a
Nationale ombudsman:
bemind, maar vrij onbekend
Pvd A-fractie voorzitter in senaat valt Wöltgens af
Betrekkineen Nederland- Israël onder spanniiF
BINNENLAND
„EEN VERDEDIGER VAN HET VOLK, ZO ZIE IK MIJN TAAK"
nt
CeidaeGomoni
VRIJDAG 17 JANUARI 1!
DEN HAAG Een snellere ma
nier om de verstandhouding met
coalitiepartner CDA te bekoelen
had PvdA-fractieleider Thijs Wölt
gens niet kunnen kiezen. Het ver
zet van de CDA-vertegenwoordi-
gers in de Eerste Kamer tegen het
plan-Simons, zo suggereerde Wölt
gens woensdag, heeft te maken met
de commissariaten die veel van
deze mensen hebben bij particulie
re verzekeraars.
„Van belang is dat men in de rol
van kamerlid altijd een onder
scheid weet te maken tussen datge
ne wat van algemeen belang is en
datgene wat te maken heeft met de
belangen van organisaties of instel
lingen waar men persoonlijk bij be
trokken is", aldus Wöltgens, daar
mee suggererend dat het tegendeel
het geval is bij de CDA-senatoren.
Wöltgens was woedend over het
willig oor dat met name de CDA-
en VVD-senatoren leenden aan de
bezwaren van de ziektekostenver
zekeraars tegen invoering van het
plan-Simons voor een nieuwe stel
sel voor ziektekostenverzekerin
gen.
„Beneden de maat", zo oordeelden
zowel Eerste- als Tweede-Kamerle
den van de betrokken partijen over
Wöltgens' opmerkingen. „Dat moet
hij eerst maar eens bewijzen. Wij
zijn hier integer bezig", zei CDA-
fractievoorzitter Kaland in een re
actie. En zijn collega Boorsma
noemde Wöltgens' uitval zelfs
„lachwekkend". VVD-fractievoor-
zitter Luteijn had nooit iets ge
merkt van beïnvloeding door een
lobby van ziektekostenverzeke
raars. Hij is zelf overigens via zijn
bestuursfunctie bij de Rabobank
gelieerd aan de verzekeringsmaat
schappij Interpolis.
De theorie van beïnvloeding wordt
ook moeiteloos onderuit gehaald
door iemand van wie je vanwege
diens politieke kleur en functie
mogelijk enige steun zou verwach
ten voor Wöltgens' opvatting: de
fractievoorzitter van de PvdA in de
Eerste Kamer drs. G. Schinck, te
vens burgemeester van Sint Mi
chielsgestel. Schinck wijst er op dat
er in de fractie vrijwel altijd wel ie
mand is die, vanwege zijn dagelijk
se werkzaamheden of nevenfunc
ties, een nauwe binding heeft met
het onderwerp dat aan de orde is.
Met een zo heterogeen samenge
steld gezelschap als een kamerfrac
tie is dat volgens hem ook onver
mijdelijk. Dus als er over onderwijs
gesproken wordt, voeren ook men
sen het woord die daarin werk
zaam zijn, gaat het over justitie,
dan komen ook de rechters en ad
vocaten die de fractie telt aan het
woord. Maar het uiteindelijke
standpunt is een groepsproces, zegt
Schinck. „Als een lid van mijn
fractie zijn inbreng voorlegt aan de
rest, en die inbreng blijkt gekleurd
door het belang dat hij mogelijk
heeft bij dat onderwerp, dan treed
ik corrigerend op. Maar ik kan me
eigenlijk niet heugen dat dat ooit
nodig is geweest". Schinck is er
daarnaast geen voorstander van om
overleg met de minister van WVC
te laten voeren door bijvoorbeeld
een omroep-voorzitter. „Terughou
dendheid is dan gepast", meent hij.
