1
mal
Ie
Dick Passchier
emigreert
naar Noorwegen
Standbeeld voor 'Bomber' Harris wankelt al vóór voltooiing
ZATERDAG 18 JANUARI 1992 PAGINA
Telefoontjes
len om het startsein te geven. Op
laatste moment kwam het toch
goed, maar daar heb ik wel vijf minui
voor moeten volpraten. Moet je nagaLON
in een internationale uitzending, i^vood
niemand begreep er wat van, terwijl j
iemand naast je staat die je de mi< n
foon wel uit de hand wil rukken". |en P
Studie
i tists,
over 1
hij:
Passchier glimlacht bij de herinnerk-jphtjf
Hij heeft er veel. Zoals die keer da'
bij een onderdeel schuimrubberen p)
den gebruikt werden. Het regende iHij zoi
foontjes van mensen die dachten da studio-
levende paarden in beeld waren. Of'bouwei
keer dat hij na beeldverslagen vanibestaat
duel bij de zaterdagamateurs en een jwe ster
gadering van de KNVB een wedstrijden. St
de eredivisie met het zinnetje 'Enjte mak
over naar het echte voetbal' aankonjmaken
de. Weer boze reacties, nu van het cbhun ste
telijk deel van de natie, dat vond datfThe R
zaterdagvoetbal niet serieus werd g«'Far Ni
men. De ster
Waarom is Zeskamp eigenlijk gestimiljoer
Passchier: „Financiële motieven zijSchwar
zeker een rol gespeeld hebben. Er wimiljoer
ten maar liefst 135 mensen achterivoor E
schermen. Maar ik denk ook dat inog de
grammamakers steeds meer angst krtgaan m
voor mogelijke incidenten. Een paasterren:
het centrum geplaatste dranghelflose-u|
houdt een actiegroep niet tegen en teen in
tv is natuurlijk een ideaal medium olEn dan
wensen kenbaar te maken of ander varièri
op te vallen". katie tc
In zijn hoogtijdagen presenteerde Jcets vo
schier per seizoen honderd programentoura
(Zo vader zo zoon, Mini-voetbal, Tvan de
kamp, Jeugdland en 12-Uurtje) op riorenho
en tv. Hij is de NCRV altijd trouvmenwer
bleven. „Ik heb nooit de behoefte gfceruzie.
te verkassen. Ik ben trouwens ook i()e sten
door anderen gevraagd", zegt de Zifnoeilijk
drechter, die opmerkelijk genoeg jionistis
spelletjesfreak is. De laatste jaren isnen on
stil rondom zijn persoon gewordenbetrokki
en toe knapt hij een klusje op, mayest van
gedachten is hij al aan het afscheidufemisi
men. Waarom eigenlijk NoorwegenDustin
„Ik ben nu 58 jaar en vind het well^onist
Dan kan ik wel naar de Veluwe jjeurs, p
maar Noorwegen is zo'n beetje )ntschul
tweede vaderland: ik kom er al twfei hij i:
jaar. We zijn gecharmeerd van het pee om
en z'n inwoners", zegt hij, waarnin het 2
verschillende pluspunten opnoemtjersenoi
dit Scandinavische land. paar mii
Om te vervolgen: „Ik ben nooit |innenki
Spanje of een ander zuidelijk lanAorgen, i
gaan omdat ik op bepaalde plekken tontzettei
pigment heb. Die felle zon kan ikwwrden
verdragen. Vitiligo noemen ze die zigelijkbaa
ofwel plaatselijk albinisme. Op de Als dat 2
komen witte plekkken voor en tiMomiei
normaal gepigmenteerd haar zitten fuchte fl
lokken. Dat was geen gezicht, en daftoffman
heb ik steeds mijn haar geverfd. Ik&nïère 1
nu helemaal grijs; alle pigment is uitfomen
haar. Bij de make-up-afdeling vatfoffman
NOS hadden ze vroeger een half uitfay ded
tra nodig om me te prepareren ofien. De 1
uitzending". |P al hu
Het gesprek loopt ten einde, Pas® de bio
kruipt weer achter de toonbank, ije schub
rol van winkelier. „Er is één voorwars,
aan m'n vertrek verbonden. Deze loffman
die' ik, net als m'n tv-loopbaan, iitatus te
ben begonnen, moet worden voortfOte put
Ik heb goede hoop dat ik binnenkortorten. 1
opvolger vind". choof zi
bscure '1
op c
,odig en
En toen
fenste re
bor de fi
I, hij ma
?r dit ja
eslepen
'ood".
