RIAGG veroverde eigen plaats in samenleving
Jongetje of meisje?
EfiidócSomcmt
GEZOND EN WEL
ien
Alert zijn op hoge bloedt
INSTELLING VIERT TIENJARIG BESTAAN MET CONGRES
J
Augustinus
MAANDAG 20 JANUARI 1992
It
i
Iedereen weet tegenwoordig dat hoge bloeddruk
ken en een te hoog cholesterolgehalte risicofactor
krijgen van hart- en vaatziekten. Wat kunnen we
hoge bloeddruk doen? Ieder mens kan hoge bloeddri
er is geen verschil tussen ras of tussen mannen en vroi
is het zo dat te hoog gewicht en het toch al voorkomj
hoge bloeddruk in de familie meer risico geeft. Hoewj
langrijk is hoge bloeddruk te behandelen beginnen lanJ
mensen er direct aan, eenvoudig omdat ze niet merkenrWNG V
kwaal te lijden.
Het medische begrip voor hoge bloeddruk is hypertensi
woordig wordt gesteld dat 160/95 een grenswaarde is,
afhankelijk van de leeftijd. Maar dat is eigenlijk te sin
andere aandoeningen bepalen mede of een huisarts eenh depre:
druk te hoog vindt. De risico's van hypertensie zijn: ,aüë tro
kans op een hartinfarct, nierbeschadiging of een (herse 'Qeving
te. Soms is de verhoogde bloeddruk een gevolg van ed Daarm
ziekte. In echter de meeste gevallen (90%) kennen wtëvoerd,
zaak niet. We spreken dan van een 'essentiële hypereen to
leen een arts kan goed bepalen of een behandeling nc^nvriez
de eerste plaats zijn er leefregels: afslanken door voediP1 ,e9en
nen te veranderen, zoutgebruik verminderen (zoutjes,
te haring), meer lichaamsbeweging en zeker niet
leefregels niet helpen dan kunnen er geneesmiddelen ma
schreven worden. Deze middelen zijn alleen op recept
baar. Voorbeelden ziin: plastabletten (bijvoorbeeld Las
druk verlagen door de hoeveelheid bloed in het lichaai
verminderen, beta-blokkers (bijvoorbeeldTenormin,
Emcor, Selokeen) die er voor zorgen dat het hart 1
klopt en daardoor de bloeddruk minder wordt of Call
gonisten (Adalat, Isoptin) die de spiercellen minder ca
ven, waardoor ze minder hard samentrekken en wa«
vaten iets open gaan staan. Andere remmers, zoals O
Renitec, werken via een hormoonsysteem in de niere
eigenlijk te veel merken om op te noemen. Het belan
dat de geneesmiddelen regelmatig en op tijd ingenomei
Dit is moeilijk omdat men van de klacht hoge bloedi
merkt. Toch doet het erger voorkómen, samen met de
de, maar evenzo belangrijke leefregels!
Idoor
JAN PAALMAN
Wat moet het worden?
De oude Griekse dokter
Hippocrates raadde de
aanstaande vader aan om
zijn linker zaadbal af te
binden als hij een jonge
tje wilde. Moest het een
meisje worden, dan was
het afbinden van de
rechter zaadbal de reme
die.
Aristoteles dacht weer dat
men jongetjes uitsluitend in
grote hartstocht kan verwek
ken en laatst hoorde ik op de
BBC een mevrouw vertellen
dat gemeenschap in het licht
van de volle maan ('with
your bare bum up') gegaran
deerd een meisje oplevert.
Dit alles is in het licht van de
wetenschap niet waar. Maar
wat precies de mens tot man
of vrouw maakt, wat het ge
heim is van dat kleine ver
schil met die grote gevolgen,
dat begint men eigenlijk pas
de laatste jaren een beetje te
begrijpen.
Erfelijkheid
Niet zo verwonderlijk. We
zijn net het tijdperk van de
onbegrensde mogelijkheden
op het gebied van de erfelijk
heid binnengestapt, en of we
man zijn of vrouw heeft alles
met erfelijkheid te maken. In
elke lichaamscel hebben we
23 paar chromosomen, 46
brokken erfelijk materiaal,
waarvan de ene helft van va
der afkomstig is en de andere
helft van moeder. Daarom
valt de appel niet ver van de
boom. Niet eens zo lang gele
den, pas in 1959, kwam men
er achter dat van die 23 stel
len chromosomen slechts een
tweetal ons geslacht bepaalt.
