N-commissie tegen
ezoek van Lubbers
tan Zuid-Afrika
„Blanke regering in Zuid-Afrika
moet economische macht ook delen"
„Tandarts trekt alleen
kiezen als het nodig is"
Raad van State
kraakt tracéwet
1Q0,gidAe(3oiyuuit
BINNENLAND
Overheid zal bij ernstige
smog auto niet verbieden
i
Algemene Rekenkamer buigt
zich over Plan-Simons
I
NVJ dringt
aan op
reddingsplan
Burgers moeten meer
betalen voor advocaat
11
DONDERDAG 23 JANUARI 1992
enemende vraag naar
irkrachten basisonderwijs
b HAAG - De vraag naar leraren in het ba-
hderwijs zal de komende tien jaar zo snel
Jen, dat de overheid een beroep zal moeten
h op de zogeheten stille reserve: bevoegde
trachten (voor een groot deel vrouwen) die
Jmeer in het onderwijs werken en ook niet
jterkloos te boek staan,
fcchrijft staatssecretaris Wallage (onderwijs)
In reactie op een rapport van het Instituut
Sociaal Wetenschappelijk Onderzoek
In het basisonderwijs zijn op dit moment
b geen structurele vacatures. Het IVA ver
ft dat het aantal leerlingen de komende tien
[sterk zal toenemen en dat daardoor het aan
kanen met 10.000 zal groeien. Tegelijkertijd
lacht het IVA dat door vut en wao meer lera-
feullen stoppen met werken en de arbeids
vet in het basisonderwijs zeer krap zal wor-
In
DEN HAAG De maatregelen
die de overheid in het geval van
ernstige smog kan treffen gaan
niet verder dan een gedragsad
vies aan de burgers. Een tijdelijk
verbod op autorijden zit er niet in.
Dit bleek gisteren uit een debat in
de Tweede Kamer over maatrege
len die de overheid mag nemen
bij ernstige luchtverontreiniging.
Minister Alders (VROM) betoog
de dat het effect van verdergaan
de maatregelen nog hoogst onze
ker is. „Uit onderzoeken blijkt
dat gedragsbeïnvloeding in ieder
geval wél positieve gevolgen
heeft. Advisering blijft daarom
vooralsnog de enige reactie op
luchtverontreiniging", aldus Al
ders. Een overgrote meerderheid
van de Tweede Kamer betuigde
steun aan dit beleid. CDA, PvdA
en D66 erkennen dat voor jonge
kinderen, bejaarden en mensen
met ademhalingsproblemen
smog zeer schadelijk is, maar
schaarden zich achter Alders' op
vatting dat de maatschappelijke'
gevolgen van een verkeersstop te
groot zijn.
DEN HAAG De ziektekostenverzekeraars en staatssecretaris
Simons van volksgezondheid zijn het eens geworden over het on
derzoek dat de Algemene Rekenkamer gaat doen naar de kosten-
en premiestijgingen in de gezondheidszorg.
De Rekenkamer zal waarschijnlijk vandaag of morgen al opdracht
krijgen voor het onderzoek dat hoogstens zes weken in beslag mag
nemen. Ook CDA-fractievoorzitter Kaland in de Eerste Kamer
heeft zich gemengd in de discussie over de premiestijgingen. De
man die volgens Simons de kwade genius is achter de actie van de
particuliere verzekeraars heeft gisteren schriftelijke vragen ge
steld aan de bewindsman. Kaland wil weten hoe het komt dat Si
mons in december herhaaldelijk heeft gezegd dat alleen de hoog
ste inkomens negatieve gevolgen van zijn plan ondervinden, ter
wijl in de praktijk ook de lagere en middeninkomens meer voor de
ziektekostenverzekering lijken te betalen. Kaland stelt de vragen
naar aanleiding van cijfers van het Nibud. Zoals bekend heeft de
CDA-senaatsfractie al in december grote vraagtekens gezet bij het
plan-Simons voor een basisverzekering in de gezondheidszorg.
Asielzoekers ontsnapt
uit centrum Schiphol
SCHIPHOL - Een groep van zestien asiel
zoekers is gisteravond ontsnapt uit het asiel
zoekerscentrum op Schiphol-oost. Drie van
hen werden vrij snel na hun ontsnapping
aangehouden.