jeef
loffman
fed. In n
ïzegde,
|n invali
It publie
a 'Ishtar
ïn groot
fn Oscar
'r één g
porop in
(etzelfde
e Peter 1
iur Steve
Chtig „n
roject". I
thter om
ïrantwoo
Het was
jgisseurs
p richting
Sir Arthur Bombt,is een v£
Harris. Hij was hetzelfde
hij begin april 19k film. dt
overleed, eenzaam\\e. De i
verbitterd omdat 4L. Doctc
Vrije Wereld we/gelijke con
hem te erkennen afo is ieder
man die de nazi's In een 00
knieën had gekregl, medewe
Foit hij de
pi hoop A
Is film 01
iyrut, Ba
Zelfs Winston Churchill kreeg rflffman,
rouw. De ster van Arthur 'Bombertoerika;
ris verbleekte onmiddellijk. In eefste mode
tenwijk van Würzberg doorstonPbert Bei
jonge Duitse vrouw die drie mafste regie
zwanger was, de niets ontziende pr' (met
bardementen in een schuilkelder.Jaces in t
zoon, die zes maanden later gefofd van
werd, heet Jurgen Weber. Hij is (frg en eei
dige burgemeester van die staden dollar.
Britse voornemen om Arthur 'Bd hadden
Harris te gedenken met een indrrf» persoor
kend monument vervult hem nfliaal dat
schuw. In Londen wordt druk veifcommer
om een oplossing te kunnen vind®. Toen
zoon en dochters van wijlen 'Bcherika w<
Harris houden zich op de vlakte. Ingen. De
Zeskamp, Spel zonder Grenzen, Sterrenslag, het Bloemencorso, het
Défilé op Soestdijk, zo maar een greep uit de carrière van Dick
Passchier. Grote evenementen waaraan zijn naam onverbrekelijk is
verbonden. Een nette verschijning, een enthousiaste
commentaarstem, nimmer een onvertogen woord. Jarenlang het
gezicht van de NCRV. Voor de één de ideale presentator; voor de
ander te oppervlakkig en saai. Aan alles komt een eind. De 58-jarige
Passchier is z'n meer dan 25-jarige tv-loopbaan aan het afbouwen.
Dit jaar nog zegt hij Nederland vaarwel en vestigt zich in
Noorwegen. We zoeken hem op in zijn woonplaats Zwijndrecht
voor nog één keer 'n Dik uur Dick.
LONDEN - Het standbeeld voor
Sir Arthur 'Bomber' Harris is bijna
klaar. De Britse artieste Faith Win
ter heeft een natuurgetrouwe af
beelding gemaakt van de man die
in februari 1945, toen de Tweede
Wereldoorlog bijna voorbij was,
zijn bommenwerpers uitstuurde
voor een nutteloos 'tapijtbombar
dement' van het Oostduitse Dres
den.
Ten minste 35.000 weerloze mannen,
vrouwen en kinderen kwamen daarbij
om het leven. Sommige geschiedschrij
vers vermoeden dat het werkelijke cijfer
veel hoger lag: misschien wel 140.000,
zeggen zij. Precies zoveel als in Hiroshi
ma.
Het wordt een bronzen monument van
1,8 meter hoogte met een gewicht van
een halve ton. De vereniging van oudge
dienden van de RAF heeft 100.000 pond
ingezameld voor een fraai standbeeld
van hun vroegere overste. Het gevaarte
zou worden geplaatst voor de ingang
van Londens RAF-kerk, St Clement
Dane op de Strand en daar in de maand
mei door de koning-moeder worden ont
huld.