Die hebben een codeletter: X
is het vrouwelijke chromo
soom en Y het mannelijke;
de combinatie XX maakt je
tot vrouw, heb ie de combi
natie XY dan ben je man.
ÏDaar is iets vreemds mee.
Ondanks het feit dat mannen
een vrouwelijk X-chromo-
soom hebben, geeft hun man
nelijk Y-chromosoom toch de
geslachtelijke doorslag. Er
gens op dat Y-chromosoom
moet de erfelijke informatie
liggen die beslist of je man
wordt of vrouw. Maar waar?
Op dag één van ons bestaan,
toen we nog maar een be
vruchte eicel groot waren,
was onder de microscoop niet
te zien of we man zouden
worden of vrouw. We waren
uiterlijk geslachtsloos en dat
bleef zo tot een week of zes.
Tot dan kon het geslacht
sweefsel nog alle kanten uit,
het kon mannelijk worden of
vrouwelijk, en met een beetje
fantasie kun je dat nog steeds
zien. Penis en kittelaar zijn
verschillende vormen van
hetzelfde weefsel, ze zijn al
lebei in staat tot erectie, al
leen is de ene wat groter uit
gevallen dan de ander. Wat
bij het jongetje uitgroeide tot
zaadbal werd bij het meisje
een eierstok. Van beide zijn
er niet voor niets twee. Bij
jongetjes reisden de latere
zaadballen vanuit de buik
holte af naar lagere regionen
en kwamen terecht in de bal
zak, een bouwsel dat is ge
vormd uit twee aan elkaar
gelaste grote schaamlippen.
Daarom loopt over de zak
heel goed te voelen en
duidelijk te zien een
naad. Daarom maar ik
loop op het verhaal voor
uit is het mogelijk dat in
een individu zowel mannelij
ke als vrouwelijke geslacht
sorganen kunnen voorko
men, want tot week zes van
de zwangerschap was nog al
les mogelijk. In die zesde
week krijgt het nog steeds
geslachtsloze geslachtsweefs
el het signaal om testes aan te
maken. Blijft dat signaal uit
dan wordt de vrucht een
vrouw. Dat signaal is afkom
stig van een plek ergens op
het mannelijk Y-chromo-
soom.
Niet waar
Maar welk signaal precies?
Tot zes jaar geleden had men
daar een aantrekkelijke ver
klaring voor, die niet waar
bleek te zijn en ingewikkeld
bovendien, dus die slaan we
over. In 1987 haalde David
Page van het Amerikaanse
Whitehead Instituut de ko
lommen van de wetenschap
pelijke pers met een opmer
kelijke vondst. Een wreed
experiment van de natuur
stelde hem daartoe in staat.
Het komt heel soms voor dat
embryo's zich ondanks hun
mannelijke XY- chromoso
men toch als vrouw ontwik
kelen of andersom. Er be
staan dus XY-vrouwen en
XX-mannen, dus vrouwen
met testes en mannen met ei
erstokken. Welnu. Page kon
aantonen dat aan het Y-chro
mosoom van de XY-vrouwen
een stukje ontbrak, terwijl
dat stukje door een foutje van
de natuur wel aanwezig was
op het X-chromosoom van de
XX-man. Dat stukje, het
ZFY-gen, had dus aan het
vrouwelijke embryo het sig
naal gegeven om testes aan te
maken, terwijl het mannelij
ke embryo door het ontbre
ken van dat signaal eierstok
ken ging vormen. „Daarmee
is bijna zeker het raadsel op
gelost" aldus in 1988 het En
gelse artsenblad BMJ. Men
juichte helaas te vroeg, want
al snel kwam men XX-man
nen op het spoor zónder dat
ZFY-gen, en XY-vrouwen
mét.
Nauwelijks twee jaar later, in
1990, vond de Engelse onder
zoeker Peter Goodfellow een
ander gen op het Y-chromo-
soom. Dit SRY-gen, zo is ge
bleken uit onderzoek bij
mens en muis, kan van in
aanleg mannelijke indivi
duen vrouwen maken, of van
vrouwen mannen. Waar
schijnlijk, want helemaal ze
ker is het nog steeds niet, is
dit het geslachtsbepalende
gen waar men al die tijd zo
naarstig op zoek is geweest.
