"Warners studio was 'concentratiekamp'
tolitie heeft handen vol aan beveiliging leiders
IsidöcGomant
FILM BUITENLAND
15
JSm
Viet veel te verwachten van top Veiligheidsraad
Haïtianen mogen asiel
VS op Haïti aanvragen
jJIEpilepsieZet jezelf niet buitenspel
r\
M
VRIJDAG 31 JANUARI 1992
van de
ig Hofc
k in 9
leuwe
t aan d«
van
Plex.sli jcht zelfs de grootste deug-
respectabel wordt. Je kan
et helpen aan die tekst te den
bij de hommage die de Rot-
gei
maa
1984
lar si
ijsb
29 pre
gemei
Riino
Studio's. Van 31 januari tot e
is een volkswijsheid die zegt
je maar lang genoeg
r5 rdamse Cinematheek en de
'ons'. nematheek van het Haags
aammii |mhuis samen wijden aan
zake ck L.Warner, de laatste van'
oucje 'movie moguls' die in
nng en jj overleed. Want de anecdo-
3r^pnr feiten en vei"halen rond de
atste van de vier Warner Bro
ers onthullen een man die in
ortdurende onmin met zijn
fvfreatieve omgeving leefde, de
LM ie blunder na de andere
aakte maar niettemin verant-
lordelijk was voor een onge-
«oflijke serie films die inmid-
klassiekers in hun genre
Britse filmkenner Leslie
illiwell gaf Jack L.Warner het
jlgende in memoriam mee:
Sen man die zijn studio leidde
een gevangenenkamp en
f de blijvende successen er-
mocht meemaken". Nog na
oorlog refereerden acteurs
actrices aan Jack L.Warners
idio als 'het Buchenwald van
rbank'.
irner zelf maakte zich na de
rlog onbemind door zijn haat
or alles wat maar een beetje
linkse sympathieën leek en
optreden voor The House
lamerican Activities (HUAC,
de McCarthy-periode). Toen
■narioschrijvers zich in een
ibond wilden verenigen stel-
hij: „Ik zal niemand onder
ik zetten of enige dwang uit
enen, maar elke 'sonofa-
ch' die lid wordt van de bond
;ft morgen geen werk meer".
dat soort krasse uitspraken
vt issierde hij, zonder zich te
lommeren om enig gang-
ar fatsoen in taalgebruik,
s°° tstschrijvers schreven zijn
leches, hij veranderde ze, liet
sffslr uitvergroot op kaarten aan-
ngen zodat hij ze ook zonder
kon lezen. Maar gebruikte
nooit. Gooide er de grofste
ppen uit, ieder om hem
>n met zweetdruppeltjes van
schaamte
adelend. Toen de echtgeno-
van Chang Kaishek, leider
Nationalistisch China, op
oek was in Hollwyood riep
ner: „Ik bedenk me opeens
'n wasgoed nog niet
opgehaald". Een smakelo-
£rap in een stad waar alle
serijen Chinees waren. „Ik
me in m'n jonge jaren zo-
moeten wapenen", schreef
later in zijn autobiografie
first hundred years in Hol-
<ood', „dat ik een huid als
voor olifant heb".
TiEDiEi pmens
icalculaties genoeg in zijn
ière. Toen zijn schoonzoon,
urto isseur Mervyn LeRoy, met
De 80-jarige Jack L.Warner met actrice Joan Fontaine tijdens een Hollywood-première.
een screentest van een nieuwe
acteur aankwam,, riep hij:
„Weggegooid geld voor zo'n
aapmens. Heb je die enorme
oren niet gezien? Wat een lelij
kerd". Het ging om Clark Ga
ble. Toen hij de ruwe versie van
'Johnny Belinda' zag, ontsloeg
hij alle betrokkenen behalve de
producent. Toen hij de 'rushes'
van 'The Treasure of the Sierra
Madre' te zien kreeg met
Humphrey Bogart in de woes
tijn smachtend naar water, riep
hij: „Als die idioot niet snel iets
te drinken krijgt, ben ik fail
liet". Hij ruziede met regisseur
John Huston over het slot waar
in Bogart sterft. Warner wilde
dat hij bleef leven, maar Hus
ton kreeg z'n zin. Warner mokte
nóg toen 'Johnny Belinda' en
Hustons film samen de helft
van alle Oscars in de wacht
sleepten. Jack L.Warner hield
niet van z'n meest succesvolle
Al Jolson In de eerste 'talkie': 'The jazz singer'.
films, inclusief 'Bonnie and
Clyde'. Huston nam trouwens
ongelooflijk wraak op Warner.