De overige dertien asielzoekers, drie Ghane-
zen, zes Nigerianen, een Liberiaan, twee Zaï-
rezen, en een Somaliër, allen mannen in de
leeftijd van twintig tot 29 jaar, zijn nog voort
vluchtig.
De dienst luchtvaart van de rijkspolitie en de
omliggende korpsen zijn gewaarschuwd en
voeren momenteel zoekacties uit. De man
nen wisten uit het centrum te ontkomen toen
een schoonmaker het pand verliet. Vervol
gens klommen zij via het dak en het raam
naar buiten.
In het asielzoekerscentrum verbleven in to
taal 39 mensen, onder wie zeven vrouwen.
et die
i dui<
in de
enheii
;en oo|( IN 'T HOUT
lite iter
N HAAG De speciale
[missie tegen apart-
belan^ van Verenigde Na-
- vreeijg tegen het voorgeno-
eel bezoek van premier
i al eekers aan Zuid-Afrika.
dat déercjirect_eur S. Mou-
Sovje|is van VN-Cen-
trialisi tegen Apartheid in
r het Ijerdam.heeft dit giste-
|n zo «Verklaard.
.ten dej
Nederlandse ambassadeur
VN zou inmiddels een af-
'ende verklaring van de
ble commissie
«t hebben genomen.
pmmissie vindt het nog
[tijd om economische sanc-
kegen Zuid-Afrika af te
[fen. Daarom is het ook te
zegt Mousouris, voor een
ik van staatshoofden of re
isleiders aan Pretoria,
f omdat Nederland zich al-
b consequent tegen apart-
peeft uitgesproken, hopen
lat de Nederlandse rege
ring met een bezoek wil wach
ten tot er duidelijke stappen in
de richting van een overgangs
regering zijn gezet".
Volgens Mousouris zou Neder
land in elk geval moeten af
wachten wat er uit de volgende
onderhandelimgsronde komt
tussen de Zuidafrikaanse rege
ring en onder meer het ANC.
De vakcentrale CNV wil even
eens dat Lubbers zijn bezoek
uitstelt. De krachtproef waar
voor blank en zwart in Zuid-
Afrika staan (vooral het vormen
van een nieuwe democratische
volksvertegenwoordiging) is
volgens het CNV nog lang niet
voltooid. De Nederlandse rege
ring kan weliswaar een bijdra
ge aan dat proces leveren, maar
dient dan wel zorgvuldig te
handelen. Aan die voorwaarde
wordt niet voldaan, meent het
CNV. De christelijke vakcentra
le is daarom bang dat een Ne
derlands bezoek, hoe goed be
doeld ook, „een tegengesteld
effect zal hebben".
Ook de Zuidafrikaanse vakcen-
tale Cosatu, die anderhalf mil
joen leden telt, is tegen een be
zoek van Lubbeys.
Minister Pronk van ontwikke
lingssamenwerking vindt het
tamelijk normaal dat het ANC
zich heeft uitgesproken tegen
een bezoek van Lubbers. Hij
heeft niet de indruk dat de be
weging van Nelson Mandela
Nederland probeert te dicteren
hoe zijn buitenlands beleid er
uit moet zien. „Er is juist een
behoorlijke dialoog met het
ANC op gang gekomen. Daarin
past dat wij op onze beurt ook
naar hen luisteren en niet pro
beren hen iets te dicteren", zei
Pronk gisteren op een congres
in Rotterdam over de toekom
stige relaties tussen de Europe
se Gemeenschap en Zuidelijk
Afrika.
De Zuidafrikaanse regering
geeft geen commentaar op het
voorgenomen bezoek van Lub
bers en Van den Broek. Zegslie
den meldden dat Pretoria niets
zal zeggen over de ontstane
controverse totdat premier
Lubbers definitief heeft beslo
ten of hij wel of niet naar Zuid-
Afrika afreist.
De omstreden reis van Lubbers
lijkt de Zuidafrikaanse pers
nauwelijks te boeien. Nog geen
van de kranten heeft een com
mentaar gewijd aan de vraag of
Lubbers al dan niet Zuid-Afrika
moet aandoen, ook al is hij de
eerste Westerse premier die
Zuid-Afrika wil bezoeken.
