Bijbelse
bronnen voor
decoratie
van huisraad
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
Toestand van Moeder Teresa ernstig
Weinig hervormde interesse
voor sociale vernieuwing
COMMENTAAR
Ni.
Steidw (Bowiawt
dinsdag 31 december 1991
icid
Bisschop terughoudend over huilend Mariabeeld
BUENOS AIRES Bisschop Agustin
Radrizzani heeft terughoudend gerea
geerd op het 'wonder van de heilige
maagd' in de St. Jozef kapel van Neu-
quen, 1000 kilometer ten zuidwesten van
de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires.
Volgens twee getuigen, een priester en een arts,
begon het Mariabeeld twee weken geleden plot
seling te huilen. Radrizzani heeft in een verkla
ring laten weten dat het verhaal van de arts en
priester „objectief waar is". „Als het gebeurde
van God komt, moeten we geen hindernis daar
voor opwerpen". Maar de bisschop roept de ge
lovigen op nog niet over een wonder te spre
ken, omdat „we onze geestelijke gezondheid
moeten behouden, als het niet om een godde
lijk, maar om een menselijk verschijnsel gaat".
De priester en arts baden in de kapel toen zij
twee tranen met de kleur van bloed op het ge
zicht van Maria zagen verschijnen. De tranen
lieten rossige vlekken achter op het gezicht. De
twee getuigen spreken van vier tranen uit het
linkeroog en drie uit het rechteroog. De tranen
vielen op een van de drie rozen die Maria voor
haar borst houdt. Een zeer kleine hoeveelheid
is voor analyse meegenomen, maar het was niet
mogelijk vast te stellen, of het bloed dat van
een mens of dat van een dier was.
Het beeld is inmiddels naar een andere, geheim
gehouden plaats overgebracht. Ook van twee
andere Mariabeelden elders in Argentinië rol
den plotseling tranen. Bij die beelden is vastge
steld dat het om leidingwater ging. De rooms-
katholieke bisschoppen hebben daarom het idee
van een wonder verworpen.
Klagen over egoïs me
is egoïsme.
„Beschuldiging OJEC is onzin"
AMSTERDAM De Raad van Kerken is er beslist geen voor
stander van dat de Russische asielzoekers tijdelijk politiek asiel
in Nederland krijgen. De raad heeft er uitsluitend om humani
taire redenen voor gepleit dat de uitzettingen enige tijd worden
opgeschort, zodat de asielzoekers de gelegenheid hebben een an
der land te zoeken dat hun een verblijfsvergunning wil geven.
De secretaris van de Raad van Kerken, ds. W.R. van der Zee,
bestempelt de beschuldiging van het Overlegorgaan van Joden
en Christenen (OJEC), dat de raad zich met betrekking tot de
Russische asielzoekers aan illusiepolitiek schuldig maakt, als
„onzin". „Wij beseffen heel goed dat de regering de Russische
asielzoekers geen politiek asiel kan geven".
Van der Zee is zeer verstoord over de „onzinnige en onzindelij
ke" vergelijking die het OJEC maakt tussen het standpunt van
de raad en de houding van Groen Links tegenover het sturen
van Patriot-rakketten naar Israël tijdens de Golfoorlog. „Wij
hebben ons eigen standpunt. Wij pleiten er om humanitaire re
denen voor dat de uitzetting van de asielzoekers enige tijd wordt
uitgesteld", zegt Van der Zee.
Groot, zéér groot moet de bijbelkennis zijn geweest van onze 17e
eeuwse voorouders. Zij omringden zich met allerlei spullen, ver
sierd met voorstellingen uit zowel het Oude als Nieuwe Testa
ment. In het Utrechtse rijksmuseum 't Catharijne Convent zijn
tot en met 8 maart 1992 een 200 van die voorwerpen bijeen ge
bracht. Eén van onze redacteuren nam er een kijkje.
een grote rol spelen in de
volkscultuur. Bijbelse figuren
werden voorbeelden voor een
zuivere, christelijke levens
wandel.