Huston was voor hem bezig aan
de oorlogsfilm 'Across the Paci
fic', wetende dat er een oproep
om dienst te nemen voor hem
klaar lag. Hij filmde tot en met
de scène waarin Humphrey Bo
gart gevangen zit in een kamer
met Japanse officieren, de han
den gebonden en diverse mi
trailleurs op hem gericht. „Zie
zo" zei Huston, „gaan jullie
maar verder, ik moet in dienst".
En verdween. Warner c.s.
mochten het probleem oplos
sen hoe 'Bogey' op een accepta
bele manier te bevrijden.
Machinegeweer
De negatieve verhalen over
Jack L.Warner zijn talloos.
Maar toch was hij uiteindelijk
verantwoordelijk voor films als
'The petrified forest', 'Casa
blanca', 'Sergeant York', 'Pu
blic Enemy', 'Yankee Doodle
Dandee', !The big sleep'. En al
die 'Warner-films' hadden vaak
iets gemeen: ze waren voor die
tijd razend snel verteld en ge
maakt, de scènes sloegen in als
de kogels van een machinege
weer, de dialogen waren vlijm
scherp, verpakt in vaak prachti
ge fotografie.
Wanneer je beseft welk talent
Warner ervoor in huis haalde,
moet diezelfde bruut toch een
goed ontwikkelde artistieke
neus gehad hebben. Onder zijn
supervisie groeiden de produ
cers en filmbazen van de toe
komst op: Spyro Skouras, Hal
B.Wallis, Daryl F.Zanuck. Bij
hem maakten topregisseurs als
Michael Curtiz en Mervin Le
Roy ieder in negen jaar tijd
meer dan dertig films. Warner
leefde in een haat-liefde relatie
tot zijn ster Bette Davis, die
naar Londen vluchtte om aan
haar contract te ontkomen, op
weg naar betere films. Warner
begon een proces om haar terug
te krijgen. En won. Maar uitein
delijk zou hij alle kosten die
Bette Davis moest dragen
grootmoedig vergoeden.
Al Jolson
De studio van de Warner Bro
thers mocht dan een 'concen
tratiekamp' heten, bijna alle
uitvindingen van de cinema
kregen er hun première. In
1929 werd er de eerste film in
kleur gemaakt, in 1929 kwam
Warner Bros met 'The jazz sin-
ger': de zwart geschminkte
'crooner' Al Jolson als de zoon
I van een cantor. Broer Sam War
ner had samen met Western
Electric Vitaphone ontwikkeld.
De liedjes van Jolson zouden in
de film te horen, de dialoog nog
via de ouderwetse manier op ti
tels te zien zijn. Maar Sam War
ner hoorde Jolson als grapje
tussendoor op een opname de
bestaande reclame-slogan 'You
aint heard nothin yet, folks'
roepen en besloot dat Jolson
niet alleen moest zingen, maar
ook spreken. Met 281 woorden
werd 'The jazz singer' de eerste
I 'talkie'. In 1936 was Warner de
I eerste studio die een 'all black
I movie' afleverde, 'Green Pastu-
I res'. In 1933 geloofde niemand
I in musicals, maar Warners
I '42nd streef zette de toon voor
I een hele serie muzikale mam
moet-spektakels. De Warner
Bros 'gangster movies' met Ja
mes Cagney, Edward G.Robin
son werden legendarisch. War
ner durfde zelfs de beroemde
Duitse theaterregisseur Max
Reinhardt een 'Midsummer
Nights Dream' te laten verfil
men. Het werd een groot artis
tiek succes.
1
James Cagney - legendarisch in Warners gangsterfilms - met Pat O'Brien
in 'Angels with dirty faces'.
Rin Tin Tin
De Warners waren in 1882 van
uit Krasnaschlitst bij Warschau
naar Amerika geëmigreerd. Va
der Benjamin en moeder Pearl.
Arme joodse immigranten die
vier zoons zouden krijgen: Al-
bert, Harry, Sam en Jack (gebo
ren in 1892). Vader Warner ver
kocht z'n gouden horloge om
met het geld een 'nickelodeon',
de bioscoop van die tijd, te be-
Joan Crawford in de hoofdrol in Michael Curtiz' 'Mildred Pierce'.
ginnen. Het mislukte. Ze gin
gen films distribueren. Ook dat
mislukte. Uiteindelijk lukte het
wèl met de produktie van films.
Toen die eenmaal op gang was,
kochten ze een keten bioscopen
en konden zij zich als laatsten
aansluiten in de rij van de Gro
te Studio's, waar de Laemmle's,
de Mayers, de Goldwyns ze wa
ren voorgegaan.