Jay Naidoo, secretaris-generaal van Cosatu, het overkoepelende orgaan van Zuidafrikaanse vakbonden, bezoekt het hoofdkwartier van het FNV. Hij
sprak er gisteren met FNV voorzitter Jan Stekelenburg.
FOTO: ANP
II Museumplein in Amsterdam is gisteren het kasteel van de Schone Slaapster opgetrokken. Tot en met dit
linde zullen allerlei bekende Walt-Disney-figuren hier optreden in het kader van een vijf maanden durende
jese tournee. In april gaat vlak bij Parijs het Euro Disney Resort open en een commerciële warming-up kan
pen kwaad.
FOTO:ANP
ROTTERDAM - De druk
op het blanke minder
heidsbewind in Zuid-Afri
ka mag niet verslappen.
De blanken zijn misschien
eindelijk zo ver dat ze de
politieke macht willen de
len. Zeker zo belangrijk is
dat ze ook hun economi
sche macht afstaan. „Niets
wijst er op dat ze daar
daadwerkelijk toe bereid
zijn".
Jay Naidoo, de secretaris-gene
raal van Cosatu, het overkoepe
lende Zuidafrikaanse vakver
bond met 1,5 miljoen leden, laat
er geen misverstand over be
staan dat niet-blanke organisa
ties het blanke bewind nog
steeds wantrouwen als de pest.
Pas als op allerlei terreinen
schriftelijke garanties op tafel
liggen, geloven Cosatu, het
ANC en andere organisaties dat
het de blanke machthebbers in
hun land menens is.
Naidoo is met een aantal colle
ga's op bliksembezoek bij enke
le Europese vakbonden. Na
urenlange besprekingen op het
FNV-hoofdkwartier in Amster
dam hield hij gisteren een rede
voering op een congres in Rot
terdam dat zich bezighield met
de relatie tussen Europa en het
nieuwe Zuid-Afrika. „Er is be
hoefte aan minder congressen
en meer daden", zei hij erover,
met licht cynisme.
Naidoo's Cosatu is in de afgelo
pen jaren uitgegroeid tot een
machtsfactor van belang. In
1979 had de voorloper van het
overkoepelende vakverbond
54.000 leden. In 1984. toen Co
satu (Congress of South African
Trade Unions) ontstond, was
dat aantal 400.000 en nu, acht
jaar later, is het opgelopen tot
anderhalf miljoen. Het meren
deel is straatarm. Cosatu leeft
voor een groot deel op de porte
monnee van bevriende organi
saties. Zo krijgt het dit jaar
750.000,--van het FNV.
Naidoo, een dertiger, is zelf
jvanaf zijn vroegste jeugd actief
geweest in vakbonden. Van
daag kreeg hij uit handen van
FNV voorzitter Jan Stekelen
burg de eerste onderscheiding
voor het bevorderen van vak
bondsrechten.
Meer macht
„De regering is er niet in ge
slaagd de vakbonden te onder
drukken. Dat heeft onze leden
gesterkt. We hebben meer
macht vergaard, vechten voor
meer rechten dan alleen maar
hogere lonen en betere werk
omstandigheden. Het om meer
dan het bestrijden van de apart
heid, waarvan de machtsbasis
afbrokkelt. Dat maakt de vak
bonden fundamenteel tot ande
re organisaties dan de vakbon
den in de traditonele kapitalis
tische landen".
Cosatu wil hoe dan ook een be
langrijke rol spelen bij de poli
tieke en economische hervor
mingen in Zuid-Afrika. „Het -
heeft alleen zin over politieke
veranderingen te praten als je
meteen over de economie
praat," aldus Naidoo, „want de
blanken hebben de economi
sche macht in handen. De blan
ken zien arbeid nog steeds lou
ter als een handelsartikel dat
geld kost. Iedereen is het met
iedereen eens dat er meer wel
vaart in Zuid-Afrika moet ko
men. De vraag is: bij wie komt
die welvaart terecht? Zodra de
regering investeerders aan
trekt schieten de aandelen op
de beurs in Johannesburg om
hoog. Maar tegelijkertijd verlie
zen duizenden zwarten hun
baan. De Zuidafrikaanse econo
mie gaat gebukt onder een zie
ke misvorming: 80 procent van
alle welvaart is in handen van
de blanken. De regering, maar
dat zal geen blanke zijn, moet
ingrijpen".