Maar misschien komt er niets van, want
de internationale controverse rond Har-
ris' standbeeld is nog niet afgelopen. De
bewoners van Dresden en omgeving vin
den de Britse intentie weerzinwekkend.
Londen en Bonn wisselen koele diplo
matieke boodschappen uit over het mo
nument.
De Kerk van Engeland is verdeeld, de
Britse koninklijke familie vindt het een
vervelende geschiedenis en bij de RAF
heerst verwarring. Sommige oud-strij
ders van de luchtmacht zijn boos omdat
naar hun mening de nagedachtenis van
'Bomber' Harris zwaar wordt beledigd.
Luchtmaarschalk Arthur Travers Harris
is dus nog steeds een controversiële fi
guur. Hij was 91 toen hij begin april
1984 overleed, eenzaam en verbitterd
omdat de Vrije Wereld weigerde hem te
erkennen als de man die de nazi's op de
knieén had gekregen. Harris meende dit
tot stand te hebben gebracht door mid
del van meedogenloze tapijtbombarde
menten, van het soort dat door Hitier
'terreuraanvallen' werd genoemd.
Misnoegd
Maar het staat nu wel vast - en ook in
Engeland is men het daar over eens -
dat de Duitse nederlaag niet werd afge
dwongen met bommenwerpers. Harris
had er al in 1945 grote moeite mee om
dit feit te verwerken. Dat iaar nam hij
ontslag als opperbevelhebber van het
Britse Bombardeercommando, een taak
die Churchill hem in 1942 had opgedra
gen.
Arthur Harris trok zich* misnoegd terug.
Nadien kwam zijn naam nauwelijks
meer in het nieuws. Maar hij bleef wel
het middelpunt van de landelijke en in
ternationale controverse over het relatie
ve militaire belang van luchtbombarde
menten.
Arthur Travers Harris had de controver
siële taktiek van massale luchtbombar
dementen gepionierd. Volgens hem
kwam het er in de eerste plaats op aan
hele stadswijken te verwoesten. Toen hij
op 22 februari 1942 opperbevelhebber
werd van de Britse luchtvloot was hij
49, een vlieger met 20 jaar ervaring in
bombarderen.
Als jonge luchtmachtofficier had Arthur
Harris ('Ginger' - rooie - of 'Bert' voor
zijn vrienden) lang voor de Tweede We
reldoorlog onder meer rebellen gebom
bardeerd in India en Irak. In laatstge
noemd land maakte de toenmalige Brit
se luchtmacht daarvoor gebruik van gas
bommen die ijverig werden geworpen
door Arthur Harris en zijn wapenbroe
ders. Tijdens de recente Golfoorlog
vreesden Washington en Londen dat
Irak gebruik zou maken van chemische
wapens. Dit bracht de Britten ertoe in
zeven talen te zwijgen over wat zij daar
vroeger zelf hadden uitgespookt.
Mede op grond van zijn 'successen' in
Irak geloofde Harris rotsvast in wat hij
noemde „strategische bombardemen
ten". In de Tweede Wereldoorlog vond
hij dat het erop aankwam het moreel
van de Duitse burgers te kraken. In mei
1942 stelde hij de regering Churchill een
programma voor van intensieve lucht
bombardementen dat gretig werd goed
gekeurd.
Ofschoon de RAF geregeld zware verlie
zen leed, vond de opperbevelhebber van
het Bombardeercommando dat deie on
belangrijk waren. In juli 1942 verzekerde
Harris de Duitsers via de radio, dat er
voor hen geen kans op was de oorlog te
winnen. Hij zou hen murw bombarde
ren. Na de top van Casablanca in febru
ari 1942 spoorde Churchill, die daarover
had gepraat met Roosevelt en Stalin,
Harris aan de omvang van de Britse
luchtbombardementen nog uit te brei
den.
In december 1943 beweerde Harris al
weer dat vliegtuigbommen Duitsland
konden verslaan. Rond die tijd werd on
der meer Berlijn geregeld zwaar be
stookt. De RAF-verliezen waren ernstig,
maar volgens Harris gaf dat niet. Hij
kwam voor de dag met een plan óm
maandelijks 13.850 ton vliegtuigbom
men uit te strooien over dichtbevolkte
Duitse steden.