Van commissariaten binnen zijn
fractie weet hij niet - „die worden
aan ons niet zo makkelijk uitge
deeld" - maar zelfs dan wil hij niet
meteen denken aan belangenver
strengeling. „Elk standpunt is ge
kleurd. We hebben veel mensen
die actief zijn in de natuurbescher
ming, we hebben mensen uit het
onderwijs, uit de omroepen, dat
kan je niet wegpoetsen. Ikzelf heb
sinds ik burgemeester ben veel
meer oog voor gemeentelijke za
ken. Dat is onvermijdelijk".
Dagtaak
Voor leden van de Eerste Kamer
bestaat geen verplichting neven
functies te melden, in tegenstelling
tot hun collega's in de Tweede Ka
mer. Het lidmaatschap van de Eer
ste Kamer is namelijk op zich een
nevenfunctie. De meeste leden
hebben daarnaast een volledige
dagtaak. Zo zitten er in de Kamer
advocaten, onderwijzers, omroep
voorzitters, directeuren van bedrij
ven, vakbondsvertegenwoordigers
en ambtenaren. De uitoefening van
die functie wordt een tot twee da
gen per week gecombineerd met
het lidmaatschap van de Eerste Ka
mer.
Bij het secretariaat van de Eerste
Kamer staat dan ook niet van ieder
lid afzonderlijk geregistreerd welke
bijbanen, commissariaten, bestuurs
functies en pro-deo-activiteiten
naast het kamerlidmaatschap nog
worden vervuld. Elk kamerlid
wordt na zijn verkiezing gevraagd
een curriculum vitae in te leveren,
dat onder meer wordt gebruikt
voor het naslagwerkje „Parlement
en Kiezer", waaruit de lezer enigs
zins kan opmaken wie hem aan het
Binnenhof vertegenwoordigt. Maar
in dat curriculum staat alleen wat
de indiener van belang acht of
kwijt wil.
Uit dit boekje en verdere navraag
blijkt dat van de 27 leden tellende
CDA-fractie de volgende acht
CDA-senatoren in ieder geval een
functie vervullen of tot voor kort
vervulden die direct te maken heb
ben met het bestuur van verzeke
ringsmaatschappijen of gezond
heidsinstellingen:
P.H. Coenemans, Rabobank-Inter-
polis
H. Eversdijk, tot 1 maart 1991 zo
wel lid van de Raad van commissa
rissen van de Algemene Zeeuwsche-
Verzekeringsmaatschappij, als ad
viserend lid van het bestuur van de
Nederlandse Vereniging van Onge
vallen- en Ziekteverzekeraars.
J.R. Glasz, commissaris Amev,
Dr L.M. van Leeuwen, voorzitter
van de raad van bestuur van Stad
Rotterdam
E.J. Rongen, lid bestuur VNO,
NCW, voorzitter stichting Gezond
heidszorg Oostelijk Zuid-Limburg
en lid bestuurslid Rabobank.
P. Steenkamp, commissaris NMB
Postbank en Nationale Nederlan
den
AjJ. Vermaat, voorzitter van de
Verzekeringskamer (onafhankelijk
controle-instituut)
R. Zijlstra, lid raad van bestuur Ra-
bobank-Interpolis, tot 1 januari
1991 commissaris bij Nationale Ne
derlanden.
Bij de twaalfkoppige senaatsfractie
van de VVD hebben de volgende
vijf senatoren nauwe banden met
de verzekeraars en gezondheidsin
stellingen:
H.F. Heymans, plaatsvervangend
Kroonlid van de Ziekenfondsraad.
L. Hilarides, voorzitter van de pro
vinciale kruisvereniging, voorzitter
van het integraal kankercentrum
Noord-Nederland in Groningen en
voorzitter van het Sint Anthony-
gasthuis in Leeuwarden.
Korthals-Altes, lid van de raad van
commissarissen van de Nassau Ver-
zekerings Maatschappij.