Naidoo is niet bang dat de blan
ken massaal het land zullen
ontvluchten met medeneming
van hun kapitaal, hun interna
tionale connecties en hun vak
bekwaamheden. „Geen ander
land kan ze bieden wat ze nu
hebben". Cosatu ziet de blan
ken als een onlosmakelijk deel
van de Zuidafrikaanse samen
leving. Het is niet onze bedoe
ling om ze individueel te laten
bloeden voor hun zonden.
Neen, als collectief moeten ze
ons helpen de verschrikkelijke
schade van decennia apartheid
te herstellen".
Verbaasd
Hij is, zoals trouwens veel niet-
blanken uit Zuid-Afrika, ver
baasd dat allerlei instellingen
en de publieke opinie in grote
delen van de wereld denken dat
het met Zuid-Afrika de goede
kant op gaat. „Jullie moeten
niet afgaan op wat de regering
zegt. Er zijn nog maar weinig
fundamentele veranderingen
doorgevoerd. Op veel terreinen
is de zwarte bevolking er zelfs
slechter aan toe: grotere armoe
de, meer geweld, meer werk
loosheid. Ik ben er nog steeds
niet van overtuigd dat de de
blanke machthebbers de
macht, en dan bedoel ik alle
macht, dus niet alleen de poli
tieke maar ook de economi
sche, aan het volk wensen over
te dragen".
Dit geeft aan waarom Cosatu
geen ogenblik aarzelde om zich
aan de zijde van het ANC te
scharen en het bezoek van pre
mier Lubbers aan Zuid-Afrika
volgende maand af te wijzen.
Naidoo: „Als hij toch komt, wil
len we er niets mee te maken
hebben. We zullen hem niet
ontmoeten. Ik sluit zelfs de
monstraties niet uit. Het res
pect dat we voor Nederland
hebben is in gevaar".
Hij beschuldigt Lubbers van
paternalisme: „Hij zegt dat het
goed is voor het democratise
ringsproces om naar Pretoria te
gaan. Wij zeggen dat dat niet zo
is. Waarom wenst hij vóór ons
te beslissen? Wij zijn boven
dien tienmaal zo groot als de
Nationale Partij van president
De Klerk. Lubbers i§ naïef als
hij zegt dat zijn reis ons helpt.
Dat is niet zo. Het helpt De
Klerk".
AMSTERDAM - De Neder
landse Vereniging van Journa
listen (NVJ) zal maandag in een
overleg met de directie van Sijt-
hoff Pers opnieuw aandringen
op een reddingsplan voor dag
blad Het Binnenhof/Leidse
Courant. Volgens de journalis
tenvakbond onderschrijft het
maandag uitgebrachte advies
van het Amsterdamse bureau
Keizersgracht Management
(KM) de eerdere eisen van de
NVJ. Het adviesbureau was
door de ondernemingsraad van
Sijthoff Pers en de vakbonden
gevraagd een contra-expertise
te maken op de bezuinigings
plannen, waarmee de Sijthoff-
directie het bedrijf uit de rode
cijfers wil halen. Volgens NVJ-
secretaris H. Verploeg beves
tigt het adviesbureau de me
ning van de NVJ, dat Sijthoff
Pers onverantwoord omspringt'
met Het Binnenhof/Leidsë
Courant. De NVJ praat binnen
kort met haar leden op de re
dactie over de conclusies van
het adviesbureau. De NVJ gaat
ook spoedig met de directie van
Sijthoff Pers om tafel zitten om
op basis van hei advies te pra
ten over de toekomst van beide
bladen.
Verhoging
waterrekening
door heffing
grondwater
DEN HAAG - De Neder
landse waterleidingbedrij
ven verzetten zich met
kracht tegen een milieu
heffing op grondwater.
Vandaag hebben zij gepro
beerd „de onrechtvaardige
plannen" bij de ministers
Kok van financiën en Al
ders van milieubeheer uit
het hoofd te praten.
In een notitie aan de Tweede
Kamer hebben Alders en Kok
voorgesteld de milieubelasting
volgend jaar uit te breiden met
heffingen op afval, bestrij
dingsmiddelen, kunstmest,
veevoer en drinkwater. De wa
terleidingbedrijven zijn veront
waardigd over de voorgestelde
heffing van één gulden per ku
bieke meter water; een verdub
beling van de grondwaterprijs.