Kuisheid bijvoorbeeld werd
gesymboliseerd door de (in het
apocrieve bijbelboek voorko
mende) Suzanna en konigin
Esther, terwijl Jozef-afbeel-
dingen betrekking hadden op
het reine huwelijk. Op alle
mogelijke manieren omring
den welvarende inwoners van
de Lage Landen zich met
voorwerpen, waarop bijbelse
voorstellingen voorkwamen,
waarbij ambachtslieden in de
sporen van kunstenaars tra
den. Dat betekende dat som
mige voorstellingen van zeer
hoog artistiek niveau zijn, die
aangebracht werden op voor
werpen, die op zich zelf al een
grote waarde vertegenwoordi
gen: zilveren knottekistjes,
kristallen en/of glazen roe
mers etc.
Maar er waren ook 'krabbe
laars' aan het werk, die weinig
kaas gegeten hadden van
kunstzinnig houtsnijden en/of
graveren. Later, vanaf de
tweede helft van de 17e eeuw,
werd de betrokkenheid op de
bijbewl wat minder, al waren
er streken in ons land, waar
men de traditie op dit punt
zeer lang tot in de vorige
eeuw trouw bleef.
Ontvankelijk
Waar de stichtelijke prent in
onze hedendaagse cultuur als
gevolg van de steeds verder
voortschrijdende secularisatie
praktisch geheel is verdwe
nen, daar vierde de bijbel (sa
men met het huwelijksboek
van Jacob Cats) hoogtij in de
Lage Landen tijdens de 17e
eeuw. Toen bleken de Neder
landers zeer ontvankelijk voor
stichtelijke literatuur en gra
vures.
De voorgeschiedenis van dat
fenomeen ligt in het Zwitser
land, waar in 1519 een zekere
Huldryck Zwingli als preek-
priester in de kerk van Gross-
UTRECHT De vroege
re inwoners van het Frie
se Hindeloopen moeten
zeer bijbelvast zijn ge
weest. Niet alleen hun ta
fels (flap-aan-de-wand),
maar ook de wiegen
waarin zij hun pas gebore
nen legden, waren be
schilderd met allerlei bij
belse scènes. Zelfs de
priksleeën, waarmee ze 's
winters het ijs opgingen,
droegen aan de achter
kant voorstellingen zoals
de Verdrijving van Helio-
dorus, de tempelrover:
prachtig houtsnijwerk
voor een deel zelfs ver
guld.
Niet alleen Friezen waren blij
kens hun huisraad bijbelvast.
Ook de inwoners van Assen
delft beschilderden hun wand
kasten met bijbelse scènes, ter
wijl de Amelanders eveneens
inspiratie zochten (en vonden!)
in het Oude en Nieuwe Testa
ment om hun meubelen te
versieren. Zelfs Zeeuwse vis
sers lieten hun zilveren broek
stukken (knopen) voorzien
van bijbelse taferelen om
daarmee hun godsverbonden
heid aan te geven.
Het waarom van die grote be
trokkenheid op de bijbel is
niet altijd aan te geven. Vast
staat dat de bijbel een zeer
grote invloed had op het dage
lijks leven. Dat was vooral zo
in de middeleeuwen toen het
leven van de mens als het
ware beheerst werd door de
angst 'onvoorbereid' te sterven
en op die manier eeuwig in
het helse vagevuur te moeten
verblijven.
Als gevolg van het opkomende
christelijk humanisme veran
derde die levensinstelling,
maar toch bleef het evangelie
Eerder deze maand ontving de Amerikaanse president George Bush moeder Teresa nog op het Witte Huis.
LA JOLLA De toestand
van Moeder Teresa, de 81-jari
ge rooms-katholieke non die
in 1979 de Nobelprijs voor de
Vrede werd toegekend voor
haar activiteiten ten behoeve
van de armen en de zieken, is
vanacht als ernstig omschre
ven nadat zich een hartstoor-
nis had voorgedaan. Een
woordvoerder van Scripps Cli
nic and Research Foundation
in La Jolla in Californië, heb
ben dit te kennen gegeven.
Moeder Teresa werd donder
dag opgenomen met een long
ontsteking. Zij bevond zich in
Tijuana, Mexico, voor een be
zoek aan vijf gemeenschappen
van haar orde, Missionarissen
van Liefdadigheid, toen zij
ziek werd.
