Zodra ik geen lucht kan
ien, ben ik ongelukkig"
Sin 1 vend verzet tegen
Ivburnee raul oimon
ZONDER
KEETJE BIJMA:
STEUN DE
ARTSEN
ZONDER
GRENZEN
Uitgevers verklaren TV-Krant oorlog
Zilveren Camera voor Frits Meijst
Spanningen teveel geweld
in script van Menno Meyes
eel alt<
staand
de vera
boekw
in de rr
n uitgel
:omplet<
't goedl
len) en
•dig ma
GIRO 4054
AMSTERDAM
idóaOoWlOAltKUNST RTV FILM VRIJDAG 10 JANUARI 1992 15
i een m
ing vaor
n sprek'IA BRUNING
'yrd. HPEN Van de vo-
n"d 1te Greetje Bijma
I, de kaJt dikwijls gezegd dat
n-rockto'n groot stembereik
Floridajt. Dat is mooi vindt
WIJze naar eigenlijk niet zo
m toei^st i)Een schilder
aantal? de beschikking over
1 vondjleuren. Misschien ge-
studio-jkt hij er maar tien,
bum err maakt daarmee een
vee alhjjtig schilderij. Zo gaat
»ased \^r biJ miJ ook om wat
ie box "nee doe",
ïvatten i
euwe ntje Bijma en haar kwartet
veel in vanavond op in de
io-opnje Schouwburg (aanvang
mixes, uur) met bet programma
linkenp a Voice'. Het reper-
'eweld bestaat uit stukken van
'combiitatste CD van bet vijftal,
en rocPnc^er een paar solonum-
1992 door de vocaliste.
jk. Vo natuur is de basis van
elpees werk", vertelt Greetje
tste, o{£ in haar woning in Kam-
•eet' Su-Jk ben een echt natuur-
zijn ni Zodra ik de lucht niet
voorigc kan zien, ben ik onge-
jrfect O'S- Wanneer ik zing zie ik
dat e natuur voor me. Ik heb
het b,tuur n°dig om muziek te
Zodatm. zoals een ander de stad
oe de 13 heeft om energie op te
«mde n- Dat de natuur een grote
ratiebron is, betekent niet
iet alleen maar heel lief is,
|k doe. Immers, de natuur
tok heel woest zijn. In de
ir zit ook kleur. Elk jaar-
Ie heeft weer zijn eigen
"ieke kleur. De herfst
een andere kleur dan de
de zomer, en daardoor
sfeer weer heel anders,
ik ook in verschillende
Ik probeer sfeer op te
door me op een be-
beeld in mijn hoofd te
ntreren".
te
•aliste werd 35 jaar gele-
jeboren in Stiens, Fries-
„Van jongs af aan heb ik
veel ruimte om me heen
Ik denk dat de omge-
waarin je opgroeit in-
heeft op de rest van je
en je werk. Als ik in het
lateria^ebied was opgegroeid,
I FOTO'k waarschijnlijk heel an-
muziek gemaakt. Wan-
ik mijn muziek vergelijk
het werk van Shelley
h, een zangeres uit New
dan is het duidelijk dat
I j muziek van een ander
lddeel is, ook in stemtech-
opzicht. Het is te horen
t uit Nederland, uit Fries-
^iJdat het Greetje Biima-
tet in het leven werd ge-
In, nu vijf jaar geleden,
lkwestide vocaliste in de Gro
eft gefe Noodband. Deze band
tingen bpgericht door Alan Lau-
k een H die momenteel deel
ilogen bakt van het Greetje Bij-
ïterst Jwintet als componist,
zet, dijonist en percussionist. De
te geljband speelde vooral free
al vehmuziek. In de loop der
laan zij^rerd de band succesvol,
ging Greetje Bijma een
re kant op. Greetje: „Suc
ne ov|
ken, k v C?
iuis H T\ 1
n vertoi
angendlANNESBURG
sn te jeren van de radicale
rte verzetsgroep Azapo
terft vi^n bezwaar maken
ere zifi het voornemen van
;taat v4 Simon een aantal
astbare-erten te geven in
ï'kufA£"ka.
v opbo
Lin volv
en.
o dat Amerikaanse zanger had
n deleten een gesprek met de
ne Valeitter van de Azapo-jonge-
id vanrganisatie, Thami Mcer-
kste denaar daarin kwamen bei
leven fertijen, twee dagen voor
oudtart van Simons tournee
ïen.
van twee weken, nauwelijks
nader tot elkaar.