„De produktie van drinkwater
is een activiteit die niet veront
reinigend is voor het milieu.'
Een heffing zou haaks staan op.
het beleid van minister Alders
en is in strijd met het uitgangs
punt 'de vervuiler betaalt'", al
dus een woordvoerder van de
Vereniging van Exploitanten
van Waterleidingbedrijven in
Nederland (VEWIN).
Volgens de Stichting Duinbe
houd en de Stichting Natuur en
Milieu echter is de natuur in de
duinen en de veengebieden
sterk achteruitgegaan door de
grondwaterwinning. Beide
stichtingen reageren dan ook
positief op de voorgenomen
heffing op grondwater.
Gaat de Tweede Kamer ak
koord met de heffing, dan zal
deze volgens de VEWIN aan de
consument worden doorbere
kend. Per jaar verbruiken Ne
derlanders gemiddeld vijftig
kubieke meter water per per
soon. Als de plannen van Kok
en Alders doorgaan, komt de
waterrekening van een twee
persoonshuishouden gemid
deld honderd gulden per jaar
hoger te liggen.
j? R°Vi
F. Wijnar
dA in moeras,
t krabbelt op'
iG - De PvdA blijft
roevend doen in de opi-
ïngen.
ïiaal-democraten scoren
leer dan 25 zetels, bijna
ilvering ten opzichte van
zetels bij de amerverkie-
i van 1989. Het CDA her-
Sch van het verlies waarop
rtij de afgelopen weken
De christen-democraten
uitkomen op 52 zetels,
linder dan nu. Dit leert
ïgste vertrouwelijke on-
van bureau Inter/View,
fers staan in schril con-
ot die van bureau Nipo
r 17 januari het CDA op
rlies zet van liefst elf ze-
)e PvdA daarentegen
ilgens het Nipo uit op 32
zeven meer dan bij In-
UTRECHT - Tandartsen
trekken alleen tanden en
kiezen als het echt noodza
kelijk is. Dergelijke ingre
pen gebeuren altijd na een
weloverwogen besluit van
tandarts en patiënt samen.
Zo reageert de tandartsenorga
nisatie NMT op uitspraken van
prof.dr. C. de Putter die van
daag hoogleraar Bijzondere
Tandheelkunde wordt aan de
Rijksuniversiteit Utrecht. In
zijn oratie stelt De Putter dat de
bevolking moet worden be
schermd tegen extractie (trek
ken) om financiële redenen.
Volgens hem zouden er 300.000
tot 800.000 kunstgebit-dragers
met ernstige kauw-, spreek- en
zoenproblemen rondlopen.
De NMT voelt zich aangespro
ken door de uitlatingen van De
Putter. De organisatie laat aan
de hand van statistieken zien
dat er de laatste jaren steeds
meer wordt gekozen voor ge-
bitssparende oplossingen. Zo
zijn er in 1990 ruim 793.000 „ge-
bitselementen" getrokken.
Drie jaar eerder lag dat aantal
5PER EN HOBBES
DOOR BILL WATERSON
nog op 979.000. Soms is trekken
inderdaad de enige mogelijk
heid, maar verder zullen tand
artsen altijd eerst een andere
techniek zoeken aoals het
plaatsen van een kroon. „He
laas is net zo dat ernstige beper
kingen in het ziekenfondspak
ket betekenen, dat uitgebreide
behandelingen ter voorkoming
van gebitsverlies, zoals kronen
en bruggen, voor eigen reke
ning komen. Het valt niet te
ontkennen dat dit feit voor de
patiënt wel meespeelt in de be
sluitvorming", aldus de NMT.
DEN HAAG Door de
nieuwe Wet op de Rechts
bijstand, die waarschijn
lijk volgend jaar van
kracht wordt, moeten
mensen met lage inko
mens een aanzienlijk ho
gere eigen bijdrage beta
len als zij een advocaat in
de arm willen nemen. In
sommige gevallen wordt
de eigen bijdrage zelfs ver
viervoudigd.
De Vereniging voor Rechtshulp
(WR) concludeert dit met groot
ongenoegen in een rapport dat
zij vandaag aan de justitiecom-
missie van de Tweede Kamer
heeft aangeboden.