Zo is bijvoorbeeld gebleken
dat het SRY-gen bij muizen
precies op het juiste tijdstip
het signaal geeft aan het tot
dan toe geslachtsloze ge
slachtsweefsel om testes aan
te maken. Het juiste tijdstip is
belangrijk, want komt dat
signaal een beetje te laat, dan
kan het gebeuren dat het ge
slachtsweefsel zich tegelijker
tijd in mannelijke als vrou
welijke richting ontwikkeld:
'echte' hermafrodieten zijn
mensen die zowel een eier
stok als een testes hebben en
dus noch man zijn, noch
vrouw.
Ingewikelder
Het blijkt dus allemaal nog
ingewikkelder te zijn. Je
wordt geen man of vrouw al
leen maar omdat je wel of
niet dat SRY-gen hebt. Dat
gen is, zoals dat heet, waar
schijnlijk een regel-gen. Het
draait als het .ware knoppen
om in de rest van het erfelijk
materiaal zodat andere erfe
lijke eigenschappen in het
geweer komen om het em
bryo in mannelijke richting
sturen. Zijn die kapot, dan
kan het, ondanks een goed
functionerend SRY-gen toch
nog mis gaan. Die cascade,
dat aan- en uitschakelen van
De grote vraag is niet zozeer óf het een jongen of een meisje wordt, maar veeleer hoe het komt
dat het een jongen of meisje wordt. foto: milan konvalinka
elke cel op de juiste plaats en
elk orgaan precies waar het
hoort te zijn uit een nieti
ge vormeloze eicel. Dat kan
ook van groot praktisch nut
zijn. Bij de bestrijding van
kanker bijvoorbeeld, want
kanker is gestoorde groei.
een hele reeks erfelijke ei
genschappen, wordt momen
teel druk bestudeerd.
Wat is het nut van dit alles?
Het praktisch nut is, zoals bij
elk fundamenteel onderzoek,
voorlopig gelijk aan nul. Het
raadsel van de geslachten is
„Godzijdank", schrijft het
beroemde artsenblad de Lan
cetnog steeds niet opge
lost. Maar dit onderzoek kan
licht werpen op misschien
wel het grootste mysterie van
de biologie: het ontstaan van
het menselijk lichaam met
Onrustig is ons hart, totdat het
rust in U, o Heer
In tien jaar tijd zijn de RIAGG's in Nederland ofwel
Regionale Instellingen voor Geestelijke Gezond
heidszorg erin geslaagd een heel eigen plekje te ver
overen in de samenleving. Dat betekent dat het
tweede lustrum dit jaar met opgeheven hoofd kan
worden gevierd. „Zelfs tot in Texel zijn we actief."
Op 22 januari is er een speciaal lustrumcongres in
het Kurhaus in Scheveningen.
Idoor
ARVID VAN DER WOLF
Zeg het woord RIAGG
en de meeste Nederlan
ders weten tegenwoordig
direct waar je het over
hebt: de instelling voor
ambulante geestelijke
gezondheidszorg, waar je
terecht kunt als er psy
chisch iets niet in orde is.
Sinds haar oprichting
tien jaar geleden is de
RIAGG erin geslaagd
een heel eigen plaats te
veroveren in onze maat
schappij.
Dat heeft niet alleen te ma
ken met de vlotte wijze
waarop cliënten en verwij-
zers haar wisten (en weten)
te vinden, maar ook met het
feit dat de RIAGG niet te be
roerd is zelf actief de patiën
ten op te zoeken.
„De mensen beseffen steeds
meer dat ze niet meer einde
loos met problemen hoeven
rond te lopen en dat ze recht
hebben op hulp", meldt Theo
Festen, secretaris van de Ne
derlandse Vereniging voor
Ambulante Geestelijke Ge
zondheidszorg (NVAGG), de
koepel van RIAGG's in Ne
derland.
Fusie
De Nederlandse RIAGG is in
1982 voortgekomen uit een
fusie van een groot aantal in
stellingen die op de een of
andere manier bezig waren
met geestelijke gezondheids
zorg, zoals het Bureau voor
Levens- en Gezinsvragen, de
Sociaal Psychiatrische
Dienst, afdelingen voor
jeugdpsychiatrie bij GGD's,
instituten voor Medische
Psychische Therapie en het
Medisch Opvoedkundig Bu
reau.