In het ziekenhuis deden zich
complicaties voor die de artsen
omschreven als onvoldoende
bloedtoevoer naar haar hart.
Zaterdagnacht werd zelfs een
korte periode van hartstilstand
geconstateerd. Zondag werd
met succes bij Moeder Teresa
een blokkade in een krans
slagader verwijderd.
mtinster bij Zürich startte met
een serie bijbellezingen. An
ders dan zijn voorgangers be
perkte Zwingli (die later tot de
kerkhervormers zou gaan be
horen) zich niet tot een selec
tieve voorlezing, maar werkte
hij bijbelboek na bijbelboek
volgens een vast stramien af.
De wijze, waarop met name
Zwitserse kerkhervormers
(Zwingli en Calvijn) met de
bijbel omgingen, bleek zéér
aan te slaan in de Lage Lan
den, die bovendien in toene
mende mate in verzet kwa
men tegen de (rooms katholie
ke) Spanjaarden. Kerkhervo-
ming en strijd voor politieke
souvereiniteit gingen hand in
hand in ons land. Prentbijbels
namen een grote vlucht (voor
al bij mensen, die niet konden
lezen en/of schrijven) met als
gevolg dat de kennis van bij
belse verhalen en gelijkenissen
zeer groot was. Ook onder het
'gewone' volk. Zo ontstond de
voedingsbodem voor een wijd
vertakte volkscultuur, waarin
de bijbel een min of meer cen
trale rol vervulde.
Niet alleen werden wandte-
gels, schotelgoed, tafels en
stoelen, horloges, glazen en ta
baksdozen met bijbelse tafere
len versierd, ook grote schil
ders als Rembrandt en Pieter
Lastman wendden zich veel
vuldig tot de bijbel om al
dan niet in opdracht daaruit
een bepaald tafereel af te beel
den. Daarnaast ontstonden le
gio (goedkope) religieuze gra
vures en prenten, die thuis
werden opgehangen. (Zelfs
Rembrandt's jeugdwerk 'De
doop van een kamerling' werd
ooit aangetroffen in een woon
kamer).
Aan de hand van dit soort
schilderijen en prenten (van
o.a. Pieter Schut) gingen pla
teelschilders in Delft bijvoor
beeld te werk bij het decore
ren van allerlei aardewerk. Of
deze borden en vazen meer ge
kocht werden door katholie
ken dan door gereformeerden
is niet duidelijk. Ofschoon de
neiging bestaat te veronder
stellen dat met name de laatste
categorie dit type aardewerk
kocht, moet men voorzichtig
zijn wat de herkomst betreft,
aldus de samensteller van de
Utrechtse tentoonstelling.
Populair
Zoals gezegd diende al deze
'bijbelse' huisraad er toe de be
woners tot een christelijke en
ingetogen levenswandel te be
wegen (of dat lukte is vers
twee...). De populariteit van
bepaalde bijbelse figuren en/of
taferelen bleek gebonden aan
een bepaalde periode. Oudtes
tamentische figuren blijken in
de loop van de 16e eeuw de
plaats in te nemen van de ge
kruisigde Christus, Maria en
hèiligen.
Een voorbeeld daarvan is Re
becca, die zonder dralen haar
ouders verlaat om met Isaac te
trouwen. In haar weerspiegelt
zich' de voorbeeldige vrouw.
Ook de scène, waarbij Jozef
wegvlucht van de vrouw van
Potifar is populair en bedoeld
als waarschuwing tegen de
(vrouwelijke) verleiding. Maar
ook verhalen uit het Nieuwe
Testament zijn geliefd, zoals
dat van de verloren zoon. Het
afbeelden van deze gelijkenis
sen zorgt er voor dat de bijbel
verhalen aanschouwelijk wor
den gemaakt voor zeer grote
groepen in de bevolking.
Waarbij het opmerkelijk is dat
er vaak verband bestaat tussen
afbeelding en voorwerp. Het
verhaal van de kuise Suzanna
bijvoorbeeld is vooral te vin
den op de 17e eeuwse beelden-
kasten, waarin linnengoed
werd opgeborgen, terwijl ko
ningin Esther vaak op een
haardplaat is afgebeeld.