D. van Leeuwen-Schut, voorzitter
Landelijke Vereniging Thuiszorg
en voorzitter VVD
hnoi
nam
INGTO
Seorge
D. Luteijn, raad van behee,noot R
bank en uit dien hoofde co[n het
ris Interpolis verba
eze ma;
Bij de PvdA ziin vanwege[tum st
functies nauw bij de gezorn een j
zorg betrokken: iriname
M. Ermen, bestuurslid v^t bezo;
huis. eraal v,
M. van der Meer, bestuu(gtaten
kenhuis, psychiatrische iiyoor de
en ambulante geestelijke h| 0p het
democi
Voor D66 is E. Schuyer ^jgen.
trokken bij het plan-Simoi^je hul]
zijn werk. Hij is directeur Sprek
psychiatrisch ziekenhuis.
Overigens zijn er andere C
VVD-senatoren met neveij
die weinig of niets te mal;
ben met de gezondheidszi
fractievoorzitter Kaland
gemeld dat hij enkele comri
ten in het bedrijfsleven
maar daar zijn geen verze,
maatschappijen bij. CDA-se
Boorsma is adviseur bij Jt*
Limperg (accountants), te!
belastingdeskundige W.F^
vens, commissariaten hi
Medtronic (medische app
en Quaker Chemicals.
ak /A
IC
DEN HAAG „Duizen
den klachten hebben we
gehandeld, evenzovele
rapporten geschreven.
Maar of er iets verbeterd
is in de relatie tussen
overheid en burgers?".
Nationale ombudsman
drs. M. Oosting knijpt de
ogen samen. „Die vraag is
moeilijk te beantwoorden.
Ik vergelijk het wel eens
met een fietsband waar
een bobbel in zit. Als je in
die bobbel knijpt, ver
plaatst hij zich. Met de
overheid is het net zo: je
knijpt en zie: op terrein-A
verbetert het iets. Maar op
terrein-B doen zich dan
weer nieuwe problemen
voor. Het kan ook gebeu
ren dat een bepaalde
overheidsdienst het een
tijdje goed doet, maar dat
de aandacht weer verslapt
en de oude problemen te
rugkeren".
zijn: wie in Nederland wil be
middelen in klachten van bur
gers ten opzichte van rijks
overheid en politie (de officië
le taak van de ombudsman),
moet over een dikke huid be
schikken. Ambtelijke molens
draaien langzaam, dat cliché is
wel bekend. Maar er moet iets
aan worden toegevoegd: amb
telijke molens draaien ook
hardnekkig. Wie de draairich
ting wil veranderen, moet van
goeden huize komen.
Tien jaar geleden werd het in
stituut Nationale ombudsman
na 20 jaar politieke discussie
en voorbereiding in het le
ven geroepen als bondgenoot
voor burgers die in een eenza
me strijd met de bureaucratie
verwikkeld zijn. Nederland
liep daarmee niet voorop in de
wereld: in Zweden was er al
een ombudsman sedert het
jaar 1809. Ongeveer tegelijk
met ons land kreeg ook Span
je, dat net afscheid had geno
men van Franco een „defensor
del pueblo", een wat revolutio
nair aandoende titel die Oost
ing nogal aanspreekt: „Een
verdediger van het volk, zo zie
ik ook mijn taak. Al hoef ik
me over de verdediging van
de mensenrechten gelukkig
minder zorgen te maken dan
collega's elders in de wereld".
Machteloos
Deze maand welgeteld tien
jaar timmert de Nationale om
budsman, geholpen door zo'n
zestig medewerkers in Neder
land aan de weg. En toch zijn
er van die hardnekkige mis
verstanden. Zo kan Oosting
met gemiddeld zeven van de
tien brieven die op zijn bureau
belanden niets aanvangen,
omdat ze eigenlijk aan het
verkeerde adres zijn gestuurd.
Veel landgenoten verkeren
nog in de veronderstelling dat
hij de opvolger is van VAR A's
Frits Bom. En wat hem ook
verdriet is dat zovele landge
noten hun klachten over de
rijksoverheid niet bij hem,
maar bij de koningin depone
ren.