„We zijn het er allemaal over
eens dat we geen geweld wil
len zien bij de concerten", liet
Simon op een personferentie
na afloop van het gesprek met
de jongerenleider weten. Hij
voegde daaraan toe dat de jon
gerenorganisatie had aangege
ven dat zij er niet op uit is zijn
tournee met geweld te versto
ren.
Maar Mcerwa verklaarde van
zijn kant dat hij Simon daar
over geen enkele toezegging
had gedaan. „We staan nog
steeds op het standpunt dat
zijn concertserie als deze door
gaat, tot geweld kan leiden",
aldus Mcerwa. Hij wees erop
dat er bij de concerten veel po
litie op de been zal zijn en dat
dit gemakkelijk kan leiden tot
botsingen tussen aanhangers
van de vele tegenvover elkaar
staande politieke groeperin
gen. De Azapo vindt dat de
culturele boycot tegea Zuid-
Afrika overeind moet blijven,
tot daar een zwart meerder
heidsbewind aan de macht is.
Simon verklaarde dat hem er
veel aan is gelegen dat de con
certen doorgaan, te meer daar
hij naar zijn zeggen met zijn
optredens juist wil bijdragen
aan het ontstaan van een
vreedzame samenleving in
Zuid-Afrika.
Dansers moeten niet zingen
Coup d'Amour met 'On the pretext
of collecting folksongs'. Korzo The
ater, Den haag. Donderdagavond.
Herhalingen 10 en 11 januari.
Idoor
FRANK DELBOY
Het Korzo Theater, waarvan
de afbouw voor het pauze-pu
bliek in snel tempo wordt vol
tooid, houdt de vinger stevig
aan de pols als het gaat om een
actueel marktaandeel te kie
zen uit het enorme aanbod aan
dans- en bewegingstheater.
Het vormt zodoende ook een
eigen publiek voor deze klein
schalige voorstellingen en
schept tevens een platform
voor een nieuwe generatie
choreografen. Kwaliteit is
daarbij niet altijd direct haal
baar, zelfs als het gaat om het
collectief Coup d'Amour met
Wim Kannekens - voorwaar
geen beginneling en al in de
prijzen gevallen - als choreo
graaf van 'On the pretext of
collecting folksongs', dat als
basis het camerabewustzijn
van politieke leiders heeft.
Wellicht met onuitgesproken
excuses aan Kurt Jooss, wiens
'Groene Tafel' deze even thea
trale als charismatische mate
rie heel wat scherper en voor
al mimisch sterker belichtte.
Kannekens gooit het over de
boeg van een soort - uitste
kend gedanst - infantilisme,
berustend op hoorbaar onge
schoold gezongen vocalises als
een soort Swingle Singers in
de dop. Elektrische gitaar, veel
slagwerk, een draaitrommel
en wat pseudo-goochelen om
vanuit de zaal nog wat la
chend weerwerk te krijgen.
Hindoeklanken en rock and
roll ontbreken evenmin in
deze première die in bewe
gingskunst helaas niet goed
kon maken wat aan falende
vocaliteit de mist inging.
