Komiek Oliver Hardybejubeld door
miljoenenverguisd door de spiegel
^jd^eoivuutt
KUNST/RTV
VRIJDAG 17 JANUARI 1992
genspeler van Larry Semon,
na Chaplin toen de populairste
komiek, perfectioneert hij zijn
mime-spel. Zijn huwelijk gaat
echter bergafwaarts en in 1919
laat hij zich scheiden van Ma-
delyn Saloshin.
Laurel heeft minder succes in
Hollywood. Op een gegeven
moment is hij zo arm, dat hij
de gaten in zijn schoenen moet
dichten met karton; een gege
ven dat hij later in hun films
zal gebruiken. Bovendien
houdt Stan niet van acteren.
Hij wil grappen bedenken, sce
nario's schrijven en regisseren.
Als hij in 1925 een contract te
kent bij de jonge komedie-pro
ducent Hal Roach weet hij ze
ker dat hij nooit meer voor de
camera zal staan.
De twee zien of spreken el
kaar niet in die dagen. Dat
verandert pas als Hardy in
1926 ook in dienst treedt bij
Roach. Aanvankelijk regis
seert Stan de films waarin
Hardy een bijrol heeft. Maar
als Babe zich in de zomer van
dat jaar ernstig brandt in de
keuken en het ziekenhuis
moet worden opgenomen,
wordt Stan gevraagd zijn rol
over te nemen in de twee-ac-
ter 'Get 'Em Young'. In eerste
instantie weigert Laurel, maar
hij stemt uiteindelijk toe als
hem een aanzienlijke salaris
verhoging wordt beloofd.
Het acteren bevalt hem goed
en als Hardy weer is hersteld,
komen ze samen voor de ca
mera. Een duo zijn ze dan nog
niet: in 45 Minutes From Hol
lywood hebben ze zelfs geen
enkele scène samen. Maar
langzamerhand groeien de
twee naar elkaar toe. 'The Se
cond Hundred Years', uit 1927,
is de eerste film waarin ze als
koppel optreden. Met Hats Off
hebben ze datzelfde jaar hun
eerste commerciële succes. Oli
ver is dan 35 jaar, Stan al 37.
Verschillend
Vanaf het begin is Laurel het
creatieve brein van de twee.
Hij bedenkt de scènes, bemoeit
zich met de regie en bepaalt
hoe de films uiteindelijk wor
den gemonteerd. Stan is dag
en nacht in de studio, al zijn
vrienden werken ook in de
show-business. Hardy gaat na
de opnamen daarentegen zo
snel mogelijk weg. Als ver
woed golfer wordt hij chagrij
nig als er in de namiddag geen
tijd meer is om nog even ne
gen holes te spelen. Daarnaast
houdt hij van jagen, koken en
het gokken op paardenraces.
Privé zijn Stan en Oliver twee
ren wat we deden", verklaar
de Stan later.
Gouden tijd
De jaren tussen 1929 en 1935,
de periode van de korte ge
luidsfilms, zijn een gouden tijd
voor Stan en Ollie. Elk jaar
nemen ze negen tien twee-
en drie-akters op, waaronder
grote successen als 'Blotto'
(1930), 'Helpmates' (1932) en
'Tit for Tat' (1935). Persoonlijk
gaat Hardy echter door een
diep dal. Zijn tweede huwelijk
met de actrice Myrtle Reeves
is een ramp. Oliver wil geen
kinderen, maar staat evenmin
toe dat zijn vrouw een eigen
carrière opbouwt: dat geeft
maar moeilijkheden. Myrtle
raakt van pure verveling aan
de drank. Hardy kan haar
echter weinig verwijten: zelf
verliest hij duizenden dollars
bij het gokken op paarden.
Achteraf zouden Stan en Oli
ver zeggen dat ze bij de korte
geluidsfilms hadden moeten
blijven. Voor een bepaald ge
geven is twintig minuten ge
noeg. Dat kun je niet oprek
ken zonder flauw te worden of
in herhalingen te vallen. Maar
in het midden van de jaren
dertig is hun populariteit zo
groot dat theatereigenaren
smeken op features, die als
hoofdfilm van de avond kun
nen draaien. Laurel en Hardy
zwichten voor de druk, ook al
omdat ze er veel meer geld
mee kunnen verdienen. 'Way
out West' (1937) en 'Block-He
ads' (1938) zijn goede, succes
volle films. Maar ze missen de
hechte, compacte structuur
van de twee- en drie-akters.