Oosting: „Ik schat dat de ko
ningin ongeveer net zoveel
klachten over het functione
ren van de rijksoverheid krijgt
als ik. Voor veel Nederlanders
is de vorstin dan ook psycholo
gisch zo'n beetje de allerhoog
ste en laatste instantie tot wie
je je kunt wenden. Maar he
laas is men dan niet bekend
met de ministeriële verant
woordelijkheid voor haar han
delen. Zij mag deze brieven
niet naar de ombudsman door
sturen, maar stuurt ze als
staatshoofd in de regel door
naar de minister op wiens de
partement de klacht betrek
king heeft". Oosting kijkt zui
nig: „De klacht komt dus in
4 dat geval bij dezelfde overheid
terug, terwijl dat voor de
klachtenbehandeling niet de
meest bevredigende route
hoeft te zijn".
- Zou u er niet verstandig aan
doen een wat minder vlak
profiel te kiezen? Waarom
doet u bijvoorbeeld nooit mee
aan televisieprogramma's, dan
weten de mensen tenminste
hoe de ombudsman er uitziet.
„Nou, ik bestrijd dat de Natio
nale ombudsman nooit in de
publiciteit treedt. Integendeel!
Met grote regelmaat kunt u ar
tikelen aantreffen over mis
standen die door de ombuds
man aan de kaak zijn gesteld.
Ik noem maar als voorbeeld de
procedures rondom de OV-
jaarkaart of onze kritiek op de
klachtenbehandeling rond
vliegtuiglawaai. Maar het mee
doen aan allerlei televisiespel
letjes, die niets met de inhoud
van het tverk te maken heb
ben, lijkt me niet verstandig.
Op korte termijn bereik je
daar misschien effect mee,
maar het doet wel af aan je ge
loofwaardigheid. Je moet er
als ombudsman altijd voor op
passen dat de overheid of de
burgers je niet meer serieus
- Hoe reageert de overheid in
het algemeen op uw rappor
ten?
„Kijk, ik heb geen formele
machtsmiddelen. In onze rap
porten doen we niet meer dan
een beroep op de redelijkheid
van de bestuurders, en dat
werkt meestal heel goed. Ik
kan dan ook terreinen aanwij
zen waar de zaken dank zij
onze raadgevingen en advie
zen nu beslist beter lopen. Zo
krijgen burgers tegenwoordig
doorgaans veel eerder een
schriftelijke reactie van de
overheid op hun klachten.
Aan de andere kant kom ik
nog steeds burgers tegen die
de wanhoop echt nabij zijn;
mensen die geen idee meer
hebben waar ze met de over
heid aan toe zijn, die van het
kastje naar de muur zijn ge
stuurd en zodoende verzeild
raken in 'n echt Kafka-achtigé
situatie".
- Ooit het gevoel gehad dat de
overheid zich zeer onredelijk
opstelde?
„Jazeker, zo'n geval kan ik me
nog levendig herinneren. Het
ging om een zwaar invalide
vrouw die alleen maar thuis
kon blijven wonen als zij per
manent verzorgd werd. Nu
was het geen familielid dat bij
haar was ingetrokken en deze
zorg op zich had genomen,
maar een kennis. De klacht
was dat deze kennis door de
fiscus veel hoger werd aange
slagen dan een eventueel fa
milielid. Dat leek ons onbillijk,
want het ging toch om de ver
zorging, niet om de familiere
latie? Maar de toenmalige
staatssecretaris van financiën,
Henk Koning, was onwrik
baar. Volgens mij op puur-po-
litieke gronden. Van een ka
mermeerderheid had hij steun
voor zijn standpunt. Daarmee
was de kous af. Dat was dus
een zaak waarin de Nationale
ombudsman het pleit niet ge
wonnen heeft".
- Heeft u enig idee wat de die
per liggende oorzaak is van de
spanningen tussen overheid en
burgers?