istuurlijke aanpassing
iiroep onvermijdelijk
i/ERSUM Het omroepbestel moet een nieu-
/bestuurlijke structuur krijgen. Dat heeft NOS-
Uf^/J.Hter Max de Jong gisteren in een nieuwjaars-
raak gezegd. De NOS zal in de komende we-
daarover voorstellen doen. Volgens De Jong
zowel voor de NOS als voor de overige zend-
lan De}0*1*'?0^11 dat de bestuurlijke verhou-
ó„rvJn niet meer passen op de bestaande omstan-
ïa comrt-» i u
t mate* Deze zijn volgens hem nog geent op een
vee CS'rhaald wereldbeeld. Naar zijn mening dienen
vu' Igetelde historische eigenbelangen van indivi-
untrv ornroePen zeker geen toekomstig gemeen-
vonder'P6^ en algemeen belang. Stevige bestuurlij
wee enmPassin^ *s voteens De Jong daarom onver-
veel geiJk' Alleen dan kan de publieke omroep haar
Ripper-de krachten meer doelgericht aanwen-
Maar'0 str"ijd voor een nieuw bestaan.
Wereldomroep
wil op satelliet
HILVERSUM De Wereldomroep
wil een nieuw Europees programma
beginnen dat in heel Europa kan
worden opgevangen. Dat heeft Radio
Nederland Wereldomroep-directeur
M. Dijkstra gisteren gezegd. De bin
nenlandse en regionale omroepen
zijn inmiddels uitgenodigd aan de
ontwikkeling daarvan mee te wer
ken. Ook de Vlaamse BRTN zal nog
worden uitgenodigd in het project te
participeren. Dijkstra denkt aan een
radioprogramma van zeventien uur
per dag met zowel lichtvoetige als in
formatieve elementen. De exacte for
mule zal in gezamenlijkheid worden
ontwikkeld.
Nominatie
Ook de Nederlandse
saxofoniste Candy Dul-
fer is genomineerd voor
de belangrijke Ameri
kaanse muziekprijs
Grammy Award. Dat
heeft haar platenmaat
schappij gisteren be
kendgemaakt. Dulfer
komt voor de prijs in
aanmerking in de cate
gorie 'beste instrumen
tale pop' vanwege haar
album 'Saxuality'. Haar
naam prijkt tussen die
van onder meer Kenny
G. en John Williams.
Op 24 februari worden
de winnaars bekend.
FOTO: SACHA PI ETER- -"TL
mM
HILVERSUM De uitgevers van
de omroepbladen van AVRO, Ve
ronica, KRO, NCRV en VARA
hebben de TROS TV-krant de oor
log verklaard. Sinds kort brengt de
TROS naast zijn 'Kompas' de goed
kope TV-krant. De collega-omroe
pen noemen het blad prijsbeder-
vende concurrentie. Als reactie
hebben de uitgevers van omroep
bladen deze week de prijzen van
hun losse nummers verlaagd tot
rond een gulden.
De TROS brengt de TV-krant voor
95 cent op de markt. „Een niet te
pruimen vorm van prijsbederf,'
zegt Televiziers hoofdredacteur Pe
ter Lichtenauer. „De Nederlandse
omroepbladen zijn 'al goedkoop,
zelfs de goedkoopste van Europa".
De andere omroepen hebben nu de
handen ineen geslagen. De EO en
VPRO doen niet mee. De gidsen
zijn ook volgende week voor het
gereduceerde tarief verkrijgbaar.
De omroepen/uitgevers overleggen
daarna wat er verder gaat gebeu
ren. „Het zit er wel in dat we door
blijven gaan zolang de TROS met
de prijzen stunt. We zullen zien wie
de langste adem heeft", zegt Lich
tenauer. De TROS heeft kennis ge
nomen van de gezamenlijke actie.
Woordvoerster Els Loodsma: „Het
is hun goed recht met onze TV-
krant te concurreren". De krant
werd eind vorig jaar gepresenteerd.
De TROS wil daarmee een steviger
deel van de omroepbladenmarkt in
handen krijgen, omdat het mono
polie op de omroepgegevens van de
omroepgidsen in strijd wordt ge
acht met de EG-richtlijnen. De ver
wachting is dat de programmagege
vens mogelijk nog dit jaar voor een
ieder vrijelijk beschikbaar komen.