Op straat
In 1937 ziet Babe het huwelijk
met Myrtle Reeves definitief
stranden. Twee jaar later volgt
de breuk met producent Hal
Roach, die uit eigen beweging
scènes was gaan schrappen bij
de montage van hun films.
Laurel (bijna 50) en Hardy (47)
staan op straat. Ze richten een
eigen filmstudio op, maar Hol
lywood lijkt te ruiken dat hun
glorietijd voorbij is. Laurel en
Hardy Feature Productions zal
nooit een film uitbrengen. In
1941 tekenen ze, noodgedwon
gen, een contract bij 20th Cen-
tury-Fox.
Daar wordt echter heel anders
gewerkt dan het tweetal ge
wend is. Niet langer kunnen
ze een film chronologisch op
nemen. Century-Fox werkt zo
efficiënt mogelijk, wat bijvoor
beeld betekent dat eerst alle
binnenopnamen worden ge
daan en dan pas de buitenop
namen (ook al begint de film
met een scène buiten). Met
name Stan kan hier niet aan
wennen. Maar het duo heeft
geen keus, de studio heeft alle
touwtjes in handen. Dat leidt
ook tot de onzalige beslissing
om Laurel anders te schmin
ken. Bij Hal Roach werd hij al
tijd wat witter gemaakt om het
clowneske te benadrukken.
Maar Century-Fox oordeelt
dat hij een meer natuurlijke
make-up moet krijgen. Het ge
volg is dat Stan Laurel er op
het witte doek in één klap ja
ren ouder uitziet.
De films die ze in die jaren
maken, zoals 'Great Guns'
(1941) en 'The Big Noise'
(1944), worden door de pers
neergesabeld. Maar ze bregen
wel geld op, zodat Century-
Fox ze in 1945 een nieuw con
tract aanbiedt. In het nauw ge
dreven door alimentatie-ver
plichtingen en torenhoge be
lastingaanslagen kunnen ze
het geld erg goed gebruiken.
Maar hun trots weegt zwaar
der: ze weigeren. Het tijdperk
van Laurel en Hardy is defini
tief ten einde in de Verenigde
Staten.
Europa
Wat rest is een epiloog die zich
grotendeels in Europa afspeelt.
In 1947, 1952 en 1954 maken ze
verschillende tournees langs
Europese theaters, waarbij ze
sketches spelen op het toneel.
Overal loopt het publiek uit
om de twee beroemde komie
ken te zien. Ze worden als
vorsten ontvangen en de reac
ties zijn laaiend enthousiast.
Stan en Ollie zijn in Europa
nog de helden uit Sons of the
Desert; 'de flops uit de oorlogs
jaren kent nog niemand.
In de loop van 1951 laten ze
zich strikken voor wat hun
laatste film zou worden: 'Atoll
K'. De Amerikaans-Frans-Ita-
liaanse co-produktie ziet er op
het eerste gezicht goed uit: ze
tekenen. Maar als Laurel het
definitieve scenario heeft gele
zen, geschreven door vier
schrijvers uit drie verschillen
de landen, ziet hij de bui al
hangen. 'Rubbish', zegt hij te
gen Hardy. De opnamen in
Zuidfrankrijk gaan tenonder
in een Babylonische spraak
verwarring. De regisseur en
cameraman spreken alleen
Frans, de regie-assistent alleen
Engels. Laurel en Hardy kun
nen hun Franse noch hun Ita
liaanse collega's verstaan. In
plaats van de geplande twaalf
weken duren de opnamen
twaalf maanden. Het resultaat
is een draak van een film.
Televisie
Het nieuwe medium televisie
lijkt nog even voor een come
back te zorgen. In 1954 biedt
krijgen ze het aanbod televi
sieshows te gaan maken, waar
bij Laurel de volledige contro
le krijgt over de scripts. En
thousiast zet Stan zich aan het
schrijven voor wat de Laurel
en Hardy Fabulous Fables
moeten worden. Tien dagen
voor de eerste opnamen krijgt
hij echter een beroerte: de tv-
shows worden afgelast.
