meer
dan Praag alleen
I
'finale
Het
buitenland
lonkt
weer
GOEDKOOP VAKANTIELAND VOLOP IN ONTWIKKELING
Brandstof
Slowakije
Brits paardenfokcentmm moet winnaars afleveren
Privacy
Spannend
a£ekUc0otiAatit1
ZATERDAG 18 JANUARI 1992 PAGINA 31
LEIDSCHENDAM - Nederland is
een mooi land, vinden zowel veel
landgenoten als buitenlanders. Bij het
Nederlands Bureau voor Toerisme
(NBT) in Leidschendam zal men zelfs
met veel nadruk wijzen op de
ontelbare bezienswaardigheden die
ons land heeft te bieden 9P het gebied
van natuur, cultuur en historie.
Het aantal vakanties in eigen land
neemt ook toe, maar dit alles laat
onverlet dat het buitenland groter is,
veel diverser en dus meer te bieden
heeft. En omdat Nederlanders van
oudsher het overschrijden van grenzen
niet schuwen, vaak één of meer
vreemde talen spreken en veel geld
over hebben voor vakanties, zoeken
zij ook daadwerkelijk het al dan niet
zonnige avontuur in het buitenland.
Dit keer in Finale aandacht voor
landen binnen Europa en de
Canarische Eilanden. Neem een land
als Tsjechoslowakije: velen kennen
Praag, weinigen de rest van het land.
En toch beschikt deze voormalige
communistische natie over de
prachtigste bergen en meren en de
dromerigste steden en dorpen; zijn
historische bouwwerken kunnen
wedijveren met die in bekendere
Europese landen. Een land als
Griekenland daarentegen is bij veel
-TOT)
REIS
(laag,
ixels,
190,
lfebra
PRAAG - Tsjechoslowakije is
meer dan Praag. Hoewel de hoofd
stad aan de Moldau zeker bij een
eerste bezoek niet mag worden
overgeslagen, doet de toerist het
land te kort door alleen in Praag en
omgeving te blijven hangen. Dro
merige stadjes die waarschijnlijk
nooit met het massatoerisme ken
nis zullen maken, bieden een gast
vrij onthaal, de keuze aan meertjes
is groot en zowel in Tsjechië, Mo-
ravië als Slowakije zijn er fraaie
bergen en bosrijke natuurgebieden.
Onbekend maakt onbemind. En toch ligt
Tsjechoslowakije vlakbij. De afstand
Utrecht-Praag bedraagt 900 kilometer.
Nu het IJzeren Gordijn is gesloopt, de
visum- en wisselpicht zijn afgeschaft en
particuliere pensions als paddestoelen
uit de grond schieten, wagen steeds meer
Nederlanders zich in 'Oost-Europa'.
Tsjechië behoort echter tot het midden
van dit continent en hield door de eeu
wen heen zijn vizier op het Westen ge
richt. Slowakije, dat lang door de Habs-
burgers is overheerst, kent een andere
geschiedenis. Van de onderlinge rivali
teit tussen de beide broedervolkeren
merkt de toerist overigens weinig.
van de grootste troeven is het lage
prijsniveau. Althans voor westerlingen,
want nu subsidie op de belangrijkste le
vensbehoeften en openbaar vervoer
wordt teruggeschroefd is het land voor
de autochtoon razend duur geworden.
Een voorbeeld. Ruim een jaar geleden
kostte een kaartje voor de metro in
Praag nog één kroon (zeven cent). Nu
moet men voor hetzelfde kaartje vier
kronen betalen. Voor de westerling nog
steeds een lachertje, maar de Tsjech is
het lachen inmidddels vergaan. Hij
klaagt steen en been over zijn nieuwe
bestuurders en wetgevers, die de com
munisten na de 'Fluwelen Revolutie' een
paar tonen lager hebben doen zingen.
In onze ogen is Tsjechoslowakije echter
spotgoedkoop. Eert halve liter pils kost
een handvol dubbeltjes, een ijsje niet
meer dan een kwartje, de toegangsprij
zen tot musea en kastelen zijn zeer laag
en voor een kop koffie of limonade
hoeft geen westers mens diep in de bui
del te tasten. Een eenvoudig doch voed
zaam maal - culinaire hoogstandjes
hoeft niemand te verwachten - varieert
van drie tot zeven gulden per persoon.