De proef met de TROS TV-krant
besloeg voorlopig zes weken. De
TROS-directie heeft inmiddels be
sloten 'voorlopig' door te gaan met
de uitgave van de goedkope krant
Paul Simon en Joseph Shabalala tijdens de persconferentie
FOTO: EPA
ces is niet per definitie een re
den om door te gaan, je moet
luisteren naar wat jezelf wilt".
Na verloop van tijd werd het
contact hersteld tussen Greetje
Bijma en Alan Laurillard en
uiteindelijk werd het kwintet
Greetje Bijma gevormd.
Improvisatie
De muziek van het Greetje
Bijma-kwintet wordt vaak on
der de noemer jazz geschaard.
Volgens de vocaliste zelf is het
echter niet zozeer jazz dat ze
brengt. „In de jazzmuziek zijn
teksten vaak belangrijk om in
the mood te komen. Ik zing
niet direct met teksten, maar
laat me leiden door gevoelens
achter de klanken. De klan
ken roepen emoties op, dat
kan bijvoorbeeld gejaagdheid
zijn, of bezwering, vertede
ring, agressie. Wat ik wel
sterk gemeen heb met de jazz,
is het gebruik van improvisa
tie, dat speelt in mijn muziek
een belangrijke rol".
Greetje Bijma vertelt dat ze tij
dens een optreden elke keer
wel weer een opening vindt
om te improviseren. „Waar
het vandaan komt, weet ik
niet. Ik kan een ingeving voor
een improvisatie krijgen, om
dat ik een gordijn zie, met een
heel mooie plooi erin. Daar
stel ik me dan bij voor dat het
een mooie jas is, en ik zie dan
als het ware die persoon in die
jas voor me staan. Dat vormt
dan weer een aanleiding voor
een improvisatie. Soms denk
ik: nu kan ik nooit meer iets
nieuws doen, maar elke keer
ontstaat er wel weer wat".
Ook in de studio werkt Greet
je Bijma volgens het principe
van improvisatie. „Eigenlijk
haat ik het om in de studio te
werken. Het heeft dan ook een
tijd geduurd voordat ik een
plaat wilde maken. Want om
dat ik improviseer, is het iede
re keer weer anders. Dus ook
een studio-opname registreert
h bepaalde improvisatie. Een
voordeel van een CD-opname
is dat de mensen die een con
cert bezoeken het thema her
kennen van de CD. Op dat
moment wordt meer op de
muziek gelet en hoe het wordt
gespeeld".
Autodidact
Greetje Bijma is autodidact.
Hoewel haar nooit de zang
technieken zijn aangeleerd,
verzekert ze dat ze nooit last
heeft van haar stem. „Klassie
ke zangeressen hebben wel
eens hun jaloezie daarover ge
uit. Ze zeggen dan: wat jij doet
kunnen wij niet meer, dat
hebben wij afgeleerd. Ik zing
op een heel natuurlijke ma
nier, en gebruik daarbij mijn
hele lichaam. Mensen die klas
siek zingen, concentreren zich
alleen maar op de stem en
gaan daarvoor in een bepaalde
basishouding staan. Maar ik
kan sommige klanken just
voortbrengen, omdat ik in een
houding sta, waarvan anderen
zeggen: het is onmogelijk om
zo te zingen".
„Ook mijn handen spelen een
belangrijke rol als ik zing; bij
sommige klanken gaan ze als
vanzelf naar boven. Ik denk
dat die combinatie van bewe
ging en zang heel natuurlijk is.
Het is ook te zien bij bepaalde
natuurvolken. Zij komen eerst
in een bepaalde beweging, blij
ven in die bepaalde cadans en
daarna brengen ze de zang er
bij. Een ander voorbeeld is een
moeder met haar kind. Wan
neer zij zingt voor haar kind,
beweegt ze ook haar lichaam
om het kind te wiegen".
Verzonnen talen
En van specialiteiten van
Greetje Bijma is het zingen in
zelfverzonnen talen. Lachend
zegt ze: „Misschien ben it wel
in mijn kinderperiode blijven
hangen." Volgens de vocaliste
is het verzinnen van taal ty
pisch iets wat kinderen doen.