Met de gezondheid van Oliver
Hardy gaat het dan al ere
slecht. Een lichte hartaanval
dwingt hem tot een rustiger
leven. In 1956 volgt een zware
hartaanval die hem aan het
bed kluistert. Zijn derde
vrouw Lucille Jones, met wie
hij sinds 1940 is getrouwd, ver
pleegt hem thuis. Na een ziek
tebed van een iaar sterft Babe
op 7 augustus 1957, 65 jaar oud.
Anno 1992 spoelt de video-re
corder opnieuw terug. Nog een
keer kijken naar die eerste
scene uit Big Business: „Wilt u
misschien een mooie kerst
boom kopen", vraagt Ollie een
vrouw die de deur opendoet.
Nee, knikt deze. „Zou uw man
er niet een willen hebben?",
dringt hij aan. „Ik heb geen
man", antwoordt de vrouw
zachtjes. Er valt een korte stil
te, waarna Stan slim denkt te
zijn: „Maar als u een man zou
hebben, zou hij dan een kerst
boom willen?" Beng! Met een
klap wordt de deur voor de
boom verkopers dichtgeslagen
tgeresset
e films i
op c/ezeiVAN DER STRUIJS
'e Knof
zza
lia
n voor business' spelen Lau-
ief'£e fHardy twee kerst-
ife. Jerkopers die met
myn'iSaar lan8,s de deur
La Strek Vanzelfsprekend
t Bette 'sl Oliver de leiding,
flopt is)vare werk laat hij
'oraf ê'%n over. Bij het eer-
(s verkopen ze niets,
t tweede evenmin,
lal bij de derde wo-
5 Oliver dan ook op
iendelijkst. Maar de
had ge<es huizes schudt be-
3 II', bejn hoofd en sluit de
raarin zij
als dien
°n genoeg zit een
lm werdL boom tussen de
-rtoondjLrdy t^it opnieuw aan,
excuses en de deur
ivf fker dicht. Maar weer
meelde, ^takken ertussen, want
jish en vergeten de boom te-
orolongelakken. Zuchtend belt
/oor de derde keer aan.
(eigenaar is nu echt ge-
fa, waardoor Stan in
'TWPP?uwen de boom zo snel
I VVCnE hij Hardy in het
t slaat. Geërgerd wil
FIFAe®toPen' maar dat kan
ange en an zit met ziJn Jas tus"
r breng^eur-
l een b ontstaat er een ru-
voor oien de zakenlui en de
'Vormderie 20 hoo8 OP1»0!1* dat
tbalbondalles sneuvelt: de ene
werd voaar °P "et verc*er kale
ccepteer^" tdte bewoner het
koepelovan Hardy, de bel van
eeft spofn8- de stropdas van
ie FIFA|^anneer een Pobtie-
Bordelen tonele verschijnt,
candidal™ ,e™ verbroedering,
rganisatir de huiseigenaar een
Zomer#11' die ontroerd wordt
ïkf-, 1
Oliver Hardy en Stan Laurel in de film 'The bohemian girl'.
[jiness' gaat op 20 maart
première en wordt het
rote succes voor Laurel
denkr- Maar komedie blijft
met Toul?: ^et 1S een klapsigaar.
Jugues
ian toen t
p weg nal
aux aanjy- Na vele Jaren Ploe"
en Sydnp meer dan tweehon-
jstelling Ps zonder Stan, liggen
'ns de eFn bergen voor Oliver
dan eindelijk binnen
ïik. Hij hoeft niet lan
gen te nemen met
in komedies, hij is de
lar de onzekerheid
zijn binnenste. Wie
aanvraiet de parmantige gen-
.olgendepe °P bet witte doek
orden getn zooitje veroorzaakt.
JCI-vergPbie, zijn rol. Oliver
zich over zijn gebrek-
leiding, zijn onvermo-
iee te praten over ac-
iderwerpen. Om nog
zwijgen van zijn ge-
Miljoenen kijkers hou-
n Radema, de dikke Ollie, maar
egionaal eleur Oliver Hardy
Babe voor intimi haat
zijn vette lijf.