Bij wijze van variant op de
Week van het Recht heeft de
WR deze dag uitgeroepen tot
Dag van het Onrecht. Hoewel
het door de WR gehouden on
derzoek naar de gevolgen van
de nieuwe wet niet erg uitge
breid was (het is slechts geba
seerd op honderd bezoekers
van één Buro voor Rechtshulp
in Rotterdam), is de conclusie
duidelijk: de nieuwe wet zal
aanzienlijke financiële gevol
gen hebben.
De belangrijkste conclusie uit
het rapport is dat de eigen bij
drage voor iedereen die op 'ge-
subsidieerde' rechtshulp aan
spraak kan maken (mensen
met een netto-maandinkomen
tot circa f 3000) in elk geval
wordt verdubbeld. Voor sommi
gen, met name alleenstaanden,
zal de tariefsverhoging nog ho
ger uitvallen. Een tweede ge
volg van de nieuwe wet is dat de
gratis rechtsbijstand vrijwel ge
heel komt te vervallen. Alleen
de algemene informatie blijft
kosteloos. De overige hulp van
medewerkers en advocaten zal
volgens de nieuwe regeling in
rekening worden gebracht.
Volgens de WR resulteert dit
alles in een effect dat haaks op
de oorspronkelijke bedoeling
staat. De Wet Rechtsbijstand
aan On- en Minvermogenden
uit 1957 was bedoeld om ieder
een met een laag inkomen in de
gelegenheid te stellen tegen
zeer geringe kosten een beroep
op rechtskundige hulp te doen.
Daarentegen is de nieuwe Wet
op de Rechtsbijstand in de ogen
van de WR eerder een af
schrikking dan een financiële
steun te noemen, zo stelt het
rapport.
Uit het rapport van de WR
blijkt overigens dat de meeste
ondervraagde burgers het in
principe redelijk vinden dat er
naar draagkracht een eigen bij
drage voor rechtshulp wordt ge
vraagd.
DEN HAAG De verkor
ting van de wettelijke pro
cedures bij aanleg van
spoor-, auto- en vaarwegen
tast de rechtszekerheid
van de burgers aan.
Deze scherpe kritiek heeft de
Raad van State geuit op de zo
genaamde Tracéwet die er voor
moet zorgen dat de procedure-
tijd wordt gehalveerd tot maxi
maal vijf tot zes jaar.
Volgens een woordvoerder van
de Nederlandse Spoorwegen
kan de vernietigende kritiek
van het hoogste adviescollege
van de regering betekenen dat
de aanleg van de Betuwelijn
van Rotterdam naar het Duitse
Ruhrgebied en de hogensnel-
heidslijn Frankrijk-Amster
dam wordt vertraagd. Enkele
weken terug gaf minister Maij-
Weggen van verkeer en water
staat nog de garantie dat de Be
tuwelijn er reeds voor het jaar
2000 zou liggen.
In de huidige wetgeving kun
nen burgers en organisaties
met beroepsprocedures de aan
leg van wegen en andere bouw
plannen soms tien tot twaalf
jaar tegenhouden. Afgezien van
lange onteigeningsprocedures,
kan een wijziging van het ge
meentelijk bestemmingsplan
gedwarsboomd worden tot aan
de Raad van State toe. Vervol
gens kunnen nog civiele proce
dures gestart worden in geval
er sprake is van directe schade
van belangen van burgers of or
ganisaties.
Minister Maij-Weggen en haar
ambtgenoot Alders van VROM
hebben al vorig jaar mei in het
kabinet voorgesteld die proce
dure per wet te bekorten. De be
trokken bewindslieden leggen
zich niet neer bij de kritiek van
de Raad van State. Volgens een
beleidsambtenaar van verkeer
en waterstaat houdt het advies
college onvoldoende rekening
met de bestuurlijke noodzaak
tot kortere procedures te ko
men. Het kabinetsvoorstel gaat
met het advies van de Raad van
State naar de Tweede kamer
die uiteindelijk een besluit
moet nemen. Mocht het parle
ment de kritiek van de Raad
van State overnemen, dan kan
dat gevolgen hebben voor parti
culiere investeerders. Met
name bij de aanleg van de Betu
welijn voor goederenvervoer
wordt gerekend op een forse in
vestering van pensioenfond-
