„Ze horen je
wel, maar ze
luisteren niet
ALPHEN NA HET GIFSCHANDAAL
lank zij list, bedrog en
iksheid kon in de
oupépolder in Alphen aan
en Rijn jarenlang worden
erommeld met chemisch
fval. De transporteur van
iet gif en twee
lemeentelijke stortbazen
ijn voor de rechter
erschenen, maar er zijn
neer lieden met vuile
anden. In het
lemeentehuis van Alphen
lan den Rijn bijvoorbeeld.
!n op het Provinciehuis in
)en Haag is het er evenmin
ris aan toegegaan. Met een
oorzittinkje hier en een
oorzittinkje daar moet
luidelijk worden hoe het zo
er heeft kunnen komen.
Haar welk gevoel houdt de
jurger aan de hele affaire
iver?
ZATERDAG 28 DECEMBER 1991
15
Jarenlang zijn
er door
Alphenaren
signalen
afgegeven dat
er op de
vuilstort iets
niet deugde.
Maar er werd
niet naar
geluisterd.
J 3
jn slapend provinciestadje, boor-
}vol nieuwbouw en harde wer-
irs. Wie er gewoon doet, doet al
ik genoeg. Een gezapige, tevre-
in gemeenschap, wars van uit-
indigheid. Alphen aan den Rijn.
een sterveling buiten de Rand-
die er ooit van had gehoord,
die naamsbekendheid is er
ukken op vooruitgegaan. „Al-
is Coupépolder", weet half
ederland. En Coupépolder is gif-
handaal.
hij wil of niet, bij binnenkomst
n de gemeente kan de wegge-
uiker het dwingende bord met
wervende tekst niet ontgaan:
rlphen, de hele Randstad ligt er
imheen!'. De vraag is of de Rand-
fad daar wel zo blij mee moet zijn.
ilphen heeft immers de beruchtste
uilstort van Nederland binnen zijn
lenzen.
e controle bij de voormalige vuil-
lort, inmiddels verborgen onder
Bt keurige, gemillimeterde gazon-
Btje van de plaatselijke golfclub,
eugde van geen kanten. Afval-
ansporteurs kregen de gelegen-
Bid ook buiten kantooruren niet al
i frisse goedjes in de Coupépol-
Br te dumpen. De stortbaas was
i ruil voor steekpenningen van
arte bereid een oogje dicht te
lijpen.
daarvan smeekte de provincie
lid-Holland of Alphen partijtjes
emisch afval wilde accepteren,
nwijl volgens de hinderwetver-
iinning alleen huisvuil welkom
as. Alphen deed niet moeilijk. Bo
ndien werd de stortplaats dieper
fitgraven dan was toegestaan,
ndanks waarschuwingen van tal
instanties, van de politie én
verontruste burgers, is aan het
irommel nooit een einde ge-
aakt. Pas na de sluiting in 1985
ird de Coupépolder een schan-
lal, met terugwerkende kracht.
ANTJE VAN LEIDEN
Jrtrouwen in de politiek had J.
ander wel. „Maar dat vertrouwen
wel wel behoorlijk geschaad",
gt hij, vanaf de barkruk ih café
arkx. Onder de toog ligt een
>nd te doezelen. Achter Stander
ggen stamgasten een biljartje.
)at burgemeester Paats kan blij-
n zitten, vind ik niet terecht. In
landelijke politiek kunnen ze
or minder hun biezen pakken,
in de Verenigde Staten moet
burgemeester vertrekken als ie
/erspel pleegt, terwijl de gemeen-
hap daar tenslotte geen hinder
ondervindt. De raad is ook
huldig aan de hele affaire. Die zit
om het college te controleren,
aar de praktijk is dat ze je wel
i, maar niet luisteren. Dan héb
r een democratie en dan blij-
n ze toch zomaar hun gang te
gaan. We hebben hier in
phen een periode gehad dat
holieren in witte overalletjes de
raten schoonmaakten. Dan zou
gemeente toch het goede voor-
Beld moeten geven", zegt Stan-
en hij pakt nog een biertje,
e betaalt toch geen belasting
or de kat z'n viool? Anders, als
j er met een Jantje van Leiden
af kunt maken, wil ik dat baan-
van burgemeester ook wel",
it stoort hem dat afvaltranspor-
ur Kemp de enige is die straf-
htelijk moet bloeden. Dat de
meente buiten schot blijft, heeft
gevoel voor rechtvaardigheid
en goed gedaan,
nge tijd is in café Markx over de
aire-Coupépolder gepraat, maar
spontane gesprekken over het
derwerp zijn volgens Stander
n beetje weggeëbd, ,,'t Is net
it ik zeg, groener gras dan In de
lupépolder heb ik zelden gezien
het grote nieuws is er een beet-
af. Mij is opgevallen dat de bo-
nmodale groepen niet roepen
Paats moet oprotten. Bij men-
De vuilstort is inmiddels verborgen onder het keurige,
gemillimeterde gazonnetje van de plaatselijke golfclub.