Variété-theater
Hardy is echter al dik als hij
op 18 januari 1892 in Harlem,
Georgia wordt geboren. De
baby van Emily Nor veil Har
dy en Oliver Hardy, een veel
vuldig onderscheiden veteraan
uit de Amerikaanse burgeroor
log, weegt niet minder dan
veertien pond. Oliver komt ter
wereld als Norvell, maar hij
zal later de voornaam van zijn
vader overnemen.
Moeder Emily runt een hotel
waar veel mensen uit de
show-business komen. De klei
ne Norvell vindt het prachtig.
Hij hangt de hele dag bij de
klanten en krijgt niet genoeg
van hun verhalen. Als hij een
concert van de tenor Enrico
Caruso heeft gezien, weet hij
het zeker: hij wordt ook zan
ger. Op veertienjarige leeftijd
vertrekt hij naar Atlanta om
zanglessen te gaan volgen.
Maar als zijn moeder er ach
terkomt dat hij alleen maar in
een variété-theater optreedt,
haalt ze hem terug naar huis.
Norvell wordt naar diverse
scholen gestuurd, maar langer
dan enkele maanden houdt hij
het nergens uit.
In 1910 maakt hij kennis met
een nieuwe vorm van amuse
ment die dan stormachtig in
opkomst is: film. Oliver krijgt
een baantje in het lokale film
huis, waar hij drie jaar lang
films blijft projecteren. Van
het een komt het ander, want
in 1913 sluit hij zich aan bij
een filmstudio, die in het zon
nige Florida de ene na de an
dere film opneemt. Of eigen
lijk: filmpjes, want de een-ak-
ters duren zelden langer dan
tien minuten. Hardy is hele
dagen op de set te vinden. Hij
kijkt, hij luistert en af en toe
mag hij een kleine rol spelen.
Hollywood
id goed.
dustrieel gebruik
g^fdruk neemt toe
RDAM Dat zeefdruk steeds belangrijker wordt blijkt
benemend aantal produkten dat met deze druktechniek
de Iwerkt. Vrijwel alle materialen en welke vorm dan ook
diviteiten Zeefdruk te bewerken. Dat zei voorzitter I.P. Back van
nationale vakbeurs voor zeefdruk onlangs tijdens een
lentie alsm^omst. De beurs wordt dit jaar van 30 april tot en met 5
rten en tax{ vlJ^e keer gehouden in het RAI Congrescentrum
ffdam. Het succes van de zeefdruk blijkt onder meer uit
atieven nei)ncje belangstelling voor de vierjaarlijkse vakbeurs over
van de Europese Federatie van Zeefdrukkersvereni-
:id gaan gejFespa). Dit jaar worden in het RAI-Congrescentrum
aarbij kenn exposanten uit 18 landen verwacht verwacht, die ruim
'kstverwen ante meter tot bun beschikking hebben. Een record
k zijn. bekende toepassingen van zeefdruk zijn prints op T-
Ickers en affiches. Minder bekend is de rol van zeef-
:urriculumi het maken van hoogwaardige produkten als mem-
Makel aar$Ken- Die „technische platen" worden steeds meer toe
aker en/of L^voorkee^ telef°°ns. machines, medische apparatuur
hborden. Volgens voorzitter Back zit de groei met name
lustriële zeefdruk, die dan ook veel aandacht zal krijgen
(spa 92.
taristen naar Nederland
G De beroemde jazz-gitarist Joe Pass en de even
laminco-gitarist Paco Pena zullen gezamenlijk vier
in ons land verzorgen. Van 7 tot en met 10 februari
f achtereenvolgens op in Amersfoort, Heerlen» Den
Amsterdam.
Op 21-jarige leeftijd treedt hij
in het huwelijk met de tien
jaar oudere pianiste Madelyn
Saloshin. Bijna dreigt zijn car
rière nog te stranden als de
Verenigde Staten in 1917 de
oorlog verklaren aan Duits
land. Indachtig zijn roemruch
te vader meldt Hardy zich di
rect bij het recruteringsbu-
reau. Daar wacht hem echter
een uiterst onaangename ver
rassing. De dienstdoende offi
cier neemt de dikke Hardy
van top tot teen op en brult te
gen zijn maten: 'Hé jongens,
moet je kijken wat zich hier
komt melden'. Diep beledigd
verlaat Oliver het bureau. De
jonge acteur besluit naar .Hol
lywood te gaan, dat het nieu
we filmmekka van de Vere
nigde Staten aan het worden
is. Zes jaar na de bouw van de
eerste studio's aan (de huidige)
Sunset Boulevard viert Char
lie Chaplin er zijn eerste
triomfen in films als 'The Va
gabond' en 'Easy Street'. Het is
ook het jaar waarin een Britse
variété-artiest zijn geluk komt
beproeven aan de Amerikaan
se westkust: Arthur Stanley
Jefferson, die zich al snel Stan
Laurel gaat noemen.