Populaire bijbelse figuren wa
ren verder de moedige wedu
we Judith, de konigin van
Sheba op bezoek bij koning
Salomo, de blinde Tobias en
diverse scènes met Jezus. Maar
ook oud testamentische verha
len, waarin de aartsvaders
Abraham, Isaac en Jacob een
rol spelen worden veelvuldig
op allerlei gebruiksvoorwer
pen afdgebeeld. Soms is er een
streekgebonden voorkeur zoals
de terugkeer van de verloren
zoon, een tafereel, dat vooral
in de Zaanstreek wordt toege
past. Of de gelijkenis van de
vijf dwaze en vijf wijze meis
jes, die vooral op Ameland
wordt toegepast door de schil
ders. En het zal geen verwon
dering wekken dat de bruiloft
te Kana vooral terug te vinden
op de zilveren knottekistjes,
die in noord-Holland en Fries
land werden gemaakt.
Catharijne Convent Utrecht:
expositie De bijbel in huis. Ge
opend tot 8 maart 1992. Elke
dinsdag t.e.m. vrijdag van 10-
17 uur; zaterdag, zondag en op
feestdagen van 11-17 uur. Bei
de kerstdagen geopend van 11-
17 uur. Nieuwjaarsdag en alle
maandagen gesloten.
Vrij - katholieke
vrouwen welkom
aan het altaar
DEN HAAG Vrouwen
in de Vrij-Katholieke
Kerk in Nederland mogen
voortaan dienen aan het
altaar. Dat heeft de vrij-
katholieke regionaris van
Nederland, bisschop Phi
lip Draaisma uit Biltho-
ven, in een brief aan de
ongeveer 1500 leden tel
lende gemeenschap laten
weten.
Begin dit jaar zette mgr.
Draaisma het licht al op groen
voor meisjes tot 12 jaar om de
priester te assisteren.
De brief ratificeert een al acht
jaar oude uitspraak van de Al
gemene Bisschoppelijke Syno
de. Regionarissen van landelij-
kè kerken hebben de bevoegd
heid besluiten van dit mondia
le kerkbestuur tegen te hou-
De viering van het 75-jarig be
staan van de Vrij-Katholieke
Kerk dit jaar in Nederland
heeft, naar verluidt, een rol
gespeeld bij Draaisma's besluit.
Ook de wens van vrouwen die
zien hoe in andere landen de
vrouwen al wel worden toege
laten, zou hebben meege
speeld.
De Vrij-Katholieke Kerk lijkt
in inrichting en liturgie sterk
op de Rooms-Katholieke
Kerk, maar is veel duidelijker
gericht op de gnostiek. Ze is
overigens ondogmatisch. Mon
diaal telt de kerk 12.000 leden;
er zijn in Nederland ruim tien
gemeenten met samen duizend
LEIDSCHENDAM De
diakenen in de Hervorm
de Kerk blijken niet bij
ster geïnteresseerd in soci
ale vernieuwing. Slechts
een paar diakonieën zijn
zo actief dat zij de ge
meente aan het jasje trek
ken en de gemeentelijke
plannen voor sociale ver
nieuwing kritisch toetsen.
Veel contacten tussen kerkelij
ke gemeenten en de burgerlij
ke gemeente wat betreft socia
le vernieuwing komen niet
verder dan elkaar informeren.
Dit blijkt uit een enquête die
gehouden is door de Generale
Diakonale Raad van de Her
vormde Kerk en waarover in
het decembernummer van
'Konvooi, Werkschrift voor
kerk en samenleving', bericht
wordt.
In maart 1990 kwam de rege
ring met een nota waarin een
lans gebroken werd voor het
verbeteren van de posities van
mensen die een maatschappe
lijke achterstand hebben opge
lopen of dreigen op te lopen.
Centrale doelstellingen in de
nota zijn: (1) verbetering van
de leefbaarheid in achter
standswijken; (2) verbetering
van de bestrijding van werk
loosheid; (3) verbetering van
de zorgvoorzieningen. De re
gering wil de eigen verant
woordelijkheid van mensen
voor hun eigen leven en voor
hun omgeving stimuleren en
versterken.