Inclusief wijn, bier of fris.
Ook kamperen is een goedkope aangele
genheid. Maar zeker in het hoogseizoen
zijn de campings aan het water overvol
aangezien de modale Tsjech een buiten
landse reis nog steeds niet kan betalen
en in eigen land vakantie houdt. De sa
nitaire voorzieningen voldoen slechts
zelden aan westerse maatstaven. Wel
hebben vele campings een restaurant en
kiosk, waar de prijzen nog lager zijn dan
elders. Een broodje warme worst is voor
minder dan twee kwartjes te koop.
Een huisje huren is net als in Hongarije
relatief duur, maar nog altijd een stuk
goedkoper dan in eigen land. Een goed
geoutilleerde vakantiewoning, die in Ne
derland kan worden besproken, komt
voor vier tot zes peronen in het hoogsei
zoen op vijf- tot zeshonderd gulden per
week. Rechtstreeks huren in Tsjechoslo
wakije is moeilijk, maar niet onmogelijk
en het bespaart veel geld. Goede (parti
culiere) pensions zijn buiten Praag over
al te vinden zonder reservering vooraf.
Voor de hoofdstad, die qua belangstel
ling zo langzamerhand kan wedijveren
met Londen en Parijs, gelden nu een
maal andere regels.
Veel Nederlanders zijn huiverig als een
vakantie in Tsjechoslowakije ter sprake
komt. De reisgidsen zijn veelal verou
derd en geven onvoldoende praktische
informatie over het dagelijks wel en wee.
Sommigen zijn bang met lege schappen
in de winkels te worden geconfronteerd.
Die angst is overbodig. De voedselvoor
ziening op het Tsjechoslowaakse platte
land is goed. Het assortiment is welis
waar beperkter dan bij ons, maar de
bakker bakt uitstekend brood, de slage
rijen liggen vol met vers vlees en vlees
waren en aan melk en boter is geen ge
brek. Bij de groenteboer of soortgelijke
afdeling van de supermarkt liggen uien,
koolsoorten, tomaten, uien, paprika's en
zuidvruchten. Flesjes vruchtensap, mi
neraalwater en bier vormen geen pro
bleem. Praag blijf daarbij zelfs achter.
Eerste-keusprodukten zijn er in de door
snee-winkels snel uitverkocht.
Er is voldoende benzine verkrijgbaar, al
dan niet via een bonnensysteem. De
bonnen zijn aan de grens tegen westerse
valuta te koop of in zogeheten Tuzex-
winkels in de steden. Maar menig pomp
houder op het platteland knijpt een oog
je dicht als hij Marken krijgt aangebo
den. Pompen met loodvrije brandstof
bevinden zich alleen rondom de grotere
steden en LPG is een nagenoeg onbe
kend fenomeen.
Een rijk nachtleven is niet aan de pro
vincie gegund. Alleen Praag telt op dit
gebied mee, Bratislava (Slowakije) is op
afstand tweede, gevolgd door de Moravi
sche hoofdstad Brno. Maar in de dorpen
en kleinere steden speelt in het weekend
vaak een band en voor de rest is men
- een festival of kermis daargelaten - in
de avonduren op de kroeg aangewezen.
Rokerige lokalen met bierspecialiteiten
uit het vat. Met name de Tsjech is een
grote bierdrinker, die een Duitser mak
kelijk bij kan houden. Een kleintje pils is
er een onbekend fenomeen. Het geestrijk
vocht gaat per halve liter over de toog.
Laat u niet misleiden door het aantal
procenten. Deze extra aanduiding heeft
betrekking op de dichtheid van het bier
en niet op het percentage alcohol dat in
Tsjechoslowakije zo'n vier procent be
draagt.
Cultureel staat Tsjechoslowakije op een
zeer hoog peil. Boeiende musea en kaste
len zijn over het hele land verspreid.