U FOTO'S: STEPHEN EVENHUIS
sen van mijn leeftijd, zo rond de
veertig, die de democratiserings
golf in de jaren zestig bewust heb
ben meegemaakt, leeft de Coupé
polder heel sterk. De politiek is
denk ik veranderd. Vroeger had
den de politici duidelijke idealen.
Maar nu je ziet ze zitten en je
'denkt: wat doen ze daar eigen
lijk?".
Zélf werkt Stander 'in de metaal'.
Hem is als geen ander bekend wel
ke maatregelen bedrijven moeten
nemen om onnodige belasting van
milieu en werknemers te voorko
men. „En Alphen stort maar raak".
De vrouw op de barkruk naast hem
wil er wel dit over zeggen: „Er zijn
heel weinig gemeenten in Neder
land die géén boter op hun hoofd
hebben".
BEZWEREND
„Een vuile troep is het", oordeelt
T. Verhoeff. een Alphenaar die bij
een kennis in het oude gedeelte
van de stad is wezen buurten.
„Eerlijkheid is er niet meer bij, te
genwoordig. Het heeft allemaal om
het geld gedraaid", weet hij, Ver
hoeff is een gelovig mens. En bur
gemeester Paats wil hij in de kerk
liever niet tegenkomen. „Maar God
ziet het allemaal. En die zal oorde
len", zegt de oudere Alphenaar,
terwijl hij zijn vinger bezwerend in
de lucht steekt. De man in de deur
opening, aan wie Verhoeff juist een
bezoek heeft gebracht, lacht
schuchter. De politiek? „Ze zijn zo
gaar, zo uitgeslapen", beaamt hij.
Bij de groenteboer op de hoek,
een zeldzaam buurtwinkeltje waar
mensen tussen de bedrijven door
nog tijd hebben voor een praatje,
is de stemming er niet veel beter
op. „Och, ze hebben het alle
maal geweten", zegt de vrouw die
na verloop van tijd achter de toon
bank verschijnt. „En nu dat afval
er eenmaal ligt, doen ze er toch
niets meer aan. Ze hebben alleen
hun zakken gevuld, heb ik het
idee". Op welke partij ze de vol
gende keer zal gaan stemmen? Dat
wordt lastig. „Ik weet het niet",
zegt de tot voor kort overtuigde
CDA-stemster.
NOTABELEN
Cécile van Laar was gewaarschuwd
toen ze in '75 naar Alphen verhuis
de. „Alles wat in de wereld ge
beurt, dringt daar vijftig jaar later
door", zeiden mensen die het we
ten konden. Ze moet toegeven dat
ze zich in die dagen menigmaal
van verbazing achter de oren heeft
gekrabd. Want waar in het land
waren winkeliers nog zo preuts om
de ruiten af te plakken voordat ze
de etalagepoppen gingen verkle
den?
Veel openheid ontmoette ze niet in
Alphen. Toen tien jaar later het
grote gifschandaal in het nieuws
kwam, was er wat dat betreft wei
nig veranderd. „Alphen is heel lang
een kleine gemeenschap geweest,
waar de notabelen het voor het
zeggen hadden. Daar kwam je als
burger niet tussen. Pas heel re
cent, toen in '86 het nieuwe college
aantrad, is er wat meer openheid
gekomen. Heel sterk wordt ge
dacht: die is van mijn partij, daar
zal ik niets kwaads van zeggen. De
Alphenaar zal de vuile was niet zo
snel buiten hangen. Met name een
aantal oudere raadsleden wilde
niet eens dat de hoorcommissie-
Engwirda werd ingesteld om de
gemeentelijke rol bij het gifschan
daal te onderzoeken. Daar is een
kleine revolutie voor nodig ge
weest".
In Alphen werd desnoods de bood
schapper vermoord. Het raadslid
Metaal stelde in 1980 raadsvragen
over illegale stortingen en om
kooppraktijken. De toenmalige
wethouder Van Leeuwen ontkende.