Sommige kinderen spelen met
poppen, of vriendjes die ze zelf
hebben verzonnen en spreken
daarmee in een eigen taal.
Maar zodra iemand anders,
een volwassene bijvoorbeeld,
zich ermee bemoeit is de zelf
verzonnen taal weg en het
kind schaamt zich eigenlijk
een beetje.
Ruim een jaar geleden werd
Greetje Bijma onderscheiden
met de Boy Edgar-prijs voor
de jazz en geïmproviseerde
muziek. „Dat was een ster die
op aarde viel, een krater van
jewelste," omschrijft de voca
liste de gebeurtenis zelf. „Aan
vankelijk durfde ik het niet te
geloven, toen de jury me belde
dacht ik dat het een grapje
Voor de eerste maal werd de
prijs toegekend aan een vrouw
en ook voor het eerst aan een
vocaliste. Greetje Bijma: „De
toekenning van de prijs heeft
een enorme indruk op me ge
maakt, het heeft me echt ont
roerd. Het betekent waarde
ring, het is een schouderklopje
en het zei me dat ik op de goe
de weg was."
Publiciteit
De Boy Edgar-prijs ontketende
een grote stroom van publici
teit rondom Greetje Bijma.
„Het was zelfs zo dat ik het zo
ontzettend druk had met in
terviews geven dat de muziek
op de achtergrond werd ge
schoven. En dat is niet ook
weer niet goed.. Aan de andere
kant was de prijs een goede
aanleiding om te vertellen dat
er in Nederland veel meer
zangeressen op een dergelijke
manier met hun stem bezig
zijn". In mei van dit jaar, na
de concertenreeks 'Tales of a
Voice', begint de vocaliste met
een project voor de KRO.
Greetje Bijma: „Hierbij ga ik
voor het eerst met teksten
werken. Het zijn Nederlandse
teksten, geschreven door de
dichter Sybren Polet. Het is
een grote uitdaging voor me.
Tot nu toe heb ik altijd ge
werkt vanuit de borrelingen
die in mezelf opkwamen. Nu
ga ik werken met bestaande
teksten en moet datgene dat
op papier staat een stukje van
mij worden".
UTRECHT Frits Meijst
(23) van het fotobemidde
lingsbureau Hollandse
Hoogte heeft de Zilveren
Camera 1991, de belang
rijkste prijs voor fotojour
nalisten in Nederland, ge
wonnen.
De prijs is hem toegekend
voor een serie van acht zwart
wit foto's van Kurdische
vluchtelingen op de grens tus
sen Irak en Turkije. Tot foto
journalist van het jaar werd
Wubbo de Jong, fotograaf van
het dagblad het Parool, verko
zen. De jury was unaniem van
mening dat de serie van Méijst
„uitstekende fotojournalistiek"
laat zien, „waarbij op een in
dringende wijze het vluchte
lingenprobleem in beeld wordt
gebracht". Ook fototechnisch
voldoet de winnende serie aan
hoge eisen, aldus de jury.
Wubbo de Jong, vorig jaar
winnaar van de Zilveren Ca
mera, is uit vijftien kandidaten
verkozen tot fotojournalist van
het jaar. De jury is vooral on
der de indruk van de betrok
kenheid van De Jong bij de
onderwerpen die hij fotogra
feert. „Hij is duidelijk sociaal
bewogen en richt zich bij
voorkeur op de mens en zijn
omgeving, vaak ook op de
mens en zijn bekommernis",
stellen de juryleden. „Wubbo
de Jong is niet alleen een
voortreffelijk fotograaf, hij is
bovenal 'de mens achter een
camera'. Hij is overduidelijk
op een internationaal niveau
gekomen", aldus de jury. De
Utrecht Prijs, een stimule-
ringsprijs, is toegekend aan de
freelance-fotograaf Cor de
Koek.
RICOCHET
LIDO/STUDIO LEIDEN EN EUROCI
NEMA ALPHEN: 'Richochet' m®t
Denzei Washington, John Lithgow
en Ice T. Scenario: Menno Meyes,
Fred Dekker en Steven DeSouza.