„Sociale vernieuwing biedt",
aldus Jaap Knoop, „mogelijk
heden om te komen tot een
vertaling van het evangelie in
de wereld van vandaag. Van
uit ons geloof willen we kiezen
voor de zwakkere in de sa
menleving".
Knoop die consulent maat
schappelijk activeringswerk is
in Noord-Brabant voor de Pro
vinciale Missionaire Diakonale
Raad, noemt onder andere de
volgende mogelijkheden voor
de kerken:
(1) het deelnemen vanuit de
diakonie aan een door de ge
meente ingestelde werkgroep
voor sociale vernieuwing;
(2) diakonieën kunnen een rol
spelen in het wijzen op een
toenemende mede-verant
woordelijkheid van de bewo
ners voor verbeteringen van
de woonomgeving en gemeen
schapsvorming in een wijk;
kerkelijke gebouwen kunnen
gebruikt worden voor andere
doeleinden.
Jeanne van den Heuvel, coör
dinator Landelijk Oecume
nisch project Kerkvrouwen-
Bijstandsvrouwen, merkt in
'Konvooi' op dat bij sociale
vernieuwing geen vragen wor
den gesteld aan de economi
sche uitgangspunten waarop
onze samenleving is gebaseerd.
„Deze hebben ervoor gezorgd
dat steeds meer mensen in een
zogenaamde 'achterstandsitua
tie' gedrukt worden als de niet
langer 'bruikbaren' in ons eco
nomisch stelsel. Het wordt tijd
dat er werkelijk vernieuwende
processen op gang worden ge
bracht, waarbij het begrip 'ar
beid' eens onder de loupe ge
nomen wordt. Arbeid is name
lijk veel meer dan hetgeen
binnen de marktsektor als 'ar
beid' beschouwd wordt. Zo
kan arbeid onderverdeeld
worden in productie-arbeid,
zorg-arbeid, dienstverlening,
huishoudelijke arbeid en vrij
willigerswerk".
Alle arbeid is, aldus Van den
Heuvel, nodig om deze samen
leving te laten draaien. „Het is
echter onrechtvaardig om door
het niet betalen van steeds
meer arbeid mensen de ar
moede in te jagen. Het is ook
niet juist om iedereen, die niet
voor arbeid betaald wordt in
Nederland, als het 'inactieve
deel' van Nederland te be
schouwen".
Van den Heuvel is van me
ning dat het erop lijkt dat de
sociale vernieuwing alleen
maar perspectief biedt voor de
gevestigde organisaties binnen
het welzijnswerk. „Zij staan
dan ook vooraan in de rij bij
de gemeenten om hun oude
bestaande projecten als 'nieuw'
in te dienen. Geld voor ver
nieuwende projecten hebben
de gemeenten nauwelijks.
Daarnaast heeft de Rijksover
heid kenbaar gemaakt dat de
collectieve sector niet meer
mag groeien omdat het finan
cieringstekort teruggedrongen
moet worden". Volgens Van
den Heuvel blijft de sociale
vernieuwing tot nu toe wat
„rommelen in de marge".
Heinz Galinski bezorgd over
toekomst van Duitse joden
BERLIJN De voorzitter van de centrale raad van joden in
Duitsland, Heinz Galinski, is bezorgd over de groeiende vreem
delingenhaat en de toekomst van de joden in zijn land.
In het bewustzijn van vele Duitsers zijn de afgelopen maanden
ideologieën binnengeslopen waarvan tot nu toe werd gedacht
dat zij voorgoed waren verdwenen, schrijft Galinski in zijn
nieuwjaarsboodschap.
De centrale raad wil de vreemdelingenhaat bestrijden door het
vormingswerk onder jongeren te versterken.
Voor de Duitse joden was 1991 een 'jaar van herenigingen',
schrijft Galinski. Door de samenvoeging van de twee gemeenten
in Berlijn en de groei van het ledental met 50 procent doemen er
nieuwe taken en problemen op. De joodse godsdienst en cultuur
waren in de voormalige DDR bijna geheel uit het openbare le
ven verdwenen. Galinski vindt dat er nieuwe instellingen
moeten komen om het joodse erfgoed in Duitsland nieuw leven
in te blazen.