Warners eerste film van beteke
nis kwam in 1917, 'My four ye
ars in Germany' waarin de
Amerikaanse ambassadeur ver
telt van zijn ontmoetingen met
Kaiser Wilhelm. In de twintiger
jaren overleefden de Warner
Brothers dankzij twee talenten:
John Barrymore, Het Profiel,
de moeilijk hanteerbare aarts
vader van een generatie acteurs
en actrices. Én Rin Tin Tin, de
wolfshond, waarvan Jack War
ner z»u zeggen: ,,De enige
hoofdrolspeler die nooit een
slechte rol speelt, voor een
hamburger het ene gevaar na
het andere doorstaat, en niet
om meer 'close ups', een betere
kleedkamer of salarisverho
ging vraagt".
Wanneer drie van de broers in
de jaren vijftig hun aandeel in
Warner Bros willen verkopen,
gaat Jack (die de meeste aande
len heeft) in z'n eentje door. Hij
wordt de laatste 'movie mogul'
in een Hollywood waar banken,
booking agency's en gramo-
foonmaatschappijen het voor
het zeggen hebben. Warner zou
nog één keer uitgebreid de pu
bliciteit halen, toen hij vodr het
recordbedrag van 5,5 miljoen
dollar de filmrechten van 'My
fair lady' kocht. Pas in 1967 ver
kocht hij zijn aandeel in zijn
studio aan Seven Arts, en ging
nog een tijdje - schatrijk ge
worden - als onafhankelijk
producer door. De laatste man
die een studio 'runde' alsof het
zijn eigen achtertuin was.
2nd.
-M211
(vc «-1
EW YORK - Zeeruitge-
'eide voorzorgsmaatrege-
waaronder zoekacties
ar bommen, scherp-
ihutters op daken en in-
«pecties van riolen,
oeten de veiligheid ga-
eren van de rege
ringsleiders en staatshoof-
:n die vandaag deelne-
;n aan de vergadering
de VN-Veiligheids-
ad, die voor het eerst op
;t allerhoogste niveau
jeenkomt.
>t de maatregelen behoren
k een computercontrole van
e namen van mensen, die in
ntact komen met de wereld-
iders, zoekacties door honden
bommen kunnen ruiken en
specties op plaatsen waar
:h mogelijk scherpschutters
bben verscholen. Zowel
[enten van de gemeente New
>rk, de deelstaat als van de fe-
irale politie zijn betrokken bij
enorme operatie die de vei
heid moet garanderen van
ftien staatshoofden en rege
ringsleiders, inclusief hun vaak
uitgebreide gevolg.
De Amerikaanse, Russische en
Franse presidenten en de pre
miers van Groot-Brittannië en
China nemen namens de vijf
permanente leden deel aan het
overleg. De limousines van alle
leiders zullen steeds worden
gevolgd door een speciale zwar
te bestelbus, voorzien van auto
matische wapens, traangas en
moderne medische voorzienin
gen. Nep-colonnes zullen mo
gelijke terroristen in verwar
ring proberen te brengen, ook
al heeft de politie naar eigen
zeggen geen aanwijzingen voor
een mogelijke aanslag.
Bij het hoofdkwartier van de
VN, aan de East River in New
York, zullen helikopters- en pa
trouilleboten permanent de
wacht houden. Veiligheidstroe
pen sluiten het hoofdkwartier
volledig van de buitenwereld
af.
Tijdens de unieke ééndaagse
'VN-top houden verschillende
groepen demonstraties, onder
meer tegen schendingen van
de Rechten van de Mens in Chi
na en India.
Premier John Major (links) en president Boris Jeltsin geven een persconferentie in Downingstrëfet 10.
EW YORK De wereldlei-
'rs die vandaag naar New
irk zijn gekomen voor een
lieke topconferentie van de
ïiligheidsraad hebben ambi-
iuze plannen, maar zullen
ntroversiële zaken als de
ensenrechten in China bui
lde deur houden.
•or premier Li Peng van Chi-
en de Russische president
ltsin wordt het hun eerste op-
eden in de Veiligheidsraad.
De bijeenkomst is ook de eerste
gelegenheid voor de nieuwe
sercretaris-generaal van de VN,
Boutros Boutros-Ghali,om zich
te profileren.
Voor Li, die in 1989 opdracht
gaf tot de bloedige onderdruk
king van het studentenprotest
in Peking, biedt de top een
kans de betrekkingen met het
Westen te verbeteren. Jeltsin,
die de zetel van de Sovjetunie
overneemt, zal waarschijnlijk
van de gelegenheid gebruik
maken om meer geld voor Rus
land en het GOS los te krijgen.