Wandelaars kunnen hun hart ophalen,
er zijn van merktekens voorziene paden,
praktische wandelkaarten en stevige
bergschoenen zijn ter plekke voor weinig
geld te koop.
Bohemen heeft middelgebergte tot 1500
meter, Moravië koestert ook aardige
toppen en heeft bovendien bezienswaar
ten zuiden van Brno. Sec en
schone meren met cam-
dige grotten te
Zdar hebben
Nederlanders al bekend en heeft alle
kansen gegrepen een toeristisch
topland te worden. Het kreeg eerst
enige hulp door de terugval van
hitland Spanje en nu profiteert
Griekenland (net als oa. Spanje) van
het uiteenvallen van Joegoslavië,
hoewel de nieuwe republieken alweer
actief waren op de vakantiebeurs.
Griekenland en Spanje zijn niet per se
synoniem voor massatoerisme. Wie
gaat zeilen in Griekse wateren vindt
zoveel rust als hij nodig heeft. En La
Palma is nog altijd een bijna niet-
ontdekt zonneparadijs, ook al maakt
het deel uit van de overbekende
Canarische Eilanden.
Op 15 februari wordt in Finale
aandacht besteed aan de verre
bestemmingen.
pingvoorzieningen, waar het zoals ge
zegd in het hoogseizoen zeer druk kan
zijn.
Tsjechen brengen een vakantie in eigen
land bij voorkeur door in de bergen van
Slowakije. De pieken van de Hoge Tatra
zijn favoriet. Het is geen wonder, want
het tot nationaal park verheven berg
landschap kent adembenemend mooie
decors en vergezichten, 's Zomers is het
een wandelparadijs. Op talrijke goed ge
markeerde routes kunnen zowel liefheb
bers van een stevige ochtendwandeling
als geoefende randonniers ruimschoots
uit de voeten. Hoewel het 'ruimschoots'
niet al te letterlijk moet worden opgevat.
Het is in het hoogseizoen bomvol op de
flanken van de Tatra. De recreatiedruk
op het gebied, 's winters een veel be
zochte wintersportbestemming, nadert
nu reeds beklemmende Beierse en Tiro-
ler afmetingen. Pogingen om tenminste
de verkeersstroom op de schilderachtige
toegangsroute tussen Strbské Pleso en
Tatranska Lomnica in te dammen halen
weinig uit. De hele bergstreek is met
openbaar vervoer uitstekend te bereiken,
maar Tsjechische Skoda's en Duitse
Mercedessen negeren eensgezind en
massaal de inrijverboden. Niet verba
zingwekkend trouwens, als aan het eind
van de verboden rijweg een kleine zelf
standige onder toeziend politieoog een
bewaakte parkeerplaats te huur aanbiedt.
Wie wat minder medemensen en wat
meer rust zoekt, richte de blik niet noor
delijk doch zuidelijk van de snelweg Mi-
kulas-Poprad. Daar liggen de beboste
hellingen van de Lage Tatra. Men vindt
er minder weidse uitzichten en lagere
stijgingspercentages, maar ten minste zo
veel ongerepte natuur en schilderachtige
dorpjes. En volop ouderwetse stilte.
Wandelkaarten van de Tatra kloppen tot
in detail en zijn in vele kiosken en win
kels verkrijgbaar. Het is wel zo'n beetje
de enige toeristische service die buiten
de hotels en eethuisjes ter plaatse be
schikbaar is. Streek-VVV is (nog) een
onbekend begrip. Maar in de wijde om
geving van de Tatra. waar de verkeers
wegen in opvallend goede staat verke
ren, passen dorpjes en dorpelingen zich
in hoog tempo aan bij de nieuwe om
standigheden. Het voormalige dorpshuis
van Strba bijvoorbeeld is omgebouwd
tot een soort Van der Valk-restaurant
waar elke avond honderden campinggas-
ten, huisjeshuurders en loslopende toe
risten uit de wijde omgeving voor omge
rekend vijf Hollandse guldens de man
een complete warme maaltijd komen
nuttigen. Elke zomeravond een volle
bak.
NEWMARKET - De Britten hou
den van paarden en van gokken.
