ber Mee
alDIO
Met he
07 00
Nederl
HOII115
vondspi
22 04-2
Geen krant ontvangen Bel
18.00 en 19.00 uur, zaterdags
14.00 en 15.00 uur, telefoonr
122248 en uw krant wordt nog
de avond nabezorgd.
Een jonge aanhanger van de AWB.
Expositie werk
Hélio Oiticica
in Rotterdam
ROTTERDAM - In het Cen
trum voor Hedendaagse kunst
'Witte de With' in Rotterdam
wordt op 22 februari de eerste
retrospectieve tentoonstelling
geopend met werk van de Bra
ziliaanse kunstenaar Hélio Oiti
cica. Burgemeester Peper
opent de expositie, die tot 26
april te bezichtigen is. Oiticica
werd "in 1973 in Rio de Janeiro
geboren. In de jaren 50 en 60
nam hij met zijn sculpturen en
installaties een zeer vooruit
strevende plaats in. Hij wordt
beschouwd als een van de
meest belangrijke kunstenaars
van de afgelopen dertig jaar. In
1980 overleed hij op 43-jarige
leeftijd. Ter gelegenheid van de
expositie wordt een catalogus
uitgegeven dat een beeld geeft
van zijn oeuvre.
AMSTERDAM - Naar
aanleiding van de tentoon
stelling 'Kunst werkt?'
werd gisteren in het Stede
lijk Museum van Amster
dam een symposium ge
houden. Centrale vraag
was, wat is de invloed van
beeldende kunst op het
menselijk functioneren.
Het is een voor de hand liggen
de vraag, want de werken die in
het hoofdstedelijke museum
worden getoond, zijn afkomstig
uit de collectie van de Peter
Stuyvesant Stichting. Deze
stichting werd in 1960 opge
richt met als doel beeldende
kunst te integreren in de fabrie
ken en kantoren van Turmac
Tobacco Company. De directie
van de sigarettenfabriek, die de
kunst boven de hoofden van de
werknemers liet ophangen,
hoopte dat de werknemers in
zo'n omgeving produktiever
zouden zijn.
Of die hoop van de directie ook
waarheid is geworden, valt
moeilijk te zeggen, omdat er
nimmer onderzoek is gedaan
naar de invloed van de kunst.
Het gebrek aan wetenschappe
lijk verantwoorde onderzoeks
resultaten maakt alle opmer
kingen die over dit onderwerp
worden gemaakt daarom spe
culatief, zei een van de spre
kers, prof. ir. J. Leering. Leer
ing is onder meer directeur ge
weest van het Van Abbemu-
seum in Eindhoven en het Tro
penmuseum in Amsterdam.
Een voorstander van het idee
bleek hij niet te zijn. De waar
dering voor kunst is mede'af
hankelijk van de omgeving
waarin het werk is te zien. Een
schilderij dat in een openbare
ruimte hangt, wordt volgens
hem anders bekeken en lager
gewaardeerd dat eenzelfde
werk in een museum. Kunst
werken horen daarom niet
thuis in fabriekshallen, zo be
toogde hij. Het vijfendertig jaar
geleden genomen besluit van
de directie achtte hij een te ver
doorgevoerde vorm van demo
cratisering. De tentoonstelling
'Kunst werkt?' is nog tot en met
2 februari te zien. Daarna reist
hij door naar onder meer de
Fundacion Juan Miro in Barce-
geïndoctrineerd door de Nasio-
nale Party: „zwart is slecht,
blank is goed". Nu president De
Klerk, Nelson Mandela heeft
vrijgelaten, het ANC is gelegali
seerd en de regering zelfs een
dialoog aangaat met de zwarte
bevolking, voelen veel blanken
zich bedrogen en slaat de angst
hen om het hart. Hoe ver die
angst gaat ziet de kijker in de
epiloog, 'Een zwarte toekomst'.
Het liefst grijpen ze terug op
het verleden, toen alles nog bij
het oude was. De AWB biedt
hen uitkomst. In 'Hartseer
Land' vertellen twee gezinnen
over hun ervaringen en waar
om ze niet hun toekomst willen
laten bepalen door De Klerk en
Mandela.
Wie het boek 'Het beloofde
land' van Adriaan van Dis heeft
gelezen, heeft al enig idee hoe
'die Afrikaner Boerevolk' van
Zuid-Afrika denkt over zijn af
komst. De overlevering wil dat
op 16 december 1838 de voorva
deren een verbond sloten met
God. Deze 'Voortrekkers' ver
lieten de Kaapkolonie, nadat de
Britse overheersers de slavernij
hadden afgeschaft, en trokken
naar de woeste binnenlanden.
Bij Bloedrivier versloegen vijf
honderd boeren tot de tanden
gewapend met geweren zo'n
drieduizend Zulu's, die slechts
waren uitgerust met lansen De
boeren beschouwden de over
winning als een teken van God
en zagen hierin Zijn goedkeu
ring om grote delen van het
Zulu-Koninkrijk te konfiske-
ren. Later trokken ze verder en
veroverden het grondgebied
van de zwarte inheemse bewo
ners dat nu bestaat als Trans
vaal en Oranje Vrijstaat
Het zijn ondere meer deze ge
bieden en Noord Natal die de
rechtse extremisten terug wil
len hebben. Het is hun toekom-
stideaal om de beloofde Afrika
ner Volksstaat Orandée op te
richten. Oprichter Eugène Ter-
re Blanche van de AWB wil des
noods met geweld vechten voor
een vrij, leeg en blank land. Al
leen zijn „die zwartmensen en
die bruinmensen" in de meer
derheid in Orandée, 265.000 te
gen 65.000 blanken. Ze mogen
daar blijven wonen, „maar" zo
zegt een gezinshoofd: „Ze
moeten wel een aanwinst zijn".