BEROEPINGEN
Nederlandse Hervormde Kerk
Aangenomen naar Drachten J.H. Ha
moen te Leeuwarden-Huizum en
Goutum c.a.. Bedankt voor Meteren
en Est dr. J. van Eek, pred. voor bui-
tengew. werkz. (legerpredlkant) te
Ede.
Gereformeerde Kerken
Beroepen te Hardenberg voor de
miss. dienst op West-Tlmor (Ind.)
mw.drs G. Jongsma te Anna Paulow-
na, die dit beroep heeft aangenomen.
Aangenomen naar Nieuwleusen drs.J.
Bol te Rljssen.
Gereformeerde Kerken vrijgemaakt
Bedankt voor Apeldoorn M. Nap te
Zeist.
Jeltsin
[on
ezir
ember
reekbez
c illen. Zij
oNELLER dan velen hadden voorspeld heeft het Gemeniemen. F
best van Onafhankelijke Staten, dat wijlen de Sovjetuni e konin
heeft opgevolgd, zich opgeworpen als een internationale po! an de A:
tieke realiteit. Het is niet zozeer de behoefte van de intern;,en j
tionale gemeenschap zaken te kunnen doen met herkenbai gjfenho
organismen dat hiervoor verantwoordelijk is, als wel de rui ,est ond
tige manier waarop de leiders van de elf voormalige repi p het Ca
blieken hun beleid in handen nemen. Van de gevreesde con n daar
frontaties is nog geen sprake, omdat de elf leiders duidelij 'e^n'cj
beseffen dat het uiteenvallen van de Sovjetunie hen dreigt; !nwei[L
beroven van de economische en politieke samenwerking ditv een
zij dringend nodig hebben om de crisis op te vangen.
Daarom was het voor hen hoogst belangrijk dat de
staande structuren maximaal behouden bleven zonder h
nieuwe onafhankelijkheid op te geven. Een gemenebest
daarvoor de ideale vorm. Maar nu komt het er voor alle i
publieken op aan hun eigen belang na te streven en dat i
de samenhang van de gemeenschap onder druk zetten. Ei
economische gemeenschap van sterk verschillende partne (MSTE
kan pas werken op basis van solidariteit. Als dat niet g es zijn
beurt, wordt een vorm van afhankelijkheid gecreëerd d ietsend
weinig meer is dan neo-kolonialisme.
elfs
HET stond al lang vast dat Rusland het nieuwe staatsve 'omfn j
band zou blijven overheersen. In de Sovjetunie was die pos'ai?
tie geïnstitutionaliseerd, zij was slechts het formeel vastle
gen van het Russische imperialisme. Het gemenebest zou d
politiek moeten neutraliseren. Maar niemand kan belett
dat een republiek die meer dan de helft van de bevolking i 'or en
het grootste deel van de rijkdommen heeft, haar econon |]et ape
sche macht doet gelden. Dat maakt weinig verschil uit vo on
de kleinste republieken die toch wisten dat ze zich zoudi ouden
moeten bewegen in de schaduw van de Russische gigant.luim dr
echte test voor het gemenebest ligt in de relatie tussen Ri ar gaat
land en de Oekraïne, de enige republiek die economisch ra °Qun er^(
Moskou kan wedijveren. Als daarin spanningen komen, sp
heel het gemenebest uiteen. ieuwe,
rodukte
HET zo snel mogelijk uitbouwen van stevige overlegstruct
ren die toekomstige geschillen moeten verhinderen, is da« ieegewe
om van cruciaal belang. Het verloop van de bespreking an-huis-
hierover is een aanwijzing voor de cohesie van het gemen an de g
best. Maar alle geruststellende verklaringen van Boris Jelts 'ordt
ten spijt, is de enige band tussen de andere republieken hi |es
vrees door de Russen te worden overheerst. Jeltsin hei
daaraan zelf veel schuld. Door zijn nationalistische oprispi )e mens
gen heeft hij precies de oude vrees van de andere republi nqUêtes
ken aangewakkerd. Bovendien heeft hij geen enkele ophilart, ho<
dering gegeven over de vraag hoe Rusland zich op intern socia
tionaal vlak zal opstellen zolang de andere republieken n
vertegenwoordigd zijn in de Verenigde Naties. Moskou hei a
nooit gezegd dat het ook voor hen wil spreken. nderzoe
VOORAL voor de Oekraïne is deze situatie onhoudba
President Leonid Kravtsjoek wil daarover zo snel moge!