Vandaar dat het onaanzienlijke
stadje Newmarket in East Anglia
een van de allerbelangrijkste Britse
plaatsen is. Want daar worden de
paarden gefokt die in hun leven
miljoenen ponden bij elkaar
moeten rennen. Nog belangrijker is
dat die de wedkantoren, die tot in
het kleinste Britse dorp te vinden
zijn, aan hun miljardenomzet
moeten helpen. Het sperma wordt
er bij wijze van spreken per zaadje
betaald. Newmarket is al eeuwen
lang hèt paardenfokcentmm van
Engeland.
In lente en zomer biedt de omgeving
huisvesting aan rond 2500 hengsten en
merries. In de winter zijn het alleen de
mannelijke paarden die er krachten op
doen voor de volgende ronde. Een van
de beroemdste fokkerijen is The Natio
nal Stud. De tweeduizend hectare grond
was in 1963 nog bouwland. Nu is het
omvangrijke gebied exclusief gereser
veerd voor paarden. De Stud biedt op
het ogenblik huisvesting aan zeven heng
sten. In het voorjaar krijgen die bezoek
van circa tweehonderd merries, die van
heinde en ver komen om gedekt te wor
den. Voor de stallen staat een standbeeld
van hun voorbeeld. Mill Reef, de aller
beroemdste hengst die de Stud heeft
voortgebracht. Het dier leefde van 1968
tot 1986. Het dekken van een merrie
door dit paard kostte aanvankelijk twin
tigduizend pond, maar toen zijn nage
slacht op de renbanen uitermate succes
vol bleek werd grif honderdduizend
pond per paring betaald. Mill Reef zelf
stond voor twintig miljoen pond in de
boeken; rond zeventig miljoen gul
den
De hengsten worden op The National
Stud op een geweldige manier in de wat
ten gelegd. Ze beschikken elk over een
The National Stud, een van de beroemdste
paardenfokkerijen in Engeland, bevindt zich in
Newmarket, een stadje in Suffolk, vijftien kilo
meter van Cambridge en gemakkelijk te berei
ken met de veerboot Hoek van Holland-Har
wich (Stena Line). De fokkerij is van april tot
september open voor het publiek. Newmarket
is overigens vergeven van de paardefokkerijen
en alles in het stadje staat er in het teken van
het paard. Een andere bezienswaardigheid is er
The Jockey Club, waarvan overigens alleen ei
genaars en trainers lid van mogen worden - het
lidmaatschap is voor jockey's taboe. Verdere
informatie is te verkrijgen bij de East Anglia
Tourist Board, Topperfield Hall, Hadleigh, Suf
folk IP7 5DN, England of het Brits Toeristen
bureau, Auroragebouw (5e etage), Stadshou-
derskade 2, 1054 ES Amsterdam, 020 -
685.50.51.
ruime stal, die is voorzien van een onbe
scheiden groot naambord. Aan de muur
hangt de stamboom van de hengst, tot
aan de betovergrootouders. Op de vloer
ligt dik stro. De ruimte is voorzien van
een afzuiginstallatie voor het stof. Voor
de wat oudere paarden is tevens een in-
fraroodlamp geïnstalleerd, om de spieren
soepel te houden. Want het veroude
ringsproces schrijdt weliswaar voort,
maar hengsten zijn hun hele leven po
tent en het zou zonde zijn wanneer rheu-
matiek hen zou verhinderen de liefde te
bedrijven. Een camera waakt permanent
over het welzijn.
Overdag gaan de paarden naar buiten.
Sociaal contact is er niet bij. Ze beschik
ken elk exclusief over een enorme weide
van zo'n tachtig bij tachtig meter en
kunnen daar naar hartelust draven,
springen en luieren, maar wel in hun
eentje. De enige echte afleiding is de
knecht die voer komt brengen en die ze
's avonds weer op stal zet.