De eendaagse top is een initia
tief van Groot-Brittannië, de
huidige voorzitter van de V-
raad, en bedoeld om de rol van
de Veiligheidsraad in het tijd
perk na de Koude Oorlog te be
palen.
Behalve Li en Jeltsin komen de
leiders van de andere drie per
manente leden van de Veilig
heidsraad naar New York - de
Amerikaanse president Bush,
de Britse premier Major en pre
sident Mitterrand van Frank
rijk. De andere deelnemers zijn
de niet-permanente leden van
de V-raad: Oostenrijk, Belgie,
Kaapverdië, Ecuador, Honga
rije, India, Japan, Marokko, Ve
nezuela en Zimbabwe.
De leiders zullen ieder een toe
spraak van een kwartier hou
den, waarin geen plaats is voor
omstreden onderwerpen. Een
niet-bindende slotverklaring
moet voor alle vijftien deelne
mers aanvaardbaar zijn en zal
naar verwachting zaken aan
snijden als collectieve veilig
heid, preventieve diplomatie en
wapenbeheersing.
Omstreden kwesties als de
mensenrechten in China of een
wijziging van de Veiligheids
raad worden in de al enige tijd
circulerende tekst niet ge
noemd. Woensdagavond werd
nog druk gesleuteld aan de
tekst en uit de voorgestelde wij
zigingen bleek dat China moei
te deed elke toespeling op men
senrechten en democratie te
verwijderen. Ook voorstellen
om economisch belangrijke
landen als Japan en Duitsland
een permanente status te geven
in de V-raad of een enkele zetel
te bestemmen voor de Europe
se Gemeenschap, komen niet
in de tekst voor.
Japan heeft gezegd dat zijn pre
mier Kiichi Miyazawa tijdens
de bijeenkomst zal aandringen
op een versterking van de vre-
desrol van de VN.
De grote behoefte aan VN-vre-
deskorpsen - in Cambodja, de
Westelijke Sahara en Joegosla
vië wordt met spanning uitge-
keken naar de komst van VN-
soldaten heeft al tot grote fi
nanciële problemen geleid. On
duidelijk is hoe de uitbreiding
van de VN-activiteiten waar
voor in de slotverklaring wordt
gepleit, moet worden bekos
tigd.
Eind vorig jaar kwamen de VN
wegens wanbetaling van de le
den 377 miljoen dollar tekort op
de begroting voor vredesopera
ties. Van de permanente leden
heeft alleen China zijn bijdrage
geheel voldaan. De VS, die 31
procent van de kosten van het
vredeswerk moeten betalen,
staan nog voor 141 miljoen dol
lar in het krijt. Op de algemene
begroting staan de VS zelfs ge
noteerd voor 407 miljoen dollar
achterstallige contributie. Pre
sident Bush heeft beloofd het
geld in vijf jaar terug te betalen
en heeft al wat overgemaakt,
maar de betalingen zijn nauwe
lijks voldoende om het vredes
werk van maand tot maand te
bekostigen.
Rusland heeft van de Sovjetu
nie een schuld van 126,7 mil
joen dollar overgenomen.
verkleint de afstand
lichting LEZEN, Keizersgracht 391, 1016 EJ Amsterdam
Nederland telt ruim 90.000 mensen met
epilepsie. Is dat ook bij u deel van het
leven? Praat mee. De Epilepsie Vereni
ging Nederland bestaat 10 jaar. Zij is
een belangenvereniging van en voor
mensen met epilepsie. En organiseert dit
jaar vele regionale info-markten.
Voor alle informatie: EPILEPSIE HERENIGING NEOEHLAND
(030) 52.35.78 W A1
Postbus 9587. r\\J r\
3506 GN Utrecht. EPILEPSIE EN MAATSCHAPPIJ
WASHINGTON - In een
poging een nog grotere
exodus van Haïtianen naar
de Verenigde Staten te
voorkomen, gaat Washing
ton een bureau in-Haïti op
richten waar mensen de
vluchtelingenstatus kun
nen aanvragen zonder dat
ze daarvoor eerst een ha
chelijke zeereis moeten
ondernemen.
Dat heeft het Amerikaanse mi
nisterie van buitenlandse za
ken bekendgemaakt. „De idee
is mensen in Haïti de vluchte
lingenstatus te laten aanvra
gen", aldus woordvoerder Joe
Snyder. „We willen mensen
ontmoedigen om het land te
ontvluchten. Het is gevaarlijk".
De afgelopen maand is op
nieuw een groot aantal mensen
het door militairen bestuurde
Haïti ontvlucht, meestal in
gammele bootjes. Snyder meld
de dat in totaal 14.276 vluchte
lingen zijn opgevangen door de
Amerikaanse kustwacht.