Eind jaren zeventig leek het
hard nodig uit dit oerwoud
van instellingen een herken
baar instituut tevoorschijn te
laten komen, waar mensen
gemakkelijk terecht zouden
kunnen.
„Voordien kon het gebeuren
dat de ene instelling een
cliënt misschien te moeilijk
vond, terwijl een andere hem
of haar misschien juist te ge
makkelijk vond. Er was be
hoefte aan meer duidelijk
heid", zegt Henk Heijs, be
stuurslid van de NVAGG en
tevens directeur van de RI
AGG in Utrecht.
In de afgelopen tien jaar zijn
er precies 57 RIAGG's ge
vormd, waardoor het niet
overdreven is te stellen dat
op élk plekje in ons land pas
sende, ambulante hulp gebo
den kan worden. „Zelfs tot in
Tessel is de RIAGG actief",
stelt NVAGG-secretaris Theo
Festen. „Toen daar laatst een
geval van seksueel misbruik
speelde, heeft de RIAGG
Den Helder hulp geboden".
Dat de RIAGG een heel ei
gen plaats heeft gekregen in
de maatschappij kan hij ge
makkelijk staven met cijfers:
jaarlijks doen 400.000 mensen
een beroep op de instelling,
77.000 méér dan enkele jaren
geleden.
Wachtlijsten
Vraag: kan de RIAGG zo'n
grote stroom hulpvragen wel
verwerken?
Festen: „In het begin hebben
we de vruchten kunnen
plukken van meer efficiency
als gevolg van betere mana
gement, terwijl er daarnaast
steeds een (beperkte) groei is
geweest van onze mogelijk
heden. Toch zie je langza
merhand wachtlijsten ont
staan. Dat kan een onoverko
melijk probleem worden,
want je moet je altijd afvra
gen of je hulp, hoe hoog ook
van kwaliteit, bereikbaar
blijft. Aan de andere kant be
sef je dat je hulp niet onbe-
WC
Soms worden geneesmiddelen, zoals plastabletten, voi
ven.
tekening:
foto: milan konvalinka
verlamd raken in hun den
ken en doen is hulp hard no
dig", aldus Heijs. Ook mi
granten, die slechts moei
zaam integreren in onze sa
menleving, vragen in toene
mende mate aandacht van de
RIAGG's.
Hoe komt het dat het aantal
cliënten dat bij RIAGG's
aanklopt steeds groter wordt?
Festen: „De sociale structu
ren in de maatschappij wor
den ingewikkelder, terwijl je
een toenemende individuali
sering ziet. Mensen moeten
het steeds meer zonder hun
'steunsysteem' doen. Daarbij
doel ik in de eerste plaats op
de familie. Vroeger hoorde je
heel duidelijk tot een familie,
die voor je zorgde en die, als
het nodig was, problemen
kon afdekken. Tegenwoordig
is dat verband veel minder
sterk. Er zijn veel echtschei
dingen, er zijn veel eenzame
mensen".
Henk Heijs voegt daar aan
toe: „In ons land hebben
steeds minder mensen werk.
Als je in de ww of wao 'loopt'
is de kans op psychische pro
blemen groot. Zo iemand
krijgt toch een klap, want je
zult maar op je 48ste zijn uit
geteld. Daar staat tegenover
dat je als je wel werkt je je
uit de naad moet werken,
want Nederland heeft zo'n
beetje de hoogste produktie
van de wereld."
„Er is tegenwoordig ook veel
meer erkenning dan vroeger
voor trauma's, bij voorbeeld
voor slachtoffers van onge
lukken, waardoor langdurige
angsten kunnen ontstaan en
het leven van mensen geheel
ontregeld kan worden."
De hulp van RIAGG wordt
individueel of in groepen ge
geven, meestal in de vorm
van therapiegesprekken met
psychiaters, psychologen of
maatschappelijk werkers of,
in voorkomende gevallen,
medicatie.
Theo Festen: „Je probeert
mensen tijdens een therapie
inzicht in hun problemen en
aanwijzingen te geven hoe ze
hun leven kunnen verande
ren. Er gaat van onze aanpak
een sturende werking uit.
Niet zelden krijgen mensen
concrete opdrachten mee van
onze hulpverleners."