De hengsten kunnen stuk voor stuk bo
gen op gefortuneerde voorouders, die elk
hun sporen hebben verdiend, zowel op
de renbaan als in het stro - het laatste
bij wijze van spreken dan, want het min
nespel ontbeert' iedere vorm van roman
tiek. Ze hebben al een veelbelovende
rencarrière achter de rug van een jaar of
drie wanneer ze worden uitverkoren om
een nog hoger doel te dienen: het be
vruchten van circa vijftig merries per
jaar.
No fowl, no pay
The National Stud, waarvan er vele op
'op herhaling' gaan. Ze zijn er het vorige
jaar al bevrucht, de zwangerschap duurt
elf maanden, en ze komen terug voor de
-bevalling. Daarna kan de volgende dek
king plaatsvinden, maar het duurt nog
wel even totdat vaststaat dat bevruch
ting heeft plaatsgevonden. Overigens
geldt in dit verband 'no fowl, no pay';
geen veulen, dan ook geen betaling. Het
seizoen duurt van februari tot juli.
De paarden zijn, met het oog op de toe
komstige carrière van hun kroost, inge
deeld in drie categorieën: sprinters, mi-
lers en stayers; geschikt voor het snelle
werk, sterk op de mijl respectievelijk
goed voor de langere afstand. Aan de
hand van hun eigen prestaties en de be
loning per categorie op de renbaan heb
ben de hengsten zelf hun 'prijs' bepaald;
tussen de 2500 en de 10.000 pond per
bevruchting.
Van romantiek is geen sprake. Daar zijn
de hengsten en de merries veel te kost
baar voor. Er mag geen zaadje worden
verspild; geen eitje onbevrucht blijven.
Er worden trucs aangewend om bij de
merrie, wanneer het nog hartje winter is,
de ovulatie op gang te brengen. Dat ge
beurt door de komst van de lente te sug
gereren. Een cyclus duurt 21 dagen. De
merries worden zorgvuldig getempera
tuurd, zodat een zo nauwkeurig mogelijk
tijdstip voor de bevruchting kan worden
bepaald; ergens tussen de vijfde en acht
ste dag.
Wanneer het meest veelbelovende mo
ment is vastgesteld, worden hengst en
merrie naar het peeskamertje gebracht;
een centrale ruimte tussen de stallen, al
waar de vonk over dient te springen.
Voor een hartstochtelijke kennismaking
is geen tijd. Bij de dekking dienen vier
mensen aanwezig te zijn; twee voor elk
van de partijen.
Het zou verleidelijk zijn, en aanzienlijk
minder gecompliceerd voor merrie,
hengst en eigenaar, maar kunstmatige
inseminatie is er niet bij. Want dat zou
een 'inflatie aan renpaarden' veroorza
ken. Duizenden veelbelovende merries
zouden dan in staat zijn het zaad van ge
reputeerde hengsten om te zetten in
paarden die gemiddeld allemaal sneller
zouden rennen. Daarmee konden dan
weliswaar tal van records gebroken wor
den, maar netto zou het niets opleveren.
Doch ongetwijfeld is het nog bedreigen
der dat dan 'iedereen' een kans zou krij
gen om op de renbaan een fortuin te
verdienen. Het zou de exclusiviteit van
de paardenrenwereld èn van de stoeterij
en ernstig in gevaar brengen. We zijn in
Engeland: verschil moet er zijn - en
vooral ook: blijven.
Wanneer de hengsten zo rond een jaar of
acht zijn, breken spannende tijden aan.
De eerste nakomelingen maken dan hun
entree op de renbaan. Wanneer zou blij
ken dat ze daar een wanprestatie leve
ren, is het snel gedaan met de reputatie.
De fokkers in het verre Newmarket be
ginnen in elk geval pa, die van geen
kwaad bewust vrolijk zijn rondjes loopt,
met een licht wantrouwen te bejegenen.
Want zouden de investeringen, lang niet
mis, voor niets zijn geweest? Wanneer
ook van de andere spruiten de resultaten
bedroevend zijn, dan is het echt met het
lieve' leven gedaan. De hengst verdwijnt
in de anonimiteit en misschien zelfs in
de worstmachine.
Maar in het omgekeerde geval, wanneer
ook de veulens echte 'winners' blijken,
dan stijgen de prijzen voor de dienstver
lening tot torenhoogte.