opheldering. Het is daarom dat hij een eigen leger wilde
richten om zijn politieke onafhankelijkheid te bevestig
Die opstelling heeft de onrust in het vroegere Rode Le
nog doen toenemen en de afspraken over gemeenschappe
ke defensie veel delicater gemaakt. Het is op dat punt dat ld.
leiders waterdichte garanties van elkaar zullen eisen. Da!'
Poste:
•niet alleen in hun eigen belang, maar zou de vrees in heel
wereld voor een fatale uitbarsting in grote mate wegnemi
en dat wordt de eerste voorwaarde voor buitenlandse hu ee£^ ga
Alleen Boris Jeltsin heeft de mogelijkheid om zijn andi
collega's en de wereld gerust te stellen. Als hij werkelijk
grote leider wil zijn, zal Rij dat snel moeten tonen.
uT foidóc @CHtfa/nt
Uitgave'
Kantoor:
Telefoon:
Telefax:
Postadres:
Westerpers bv (maakt deel uit
Apothekersdijk 34, Leiden.
071 -122 244.
071 - 134 941
Postbus 112300 AA Leiden
olitie
.lgeme
)ienst r
erricht
e dief
oievaai
oievaai
eld in
Inbeken
aar in c
ecembei
'eekeinc
Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk.
Telefoon: 070-3190 933
Telefax: 070-3906 717.
Postadres: Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Directeur/hoofdredacteur: J. Leune.
Adjunct-hoofdredacteur J. Timmers
Chef-redacteur: G.- J. Onvlee.
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808) L.
Sport Leiden e.o. (tel 071 -144 049): K. van Kesteren.
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel: 070 - 3190 815):
A. van Rijn (chef), W. Bunschoten, drs. C. van Haersma Buma, A. van Holstein,
E Huisman, H. Jansen, drs. J. van Leeuwen - Voorbij, R. de Roo, drs. K. Veraart.
Kunst/rtv (tel. 070 - 3190 834) G. Ansems (coördinator), B. Jansma, H Pk
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835): L. Kooistra, drs. P van Velthoven.
Foto (tel. 070 - 3190 838): M. Konvalinka (chef), S. Evenhuis, S Pieterse
Opmaak (tel 070-3190 831) Ch Bels (chef), A. de f
J Hofmeester, C. de Kier, H. Nieuwmans, H. Schneid
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T. Kors.
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied;
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie, een
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nederland
België De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs. K Swiers, M. van d
Ven en P Vogels De parlementaire redactie bestaat uit R. in 't Hout (chef), H Bij
leveld, D. Hofland, P Koopman, D. van Rietschoten en K. van Wees.
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus;
- de volgende correspondenten in het buitenland: S. Akkerman (Praag),
drs. D. J. van den Bergh (Peking), drs H Botje (Tunis), A. Courant (Athene),
R Hasselerharm (Johannesburg), T Heard (Kaapstad), drs A. Heering (Rome),
B. van Huët (Parijs), M de Koninck (Washington), H. Kuitert (Nieuw Delhi),
F. Lindenkamp (Sao Paulo), R. Simons (Londen), drs. R. Vunderink (Moskou),
W. Werkman (Jeruzalem), E. Winkels (Barcelona). G. van Wijland (Belgrado),
F. Wijnands (Bonn), J. Wijnen (Brussel)
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve vertaal-
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London Vertaalster: dr!
M. de Cocq.
Mede
reclai
hiermee
ingang
USK
n 08.30 tot 17.00 u
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:
per maand
per kwartaal
per jaar
Bij betaling per acceptgirokaart,
per maand
per kwartaal
per jaar
27,00
79,80
312,65
28,20
82,80
318,65
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 - 122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902 702.
Bankiers
ABN/AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK 663 050