Regie: Russel Mulcahy.
Idoor
BERT JANSMA
Ik moet bekennen dat ik de
film 'Ricochet' als recensent
had laten schieten en helemaal
aan uw discretie had overgela
ten, als niet de naam van de
Nederlander Menno Meyes op
de titelrol had gestaan. Meyes
schreef het scenario voor 'The
color purple', leverde het ver
haal voor de laatste Indiana
Jones-film en werd ook ge
vraagd om bij een aantal Ne
derlandse speelfilms mee te
denken.
Ik kwam de bioscoop waar
'Ricochet' voor me gedraaid
werd met een knellend dub-
belgevoel uit: de film is vaak
onsmakelijk gewelddadig en
het gegeven lijkt bedacht door
een zeer perfide geest. Maar:
het steekt gehaaid in elkaar,
werd door regisseur Russell
Mulcahy (van de 'Highlander'-
films) met een verve een bete
re zaak waardig in beeld ge
bracht. Het resultaat is dat je
ondanks je afkeer van wét je
ziet, tot het einde geboeid
wordt door hóe dat, zonder
een moment van terugval, in
beeld gebracht wordt.
Denzei Washington, de Frank
Rijkaard van Hollywood,
speelt een politieagent die car
rière maakt nadat hij een zeer
enge misdadiger op originele
manier heeft neergeschoten
(via het pistool in de band van
z'n onderbroek). Hij brengt het
tot openbare aanklager, leest
dat zijn opponent van destijds
is omgekomen, en kan rustig
met vrouw en dochteijes van
het leven genieten ên aan
goed werk doen. Maar dan
volgt het effect waar vele hor
rorfilms en andere draken op
draaien: de misdadiger is niet
dood, hij lééft. En bedenkt een
zeer ongezonde manier om
zich op de ex-politieman te
wreken. Ik onthoud u de fi
nesses, maar het heeft te ma
ken met drugs, een geslachts
ziekte, valse verdenkingen
van betrokkenheid bij kinder
porno en met compromitteren
de video's. Denzeis carrière is
naar de Filistijnen, zijn huwe
lijk bijna en dan neemt hij.
wraak. Daartoe gaat de film de
hoogte in via een toren in aan
bouw en dat is niet verwon-
derlijk, want 'Ricochet'-produ-
cent Joel Silver maakte ook
'Die Hard' en daar werkte dat
ook. De spanning druipt van
het doek, maar fijngevoelig is
het allemaal niet. Het valt me
mee dat scenarioschrijver
Meijes en de zijnen de kinder
tjes van Washington met rust
laten en John Lithgow als
een zéér lugubere psycho
paat slechts met de bijl bo
ven hun bedje laat dreigen.
Nog een opvallende zaak:
Denzei Washington bekom
mert zich tussendoor over de
uitzichtloze levensomstandig
heden van vele zwarte Ameri
kanen, en wordt uiteindelijk
bij zijn wraakneming zelfs ge
holpen door een stel drugshan
delaren, die waarempel óók
menselijk blijken. Ik was blij
dat ik na afloop de frisse lucht
in kon. maar hartkloppingen
had ik wèl. (De term 'Richo
chet' slaat overigens op het te-
rugketsen van een kogel).
Ster buigt het
hoofd voor satire
van Koot en Bie
HILVERSUM De Ster zal
op zondagen geen reclameblok
plaatsen tussen het 8 uur-Jour
naal en het satirische tv-pro-
gramma 'Keek op de Week'
van Kees van Kooten en Wim
de Bie. De Ster, die met in
gang van 2 februari ook zend
tijd op zondag mag verkopen,
komt daarmee tegemoet aan
een verzoek van de VPRO. In
'Keek op de Week', dat live
wordt uitgezonden, reageren
Van Kooten en De Bie direct
op actualiteiten uit het Jour
naal. Een in ons land unieke
vorm van satire waarvoor de
Ster naar eigen zeggen graag
het hoofd heeft willen buigen.