Geoefend
Maar de Britse openbare mening kwam
langzaam maar zeker in opstand tegen
de taktiek van Harris. Op 9 februari
1944 protesteerde de anglicaanse bis
schop van Chichester, dr. George Bell,
in het Hogerhuis tegen wat hij noemde
„de immorele raids van de RAF'. Hij
zei dat de dood van 74.000 mensen in
Berlijn op geen enkele manier kon wor
den goedgepraat. De Britse minister van
de luchtmacht antwoordde evenwel dat
de RAF-raids geen terreuraanvallen wa
ren.
'Bomber' Harris had in 1942 voor zijn
vernietigende luchtbombardementen 'ge
oefend' op de Baltische havenstad Lü-
beck die net zoals Dresden in 1945 op
strategisch gebied vrijwel zonder beteke
nis was. In het centrum van het - even
eens historische - Lübeck stonden veel
fraaie houten koopmanswoningen, die
volgens Harris allicht „gemakkelijk en
fel zouden branden".
Zijn wens kwam in vervulling: de RAF
verwoestte in Lübeck meer dan 2000
panden. De vernieling van een groot
deel van deze middeleeuwse stad was
louter toe te schrijven aan brand. Nage
noeg de helft van Lübeck werd met de
grond gelijkgemaakt. Ook premier Chur
chill was erg in zijn schik met het be
reikte resultaat. De oude oorlogsleeuw
erkende van toen af de propagandawaar-
de van krachtige Britse luchtbombarde
menten op Duitse steden.
'Bomber' Harris zette zijn werk voort
met onder meer een zware aanval op
Keulen, waar zo'n 13.000 woningen ver
nield werden en 469 personen om het le
ven kwamen. Hitler was woedend. Hij
gaf bevel alle toeristische centra van En
geland te verwoesten. De Duitsers maak
ten gebruik van hun 'Badeker'-gids om
dergelijke Engelse doelwitten uit te kie
zen.
Een van de eerste bekende toeristische
plaatsen in Engeland die eraan moesten
geloven was de stad Bath. Op 25 en 26
april aanstaande is het precies 50 jaar ge
leden dat Bath volslagen onverwacht
zwaar gebombardeerd werd door de
Luftwaffe, met het verlies van 417 men
senlevens en ontstellende materiële scha
de.
In de stad brak bijna paniek uit, vooral
omdat de Duitse aanvallers diverse stra
ten onder vuur namen met hun mitrail
leurs. Deze klap kwam zo hard aan, dat
de Britse propagandamachine er lange
tijd over zweeg.
De luchtmacht van 'Bomber' Harris
maakte in de zomer van 1943 een laai
ende vuurhaard van de havenstad Ham
burg, waar 44.000 burgers gedood wer
den. Hamburg brandde zo hard, dat de
Engelse vliegers de grote hitte waarna
men in hun cockpits.
Arthur Harris betwijfelde niet dat hij op
het goede pad was. Hij beraamde een
nieuw strategisch plan: 'Operatie Don
derslag'. Die had tot doel de restanten
van het Duitse moreel definitief te kra
ken. Harris was de overtuiging toege
daan dat op zijn schouders de verant
woordelijkheid rustte om de Tweede
Wereldoorlog in de kortste keren te
beëindigen.
Dresden was het grootste slachtoffer. Op
25 februari 1945 strooiden 786 RAF-
vliegtuigen op geringe hoogte 2690 ton
bommen uit over een stad die niet ver
dedigd werd. Hierna deed de Ameri
kaanse luchtmacht haar eigen bijdrage.
De stad Würzburg was in maart op een
soortgelijke manier voor 90 procent ver
woest. Na Dresden vond het geallieerde
opperbevel het welletjes, want het opzet
telijk vermoorden van zoveel burgers te
gelijk maakte niet bepaald een gecivili
seerde indruk. Het mocht niet worden
beschouwd als een vast onderdeel van
de geallieerde politiek.