„Nou, wat er zeker mee te ma
ken heeft zijn de opeenvolgen
de inkrimpingsoperaties van
de overheid. Nu zitten we
weer met de 'Grote Efficien
cy', een mooie term die voor
een deel neerkomt op: méér
doen met minder mensen. Dat
zet de taakuitvoering van de
overheid natuurlijk wel onder
druk. Let wel: de personele
krapte is een verklaring, maar
géén rechtvaardiging voor een
aantal problemen dat zich
voordoet. De burger speelt im
mers ook zijn rol. Die wordt
veeleisender, agressiever soms.
Maar ter relativering: als je
het aantal klachten afzet tegen
de miljoenen contacten die
overheid en politie met de
burgers hebben, valt het reuze
mee. We stellen terecht zeer
hoge eisen aan onze overheid
en die functioneert over het
algemeen heel behoorlijk. Ze
ker als je het vergelijkt met de
overheid in ontwikkelingslan
den".
- Zullen archeologen zich geen
breuk lachen als ze over pak
weg duizend jaar behalve de
zeehondencr'eche ook nog het
archief van de Nationale om
budsman opgraven? Is uw in
stituut niet de vrucht van een
ver doorgeschoten verzor-
Oosting schiet in de lach:
„Nou, ik zou de Nationale om
budsman toch niet op één lijn
willen stellen met eeii
dencrèche. Maar zornt was
kheid: Ik bestrijd dat jzelfvei
budsman kunt zien een m;
luxe-toevoeging aan cft gew
vaartsstaat. Ik neemenkele
gang van de overheid) k
burgers zo serieus dajetend
ontevreden burger errde
teveel vind. En lateie de
alsjeblieft niet verki amba
stereotypen. Zo worcj was
overheid vaak het isident
leven ten voorbeeld
Daar zou de klant ptetrono
zijn. We hebben pas i
nen zien dat presidenl
van Philips een satell
de om zijn personeel "KV1
hele wereld in te pefü-l
het concern voortaan
richter moet gaan we
wij maar denken dat
gewoon was!
SHIMON PERES:
„Regering-Shamir valt 27 januari"
JERUZALEM De leider van de Israëlische Arbeiderspartij,
Shimon Peres, heeft vandaag bekendgemaakt dat zijn partij op
27 januari een motie in het parlement zal indienen om te probe
ren de regering-Shamir ten Val te brengen. De datum valt sa
men met de opening in Moskou van de derde fase in de vredes
conferentie over het Midden-Oosten. Voornamelijk omdat de
conferentie in Washington tot nu toe nog geen grensverdragen
heeft opgeleverd tussen Israël en de Arabische buurlanden, zijn
de Arabische delegaties niet van plan naar Moskou te gaan om
over economische samenwerking, de waterverdeling en andere
nevenkwesties te praten. Andere deelnemers aan de Moskou
conferentie zoals de EG willen de Arabische volgorde van „eerst
de soevereiniteit regelen, dan de economische kwesties" om
draaien, omdat regeling van de economische belangen in hun
visie een „vertrouwenwekkende maatregel" zou zijn. Door het
vertrek van enkele fundamentalistische partijtjes uit de rege
ringscoalitie is het Israëlische kabinet nu slechts zeker van 59
van de 120 stemmen in het parlement. De Arbeiderspartij rekent
op de steun van deze partijtjes, de Moledet en Tehya.
-i- inieuv
JERUZALEM De re
cente rol van minister van
Hans van den Broek als
voorzitter van de Europe
se ministerraad heeft de
betrekkingen tussen Ne
derland en Israël enigs
zins onder spanning gezet.
Ook al noemde gisteren
een woordvoerder van het
ministerie van buiten-
SUSKE EN WISKE
LAMBIK BABA
Ik zei dus dat er nog er fens
een root aantal Hinderen
wordt vastgehouden in de buurt
van Shirdi lu zun van hun ou
ders afgenomen en op een verlaten
plaats moeten zu werken en
[uj gaan hen oevrijden
(c) standaard Ultgeverl)/Wavory Productions
landse zaken in Jeruzalem
de hoge Nederlandse gast
'een van onze beste en
meest gerespecteerde gas
ten', toch is het duidelijk
dat de traditionele Neder
lands-Israëlische vriend
schap plaats heeft ge
maakt voor een zoals
dat in diplomatieke taal
heet volwassen relatie
waarin wel eens menings
verschillen voorkomen.