Niets speciaals
Stomtoevallig staan Stan en
Oliver een jaar later al in de
zelfde film: 'Lucky Dog'. „Er
was absoluut niet speciaals
aan", zou Laurel later zeggen.
„We waren gewoon twee ac
teurs die hun werk deden. De
scènes waarin we samen ston
den, werden snel opgenomen
en dat was het. Het is nooit bij
me opgekomen dat ik Babe
nog eens zou terugzien, laat
staan dat we ooit een duo zou
den vormen." Hardy neemt de
eerste jaren alles aan wat hij
kan krijgen. Met name als te
foto: express-film Oliver Hardy en Stan Laurel.
Stan Laurel en Oliver Hardy naast hun tweelingbroers van was,
die in 'Stars Hall of Fame' in Orlando (Florida) te kijk staan.
foto: ap
volstrekt verschillende men
sen.
Maar als komieken vullen ze
elkaar perfect aan. Stan is de
onschuldige oen, Oliver zijn
'volwassen' vriend die de
zaakjes wel even zal regelen,
maar overal rotzooi schopt. Ol
lie ziet zichzelf als een gentle
man: hij heft zijn pink tijdens
het theedrinken, maakt barok
ke krullen in de lucht alvo
rens zijn handtekening te zet
ten en neemt keurig zijn bol
hoed af in het bijzijn van een
dame. Voor een gentleman
mist hij slechts één eigenschap:
intelligentie. Hij denkt ontzet
tend slim te zijn, maar is in
wezen net zo dom als Stan.
Tempo
Nieuw voor die tijd is het on
gewoon lage tempo van hun
films. De kijker heeft alle tijd
om de verwikkelingen te vol
gen en erom te lachen. Als er
iets wordt vernield wat
dikwijls voorkomt gebeurt
dat in alle rust. Een chaos
wordt het evengoed wel. Bo
vendien spelen Laurel en Har
dy geen gekke typetjes, ze zien
er heel gewoon uit. „Een ko
medie moet er uitzien als een
werkelijkheid. Dan werkt het
pas", zou Hardy later zeggen.
Laurel maakt een onderscheid
tussen een comic (waar hij
zichzelf onder rekent) en een
comedian. De eerste vertelt de
dingen grappig; de tweede
vertelt grappige dingen.
Het publiek is in elk geval dol
op het nieuwe duo en in 1928
zijn ze dè sterren van de Hal
Roach Studio's. Hollywood
staat in die jaren op stelten,
omdat het mogelijk is gewor
den geluid aan het beeld toe te
voegen. Gevierde sterren do
ven als blijkt dat ze de stem
van een kraai hebben. Laurel
en Hardy maken de overgang
echter moeiteloos met 'Unac
customed as we are' (1929).
Evenals bij latere films wordt
er echter niet veel gepraat.
Film blijft bij het duo vooral
kijken. „Babe en ik zeiden
precies genoeg om te motive-
lenker 'Addams
iily' klaagt makers
lUljlinamige film aan
f-yy 1NGELES De schepper van
Lisieserie 'The Addams Fami-
Jft de makers van de geliikna-
]ilm voor de rechter gedaagd
s schending van de auteurs-
n een mL David Levy, die de rechten
kt erin jan ,je serie die tussen 1964 en
1 i,eX ^erd gemaakt, eist een schade-
ook proLjjng van 50 miljoen dollar,
waardojj de serie baseerde op een
ordt n^an Charles Addams in het
net een New Yorker, zegt hij een
broers zaken te hebben ingebracht
eepswer^e füm zijn overgenomen. De
mort zojggft sinds de première in no-
k bij kai|r een brutowinst van 100 mil-
slaat hilar opgeleverd,
rdt besef
wijl her
haar is
Jimi Hendrix opgenomen in Hall of Fame
NEW YORK Jimi Hendrix heeft woensdag als een van de gita
risten die de een belangrijke invloed hebben gehad op de ontwik
keling van de popmuziek een plaats gekregen in de Newyorkse
Rock and Roll Hall of Fame.