Er was niets aan de hand. De con
trole bij de stort was nagenoeg wa
terdicht. Metaal was lastig. De
raad besloot dat hij zijn bronnen
moest prijsgeven en naar justitie
moest stappen. Metaal bescherm
de zijn bronnen en voor de ge
meente was de zaak afgedaan.
„Dat was enorm-ver doorgevoerde
struisvogelpolitiek. Als ze hun
hoofden nou in de belt hadden ge
stoken adviseert Van Laar.
BEANGSTIGEND
Cécile van Laar was lid van de
Streekcommissie Alphen aan den
Rijn en omstreken tot ze in april
werd beëdigd als lid van de Provin
ciale Staten van Zuid-Holland. Zij
maakt deel uit van de fractie van
Groen Links. De inmiddels opgehe
ven Streekcommissie had tot taak
de inspraak van de bevolking te
begeleiden op het gebied van
ruimtelijke ordening. De Alphense
commissie ging zich steeds meer
richten op het milieu en was een
niet onbelangrijke factor in het
aanzwengelen van de affaire in de
Coupépolder. Verontruste burgers
wisten de commissie te vinden. In
middels is duidelijk dat het raads
lid Metaal een jaar of tien geleden
terecht aan de bel heeft getrokken.
De dienst openbare werken van de
gemeente is volgens haar 'een
staat binnen een staat' geweest.
„Zo machtig daar heeft geen
wethouder greep op gehad. Ik vind
het beangstigend dat, als het gaat
om de Coupépolder, jarenlang sig
nalen werden afgegeven die in die
cultuur niet opgepikt konden wor
den". De hoorcommissie-Engwirda
stelde ook al vast dat de destijds
verantwoordelijke en thans wat
vergeetachtige wethouder Van
Leeuwen „wellicht wat al te positief
door zijn ambtenaren was voorge
licht".
Cécile van Laar: „De Alphense
burger is kwaad, maar denkt: het
is altijd zo geweest en het zal altijd
wel zo blijven. Dat geeft de hope
loosheid van de mensen aan. De
mensen hebben het geloof in de
overheden verloren. De gemeente,
de provincie en het rijk alle za
ten fout. Je hoort van zoveel men
sen: toen het gebeurde, toen er
maar van alles werd gestort, heb ik
het gemeld Dat de zaak enorm
leeft, merk je niet in het dagelijks
leven op straat. De Alphenaar
praat erover tijdens verjaarspartij-
tjes, in besloten kring. En tijdens
informatieavonden, waar al snel
tweehonderd mensen op afkomen,
merk je hoezeer het de mensen
bezighoudt".
Zelf merkte ze ook hoe gevoelig de
zaken liggen, toen ze aan een on
derzoek bezig was en chauffeurs
van een afvaltransporteur probeer
den haar van de weg te drukken.
De aanslag was niet te bewijzen.
Van Laar heeft er geen zaak van
gemaakt. Weer andere chauffeurs
worstelen met gewetenswroeging
en deden bij haar een boekje
open. Ze heeft intussen een was
lijst van giftige stoffen die in de
polder verborgen moeten liggen.
Van Laar kwam tot 225.000 vaten,
waarna ze ophield met tellen. Dat
klinkt veel en dat is het ook, maar
de vaten beslaan nog geen twee
procent van de capaciteit van de
stortplaats.
Voor sommigen is de Coupèpolder
WRATTEN
Op de voormalige vuilstort slaan
de golfers bedaard een balletje en
de vogels zijn niet opgehouden
met fluiten. Het gebied oogt vredig
en dat maakt de zaak er niet ge
makkelijker op. „Als je er rond
loopt, ontgaat je letterlijk en fi
guurlijk dat de zaak ernstig is. Je
ziet het niet. Af en toe ruik je het.
Het aangrenzende natuurgebied
heeft een prachtige vegetatie, het
is een broedgebied, de kikkers
kwaken. Lagen die kikkers maar
op hun rug, met de poten om
hoog", zegt secretaris Ton Stoelin-
ga van het Bewonerscomité Vuil
stort Coupépolder, „En de konij
nen in de Coupépolder horen met
grote wratten rond te lopen. Ze
zouden een buitensporig model
moeten hebben van een meter
lang, dan zou het allemaal veel
tastbaarder zijn".
Dat de degeneratie van de natuur
niet reeds heeft toegeslagen, bete
kent niet dat het bewonerscomité
zich geen zorgen maakt. „Dat er
een onbekende, gigantische hoe
veelheid troep ligt, is beangsti
gend, en ook dat je niet weet op
wat voor manier het is opgeslagen.