Die meningsverschillen ble
ken niet alleen uit de kritische
uitspraken die minister Van
den Broek in Syrië en Jorda
nië deed over de Israëlische
vredespolitiek, ze kwamen ook
kort geleden scherp naar bo
ven toen Van den Broek als
vertegenwoordiger van de Eu
ropese Gemeenschap aanzat
aan de vredesconferentie voor
het Midden-Oosten in Madrid.
Volgens het hoofd van de af
deling Europa van het Israëli
sche ministerie van buiten
landse zaken, Jehuda Milo,
was de uitspraak die Van den
Broek daar hield, 'niet passend
en doorspekt van Arabische
eisen'. Jeruzalem had er wel
begrip voor dat Nederland in
Madrid namens de twaalf lid
staten van de Europese Ge
meenschap had gesproken,
maar weet ook dat Nederland
de Europese positie volkomen
ondersteunt.
Belofte
Ook de door de trojka-minis
ters gedane belofte aan de Is
raëlische minister van buiten
landse zaken, David Levy, af
gelopen zomer, dat Israël
evenals de EFTA-landen aan
spraak zou kunnen maken op
een vrijhandelsverdrag met de
EG, als Israël positief zou kun
nen bijdragen aan het vredes
proces voor het Midden-Oos
ten, heeft de nodige misver
standen veroorzaakt. Levy, die
deze belofte misschien wat te
letterlijk had opgevat, bericht
te hierover enthousiast aan
zijn regering in Jeruzalem,
maar moest later tijdens een
bezoek van zijn Franse collega
Roland Dumas horen dat van
dat vooruitzicht niets terecht
kon komen. Was Van den
Broek, als een van de trojka-
ministers, in zijn poging Israël
aan de onderhandelingstafel te
krijgen, iets te ver gegaan? Je
ruzalem en Den Haag geven
daarop natuurlijk verschillen
de antwoorden.
De stok achter de deur is de
economische hulp die de Euro
pese staten kunnen verlenen
aan projecten van economi
sche samenwerking in het
Midden-Oosten, als de pas be
gonnen Israëlisch-Arabische
onderhandelingen tot een vre
desregeling leiden. Israël is in
die economische hulp zeer ge
ïnteresseerd, maar is er door
Van den Broek tijdens zijn be
zoeken aan Jeruzalem op ge
wezen, dat 'wie de rekening
betaalt, ook een politiek zegje
wil hebben'. Ook het verband
dat Europa nu weer bij
monde van Van den Broek in
Jeruzalem legt tussen de
op het Israëlische verlangen
naar een economische samen
werking en dit moeten gebrui
ken om op andere terreinen
concessies af te dwingen',
schopt in Israël flink tegen het
zere been. Zeker ook omdat de
Nederlandse minister van'bui
tenlandse zaken zowel in Syrië
als in Jordanië de Israëliërs
ervan beschuldigde een 'zware
last te leggen op de vredeson
derhandelingen door het blij
ven vestigen van joodse neder
zettingen in de bezette gebie
den'. Minister Levy liet zijn
Nederlandse gast gisteren dan
ook in Jeruzalem weten „geen
begrip" te kunnen opbrengen
voor zijn wens het Israëlische
nederzettingsbeleid te stoppen.
politieke vooruitgang.^
laterale onderhandffl*^-
de tijdens de multilè
sprekingen uit te w#^
nomische samenwel
jecten, valt in Jeruf
al te best. Europa!
name Nederland, vi|
in die in Moskou 1
multilaterale
een behoorlijk
kunnen bijdragen,
als Van den Broek P
nog in Damascus zef
laterale en de multil
sprekingen zijn 'onk Na et
met elkaar verbondolaats
de de Syriërs, zoakomen
verklaarde, heeft dis. Mot
maakt dat zij door fir hij i
men aan de multilën te
sprekingen 'kunneiOrpen