Samenwerking
Samenwerking met andere
instellingen, bijvoorbeeld met
Psychiatrische Afdelingen
Algemene Ziekenhuizen
(PAAZ'en) en met psychia
trische ziekenhuizen heeft de
RIAGG hoog in het vaandel
staan. In Eindhoven en
Maastricht heeft dat al tot fu
sies geleid. Of er meer fusies
zullen volgen?
Heijs: „Daar kun je geen de
finitieve uitspraken over
doen. Het is in elk geval wel
de bedoeling dat, wat er ook
gebeurt, ambulante hulpver
lening, heel herkenbaar
blijft." Festen: „Op de werk
vloer blijkt samenwerking
soms gemakkelijker te zijn
dan op managementniveau.
Eén ding is zeker: de RIAGG
is in staat een volwaardig
ambulant hulpverleningspro
gramma te bieden. Het uit
gangspunt blijft dat de RI
AGG verantwoordelijk is
voor de ambulante geestelij
ke volksgezondheid in een
bepaald gebied. Daar kunnen
mensen ons op aanspreken.
Iedereen, die hulp nodig
heeft, is welkom. Maar we
zullen ook zelf actief blijven
toegaan naar die mensen, bij
wie die gezondheid wordt be
dreigd".
Na mijn reflectie op het begrip 'behoefte' is uit de
lezerskring een vraag opgedoken. Zou ik niet wat
duidelijker kunnen omschrijven waarom en hoe ik
verschil maak tussen 'behoefte' en 'verlangen'. Ik
had gesteld dat een mens al vanaf zijn vroege
jeugd moet leren zijn verlangen te voeden, te doen
groeien en rijpen. Anna Terruwes leer van de
rijping van het verlangen was daarbij vermeld. Ik
heb als mijn overtuiging geschreven, dat die
theorie tot in onze dagen haar geldigheid niet heeft
verloren.
Misschien zou het wat licht werpen op de zaak als
we de begrippen 'behoefte'en 'verlangen'naast
elkaar stelden als: 'hebbenen 'zijnWie ergens
behoefte aan heeft, wenst dat in bezit te krijgen.
Maar mèt het bezitten, de vervulling dus van wat
werd gevoeld als behoefte, treedt ook een soort
verzadiging op. Je zou kunnen zeggen: behoefte
waarin wordt voorzien, heft zichzelf op, sterft aan
zichzelf. Dat is inderdaad geen blijvende situatie,
maar voor het moment is de mens voldaan. Aan de
behoefte is (voor éven) het zwijgen opgelegd. Al
gauw komt toch weer een ervaring van een ander
gemis boven en opnieuw betracht de mens de
vervulling daarvan. (Met drank, lawaai, bezit).
Verlangen is méér. Verlangen is niet voor even.
Verlangen stijgt boven ons uit, is niet tevreden met
het nu; ziet uit, hoopt, verwacht. Ziehier een wijze
van bestaan die alles met 'zijn' en bitter weinig
met 'hebbente maken heeft. Wie om zich heen
kijkt kan eigenlijk bevestigen dat we maar liever
verlangend dan behoeftig moesten zijn. 'Hebben
blijkt maar weinig gelukkig te maken. Zeker niet
voor langere tijd, omdat de behoefte aan méér
telkens weer opduikt. Voor het schrijven van mijn
column 'Behoefte' had ik de onmiddellijke
aanleiding gevonden in de aankondiging van een
nieuw speeltuig, de skate-bike, waarvoor
ongehoorde belangstelling bestaat. Zodat, om in de
behoefte te voorzien, wachtlijsten zijn aangelegd...
Eigenlijke oorzaak voor mijn bespiegeling was iets
anders.
Half september is het vierde eeuwfeest ingeluid
van Johannes van het Kruis, de Spaanse dich ter
mysticus uit de zeventiende eeuw, die grote faam
over de wereld geniet. Van wie blijkt dat hij ook
de moderne mens kan inspireren. In diens werk
vinden wij een tiental trefwoorden, waaraan ik,
samen met Frans Vervooren ocd., een boek heb
gewijd onder de titel „Adem door mijn tuin
dichters in harmonie met Johannes van het
Kruis". Eén van die trefwoorden is 'verlangen'. En
wie daar wat langer bij stilstaat, ontdekt hoezeer
de mens altijd, ook nu nog, een wezen van
verlangen is, op zoek naar een méér; boven
zichzelf wil uitkomen, je zou kunnen zeggen
'langer wil worden'.