Zijn kinderen vullen hem aan:
„Ik hou niet van kroeskop en
diklip".
De aanhangers van de AWB be
reiden zich voor op een rassen-
oorlog, wat bij hen gelijk staat
aan de Jihad (Heilige oorlog
van moslims tegen ongelovi
gen). Als ze bij elkaar komen
om zich te bekwamen in het
schieten met pistolen of in het
voeren van gewapende aanval
len of voor een 'peptalk' van
Terre Blanche, zijn ze gekleed
in padvinderachtig uniformen,
met op de mouwen een soort
swastika-teken. Haast in ver
voering legt Terre Blanche uit
dat het geen Nazi-symbool is,
maar dat het staat voor drie
keer een zeven in een cirkel. De
drie zevens staan voor het Bij
belse getal van de voleinding in
en door Jezus Christus. Deze
drie cijfers staan lijnrecht te
genover de drie zessen van de
anti-christ.
Rechts van de AWB staat de
BWB (Boeren Weerstands Be
weging), een militaire vleugel
van de Boerenpartij die voorna
melijk ondergronds werkt. Ze
vechten voor hetzelfde doel, al-
'Hartseer Land' Documentaire. NOS-te-
levisie. Nederland 3 om 20.54 uur, ge
volgd door 'Een zwarte toekomst', een
epiloog om 21.44 uur. Vanavond.
HILVERSUM - Strijders
tegen de apartheid in
Zuid-Afrika lijken een mi
nimale groep geworden in
de documentaire 'Hartseer
Land', een film van Saskia
Vredeveld en Bart de
Graaff.
Zij wisten, mede doordat zij de
Afrikaanse taal spreken door te
dringen tot het hart van de Afri
kaner Weerstands Beweging
(AWB), een blanke paramilitai
re groepering die zich vastbijt
in de mythe dat zij het uitverko
ren volk zijn van Zuid-Afrika.
Met de gestaag groeiende ar
moede van Zuid-Afrika, groeit
ook de verbittering onder de
blanke boerenbevolking. Meer
dan veertig jaar lang zijn ze
0-22 00'
j u blo i (br
leen vinden aanhangers va ,ee| 19 2(
BWB Terre Blanche vai 12212 c
AWB te soft. Allen wacht! K> Nachtr
echter op een teken of een
leiding om de oorlog te b170(0
nen. £20.00 h
Lntry-Sidc
Op een bijeenkomst schre )i0 in
de charismatische Terre B 8° Van A|
zijn aanhangers toe: „Ditl Lyjjj
weemoedig land met eenti f 0|V Nj|
geschiedenis en jullie zijni ov, Borti
genaren". Vaderlandslied ninov, Sji
het gevoel van superioritei ^oe^ins
het eigen volk worden et FJ8*' k
de paplepel ingegoten. S )ienorke
Vredeveld is niet bang da: in g, c
film extreem rechtse gevo >5-07ooi
opwekt bij de kijkers. „He
bliek is intelligent genoe
een eigen oordeel te vellen
Er is maar één man die en Sb'
genwicht in de schaal le
gen het rechts 'geweld' en
hoofdredacteur Max Du f
van Het Vrye Weekblad
linkse krant, dat zelf het sl
offer is geworden van een a
slag door de BWB, wil del^.
kaner duidelijk maken d
Voortrekkers vrijheidsliev
maprodukties en portretten
van jongeren.
IKON heeft de afgelopen tien
tot vijftien jaar op het terrein
van programma's voor jonge
ren een eigen traditie opge
bouwd. Een kwart van het
IKON-pakket richt zich op die
groep. Het bestuur van FICE-
HILVERSUM - De jonge
renprogramma's van
IKON zijn onderscheiden
met de FICE-prijs 1991.
De onderscheiding wordt toe
gekend voor het totale aanbod
van gespreksprogramma's, dra-
Nederland spreekt met de prijs
bijzondere waardering uit voor
de buitengewone en integere
wijze waarop opvoedingspro
blemen in de programma's van
deze omroep aan de orde ko
men. De IKON ontvangt de
prijs volgende maand op een
studiedag in Amsterdam.
Feministisd
boekenbeurs
in Amsterda
AMSTERDAM - In de
van Berlage in Amstej
wordt van 24 tot en met
voor de vijfde keer de Int
tionale Feministische
beurs gehouden.
Meer dan driehonderd fere r
tische en algemene uitgei
en van over de hele wereld
senteren hun recente pul
ties en meer dan honderdv E(
schrijfsters nemen deel
literaire programma op
publieksdagen (van 26 tc
met 28 juni), onder wie: He
Haasse, Tessa de Loo, M
Bloem, Marilyn French,
Hite en Zhang Jie. Van de
derdvijftig schrijfsters ko
ongeveer dertig auteurs uit
wikkelingslanden.
ït week
d nog
Blijk wal
Oceaar
>ed krijc
korr
zon
:gen
wind
'1 0ne
ider
der