ZWIJNDRECHT - Achter de
toonbank, als kleine neringdoende
in meubilair en cadeauartikelen in
Zwijndrecht, blijkt Dick Passchier
weinig te verschillen van de goed
van de tongriem gesneden tv-pre-
sentator. Een gulle lach, een warm
woord, een tevreden koper. Pas
schier weet hoe je een klant een
koninklijk gevoel geeft. Noorwegen
vormt het onderwerp van gesprek.
Een vrouw herinnert hem aan zijn
tv-causerietje met Linda de Mol.
Na enige minuten verlaat ze vrolijk
de winkel, een paar snuisterijen en
kwinkslagen rijker.
Dick Passchier geeft ruiterlijk toe dat die
pose geen automatisme is. „Soms moet
de knop om. Als je net uit Italië komt,
waar je een week lang in de roes van
Spel zonder Grenzen hebt gezeten, is het
even slikken als een klant je een kwar
tier lang aan de praat houdt voor een
hangertje van 3,95. Dan ben je jaloers
op collega's die op de terugreis in het
vliegtuig zeggen dat ze de komende da
gen helemaal niets gaan doen. Maar
goed. ik heb gekozen voor dat dubbelle
ven en dan heb je er gewoon te zijn op
koopavond, ook al ben je net die dag op
Schiphol aangekomen".
Dit soort reisjes ligt al lang achter hem.
Spel zonder Grenzen is niet meer, even
als Zeskamp, Interland, Tweekamp en al
die tv-spelen waar de NCRV een patent
op leek te hebben. Intussen zijn de net
ten vergeven van quizzen en spelshows.
De 'Passchiers' van nu verschillen we
zenlijk van de originele. „Ze zingen,
dansen en acteren; het zijn echte show-
masters. Dat ben ik niet. Ik heb me al
tijd enkel met het zuivere presentatie
werk beziggehouden. Fungeerde als een
trait d'union tussen de mensen. Niets
meer maar ook niets minder. De wijze
waarop spelprogramma's nu gemaakt
worden is trouwens wezenlijk anders
dan vroeger. Er worden er soms vier op
een avond opgenomen. Wij waren een
hele maand in touw voor één Zeskamp
uitzending", zo laat hij weten.
Défilé
Vroeger. Praten met Passchier betekent
uiteraard praten over het verleden.
„Omzien? Daar krijg je pijn in je nek
Dick Passchier: voor de één de ideale pre
sentator, voor de ander te oppervlakkig en
saai. U FOTO: SP
kom in beeld. Dat staat voor 'Laat Ons
Lopen'. Ineens had ik zin om hier een
andere interpretatie aan te geven. 'Toen
ze vijftig jaar geleden nog slechts één lid
hadden heetten ze waarschijnlijk 'Laat U
Lopen', flapte ik eruit. Een stroom leuke
brieven was het gevolg. Diezelfde avond
belt m'n baas van de NCRV op. 'Als je
dat in een van onze uitzendingen had
gezegd was je eruit gevlogen, maar. ik
heb me wel rotgelachen'," zo deelde hij
mee".
Op deze manier is hij niet vaak uit de
band gesprongen. Passchier bleef altijd
netjes. Een allesbehalve controversieel
figuur. „Dat hoefde ik ook niet te zijn.
Daar zijn anderen voor. Als ik het denlé
presenteer, ga ik niet katten".
Na negen défilés vond de NOS dat er
maar eens een andere presentator moest
komen. De keuze viel op Hans Zoet van
de VARA. Dat ontlokte een storm van
protest aan Oranjegezind Nederland.
Passchier: „Columnist Dick Versteeg
schreef toen een badinerend stukje in de
Gooi- en Eemlander over 'die arme Dick
Passschier'. Er moest maar een actie ko
men: 'Dick moet blijven'. Wat als iro
nisch stukje bedoeld was kreeg een
bloedserieus vervolg".
„Hier", zegt Passchier terwijl hij een
doos pakt waarin kaarten en brieven zit
ten. „Dit is een greep uit de vijftienhon
derd reacties die zijn verschenen naar
aanleiding van de wisseling van de
wacht". 'Passchier voor huiselijk Oranje-
plezier', is het credo op de ene kaart.