Behalve de in 1970 overleden Hendrix werden ook bluesgitarist El-
more James, gitaarbouwer Leo Fender en The Yardbirds, de Britse
popgroep uit de jaren '60 waarin de gitaristen Eric Clapton, Jeff
Beck en Jimmy Page hun carrière begonnen, opgenomen in de
Hall of Fame. „Je zou kunnen zeggen dat zij de uitvinders zijn van
datgene wat we nu een rockband noemen", zei U2-gitarist The
Edge over Clapton, Beck en Page.
Directeur Ahmet Ertegun van de Hall of Fame noemde Hendrix
„de meest originele en explosieve gitarist die we ooit hebben ge
hoord". Volgens gitarist/zanger Neil Young was Hendrix een met
zijn instrument. Behalve Hendrix kregen ook Noel Redding en
Mitch Mitchell, respectievelijk bassist en drummer van The Jimi
Hendrix Experience, een plaats in de Hall of Fame. Behalve de
reeds genoemde artiesten werden ook Johnny Cash, de Isley Bro
thers, Booker T. and the MGs, Bobby 'Blue' Bland, Professor Long
hair, Sam Dave en de vorig iaar overleden concertpromotor Bill
Graham opgenomen in de Hall of Fame. jjmj Hendrikx.
Nederlandse musea op Paul Acket
Parijse Museumbeurs krijgt jazzprijs
PARIJS Tien musea uit Neder
land doen momenteel mee aan
een informatieve jaarbeurs in Pa
rijs. Zij presenteren zich daar aan
museummedewerkers en de toe
ristenbranche uit binnen- en bui
tenland. De musea die meedoen
zijn het Rijksmuseum en het Am
sterdams Historisch Museum uit
Amsterdam, het Maritiem Mu
seum 'Prins Hendrik' en het Mu
seum voor Volkenkunde uit Rot
terdam, het Nederlands Open
luchtmuseum uit Arnhem, Mu
seum de Waag uit Deventer, het
Zuiderzeemuseum uit Enkhuizen,
het Fries Museum uit Leeuwar
den, en het Nederlands Spoor
wegmuseum uit Utrecht.
DEN HAAG De organisator
van het North Sea Jazz Festival
Paul Acket heeft in Miami (Flo
rida) de 'IAJE President Award'
gekregen. De prijs is voor de eer
ste maal uitgereikt en is bedoeld
voor personen die zich gedurende
meer dan veertig jaar hebben in
gezet voor de jazz. Acket was in
de Verenigde Staten tijdens de
negentiende internationale con
ferentie van de IAJE Interna
tional Association of Jazz Educa
tors) voor onderhandelingen. Dit
houdt in oktober, voorafgaand
aan het Jazz Mecca Festival in
Maastricht een conventie wordt
gehouden voor studenten van
Europese conservatoria. pau| Acket.
Concert
B.B. King in
Congresgebouw
DEN HAAG De on-
betwiste 'King of the
Blues' B.B. King, bijge
staan door zijn zeven
sterke begeleidings
band, geeft begin maart
vier concerten in Ne
derland, onder meer op
8 maart in het Neder
lands Congresgebouw
in Den Haag.
B.B. King geldt als de
meest invloedrijke na
oorlogse vertolker van
de blues, en is inmid-
dels al meer dan veertig
foto: nob jaren „on the road".
gespiefgen precies honderd jaar geleden werd
■en zeer] van de grootste komieken van deze
er6eenV geboren: Oliver Norvell Hardy. Als
waarvijerhelft van Stan Laurel de schepper
i 'hSen" Olhe: de voluptueuze gentleman met
p galante gebaren die overal een zooitje
JO/stoorzaak 1 Als acteur was hij zeer succes
als mens hoogst onzeker. Miljoenen
'e .den van hem, maar hij niet van zich
ten toii 'Babe' walgde als hij in de spiegel
i tussen p..
en Barq
n uzikalf
HONDERDSTE GEBOORTEDAG VAN „DE DIKKE'