Maar als bewonerscomité zitten we
er tenminste dicht op. We staan
niet afwachtend en lijdzaam aan de
kant", zegt Stoelinga. „We willen
niet onwetend blijven, want dat is
angstaanjagend", zegt Evert de
Groot van het comité. „Je wilt we
ten wat er aan de hand is en mee
praten over de te nemen maatre
gelen. Ik realiseer me dat onze in
vloed beperkt zal zijn, maar het is
toch vreselijk belangrijk dat je erbij
betrokken bent. De psycho-sociale
effecten voor de omwonenden zou
den nog wel eens veel groter kun
nen zijn dan de directe gevaren
voor de volksgezondheid".
Stoelinga heeft niet de indruk dat
het zweet de Alphenaar uitbreekt
op het moment dat hij aan de Cou
pèpolder denkt. Hoezeer de zaak
de mensen ook bezighoudt, men
heeft er in het algemeen geen sla
peloze nachten van. Die signalen
hebben hem althans niet bereikt.
De Groot: „Het is niet echt leuk er
over te praten. Het is niet echt leuk
als je hier woont. De mensen heb
ben denk ik de neiging het weg te
stoppen, ze willen en kunnen er
niet de hele dag over praten. Dat
er vreselijk veel ligt, is duidelijk.
Het is ons er om te doen dat we
weten wat er aan de hand is. Dat
de meetresultaten in een vroeg
stadium met de omwonenden wor
den besproken. We hebben het
wel eens over openbaarheid van
bestuur. Daar heeft het als het
gaat om de Coupépolder enorm
aan ontbroken, maar ik denk dat
dat overal elders ook geldt. Dat het
vertrouwen in de politiek is ge
schaad, is absoluut zeker. Het
beeld is ontstaan dat er van alles
in achterkamertjes werd geregeld".
DEUK
Ook buiten de gemeentegrenzen
heeft Alphen een deuk opgelopen.
De lange stroom van negatieve be
richten in de pers heeft het imago
geen goed gedaan. Vandaar dat in
de gemeenteraad stemmen opgin
gen om een promotiefilmpje samen
te stellen waarin de pluspunten van
Alphen prominent in beeld zouden
komen. Jan Harko Post, kersvers
lid van het buurtcomitè en import-
Alphenaar, weet door zijn contac
ten buiten de gemeente dat de sta
tus van de stad inderdaad een
knauw heeft gekregen. „Niet dat je
als puin behandeld wordt, maar de
mensen die je in andere steden
spreekt, weten wat er is gebeurd.
Ik maak me er wel zorgen over dat
we dit soort bestuurders hebben.
Het debat in de raad over het hele
gebeuren was niet geloofwaardig,
ledereen deed zijn zegje en daar
mee was de kous af. Voor mij
ademt het de sfeer van het afdek
ken van feiten, typisch dorps. Dat
heeft me voor het hoofd gestoten,
moet ik zeggen. En de hoorcom
missie-Engwirda was iets voor tus
sen de schuifdeuren".
ONDERSTE STEEN
Maar toch, of de commissie nu wel
of niet de onderste steen boven
haalt, dat betrokkenen ter verant
woording worden geroepen, bete
kent een erkenning van de proble
men. Er is tenminste niet langer
sprake van ontkenning.
Stoelinga: „Onze primaire interes
se is niet wie wat heeft misdaan.
Het gaat er in dit stadium om dat
we weten wat er ligt en hoe we er
mee moeten omgaan. Of politiek
gezien de onderste steen boven
komt, weet ik niet. Op milieugebied
misschien wel. Als de twee contai
ners die zijn gevonden straks wor
den opgegraven en inderdaad gif
gas blijken te bevatten, dan komt
de onderste drek boven. Dan zijn
ook de berichten over die andere
100.000 vaten waar".
De Groot: „Het gevoel van machte
loosheid is minder geworden. We
weten uit ervaring dat als je de
provincie onder druk zet. die best
bereid is twee stappen harder te
lopen. De Coupépolder is nog lang
geen gesloten boek. De beheers
maatregelen hebben nu alle aan
dacht. Evenals de vraag of de uit
damping nu wel of niet schadelijk
is".
Hoe vervelend de kwestie voor Al
phen ook is, Cécile Van Laar denkt
dat het toch ergens goed voor is
geweest. „Want ik hoop dat men
sen gewaarschuwd zijn. Hoe meer
deining, des te minder mensen au
tomatisch denken dat het wel goed
zit in hun eigen omgeving".