'Geen rode schavuiten, houdt die erbui
ten', luidt een andere. Met zichtbaar ple
zier werkt de voormalige presentator
zich door de doos.
Debuut
'Zijn grootste bekendheid ontleent Pas
schier aan de Zeskamp-uitzendingen en
het vervolg daarop, Spel zonder Gren
zen. Met de voorloper 'Interland' maak
te hij in '65 zijn tv-debuut. Dick van
Bommel, hoofd amusement van de
NCRV, was de man die hem bij deze
omroep haalde. Nadat hij een bandje
had gehoord waaróp Passchier een
avond van een Dordtse school aan el
kaar praatte, wist hij voldoende: die
man moest hij hebben.
„Met een bloednerveuze Van Bommel
in de auto gingen we naar Brussel, waar
ik samen met Regine Clauwaert van de
BRT 'Interland' zou presenteren. En
Van Bommel maar op me inpraten.
'Kwets geen mensen, ga niet op tenen
staan'; hij stierf duizend doden. De helft
ging langs me heen. Het was wel span
nend: live-tv op Nederland 1, op zater
dagavond, wat nu prime-time genoemd
wordt, met een totaal nieuw gezicht.
Maar ik was niet zenuwachtig. Ik wist
dat ik me er al improviserend doorheen
zou slaan. Wat ook gebeurde. Teksten
heb ik nooit uit m'n hoofd geleerd. Toen
niet en nu nog niet".
De Zeskamp-uitzendingen gingen in '68
van start. Terugkijkend: „Het was een
groot succes. Ga maar na: tot '87 is Zes
kamp op tv geweest. Da's heel lang, bij
na twintig jaar en nog nooit vertoond.
En naar Spel zonder Grenzen, de inter
nationale variant, keken soms honder
den miljoenen mensen".
„Zowel deelnemers als kijkers beleefden
er veel plezier aan", vervolgt hij z'n ver
haal. „Dorpen en steden sloofden zich
wekenlang uit om zo goed mogelijk voor
de dag te komen. De kijker toonde waar
dering voor de sportieve prestaties en
zelfs intellectuelen konden zich vinden
in het programma: ze hoefden er niet bij
na te denken. Gerard Nijboer zei dat hij
liever een marathon liep dan meedeed
aan Zeskamp. Daarmee aangevend dat
er als deelnemer heel wat van je wordt
verlangd. Onderdelen als een zwembad
of zeephelling kwamen er altijd wel in
voor".
„Ik vond die uitzendingen pas echt leuk
worden als er iets mis ging. Dan had ik
wat te doen. Zoals die keer dat in Zand-
voort de Europese finale werd gehouden.
Dat was wat voor die plaats; te vergelij
ken met een Europa-Cupfinale. Ik wist
dat Zandvoort bij een bepaald spelon-
derdeel de joker zou inzetten, maar op
het 'moment suprème' werd dat verge
ten. En ik maar praten en praten, terwijl
de Italiaanse hoofdarbiter stond te pope-
Onder:
Nog één keer 'n Dik uur Dick.
FOTO: ANP
van", zei Herman Brood ooit, maar die
wil ook nog steeds vooruit. Passchiers
wapenfeiten liggen in het verleden. Tus
sen '65 en '88 verscheen hij met de re
gelmaat van de klok op het scherm; het
vleesgeworden NCRV-gezicht. Ook de
NOS huurde hem regelmatig in. Voor
het Défilé op Soestdijk bijvoorbeeld.
„Op die uitzendingen kijk ik met plezier
terug. Leuk om te doen. Maar niet een
voudig. Je had weinig tekst en werd kri
tisch gevolgd. Na een paar défilés kreeg
ik verwijten van deelnemende verenigin
gen die niet genoemd waren. We werk
ten met vijf camera's en als je dan over
schakelt kun je wel eens een groep mis
sen. Ik schreef de mensen dan dat ze
hun vaandels maar hoog moesten ophef
fen; dan kon ik ze een volgend maal niet
missen".
„Zo verscheen ook de vijftig jaar be
staande wandelclub L.O.L. uit Benne-
£eidóc6ouACMit