Verlangen is ook verlengen. Dat vind je
bijvoorbeeld direct terug in de mededeling dat een
klein kind dat naar bed moet, zijn liedje van
verlangen zingt. Ooit bij stil gestaan dat het een
deuntje van verlèngen is? Nu hoeven we
natuurlijk niet te denken dat iedere mens, zoals
Johannes van het Kruis, verlangend is om de
Beminde, de Eeuwige te ontdekken. Maar
verlangend zijn de meesten onder ons wél. Al zijn
we er ons soms nauwelijks van bewust. Zoeken we
in wezen niet allemaal naar het verloren paradijs,
naar de volmaakte geliefde, naar een nooit-
eindigend geluk? Altijd blijven we op zoek, op
jacht daarnaar. Zei Augustinus het al niet:
Onrustig is ons hart, totdat het rust in U, o Heer".
Verlangen geeft ook avontuur aan het leven.
Maakt het de moeite waard. Er moet altijd iets
blijven om naar uit te zien. Als er niets meer te
verwachten is, wordt het bestaan wel eindeloos
saai. We hebben de prikkel nodig van naar iets te
streven, ergens voor te ijveren. Is dat, in ons
huidig bestel, niet dikwijls de pijn van de
werkeloze, die niets heeft om 'na te jagen
Verlangen houdt hét élan, de spirit er in. Ook bii
een kind. Dat, net als wij, kan leren verlangen, als
al zijn behoeften niet onmiddellijk worden
bevredigd.
RIAGG Haagrand, een van de bureaus in Den Haag.
perkt van omvang kan zijn".
Heijs maakt duidelijk dat de
RIAGG er allereerst voor
heeft gezorgd dat er een goe
de 24-uurs opvang is geko
men voor mensen die in acu
te psychische nood verkeren.
Daarnaast worden in de da
gelijkse praktijk mensen be
handeld met (sociaal) psychi
atrische problemen, is er een
afdeling voor psychotherapie,
zijn er 'klachtgerichte' be
handelingen van patiënten
met bijvoorbeeld smetvrees
of faalangst, zijn er aparte
programma's voor kinderen,
tieners, adolescenten, volwas
senen en ouderen.
Verder worden er steeds
meer 'preventieprojecten' op
gezet, gericht op speficieke
groepen, zoals kinderen van
ouders met psychiatrische
problemen, weduwen of ou
ders van overleden kinderen.
Wat de opvang van mensen
in acute psychische nood be
treft merkt Festen op: „Het is
onder meer de opzet van de
RIAGG dergelijke mensen zo
lang mogelijk buiten de mu
ren van een instelling te hou
den. Wij moeten bepalen of
ambulante hulp mogelijk is
en zo ja wat de beste manier
is. Het kan zijn dat iemand
met medicatie toch nog thuis
kan worden begeleid". Voor
ouderen bij wie het schrij
nende probleem van demen
tie om de hoek komt kijken
geldt hetzelfde: hulp van de
RIAGG, begeleiding thuis en
medicatie, kan mogelijk een
opname in een verpleeghuis
uitstellen.
Suïcide
NVAGG-bestuurslid Henk
Heijs meldt dat de RIAGG's
bij een tegenovergestelde
groep, zeer jonge kinderen,
onder meer vroegtijdige ont
wikkelingsstoornissen opspo
ren, terwijl bij tieners onder
meer aandacht wordt besteed
aan suïcide- en/of identiteit
sproblemen. In deze groep
komen verder veel hulpvra
gen aan de orde rond ano
rexia, boulemie (te veel eten)
en incest. In de groep adoles
centen komen niet zelden
problemen naar boven van
jongeren die op de middelba
re school al op hun tenen
moeten lopen en die, een
maal verder komend in het
leven, hun plek niet in de
maatschappij kunnen vinden.
„Als ze depressief worden, in
de war raken of helemaal
15.04 AKI1
OS De a
14 Filler 2
fceslijn
16.00 KR'
a Bartok
ek 18.451
van Tsjai
adio Filhc
et solistei
I.OO-24.0C
13.10 VA
:ht uit he
dison 16.
Start 17
erichten
Politieke
zicht 18.
is in het
ees 20 3C
- 22.20 NC
illegale
V
ande
